P. PAPINII STATII - ACHILLEIDOS LIBER II

III

0

Ēxŭĭt īmplĭcĭtūm tĕnĕbrīs ūmēntĭbŭs ōrbēm

Ōcĕănō prōlātă dĭēs, gĕnĭtōrquĕ cŏrūscaē

lūcĭs ădhūc hĕbĕtēm vīcīnā nōctĕ lĕvābāt

ēt nōndum ēxcūssō rōrāntēm lāmpădă pōntō.

ēt iām pūnĭcĕā nūdātūm pēctŏră pāllā5

īnsīgnēmque īpsīs, quaē prīma īnvāsĕrăt, ārmīs

Aēăcĭdēn (quīppe aūră vŏcāt cōgnātăquĕ suādēnt

aēquŏră) prōspēctānt cūnctī iŭvĕnēmquĕ dŭcēmquĕ

nīl aūsī mĕmĭnīssĕ păvēnt; sīc ōmnĭă vīsū

mūtātūs rĕdĭīt, ceū nūmquām Scŷrĭă pāssūs10

lītŏră Pēlĭăcōquĕ rătēs ēscēndăt ăb āntrō.

tūnc ēx mōrĕ dĕīs (ĭtă nāmquĕ mŏnēbăt Ŭlīxēs)

aēquŏrĭbūsque Aūstrīsquĕ lĭtāt flūctūquĕ sŭb īpsō

caērŭlĕūm rēgēm taūrō vĕnĕrātŭr ăvūmquĕ

Nērĕă: vīttātā gĕnĕtrīx plācātă iŭvēncā.15

hīc spūmāntĕ sălō iăcĭēns tŭmĭda ēxtă prŏfātūr:

"Pārŭĭmūs, gĕnĕtrīx, quāmquam haūd tŏlĕrāndă iŭbērēs,

pārŭĭmūs nĭmĭūm: bēlla ād Trōiānă rătēsquĕ

Ārgŏlĭcās quaēsītŭs ĕō." sīc ōrsŭs ĕt ālnō

īnsĭlŭīt pĕnĭtūsquĕ Nŏtō strīdēntĕ prŏpīnquīs20

ābrĭpĭtūr tērrīs: ēt iam ārdŭă dūcĕrĕ nūbēs

īncĭpĭt ēt lōngō Scŷrōs dīscēdĕrĕ pōntō.

Tūrrĕ prŏcūl sūmmā lăcrĭmīs cŏmĭtātă sŏrōrūm

cōmmīssūmquĕ tĕnēns ĕt hăbēntēm nōmĭnă Pŷrrhūm

pēndēbāt cōniūnx ŏcŭlīsque īn cārbăsă fīxīs25

ībăt ĕt īpsă frĕto, ēt pūppēm iām sōlă vĭdēbāt.

īllĕ quŏque ōblīquōs dīlēcta ād moēnĭă vūltūs

dēclīnāt vĭdŭāmquĕ dŏmūm gĕmĭtūsquĕ rĕlīctaē

cōgĭtăt: ōccūltūs sūb cōrdĕ rĕnāscĭtŭr ārdōr

dātquĕ lŏcūm vīrtūs. sēntīt Lāērtĭŭs hērōs30

maērēntem ēt plăcĭdīs ādgrēssūs flēctĕrĕ dīctīs:

"tēne" īnquīt "māgnaē vāstātōr dēbĭtĕ Troīaē,

quēm Dănăaē clāssēs, quēm dīvum ōrācŭlă pōscūnt,

ērēctūmquĕ mănēt rĕsĕrāto īn līmĭnĕ Bēllūm,

cāllĭdă fēmĭnĕō gĕnĕtrīx vĭŏlāvĭt ămīctū35

cōmmīsītque īllīs tām grāndĭă fūrtă lătēbrīs

spērāvītquĕ fĭdēm? nĭmĭs ō sūspēnsă nĭmīsquĕ

mātĕr! Ăn haēc tăcĭtā vīrtūs tōrpērĕt ĭn ūmbrā,

quaē vīx aūdītō lĭtŭī clāngōrĕ rĕfūgīt

ēt Thĕtĭn ēt cŏmĭtēs ēt quōs sūpprēssĕrăt īgnēs?40

nēc nōstrūmst, quŏd ĭn ārmă vĕnīs sĕquĕrīsquĕ prĕcāntēs:

