1

1

(PROPERTIVS)

"Hoc quodcumque vides, hospes, qua maxima Roma est,

ante Phrygem Aenean collis et herba fuit;

atque ubi Navali stant sacra Palatia Phoebo,

Evandri profugae concubuere boves.

5Fictilibus crevere deis haec aurea templa,

nec fuit opprobrio facta sine arte casa;

Tarpeiusque pater nuda de rupe tonabat

et Tiberis nostris advena bubus erat.

Qua gradibus domus ista Remi se sustulit, olim

10unus erat fratrum maxima regna focus.

Curia, praetexto quae nunc nitet alta senatu,

pellitos habuit, rustica corda, Patres.

Bucina cogebat priscos ad verba Quiritis:

centum illi in prato saepe senatus erat.

15Nec sinvosa cavo pendebant vela theatro,

pulpita sollemnis non olvere crocos.

Nulli cura fuit externos quaerere divos,

cum tremeret patrio pendula turba sacro,

annuaque accenso celebrare Parilia faeno,

20qualia nunc curto lustra novantur equo.

Vesta coronatis pauper gaudebat asellis,

ducebant macrae vilia sacra boves.

Parva saginati lustrabant compita porci,

pastor et ad calamos exta litabat ovis.

25Verbera pellitus saetosa movebat arator,

unde licens Fabius sacra Lupercus habet.

Nec rudis infestis miles radiabat in armis:

miscebant usta proelia nuda sude.

Prima galeritus posuit praetoria Lycmon,

30magnaque pars Tatio rerum erat inter ovis.

Hinc Tities Ramnesque viri Luceresque Soloni,

quattuor hinc albos Romulus egit equos.

Quippe suburbanae parva minus urbe Bovillae

et, qui nunc nulli, maxima turba Gabi,

35et stetit Alba potens, albae suis omine nata,

ac tibi Fidenas longa erat isse via.

Nil patrium nisi nomen habet Romanus alumnus:

sanguinis altricem non pudet esse lupam.

Huc melius profugos misisti, Troia, Penatis;

40heu quali vecta est Dardana puppis ave!

iam bene spondebant tunc omina, quod nihil illam

laeserat abiegni venter apertus equi,

cum pater in nati trepidus cervice pependit

et verita est umeros urere flamma pios.

45Tunc animi venere Deci Brutique secures,

vexit et ipsa sui Caesaris arma Venus,

arma resurgentis portans victricia Troiae.

Felix terra tuos cepit, Iule, deos,

si modo Avernalis tremulae cortina Sibyllae

50dixit Aventino rura pianda Remo,

aut si Pergameae sero rata carmina vatis

longaevum ad Priami vera fuere caput:

"vertite equum, Danai! male vincitis! Ilia tellus

vivet et huic cineri Iuppiter arma dabit."

55Optima nutricum nostris lupa Martia rebus,

qualia creverunt moenia lacte tuo!

moenia namque pio coner disponere versu:

ei mihi, quod nostro est parvus in ore sonus!

sed tamen exiguo quodcumque e pectore rivi

60fluxerit, hoc patriae serviet omne meae.

Ennius hirsuta cingat sua dicta Corona:

mi folia ex hedera porrige, Bacche, tua,

ut nostris tumefacta superbiat Umbria libris,

Umbria Romani patria Callimachi!

65scandentis quisquis cernit de vallibus arces,

ingenio muros aestimet ille meo!

Roma, fave, tibi surgit opus: date candida, cives,

omina et inceptis dextera cantet avis!

sacra diesque canam et cognomina prisca locorum:

70has meus ad metas sudet oportet equus."

HOROS

"Quo ruis imprudens, vage, dicere fata, Properti?

non sunt a dextro condita fila colo.

Accersis lacrimas cantans; aversus Apollo:

poscis ab invita verba pigenda lyra.

75Certa feram certis auctoribus, aut ego vates

nescius aerata signa movere pila.

Me creat Archytae suboles Babylonius Orops

Horon, et a proavo ducta Conone domus.

Di mihi sunt testes non degenerasse propinquos,

80inque meis libris nil prius esse fide.

Nunc pretium fecere deos et fallitur auro

Iuppiter. obliquae signa iterata rotae,

felicesque Iovis stellas Martisque rapaces

et grave Saturni sidus in omne caput,

85quid moveant Pisces animosaque signa Leonis,

lotus et Hesperia quid Capricornus aqua

dicam. "Troia cades, et Troica Roma resurges"

et maris et terrae longa †sepulcra† canam.

Dixi ego, cum geminos produceret Arria natos

90(illa dabat natis arma vetante deo),

non posse ad patrios sua pila referre Penates:

nempe meam firmant nunc duo busta fidem.

Quippe Lupercus, equi dum saucia protegit ora,

heu sibi prolapso non bene cavit equo;

95Gallus at, in castris dum credita signa tuetur,

concidit ante aquilae rostra cruenta suae:

fatales pueri, duo funera matris avarae!

vera, sed invito, contigit ista fides.

