0

Hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti

responde, quibus amissas reparare queam res

artibus atque modis. Quid rides? "iamne doloso

non satis est Ithacam revehi patriosque penatis

5aspicere?" o nulli quicquam mentite, vides ut

nudus inopsque domum redeam te vate, neque illic

aut apotheca procis intacta est aut pecus; atqui

et genus et virtus nisi cum re vilior algast."

quando pauperiem missis ambagibus horres,

10accipe qua ratione queas ditescere. Turdus

sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc

res ubi magna nitet domino sene; dulcia poma

et quoscumque feret cultus tibi fundus honores

ante Larem gustet venerabilior Lare dives;

15qui quamuis periurus erit, sine gente, cruentus

sanguine fraterno, fugitivus, ne tamen illi

tu comes exterior si postulet ire recuses."

utne tegam spurco Damae latus? Haud ita Troiae

me gessi certans semper melioribus. "ergo

20pauper eris." fortem hoc animum tolerare iubebo;

et quondam maiora tuli. Tu protinus unde

divitias aerisque ruam dic, augur, acervos.

"dixi equidem et dico: captes astutus ubique

testamenta senum, neu, si vafer unus et alter

25insidiatorem praeroso fugerit hamo,

aut spem deponas aut artem illusus omittas.

magna minorve foro si res certabitur olim,

vivet uter locuples sine gnatis, improbus, ultro

qui meliorem audax vocet in ius, illius esto

30defensor; fama civem causaque priorem

sperne, domi si gnatus erit fecundave coniunx.

"Quinte," puta, aut "Publi," (gaudent praenomine molles

auriculae) "tibi me virtus tua fecit amicum;

ius anceps novi, causas defendere possum;

35eripiet quivis oculos citius mihi quam te

contemptum cassa nuce pauperet; haec mea curast,

ne quid tu perdas neu sis iocus." ire domum atque

pelliculam curare iube; fi cognitor ipse,

persta atque obdura, seu rubra Canicula findet

40infantis statuas, seu pingui tentus omaso

Furius hibernas cana nive conspuet Alpis.

"nonne vides," aliquis cubito stantem prope tangens

inquiet, "ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?"

plures adnabunt thynni et cetaria crescent.

45si cui praeterea validus male filius in re

praeclara sublatus aletur, ne manifestum

caelibis obsequium nudet te, leniter in spem

arrepe officiosus, ut et scribare secundus

heres et, si quis casus puerum egerit Orco,

50in vacuum venias: perraro haec alea fallit.

qui testamentum tradet tibi cumque legendum,

abnuere et tabulas a te removere memento,

sic tamen ut limis rapias quid prima secundo

cera velit versu; solus multisne coheres,

55veloci percurre oculo. Plerumque recoctus

scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem,

captatorque dabit risus Nasica Corano."

num furis? An prudens ludis me obscura canendo?

"o Laertiade, quidquid dicam aut erit aut non:

60divinare etenim magnus mihi donat Apollo."

quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.

"tempore quo iuvenis Parthis horrendus, ab alto

demissum genus Aenea, tellure marique

magnus erit, forti nubet procera Corano

65filia Nasicae metuentis reddere soldum.

tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit atque

ut legat orabit; multum Nasica negatas

accipiet tandem et tacitus leget, invenietque

nil sibi legatum praeter plorare suisque.

70illud ad haec iubeo: mulier si forte dolosa

libertusve senem delirum temperet, illis

accedas socius; laudes, lauderis ut absens.

adiuvat hoc quoque; sed vincit longe prius ipsum

expugnare caput. Scribet mala carmina vecors:

75laudato. Scortator erit: cave te roget; ultro

Penelopam facilis potiori trade." putasne,

perduci poterit tam frugi tamque pudica,

quam nequiere proci recto depellere cursu?

"venit enim magnum donandi parca iuventus,

80nec tantum Veneris, quantum studiosa culinae.

sic tibi Penelope frugi est, quae si semel uno

de sene gustarit tecum partita lucellum,

ut canis a corio numquam absterrebitur uncto.

me sene quod dicam factum est: anus improba Thebis

85ex testamento sic est elata: cadaver

unctum oleo largo nudis umeris tulit heres,

scilicet elabi si posset mortua; credo,

quod nimium institerat viventi. Cautus adito:

neu desis operae neve immoderatus abundes.