vēnīssēs." dīxīt; quēm tālĭbŭs ōccŭpăt hērōs

Aēăcĭūs: "lōngūm rĕsĭdēs ēxpōnĕrĕ caūsās

mātērnūmquĕ nĕfās; hōc ēxcūsābĭtŭr ēnsĕ

Scŷrŏs ĕt īndĕcŏrēs, fātōrūm crīmĭnă, cūltūs.45

tū pŏtĭūs dūm lēnĕ frĕtūm Zĕphўrōquĕ frŭūntūr

cārbăsă, quaē Dănăīs tāntī prīmōrdĭă bēllī,

ēdĕ: lĭbēt iūstās hīnc sūmĕrĕ prōtĭnŭs īrās."

Hīc Ĭthăcūs paūlūm rĕpĕtītō lōngĭŭs ōrsū:

"Fērtŭr ĭn Hēctŏrĕā, sī tālĭă crēdĭmŭs, Īdā50

ēlēctūs fōrmaē cērtāmĭnă sōlvĕrĕ pāstōr

sōllĭcĭtās tĕnŭīssĕ dĕās nēc tōrvă Mĭnērvaē

ōră nĕc aēthĕrĭī sŏcĭām rēctōrĭs ămīcō

lūmĭnĕ, sēd sōlām nĭmĭūm vīdīssĕ Dĭōnēn.

Ātque ădĕō līs īllă tŭīs ēxōrtă sŭb āntrīs55

cōncĭlĭō sŭpĕrūm, dūm Pēlĕă dūlcĕ mărītāt

Pēlĭŏn, ēt nōstrīs iām tūnc prōmīttĕrĭs ārmīs.

īră quătīt vīctās; pĕtĭt ēxĭtĭālĭă iūdēx

praēmĭă: rāptōrī făcĭlēs mōnstrāntŭr Ămŷclaē.

īllĕ Phrўgās lūcōs, Mātrīs pĕnĕtrālĭă caēdīt60

tūrrĭgĕraē vĕtĭtāsquĕ sŏlō prōcūmbĕrĕ pīnūs

praēcĭpĭtāt tērrāsquĕ frĕtō dēlātŭs Ăchaēās

hōspĭtĭs Ātrīdaē (pŭdĕt heū mĭsĕrētquĕ pŏtēntīs

Eūrōpaē!) spŏlĭāt thălămōs, Hĕlĕnāquĕ sŭpērbūs

nāvĭgăt ēt cāptōs ād Pērgămă dēvĕhĭt Ārgōs.65

īndĕ dătō pāssīm vărĭās rūmōrĕ pĕr ūrbēs,

ūndĭque ĭnēxcītī sĭbĭ quīsque ēt spōntĕ cŏīmūs

ūltōrēs: quĭs ĕnim īnlĭcĭtīs gĕnĭālĭă rūmpī

pāctă dŏlīs făcĭlīquĕ trăhī cōnūbĭă rāptū

ceū pĕcŭs ārmēntūmve aūt vīlīs mēssĭs ăcērvōs70

pērfĕrăt? haēc ĕtĭām fōrtīs iāctūră mŏvērēt.

nōn tŭlĭt īnsĭdĭās dīvum īmpĕrĭōsŭs Ăgēnōr

mūgītūsquĕ săcrōs ēt māgnō nūmĭnĕ vēctām

quaēsĭĭt Eūrōpēn āspērnātūsquĕ Tŏnāntēmst

ūt gĕnĕrūm; rāptām Scўthĭcō dē lītŏrĕ prōlēm75

nōn tŭlĭt Aēētēs fērrōque ēt clāssĕ sĕcūtūs

sēmĭdĕōs rēgēs ĕt ĭtūram īn sīdĕră pūppīm:

nōs Phrўgă sēmĭvĭrūm pōrtūs ēt lītŏră cīrcūm

Ārgŏlĭca īncēstā vŏlĭtāntēm pūppĕ fĕrēmūs?

ūsque ădĕō nūsquam ārma ĕt ĕquī, frĕtăque īnvĭă Grāīs?80

quīd sī nūnc ălĭquīs pătrĭīs rāptūrŭs ăb ōrīs

Dēĭdămēăn ĕāt vĭdŭāque ē sēdĕ rĕvēllāt

āttŏnĭtam ēt māgnī clāmāntēm nōmĕn Ăchīllīs?"