Idem ego, cum Cinarae traheret Lucina dolores

100et facerent uteri pondera lenta moram,

"Iunonis facito votum impetrabile" dixi:

illa parit: libris est data palma meis!

hoc neque harenosum Libyae Iovis explicat antrum,

aut sibi commissos fibra locuta deos,

105aut si quis motas cornicis senserit alas,

umbrave quae magicis mortua prodit aquis:

aspicienda via est caeli verusque per astra

trames, et ab zonis quinque petenda fides.

Exemplum grave erit Calchas: namque Aulide solvit

110ille bene haerentis ad pia saxa ratis;

idem Agamemnoniae ferrum cervice puellae

tinxit, et Atrides vela cruenta dedit.

Nec rediere tamen Danai: tu diruta fletum

supprime et Euboicos respice, Troia, sinus!

115Nauplius ultores sub noctem porrigit ignis

et natat exuviis Graecia pressa suis.

Victor Oiliade, rape nunc et dilige vatem,

quam vetat avelli veste Minerva sua!

hactenus historiae! nunc ad tua devehar astra;

120incipe tu lacrimis aequus adesse novis.

Umbria te notis antiqua Penatibus edit

(mentior? an patriae tangitur ora tuae?)

qua nebulosa cavo rorat Mevania campo,

et lacus aestivis intepet Umber aquis,

125scandentisque Asisi consurgit vertice murus,

murus ab ingenio notior ille tuo.

Ossaque legisti non illa aetate legenda

patris et in tenuis cogeris ipse lares:

nam tua cum multi versarent rura iuvenci,

130abstulit excultas pertica tristis opes.

Mox ubi bulla rudi dimissa est aurea collo,

matris et ante deos libera sumpta toga,

tum tibi pauca suo de carmine dictat Apollo

et vetat insano verba tonare Foro.

135At tu finge elegos, fallax opus (haec tua castra!),

scribat ut exemplo cetera turba tuo.

Militiam Veneris blandis patiere sub armis

et Veneris pueris utilis hostis eris.

Nam tibi victrices quascumque labore parasti,

140eludit palmas una puella tuas:

et bene cum fixum mento discusseris uncum,

nil erit hoc: rostro te premet ansa tuo.

Illius arbitrio noctem lucemque videbis,

gutta quoque ex oculis non nisi iussa cadet.

145Nec mille excubiae nec te signata iuvabunt

limina: persuasae fallere rima sat est.

Nunc tua vel mediis puppis luctetur in undis,

vel licet armatis hostis inermis eas,

vel tremefacta cavo tellus diducat hiatum:

150octipedis Cancri terga sinistra time!"

2

Quid mirare meas tot in uno corpore formas?

accipe Vertumni signa paterna dei.

Tuscus ego Tuscis orior, nec paenitet inter

proelia Volsinios deseruisse focos.

5Haec mea turba iuvat, nec templo laetor eburno:

Romanum satis est posse videre Forum.

Hac quondam Tiberinus iter faciebat, et aiunt

remorum auditos per vada pulsa sonos:

at postquam ille suis tantum concessit alumnis,

10Vertumnus verso dicor ab amne deus.

Seu, quia vertentis fructum praecepimus anni,

Vertumni rursus credis id esse sacrum.

Prima mihi variat liventibus uva racemis

et coma lactenti spicea fruge tumet;

15hic dulcis cerasos, hic autumnalia pruna

cernis et aestivo mora rubere die;

insitor hic solvit pomosa vota corona,

cum pirus invito stipite mala tulit.

Mendax fama, noces: alius mihi nominis index:

20de se narranti tu modo crede deo!

opportuna mea est cunctis natura figuris:

in quamcumque voles verte, decorus ero.

Indue me Cois, fiam non dura puella:

meque virum sumpta quis neget esse toga?

25da falcem et torto frontem mihi comprime faeno:

iurabis nostra gramina secta manu.

Arma tuli quondam et, memini, laudabar in illis:

corbis in imposito pondere messor eram.

Sobrius ad lites: at cum est imposta corona,

30clamabis capiti vina subisse meo.

Cinge caput mitra, speciem furabor Iacchi;

furabor Phoebi, si modo plectra dabis.

Cassibus impositis venor: sed harundine sumpta

fautor plumoso sum deus aucupio.

35Est etiam aurigae species Vertumnus et eius

traicit alterno qui leve pondus equo.

Suppetat hic, piscis calamo praedabor et ibo

mundus demissis institor in tunicis.

Pastor me ad baculum possum curvare vel idem

40sirpiculis medio pulvere ferre rosam.

Nam quid ego adiciam, de quo mihi maxima fama est,

hortorum in manibus dona probata meis?

caeruleus cucumis tumidoque cucurbita ventre

me notat et iunco brassica vincta levi;

45nec flos ullus hiat pratis, quin ille decenter

impositus fronti langueat ante meae.

At mihi, quod formas unus vertebar in omnis,

nomen ab eventu patria lingua dedit;

et tu, Roma, meis tribuisti praemia Tuscis

50(unde hodie Vicus nomina Tuscus habet),

tempore quo sociis venit Lycomedius armis

atque Sabina feri contudit arma Tati.