90difficilem et morosum offendet garrulus; ultra

non etiam sileas. Davus sis comicus atque

stes capite obstipo, multum similis metuenti.

obsequio grassare; mone, si increbruit aura,

cautus uti velet carum caput; extrahe turba

95oppositis umeris; aurem substringe loquaci.

importunus amat laudari: donec ohe! Iam

ad caelum manibus sublatis dixerit, urge,

crescentem tumidis infla sermonibus utrem.

cum te servitio longo curaque levarit,

100et certum vigilans, quartae sit partis Ulixes,

audieris "heres": "ergo nunc Dama sodalis

nusquam est? Unde mihi tam fortem tamque fidelem?"

sparge subinde et, si paulum potes, illacrimare: est

gaudia prodentem vultum celare. Sepulcrum

105permissum arbitrio sine sordibus exstrue; funus

egregie factum laudet vicinia. Si quis

forte coheredum senior male tussiet, huic tu

dic, ex parte tua seu fundi sive domus sit

emptor, gaudentem nummo te addicere. Sed me

110imperiosa trahit Proserpina; vive valeque."

Hōc quŏquĕ, Tīrĕsĭā, praētēr nārrātă pĕtēntī

rēspōndē, quĭbŭs āmīssās rĕpărārĕ quĕām rēs

ārtĭbŭs ātquĕ mŏdīs. Quīd rīdēs? "iāmnĕ dŏlōsō

nōn sătĭs ēst Ĭthăcām rĕvĕhī pătrĭōsquĕ pĕnātīs

āspĭcĕre?" ō nūllī quīcquām mēntītĕ, vĭdēs ūt5

nūdŭs ĭnōpsquĕ dŏmūm rĕdĕām tē vātĕ, nĕque īllīc

aūt ăpŏthēcă prŏcīs īntācta ēst aūt pĕcŭs; ātquī

ēt gĕnŭs ēt vīrtūs nĭsĭ cūm rē vīlĭŏr ālgāst."

quāndō paūpĕrĭēm mīssīs āmbāgĭbŭs hōrrēs,

āccĭpĕ quā rătĭōnĕ quĕās dītēscĕrĕ. Tūrdūs10

sīve ălĭūd prīvūm dăbĭtūr tĭbĭ, dēvŏlĕt īllūc

rēs ŭbĭ māgnă nĭtēt dŏmĭnō sĕnĕ; dūlcĭă pōmă

ēt quōscūmquĕ fĕrēt cūltūs tĭbĭ fūndŭs hŏnōrēs

āntĕ Lărēm gūstēt vĕnĕrābĭlĭōr Lărĕ dīvēs;

quī quămŭīs pĕrĭūrŭs ĕrīt, sĭnĕ gēntĕ, crŭēntūs15

sānguĭnĕ frātērnō, fŭgĭtīvūs, nē tămĕn īllī

tū cŏmĕs ēxtĕrĭōr sī pōstŭlĕt īrĕ rĕcūsēs."

ūtnĕ tĕgām spūrcō Dāmaē lătŭs? Haūd ĭtă Troīaē

mē gēssī cērtāns sēmpēr mĕlĭōrĭbŭs. "ērgō

paūpĕr ĕrīs." fōrtem hōc ănĭmūm tŏlĕrārĕ iŭbēbō;20

ēt quōndām māiōră tŭlī. Tū prōtĭnŭs ūndĕ

dīvĭtĭās aērīsquĕ rŭām dīc, aūgŭr, ăcērvōs.

"dīxi ĕquĭdem ēt dīcō: cāptēs āstūtŭs ŭbīquĕ

tēstāmēntă sĕnūm, neū, sī văfĕr ūnŭs ĕt āltēr

īnsĭdĭātōrēm praērōsō fūgĕrĭt hāmō,25

aūt spēm dēpōnās aūt ārtem īllūsŭs ŏmīttās.

māgnă mĭnōrvĕ fŏrō sī rēs cērtābĭtŭr ōlīm,

vīvĕt ŭtēr lŏcŭplēs sĭnĕ gnātīs, īmprŏbŭs, ūltrō

quī mĕlĭōrem aūdāx vŏcĕt īn iūs, īllĭŭs ēstō

dēfēnsōr; fāmā cīvēm caūsāquĕ prĭōrēm30

spērnĕ, dŏmī sī gnātŭs ĕrīt fēcūndăvĕ cōniūnx.