īllĭŭs ād căpŭlūm rĕdĭīt mănŭs āc sĭmŭl īngēns

īmpŭlĭt ōră rŭbōr: tăcŭīt cōntēntŭs Ŭlīxēs.85

Ēxcĭpĭt Oēnīdēs: "quīn, ō dīgnīssĭmă caēlī

prōgĕnĭēs, rītūsquĕ tŭōs ĕlĕmēntăquĕ prīmaē

īndŏlĭs ēt, vălĭdā mōx āccēdēntĕ iŭvēntā

quaē sŏlĭtūs laūdūm tĭbĭ sēmĭnă pāndĕrĕ Chīrōn,

vīrtūtīsque ădĭtūs, quās mēmbra aūgērĕ pĕr ārtēs,90

quās ănĭmūm, sŏcĭīs mūltūmquĕ făvēntĭbŭs ēdīs?

sīt prĕtĭūm lōngās pĕnĭtūs quaēsīssĕ pĕr ūndās

Scŷrŏn ĕt hīs prīmūm me ārma ōstēndīssĕ lăcērtīs."

Quēm pĭgĕāt sŭă fāctă lŏquī? tămĕn īllĕ mŏdēstē

īncŏhăt, āmbĭgŭūs paūlūm prŏpĭōrquĕ cŏāctō:95

"dīcŏr ĕt īn tĕnĕrīs ĕt ădhūc rēptāntĭbŭs ānnīs,

Thēssălŭs ūt rĭgĭdō sĕnĭōr mē mōntĕ rĕcēpīt,

nōn ūllōs ēx mōrĕ cĭbōs haūsīssĕ nĕc ālmīs

ūbĕrĭbūs sătĭāssĕ fămēm, sēd spīssă lĕōnūm

vīscĕră sēmiănĭmēsquĕ lŭpaē trāxīssĕ mĕdūllās.100

haēc mĭhĭ prīmă Cĕrēs, haēc laētī mūnĕră Bācchī,

sīc dăbăt īllĕ pătēr. mōx īrĕ pĕr īnvĭă sēcūm

lūstră grădū māiōrĕ trăhēns vīsīsquĕ dŏcēbāt

ādrīdērĕ fĕrīs nēc frāctă rŭēntĭbŭs ūndīs

sāxă nĕc ād vāstaē trĕpĭdārĕ sĭlēntĭă sīlvaē.105

iām tūnc ārmă mănū, iām tūnc cērvīcĕ phărētraē,

ēt fērrī prŏpĕrātŭs ămōr dūrātăquĕ mūltō

sōlĕ gĕlūquĕ cŭtīs; tĕnĕrō nēc flūxă cŭbīlī

mēmbră, sĕd īngēntī sāxūm cōmmūnĕ măgīstrō.

vīx mĭhĭ bīssēnōs ānnōrūm tōrsĕrăt ōrbēs110

vītă rŭdīs, vŏlŭcrīs cūm iām praēvērtĕrĕ cērvōs

ēt Lăpĭthās cōgēbăt ĕquōs praēmīssăquĕ cūrsū

tēlă sĕquī; saēpe īpsĕ grădū mē praēpĕtĕ Chīrōn,

dūm vēlōx aētās, cāmpīs ādmīssŭs ăgēbāt

ōmnĭbŭs, ēxhaūstūmquĕ văgō pēr grāmĭnă pāssū115

laūdābāt gaūdēns ātque īn sŭă tērgă lĕvābāt.

saēpe ĕtĭām prīmō flŭvĭī tōrpōrĕ iŭbēbāt

īrĕ sŭprā glăcĭēmquĕ lĕvī nōn frāngĕrĕ plāntā.

hōc pŭĕrīlĕ dĕcūs. quīd nūnc tĭbĭ proēlĭă dīcām

sīlvārum ēt saēvō văcŭōs iām mūrmŭrĕ sāltūs?120

nūmquam īlle īmbēllēs Ōssaēă pĕr āvĭă dāmmās

sēctāri aūt tĭmĭdās pāssūs mē cūspĭdĕ lŷncās

stērnĕrĕ, sēd trīstīs tūrbārĕ cŭbīlĭbŭs ūrsōs

fūlmĭnĕōsquĕ sŭēs, ēt sīcŭbĭ māxĭmă tīgrīs

aūt sēdūctă iŭgīs fētaē spēlūncă lĕaēnaē.125

īpsĕ sĕdēns vāstō fācta ēxspēctābăt ĭn āntrō,

sī spārsūs nīgrō rĕmĕārēm sānguĭnĕ; nēc mē

āntĕ nĭsi īnspēctīs ādmīsĭt ăd ōscŭlă tēlīs.