Vidi ego labentis acies et tela caduca,

atque hostis turpi terga dedisse fugae.

55Sed facias, divum Sator, ut Romana per aevum

transeat ante meos turba togata pedes.

Sex superant versus: te, qui ad vadimonia curris,

non moror: haec spatiis ultima creta meis.

Stipes acernus eram, properanti falce dolatus,

60ante Numam grata pauper in urbe deus.

At tibi, Mamurri, formae caelator aenae,

tellus artifices ne terat Osca manus,

qui me tam docilis potuisti fundere in usus.

Unum opus est, operi non datur unus honos.

3

Haec Arethusa suo mittit mandata Lycotae,

cum totiens absis, si potes esse meus.

Si qua tamen tibi lecturo pars oblita derit,

haec erit e lacrimis facta litura meis:

5aut si qua incerto fallet te littera tractu,

signa meae dextrae iam morientis erunt.

Te modo viderunt iteratos Bactra per ortus,

te modo munito Neuricus hostis equo,

hibernique Getae pictoque Britannia curru

10ustus et Eoa decolor Indus aqua.

Haecne marita fides et †parce | avia† noctes,

cum rudis urgenti bracchia victa dedi?

quae mihi deductae fax omen praetulit, illa

traxit ab everso lumina nigra rogo;

15et Stygio sum sparsa lacu, nec recta capillis

vitta data est: nupsi non comitante deo.

Omnibus heu portis pendent mea noxia vota:

texitur haec castris quarta lacerna tuis.

Occidat, immerita qui carpsit ab arbore vallum

20et struxit querulas rauca per ossa tubas,

dignior obliquo funem qui torqueat Ocno,

aeternusque tuam pascat, aselle, famem!

dic mihi, num teneros urit lorica lacertos?

num gravis imbellis atterit hasta manus?

25haec noceant potius, quam dentibus ulla puella

det mihi plorandas per tua colla notas!

diceris et macie vultum tenuasse: sed opto

e desiderio sit color iste meo.

At mihi cum noctes induxit vesper amaras,

30si qua relicta iacent, osculor arma tua;

tum queror in toto non sidere pallia lecto,

lucis et auctores non dare carmen avis.

Noctibus hibernis castrensia pensa laboro

et Tyria in gladios vellera secta suos;

35et disco, qua parte fluat vincendus Araxes,

quot sine aqua Parthus milia currat equus;

cogor et e tabula pictos ediscere mundos,

qualis et haec docti sit positura dei,

quae tellus sit lenta gelu, quae putris ab aestu,

40ventus in Italiam qui bene vela ferat.

Assidet una soror, curis et pallida nutrix

peierat hiberni temporis esse moras.

Felix Hippolyte! nuda tulit arma papilla

et texit galea barbara molle caput.

45Romanis utinam patuissent castra puellis!

essem militiae sarcina fida tuae,

nec me tardarent Scythiae iuga, cum Pater altas

acriter in glaciem frigore nectit aquas.

Omnis amor magnus, sed aperto in coniuge maior:

50hanc Venus, ut vivat, ventilat ipsa facem.

Nam mihi quo Poenis nunc purpura fulgeat ostris

crystallusque meas ornet aquosa manus?

omnia surda tacent, rarisque assueta kalendis

vix aperit clausos una puella Lares.

55Craugidos et catulae vox est mihi grata querentis:

illa tui partem vindicat una toro.

Flore sacella tego, verbenis compita velo

et crepat ad veteres herba Sabina focos.

Sive in finitimo gemuit stans noctua tigno,

60seu volvit tangi parca lucerna mero,

illa dies hornis caedem denuntiat agnis,

succinctique calent ad nova lucra popae.

Ne, precor, ascensis tanti sit gloria Bactris

raptave odorato carbasa lina duci,

65plumbea cum tortae sparguntur pondera fundae,

subdolus et versis increpat arcus equis!

sed (tua sic domitis Parthae telluris alumnis

pura triumphantis hasta sequatur equos)

incorrupta mei conserva foedera lecti!

70hac ego te sola lege redisse velim:

armaque cum tulero portae votiva Capenae,

subscribam "salvo grata puella viro".

4

Tarpeium nemus et Tarpeiae turpe sepulcrum

fabor et antiqui limina capta Iovis.

Lucus erat felix hederoso conditus antro,

multaque nativis obstrepit arbor aquis,

5Silvani ramosa domus, quo dulcis ab aestu

fistula poturas ire iubebat ovis.

Hunc Tatius fontem vallo praecingit acerno,

fidaque suggesta castra coronat humo.

(Quid tum Roma fuit, tubicen vicina Curetis

10cum quateret lento murmure saxa Iovis,

atque ubi nunc terris dicuntur iura subactis,

stabant Romano pila Sabina Foro?

murus erant montes: ubi nunc est Curia, saepta,

bellicus ex illo fonte bibebat equus).