"Quīntĕ," pŭta, aūt "Pūblī," (gaūdēnt praēnōmĭnĕ mōllēs

aūrĭcŭlaē) "tĭbĭ mē vīrtūs tŭă fēcĭt ămīcūm;

iūs āncēps nōvī, caūsās dēfēndĕrĕ pōssūm;

ērĭpĭēt quīvīs ŏcŭlōs cĭtĭūs mĭhĭ quām tē35

cōntēmptūm cāssā nŭcĕ paūpĕrĕt; haēc mĕă cūrāst,

nē quīd tū pērdās neū sīs iŏcŭs." īrĕ dŏmum ātquĕ

pēllĭcŭlām cūrārĕ iŭbē; fī cōgnĭtŏr īpsĕ,

pērsta ātque ōbdūrā, seū rūbră Cănīcŭlă fīndēt

īnfāntīs stătŭās, seū pīnguī tēntŭs ŏmāsō40

Fūrĭŭs hībērnās cānā nĭvĕ cōnspŭĕt Ālpīs.

"nōnnĕ vĭdēs," ălĭquīs cŭbĭtō stāntēm prŏpĕ tāngēns

inquiet, "ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?"

plūrēs ādnābūnt thŷnni ēt cētārĭă crēscēnt.

sī cuī praētĕrĕā vălĭdūs mălĕ fīlĭŭs īn rē45

praēclārā sūblātŭs ălētūr, nē mănĭfēstūm

caēlĭbĭs ōbsĕquĭūm nūdēt tē, lēnĭtĕr īn spēm

ārrēpe ōffĭcĭōsŭs, ŭt ēt scrībārĕ sĕcūndūs

hērēs ēt, sī quīs cāsūs pŭĕrum ēgĕrĭt Ōrcō,

īn văcŭūm vĕnĭās: pērrāro haēc ālĕă fāllīt.50

quī tēstāmēntūm trādēt tĭbĭ cūmquĕ lĕgēndūm,

ābnŭĕre ēt tăbŭlās ā tē rĕmŏvērĕ mĕmēntō,

sīc tămĕn ūt līmīs răpĭās quīd prīmă sĕcūndō

cēră vĕlīt vērsū; sōlūs mūltīsnĕ cŏhērēs,

vēlōcī pērcūrre ŏcŭlō. Plērūmquĕ rĕcōctūs55

scrība ēx quīnquĕvĭrō cōrvūm dēlūdĕt hĭāntēm,

cāptātōrquĕ dăbīt rīsūs Nāsīcă Cŏrānō."

nūm fŭrĭs? Ān prūdēns lūdīs me ōbscūră cănēndō?

"ō Lāērtĭădē, quīdquīd dīcam aūt ĕrĭt aūt nōn:

dīvīnāre ĕtĕnīm māgnūs mĭhĭ dōnăt Ăpōllŏ."60

quīd tămĕn īstă vĕlīt sĭbĭ fābŭlă, sī lĭcĕt, ēdĕ.

"tēmpŏrĕ quō iŭvĕnīs Pārthīs hōrrēndŭs, ăb āltō

dēmīssūm gĕnŭs Aēnēā, tēllūrĕ mărīquĕ

māgnŭs ĕrīt, fōrtī nūbēt prōcēră Cŏrānō

fīlĭă Nāsīcaē mĕtŭēntīs rēddĕrĕ sōldūm.65

tūm gĕnĕr hōc făcĭēt: tăbŭlās sŏcĕrō dăbĭt ātquĕ

ūt lĕgăt ōrābīt; mūltūm Nāsīcă nĕgātās

āccĭpĭēt tāndem ēt tăcĭtūs lĕgĕt, īnvĕnĭētquĕ

nīl sĭbĭ lēgātūm praētēr plōrārĕ sŭīsquĕ.