iāmque ĕt ăd ēnsĭfĕrōs vīcīnā pūbĕ tŭmūltūs

āptābār, nēc me ūllă fĕrī Māvōrtĭs ĭmāgŏ130

praētĕrĭīt. dĭdĭcī, quō Paēŏnĕs ārmă rŏtātū,

quō Măcĕtaē sŭă gaēsă cĭtēnt, quō tūrbĭnĕ cōntūm

Saūrŏmătēs fālcēmquĕ Gĕtēs ārcūmquĕ Gĕlōnūs

tēndĕrĕt ēt flēxaē Bălĕārĭcŭs āctŏr hăbēnaē

quō sūspēnsă trăhēns lībrārēt vūlnĕră tōrtū135

īnclūsūmquĕ sŭō dīstīnguĕrĕt āĕră gŷrō.

vīx mĕmŏrēm cūnctōs, ētsī bĕnĕ gēssĭmŭs, āctūs.

nūnc dŏcĕt īngēntēs sāltū mē iūngĕrĕ fōssās,

nūnc căpŭt āĕrĭī scāndēntēm prēndĕrĕ mōntīs

quō fŭgĭtūr pēr plānă grădū, sĭmŭlācrăquĕ pūgnaē140

ēxcĭpĕre īmmīssōs scūtāto ūmbōnĕ mŏlārēs

ārdēntēsque ērrārĕ căsās pĕdĭtēmquĕ vŏlāntēs

sīstĕrĕ quādrĭiŭgōs. mĕmĭnī, răpĭdīssĭmŭs ībāt

īmbrĭbŭs ādsĭdŭīs pāstūs nĭvĭbūsquĕ sŏlūtīs

Spērchēōs vīvāsquĕ trăbēs ēt sāxă fĕrēbāt:145

cūm me īlle īmmīssūm, quā saēvĭŏr īmpĕtŭs ūndaē

stārĕ iŭbēt cōntrā tŭmĭdōsquĕ rĕpēllĕrĕ flūctūs,

quōs vīx īpsĕ grădū tŏtĭēns ōbstāntĕ tŭlīssēt.

stābam ĕquĭdēm, sēd mē rĕfĕrēbāt cōncĭtŭs āmnīs

ēt lātaē cālīgŏ fŭgaē: fĕrŭs īllĕ mĭnārī150

dēsŭpĕr īncūmbēns vērbīsque ūrgērĕ pŭdōrēm.

nēc nĭsĭ iūssŭs ăbī: sīc mē sūblīmĭs ăgēbāt

glōrĭă, nēc dūrī tāntō sūb tēstĕ lăbōrēs.

nām prŏcŭl Oēbălĭōs īn nūbĭlă cōndĕrĕ dīscōs

ēt lĭquĭdām nōdārĕ pălēn ēt spārgĕrĕ caēstūs,155

lūdŭs ĕrāt rĕquĭēsquĕ mĭhī; nēc māiŏr ĭn īstīs

sūdŏr, Ăpōllĭnĕō quām fīlă sŏnāntĭă plēctrō

cūm quătĕrēm prīscōsquĕ vĭrūm mīrārĕr hŏnōrēs.

quīn ĕtĭām sūcōs ātque aūxīliāntĭă mōrbīs

grāmĭnă, quō nĭmĭūs stārēt mĕdĭcāmĭnĕ sānguīs,160

quīd făcĭāt sōmnōs, quĭd hĭāntĭă vūlnĕră claūdāt,

quaē fērrō cŏhĭbēndă lŭēs, quaē cēdĕrĕt hērbīs,

ēdŏcŭīt mŏnĭtūsquĕ săcraē sūb pēctŏrĕ fīxīt

iūstĭtĭaē, quā Pēlĭăcīs dărĕ iūră vĕrēndă

gēntĭbŭs ātquĕ sŭōs sŏlĭtūs pācārĕ bĭfōrmēs.165

hāctĕnŭs ānnōrūm, cŏmĭtēs, ĕlĕmēntă mĕōrūm

ēt mĕmĭni ēt mĕmĭnīssĕ iŭvāt: scīt cētĕră mātēr.