15Hinc Tarpeia deae fontem libavit: at illi

urgebat medium fictilis urna caput.

Et satis una malae potuit mors esse puellae,

quae volvit flammas fallere, Vesta, tuas?

vidit harenosis Tatium proludere campis

20pictaque per flavas arma levare iubas:

obstupuit regis facie et regalibus armis,

interque oblitas excidit urna manus.

Saepe illa immeritae causata est omina lunae

et sibi tingendas dixit in amne comas:

25saepe tulit blandis argentea litia Nymphis,

Romula ne faciem laederet hasta Tati:

dumque subit primo Capitolia nubila fumo,

rettulit hirsutis bracchia secta rubis,

et sua Tarpeia residens ita flevit ab arce

30vulnera, vicino non patienda Iovi:

"Ignes castrorum et Tatiae praetoria turmae

et formosa oculis arma Sabina meis,

o | utinam ad vestros sedeam captiva Penatis,

dum captiva mei conspicer esse Tati!

35Romani montes, et montibus addita Roma,

et valeat probro Vesta pudenda meo:

ille equus, ille meos in castra reponet amores,

cui Tatius dextras collocat ipse iubas!

quid mirum in patrios Scyllam saevisse capillos,

40candidaque in saevos inguina versa canis?

prodita quid mirum fraterni cornua monstri,

cum patuit lecto stamine torta via?

quantum ego sum Ausoniis crimen factura puellis,

improba virgineo lecta ministra foco!

45Pallados exstinctos si quis mirabitur ignis,

ignoscat: lacrimis spargitur ara meis.

Cras, ut rumor ait, tota pugnabitur urbe:

tu cape spinosi rorida terga iugi!

lubrica tota via est et perfida: quippe tacentis

50fallaci celat limite semper aquas.

O | utinam magicae nossem cantamina Musae!

haec quoque formoso lingua tulisset opem.

Te toga picta decet, non quem sine matris honore

nutrit inhumanae dura papilla lupae.

55†Sic hospes pariamne tua regina sub aula†

dos tibi non humilis prodita Roma venit.

Si minus, at raptae ne sint impune Sabinae,

me rape et alterna lege repende vices!

commissas acies ego possum solvere, nuptae:

60vos medium palla foedus inite mea!

adde, Hymenaee, modos! tubicen, fera murmura conde!

credite, vestra meus molliet arma torus.

Et iam quarta canit venturam bucina lucem,

ipsaque in Oceanum sidera lapsa cadunt.

65Experiar somnum, de te mihi somnia quaeram:

fac venias oculis umbra benigna meis!"

dixit, et incerto permisit bracchia somno,

nescia, vae, furiis accubuisse novis.

Nam Vesta, Iliacae felix tutela favillae,

70culpam alit et plures condit in ossa faces.

Illa ruit, qualis celerem prope Thermodonta

Strymonis abscisso pectus aperta sinu.

Urbi festus erat (dixere Parilia patres),

hic primus coepit moenibus esse dies,

75annua pastorum convivia, lusus in urbe,

cum pagana madent fercula divitiis,

cumque super raros faeni flammantis acervos

traicit immundos ebria turba pedes.

Romulus excubias decrevit in otia solvi

80atque intermissa castra silere tuba.

Hoc Tarpeia suum tempus rata convenit hostem:

pacta ligat, pactis ipsa futura comes.

Mons erat ascensu dubius †festoque remissus†

nec mora, vocalis occupat ense canis.

85Omnia praebebant somnos: sed Iuppiter unus

decrevit poenis invigilare tuis.

Prodiderat portaeque fidem patriamque iacentem,

nubendique petit, quem velit ipse, diem.

At Tatius (neque enim sceleri dedit hostis honorem)

90"Nube" ait "et regni scande cubile mei!"

dixit, et ingestis comitum super obruit armis.

Haec, virgo, officiis dos erat apta tuis.

A duce Tarpeia mons est cognomen adeptus:

o vigil, iniustae praemia sortis habes.

5

Terra tuum spinis obducat, lena, sepulcrum

et tua, quod non vis, sentiat umbra sitim;

nec sedeant cineri Manes, et Cerberus ultor

turpia ieiuno terreat ossa sono!

5docta vel Hippolytum Veneri mollire negantem,

concordique toro pessima semper avis,

Penelopen quoque neglecto rumore mariti

nubere lascivo cogeret Antinoo.

Illa velit, poterit magnes non ducere ferrum

10et volucris nidis esse noverca suis.

Quippe et, Collinas ad fossam moverit herbas,

stantia currenti diluerentur aqua.

Audax cantatae leges imponere lunae

et sua nocturno fallere terga lupo,

15posset ut intentos astu caecare maritos,

cornicum immeritas ervit ungue genas;

consulvitque striges nostro de sanguine, et in me

hippomanes fetae semina legit equae.