īllŭd ăd haēc iŭbĕō: mŭlĭēr sī fōrtĕ dŏlōsă70

lībērtūsvĕ sĕnēm dēlīrūm tēmpĕrĕt, īllīs

āccēdās sŏcĭūs; laūdēs, laūdērĭs ŭt ābsēns.

ādiŭvăt hōc quŏquĕ; sēd vīncīt lōngē prĭŭs īpsūm

ēxpūgnārĕ căpūt. Scrībēt mălă cārmĭnă vēcōrs:

laūdātō. Scōrtātŏr ĕrīt: căvĕ tē rŏgĕt; ūltrō75

Pēnĕlŏpām făcĭlīs pŏtĭōrī trādĕ." pŭtāsnĕ,

pērdūcī pŏtĕrīt tām frūgī tāmquĕ pŭdīcă,

quām nĕquĭērĕ prŏcī rēctō dēpēllĕrĕ cūrsū?

"vēnĭt ĕnīm māgnūm dōnāndī pārcă iŭvēntūs,

nēc tāntūm Vĕnĕrīs, quāntūm stŭdĭōsă cŭlīnaē.80

sīc tĭbĭ Pēnĕlŏpē frūgi ēst, quaē sī sĕmĕl ūnō

dē sĕnĕ gūstārīt tēcūm pārtītă lŭcēllūm,

ūt cănĭs ā cŏrĭō nūmquam ābstērrēbĭtŭr ūnctō.

mē sĕnĕ quōd dīcām fāctum ēst: ănŭs īmprŏbă Thēbīs

ēx tēstāmēntō sīc ēst ēlātă: cădāvēr85

ūnctum ŏlĕō lārgō nūdīs ŭmĕrīs tŭlĭt hērēs,

scīlĭcĕt ēlābī sī pōssēt mōrtŭă; crēdō,

quōd nĭmĭum īnstĭtĕrāt vīvēntī. Caūtŭs ădītō:

neū dēsīs ŏpĕraē nēve īmmŏdĕrātŭs ăbūndēs.

dīffĭcĭlem ēt mōrōsum ōffēndēt gārrŭlŭs; ūltrā90

nōn ĕtĭām sĭlĕās. Dāvūs sīs cōmĭcŭs ātquĕ

stēs căpĭte ōbstīpō, mūltūm sĭmĭlīs mĕtŭēntī.

ōbsĕquĭō grāssārĕ; mŏnē, si īncrēbrŭĭt aūră,

caūtŭs ŭtī vēlēt cārūm căpŭt; ēxtrăhĕ tūrbā

ōppŏsĭtīs ŭmĕrīs; aūrēm sūbstrīngĕ lŏquācī.95

īmpōrtūnŭs ămāt laūdārī: dōnĕc ŏhē! Iām

ād caēlūm mănĭbūs sūblātīs dīxĕrĭt, ūrgĕ,

crēscēntēm tŭmĭdīs īnflā sērmōnĭbŭs ūtrēm.

cūm tē sērvĭtĭō lōngō cūrāquĕ lĕvārīt,

ēt cērtūm vĭgĭlāns, quārtaē sīt pārtĭs Ŭlīxēs,100

aūdĭĕrīs "hērēs": "ērgō nūnc Dāmă sŏdālīs

nūsquam ēst? Ūndĕ mĭhī tām fōrtēm tāmquĕ fĭdēlēm?"

spārgĕ sŭbīnde ēt, sī paūlūm pŏtĕs, īllăcrĭmāre: ēst

gaūdĭă prōdēntēm vūltūm cēlārĕ. Sĕpūlcrūm

pērmīssum ārbĭtrĭō sĭnĕ sōrdĭbŭs ēxstrŭĕ; fūnūs105

ēgrĕgĭē fāctūm laūdēt vīcīnĭă. Sī quīs

fōrtĕ cŏhērēdūm sĕnĭōr mălĕ tūssĭĕt, huīc tū

dīc, ēx pārtĕ tŭā seū fūndī sīvĕ dŏmūs sīt

ēmptōr, gaūdēntēm nūmmō te āddīcĕrĕ. Sēd mē

īmpĕrĭōsă trăhīt Prōsērpĭnă; vīvĕ vălēquĕ."110