Exuit implicitum tenebris umentibus orbem

Oceano prolata dies, genitorque coruscae

lucis adhuc hebetem vicina nocte levabat

et nondum excusso rorantem lampada ponto.

5et iam punicea nudatum pectora palla

insignemque ipsis, quae prima invaserat, armis

Aeaciden (quippe aura vocat cognataque suadent

aequora) prospectant cuncti iuvenemque ducemque

nil ausi meminisse pavent; sic omnia visu

10mutatus rediit, ceu numquam Scyria passus

litora Peliacoque rates escendat ab antro.

tunc ex more deis (ita namque monebat Ulixes)

aequoribusque Austrisque litat fluctuque sub ipso

caeruleum regem tauro veneratur avumque

15Nerea: vittata genetrix placata iuvenca.

hic spumante salo iaciens tumida exta profatur:

"Parvimus, genetrix, quamquam haud toleranda iuberes,

parvimus nimium: bella ad Troiana ratesque

Argolicas quaesitus eo." sic orsus et alno

20insilvit penitusque Noto stridente propinquis

abripitur terris: et iam ardua ducere nubes

incipit et longo Scyros discedere ponto.

Turre procul summa lacrimis comitata sororum

commissumque tenens et habentem nomina Pyrrhum

25pendebat coniunx oculisque in carbasa fixis

ibat et ipsa freto, et puppem iam sola videbat.

ille quoque obliquos dilecta ad moenia vultus

declinat viduamque domum gemitusque relictae

cogitat: occultus sub corde renascitur ardor

30datque locum virtus. sentit Laërtius heros

maerentem et placidis adgressus flectere dictis:

"tene" inquit "magnae vastator debite Troiae,

quem Danaae classes, quem divum oracula poscunt,

erectumque manet reserato in limine Bellum,

35callida femineo genetrix violavit amictu

commisitque illis tam grandia furta latebris

speravitque fidem? nimis o suspensa nimisque

mater! An haec tacita virtus torperet in umbra,

quae vix audito litui clangore refugit

40et Thetin et comites et quos suppresserat ignes?

nec nostrumst, quod in arma venis sequerisque precantes:

venisses." dixit; quem talibus occupat heros

Aeacius: "longum resides exponere causas

maternumque nefas; hoc excusabitur ense

45Scyros et indecores, fatorum crimina, cultus.

tu potius dum lene fretum Zephyroque fruuntur

carbasa, quae Danais tanti primordia belli,

ede: libet iustas hinc sumere protinus iras."

Hic Ithacus paulum repetito longius orsu:

50"Fertur in Hectorea, si talia credimus, Ida

electus formae certamina solvere pastor

sollicitas tenuisse deas nec torva Minervae

ora nec aetherii sociam rectoris amico

lumine, sed solam nimium vidisse Dionen.

55Atque adeo lis illa tuis exorta sub antris

concilio superum, dum Pelea dulce maritat

Pelion, et nostris iam tunc promitteris armis.

ira quatit victas; petit exitialia iudex

praemia: raptori faciles monstrantur Amyclae.

60ille Phrygas lucos, Matris penetralia caedit

turrigerae vetitasque solo procumbere pinus

praecipitat terrasque freto delatus Achaeas

hospitis Atridae (pudet heu miseretque potentis

Europae!) spoliat thalamos, Helenaque superbus

65navigat et captos ad Pergama devehit Argos.

inde dato passim varias rumore per urbes,

undique inexciti sibi quisque et sponte coimus

ultores: quis enim inlicitis genialia rumpi

pacta dolis facilique trahi conubia raptu

70ceu pecus armentumve aut vilis messis acervos

perferat? haec etiam fortis iactura moveret.

non tulit insidias divum imperiosus Agenor

mugitusque sacros et magno numine vectam

quaesiit Europen aspernatusque Tonantemst

75ut generum; raptam Scythico de litore prolem

non tulit Aeetes ferroque et classe secutus

semideos reges et ituram in sidera puppim:

nos Phryga semivirum portus et litora circum

Argolica incesta volitantem puppe feremus?

80usque adeo nusquam arma et equi, fretaque invia Grais?

quid si nunc aliquis patriis rapturus ab oris

Deidamean eat viduaque e sede revellat

attonitam et magni clamantem nomen Achillis?"

illius ad capulum rediit manus ac simul ingens

85impulit ora rubor: tacuit contentus Ulixes.