Exorabat opus verbis †ceu blanda perure†

20saxosamque forat sedula gutta viam:

"Si te Eoa †dorozantum† iuvat aurea ripa,

et quae sub Tyria concha superbit aqua,

Eurypylique placet Coae textura Minervae,

sectaque ab Attalicis putria signa toris,

25seu quae palmiferae mittunt venalia Thebae,

murreaque in Parthis pocula cocta focis;

sperne fidem, provolve deos, mendacia vincant,

frange et damnosae iura pudicitiae!

et simulare virum pretium facit: utere causis!

30maior dilata nocte recurret amor.

Si tibi forte comas vexaverit, utilis ira:

post modo mercata pace premendus erit.

Denique ubi amplexu Venerem promiseris empto,

fac simules puros Isidis esse dies.

35Ingerat Aprilis Iole tibi, tundat Omichle

natalem Maiis Idibus esse tuum.

Supplex ille sedet: posita tu scribe cathedra

quidlibet; has artis si pavet ille, tenes!

semper habe morsus circa tua colla recentis,

40litibus alternis quos putet esse datos.

Nec te Medeae delectent probra sequacis

(nempe tulit fastus ausa rogare prior),

sed potius mundi Thais pretiosa Menandri,

cum ferit astutos comica moecha Getas.

45In mores te verte viri: si cantica iactat,

i comes et voces ebria iunge tuas.

Ianitor ad dantis vigilet: si pulset inanis,

surdus in obductam somniet usque seram.

Nec tibi displiceat miles non factus amori,

50nauta nec attrita si ferat aera manu,

aut quorum titulus per barbara colla pependit,

cretati medio cum salvere foro.

Aurum spectato, non quae manus afferat aurum!

versibus auditis quid nisi verba feres?

55"Quid iuvat ornato procedere, vita, capillo

et tenuis Coa veste movere sinus?"

qui versus, Coae dederit nec munera vestis,

istius tibi sit surda sine aere lyra.

Dum vernat sanguis, dum rugis integer annus,

60utere, ne quid cras libet ab ore dies!

vidi ego odorati victura rosaria Paesti

sub matutino cocta iacere Noto."

His animum nostrae dum versat Acanthis amicae,

per tenuem ossa mihi sunt numerata cutem.

65Sed cape torquatae, Venus o regina, columbae

ob meritum ante tuos guttura secta focos!

vidi ego rugoso tussim concrescere collo,

sputaque per dentis ire cruenta cavos,

atque animam in tegetes putrem exspirare paternas:

70horruit algenti pergula curta foco.

Exsequiae fuerant rari furtiva capilli

vincula et immundo pallida mitra situ

et canis, in nostros nimis experrecta dolores,

cum fallenda meo pollice clatra forent.

75Sit tumulus lenae curto vetus amphora collo:

urgeat hunc supra vis, caprifice, tua.

Quisquis amas, scabris hoc bustum caedite saxis,

mixtaque cum saxis addite verba mala!

6

Sacra facit vates: sint ora faventia sacris

et cadat ante meos icta iuvenca focos.

cera Philiteis certet Romana corymbis

et Cyrenaeas urna ministret aquas.

5Costum molle date et blandi mihi turis honores,

terque focum circa laneus orbis eat!

spargite me lymphis, carmenque recentibus aris

tibia Mygdoniis libet eburna cadis.

Ite procul fraudes, alio sint aëre noxae:

10pura novum vati laurea mollit iter.

Musa, Palatini referemus Apollinis aedem:

res est, Calliope, digna favore tuo.

Caesaris in nomen ducuntur carmina: Caesar

dum canitur, quaeso, Iuppiter ipse vaces.

15Est Phoebi fugiens Athamana ad litora portus,

qua sinus Ioniae murmura condit aquae,

Actia Iuleae pelagus monumenta carinae,

nautarum votis non operosa via.

Huc mundi coiere manus: stetit aequore moles

20pinea, nec remis aequa favebat avis.

Altera classis erat Teucro damnata Quirino,

pilaque femineae turpiter apta manu:

hinc Augusta ratis plenis Iovis omine velis,

signaque iam patriae vincere docta suae.

25Tandem aciem geminos Nereus lunarat in arcus,

armorum et radiis icta tremebat aqua,

cum Phoebus linquens stantem se vindice Delon

(nam tulit iratos mobilis una Notos)

astitit Augusti puppim super, et nova flamma

30luxit in obliquam ter sinvata facem.

Non ille attulerat crinis in colla solutos

aut testudineae carmen inerme lyrae,

sed quali aspexit Pelopeum Agamemnona vultu

egessitque avidis Dorica castra rogis,

35aut qualis flexos solvit Pythona per orbis

serpentem, imbelles quem timuere lyrae.

Mox ait: "O Longa mundi servator ab Alba,

Auguste, Hectoreis cognite maior avis,

vince mari: iam terra tua est: tibi militat arcus

40et favet ex umeris hoc onus omne meis.

Solve metu patriam, quae nunc te vindice freta

imposuit prorae publica vota tuae.

Quam nisi defendes, murorum Romulus augur

ire Palatinas non bene vidit avis.

45Et nimium remis audent prope: turpe Latinis

principe te fluctus regia vela pati!

nec te, quod classis centenis remiget alis,

terreat (invito labitur illa mari),

quodque vehunt prorae Centaurica saxa minantis

50(tigna cava et pictos experiere metus).

Frangit et attollit vires in milite causa;

quae nisi iusta subest, excutit arma pudor.

Tempus adest, committe ratis: ego temporis auctor

ducam laurigera Iulia rostra manu."

55dixerat, et pharetrae pondus consumit in arcus:

proxima post arcus Caesaris hasta fuit.

Vincit Roma fide Phoebi: dat femina poenas:

sceptra per Ionias fracta vehuntur aquas.

At pater Idalio miratur Caesar ab astro:

60"Tu deus; est nostri sanguinis ista fides."

Prosequitur cantu Triton omnesque marinae

plauserunt circa libera signa deae.

Illa petit Nilum cumba male nixa fugaci,

hoc unum, iusso non moritura die.

65Di melius! quantus mulier foret una triumphus,

ductus erat per quas ante Iugurtha vias!

Actius hinc traxit Phoebus monumenta, quod eius

una decem vicit missa sagitta ratis.

Bella satis cecini: citharam iam poscit Apollo

70victor et ad placidos exuit arma choros.

Candida nunc molli subeant convivia luco,

blanditiaeque fluant per mea colla rosae,

vinaque fundantur prelis elisa Falernis,

perque lavet nostras spica Cilissa comas.

75Ingenium positis irritet Musa poëtis:

Bacche, soles Phoebo fertilis esse tuo.

Ille paludosos memoret servire Sycambros,

Cepheam hic Meroën fuscaque regna canat;

hic referat sero confessum foedere Parthum:

80"Reddat signa Remi, mox dabit ipse sua:

sive aliquid pharetris Augustus parcet Eois,

differat in pueros ista tropaea suos.

Gaude, Crasse, nigras si quid sapis inter harenas:

ire per Euphraten ad tua busta licet."

85sic noctem patera, sic ducam carmine, donec

iniciat radios in mea vina dies.

7

Sunt aliquid Manes: letum non omnia finit,

luridaque evictos effugit umbra rogos.

Cynthia namque meo visa est incumbere fulcro,

murmur ad extremae nuper humata viae,

5cum mihi somnus ab exsequiis penderet amoris

et quererer lecti frigida regna mei.

Eosdem habuit secum quibus est elata capillos,

eosdem oculos: lateri vestis adusta fuit,

et solitum digito beryllon adederat ignis,

10summaque Lethaeus triverat ora liquor.

Spirantisque animos et vocem misit: at illi

pollicibus fragiles increpuere manus:

"Perfide nec cuiquam melior sperande puellae,

in te iam vires somnus habere potest?

15iamne tibi exciderant vigilacis furta Suburae

et mea nocturnis trita fenestra dolis,

per quam demisso quotiens tibi fune pependi,

alterna veniens in tua colla manu?

saepe Venus trivio commissa est, pectore mixto

20fecerunt tepidas pallia nostra vias.

Foederis heu taciti, cuius fallacia verba

non audituri diripuere Noti!

at mihi non oculos quisquam inclamavit euntis:

unum impetrassem te revocante diem:

25nec crepuit fissa me propter harundine custos,

laesit et obiectum tegula curta caput.

Denique quis nostro curvum te funere vidit,

atram quis lacrimis incalvisse togam?

si piguit portas ultra procedere, at illuc

30iussisses lectum lentius ire meum.

Cur ventos non ipse rogis, ingrate, petisti?

cur nardo flammae non olvere meae?

hoc etiam grave erat, nulla mercede hyacinthos

inicere et fracto busta piare cado.

35Lygdamus uratur - candescat lamina vernae

sensi ego, cum insidiis pallida vina bibi. -

Aut Nomas - arcanas tollat versuta salivas;

dicet damnatas ignea testa manus.

Quae modo per vilis inspecta est publica noctes,

40haec nunc aurata cyclade signat humum;

et graviora rependit iniquis pensa quasillis,

garrula de facie si qua locuta mea est;

nostraque quod Petale tulit ad monumenta coronas,

codicis immundi vincula sentit anus;

45caeditur et Lalage tortis suspensa capillis,

per nomen quoniam est ausa rogare meum.

Te patiente meae conflavit imaginis aurum,

ardente e nostro dotem habitura rogo.

Non tamen insector, quamuis mereare, Properti:

50longa mea in libris regna fuere tuis.

Iuro ego Fatorum nulli revolubile carmen,

tergeminusque canis sic mihi molle sonet,

me servasse fidem. Si fallo, vipera nostris

sibilet in tumulis et super ossa cubet.

55nam gemina est sedes turpem sortita per amnem,

turbaque diversa remigat omnis aqua.

Una Clytaemestrae stuprum vel adultera Cressae

portat mentitae lignea monstra bovis.

Ecce coronato pars altera rapta phaselo,

60mulcet ubi Elysias aura beata rosas,

qua numerosa fides quaque aera rotunda Cybebes

mitratisque sonant Lydia plectra choris.