Excipit Oenides: "quin, o dignissima caeli

progenies, ritusque tuos elementaque primae

indolis et, valida mox accedente iuventa

quae solitus laudum tibi semina pandere Chiron,

90virtutisque aditus, quas membra augere per artes,

quas animum, sociis multumque faventibus edis?

sit pretium longas penitus quaesisse per undas

Scyron et his primum me arma ostendisse lacertis."

Quem pigeat sua facta loqui? tamen ille modeste

95incohat, ambiguus paulum propiorque coacto:

"dicor et in teneris et adhuc reptantibus annis,

Thessalus ut rigido senior me monte recepit,

non ullos ex more cibos hausisse nec almis

uberibus satiasse famem, sed spissa leonum

100viscera semianimesque lupae traxisse medullas.

haec mihi prima Ceres, haec laeti munera Bacchi,

sic dabat ille pater. mox ire per invia secum

lustra gradu maiore trahens visisque docebat

adridere feris nec fracta ruentibus undis

105saxa nec ad vastae trepidare silentia silvae.

iam tunc arma manu, iam tunc cervice pharetrae,

et ferri properatus amor durataque multo

sole geluque cutis; tenero nec fluxa cubili

membra, sed ingenti saxum commune magistro.

110vix mihi bissenos annorum torserat orbes

vita rudis, volucris cum iam praevertere cervos

et Lapithas cogebat equos praemissaque cursu

tela sequi; saepe ipse gradu me praepete Chiron,

dum velox aetas, campis admissus agebat

115omnibus, exhaustumque vago per gramina passu

laudabat gaudens atque in sua terga levabat.

saepe etiam primo fluvii torpore iubebat

ire supra glaciemque levi non frangere planta.

hoc puerile decus. quid nunc tibi proelia dicam

120silvarum et saevo vacuos iam murmure saltus?

numquam ille imbelles Ossaea per avia dammas

sectari aut timidas passus me cuspide lyncas

sternere, sed tristis turbare cubilibus ursos

fulmineosque sues, et sicubi maxima tigris

125aut seducta iugis fetae spelunca leaenae.

ipse sedens vasto facta exspectabat in antro,

si sparsus nigro remearem sanguine; nec me

ante nisi inspectis admisit ad oscula telis.

iamque et ad ensiferos vicina pube tumultus

130aptabar, nec me ulla feri Mavortis imago

praeteriit. didici, quo Paeones arma rotatu,

quo Macetae sua gaesa citent, quo turbine contum

Sauromates falcemque Getes arcumque Gelonus

tenderet et flexae Balearicus actor habenae

135quo suspensa trahens libraret vulnera tortu

inclusumque suo distingueret aëra gyro.

vix memorem cunctos, etsi bene gessimus, actus.

nunc docet ingentes saltu me iungere fossas,

nunc caput aërii scandentem prendere montis

140quo fugitur per plana gradu, simulacraque pugnae

excipere immissos scutato umbone molares

ardentesque errare casas peditemque volantes

sistere quadriiugos. memini, rapidissimus ibat

imbribus adsiduis pastus nivibusque solutis

145Spercheos vivasque trabes et saxa ferebat:

cum me ille immissum, qua saevior impetus undae

stare iubet contra tumidosque repellere fluctus,

quos vix ipse gradu totiens obstante tulisset.

stabam equidem, sed me referebat concitus amnis

150et latae caligo fugae: ferus ille minari

desuper incumbens verbisque urgere pudorem.

nec nisi iussus abi: sic me sublimis agebat

gloria, nec duri tanto sub teste labores.

nam procul Oebalios in nubila condere discos

155et liquidam nodare palen et spargere caestus,

ludus erat requiesque mihi; nec maior in istis

sudor, Apollineo quam fila sonantia plectro

cum quaterem priscosque virum mirarer honores.

quin etiam sucos atque auxiliantia morbis

160gramina, quo nimius staret medicamine sanguis,

quid faciat somnos, quid hiantia vulnera claudat,

quae ferro cohibenda lues, quae cederet herbis,

edocuit monitusque sacrae sub pectore fixit

iustitiae, qua Peliacis dare iura verenda

165gentibus atque suos solitus pacare biformes.

hactenus annorum, comites, elementa meorum

et memini et meminisse iuvat: scit cetera mater.