Andromedeque et Hypermestre sine fraude maritae

narrant historiae tempora nota suae:

65haec sua maternis queritur livere catenis

bracchia nec meritas frigida saxa manus;

narrat Hypermestre magnum ausas esse sorores,

in scelus hoc animum non valuisse suum.

Sic mortis lacrimis vitae sanamus amores:

70celo ego perfidiae crimina multa tuae.

Sed tibi nunc mandata damus, si forte moveris,

si te non totum Chloridos herba tenet:

nutrix in tremulis ne quid desideret annis

Parthenie: potuit, nec tibi avara fuit.

75Deliciaeque meae Latris, cui nomen ab usu est,

ne speculum dominae porrigat illa novae.

Et quoscumque meo fecisti nomine versus,

ure mihi: laudes desine habere meas!

pone hederam tumulo, mihi quae praegnante corymbo

80mollia contortis alliget ossa comis.

Ramosis Anio qua pomifer incubat arvis,

et numquam Herculeo numine pallet ebur,

hic carmen media dignum me scribe columna,

sed breve, quod currens vector ab urbe legat:

85Hic Tiburtina iacet aurea Cynthia terra:

accessit ripae laus, Aniene, tuae.

Nec tu sperne piis venientia somnia portis:

cum pia venerunt somnia, pondus habent.

Nocte vagae ferimur, nox clausas liberat umbras,

90errat et abiecta Cerberus ipse sera.

Luce iubent leges Lethaea ad stagna reverti:

nos vehimur, vectum nauta recenset onus.

Nunc te possideant aliae: mox sola tenebo:

mecum eris et mixtis ossibus ossa teram."

95Haec postquam querula mecum sub lite peregit,

inter complexus excidit umbra meos.

8

Disce quid Esquilias hac nocte fugarit aquosas,

cum vicina novis turba cucurrit agris.

Lanvvium annosi vetus est tutela draconis,

hic ubi tam rarae non perit hora morae,

5qua sacer abripitur caeco descensus hiatu,

qua penetrat virgo (tale iter omne cave!)

ieiuni serpentis honos, cum pabula poscit

annua et ex ima sibila torquet humo.

Talia demissae pallent ad sacra puellae,

10cum temere anguino creditur ore manus.

Ille sibi admotas a virgine corripit escas:

virginis in palmis ipsa canistra tremunt.

Si fuerint castae, redeunt in colla parentum,

clamantque agricolae: "Fertilis annus erit."

15Huc mea detonsis avecta est Cynthia mannis:

causa fuit Iuno, sed mage causa Venus.

Appia, dic quaeso, quantum te teste triumphum

egerit effusis per tua saxa rotis,

turpis in arcana sonuit cum rixa taberna,

20si sine me, famae non sine labe meae!

spectaclum ipsa sedens primo temone pependit,

ausa per impuros frena movere locos.

Serica nam taceo vulsi carpenta nepotis

atque armillatos colla Molossa canis,

25qui dabit immundae venalia fata saginae,

vincet ubi erasas barba pudenda genas.

Cum fieret nostro totiens iniuria lecto,

mutato volvi castra movere toro.

Phyllis Aventinae quaedam est vicina Dianae,

30sobria grata parum: cum bibit, omne decet.

Altera Tarpeios est inter Teia lucos,

candida, sed potae non satis unus erit.

His ego constitui noctem lenire vocatis

et Venere ignota furta novare mea.

35Unus erat tribus in secreta lectulus herba.

Quaeris concubitus? inter utramque fui.

Lygdamus ad cyathos, vitrique aestiva supellex

et Methymnaei Graeca saliva meri.

Nile, tuus tibicen erat, crotalistria †phillis†,

40et facilis spargi munda sine arte rosa;

Magnus et ipse suos breviter concretus in artus

iactabat truncas ad cava buxa manus.

Sed neque suppletis constabat flamma lucernis,

reccidit inque suos mensa supina pedes.

45Me quoque per talos Venerem quaerente secundos

semper damnosi subsilvere canes.

Cantabant surdo, nudabant pectora caeco:

Lanvvii ad portas, ei mihi, totus eram.

Cum subito rauci sonuerunt cardine postes

50et levia ad primos murmura facta Laris;

nec mora, cum totas resupinat Cynthia valvas,

non operosa comis, sed furibunda decens.

Pocula mi digitos inter cecidere remissos,

palluerantque ipso labra soluta mero.

55Fulminat illa oculis et quantum femina saevit,

spectaclum capta nec minus urbe fuit.

Phyllidos iratos in vultum conicit unguis:

territa vicinas Teia clamat aquas.

Lumina sopitos turbant elata Quiritis,

60omnis et insana semita nocte sonat.

Illas direptisque comis tunicisque solutis

excipit obscurae prima taberna viae.

Cynthia gaudet in exuviis victrixque recurrit

et mea perversa sauciat ora manu,

65imponitque notam collo morsuque cruentat,

praecipueque oculos, qui meruere, ferit.

Atque ubi iam nostris lassavit bracchia plagis,

Lygdamus ad plutei fulcra sinistra latens

ervitur, geniumque meum protractus adorat.

70Lygdame, nil potui: tecum ego captus eram.

Supplicibus palmis tum demum ad foedera veni,

cum vix tangendos praebuit illa pedes,

atque ait: "Admissae si vis me ignoscere culpae,

accipe, quae nostrae formula legis erit.

75Tu neque Pompeia spatiabere cultus in umbra,

nec cum lascivum sternet harena Forum.

Colla cave inflectas ad summum obliqua theatrum,

aut lectica tuae se det aperta morae.

Lygdamus in primis, omnis mihi causa querelae,

80veneat et pedibus vincula bina trahat."

Indixit leges; respondi ego: "Legibus utar."

Riserat imperio facta superba dato.

Dein, quemcumque locum externae tetigere puellae,

suffiit, at pura limina tergit aqua,

85imperat et totas iterum mutare lacernas,

terque meum tetigit sulpuris igne caput.

Atque ita mutato per singula pallia lecto

respondi, et toto solvimus arma toro.

9

Amphitryoniades qua tempestate iuvencos

egerat a stabulis, o Erythea, tuis,

venit ad invictos pecorosa Palatia montis,

et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

5qua Velabra suo stagnabant flumine quaque

nauta per urbanas velificabat aquas.

Sed non infido manserunt hospite Caco

incolumis: furto polluit ille Iovem.

Incola Cacus erat, metuendo raptor ab antro,

10per tria partitos qui dabat ora sonos.

Hic, ne certa forent manifestae signa rapinae,

aversos cauda traxit in antra boves;

nec sine teste deo: furem sonuere iuvenci,

furis et implacidas diruit ira fores.

15Maenalio iacuit pulsus tria tempora ramo

Cacus, et Alcides sic ait: "Ite boves,

Herculis ite boves, nostrae labor ultime clavae,

bis mihi quaesitae, bis mea praeda, boves,

arvaque mugitu sancite Bovaria longo:

20nobile erit Romae pascua vestra Forum."

Dixerat, et sicco torquet sitis ora palato,

terraque non ullas feta ministrat aquas.

Sed procul inclusas audit ridere puellas,

lucus ubi umbroso fecerat orbe nemus,

25femineae loca clausa deae fontisque piandos,

impune et nullis sacra retecta viris.

Devia puniceae velabant limina vittae,

putris odorato luxerat igne casa,

populus et longis ornabat frondibus aedem,

30multaque cantantis umbra tegebat avis.

Huc ruit in siccam congesta pulvere barbam

et iacit ante fores verba minora deo:

"Uos precor, o luci sacro quae luditis antro,

pandite defessis hospita fana viris.

35Fontis egens erro circaque sonantia lymphis,

et cava succepto flumine palma sat est.

Audistisne aliquem, tergo qui sustulit orbem?

ille ego sum: Alciden terra recepta vocat.

Quis facta Herculeae non audit fortia clavae

40et numquam ad vastas irrita tela feras,

atque uni Stygias homini luxisse tenebras?

[accipit haec fesso vix mihi terra patet]

angulus hic mundi nunc me mea fata trahentem

accipit: haec fesso vix mihi terra patet.

45Quodsi Iunoni sacrum faceretis amarae,

non clausisset aquas ipsa noverca suas.

Sin aliquem vultusque meus saetaeque leonis

terrent et Libyco sole perusta coma,

idem ego Sidonia feci servilia palla

50officia et Lydo pensa diurna colo,

mollis et hirsutum cepit mihi fascia pectus

et manibus duris apta puella fui."

talibus Alcides; at talibus alma sacerdos,

puniceo canas stamine vincta comas:

55"Parce oculis, hospes, lucoque abscede verendo;

cede agedum et tuta limina linque fuga.

Interdicta viris metuenda lege piatur

quae se summota vindicat ara casa.

Magno Tiresias aspexit Pallada vates,

60fortia dum posita Gorgone membra lavat.

Di tibi dent alios fontis: haec lympha puellis

avia secreti limitis una fluit."

Sic anus: ille umeris postis concussit opacos,

nec tulit iratam ianua clausa sitim.

65At postquam exhausto iam flumine vicerat aestum,

ponit vix siccis tristia iura labris:

"Maxima quae gregibus devota est Ara repertis,

ara per has" inquit "maxima facta manus,

haec nullis umquam pateat veneranda puellis,

70Herculis aeternum ne sit inulta sitis."

Hunc, quoniam manibus purgatum sanxerat orbem,

sic Sancum Tatiae composuere Cures.

Sance pater salve, cui iam favet aspera Iuno:

Sance, velis libro dexter inesse meo.

10

Nunc Iovis incipiam causas aperire Feretri

armaque de ducibus trina recepta tribus.

Magnum iter ascendo, sed dat mihi gloria vires:

non iuvat e facili lecta corona iugo.

5Imbuis exemplum primae tu, Romule, palmae

huius, et exuvio plenus ab hoste redis,

tempore quo portas Caeninum Acrona petentem

victor in eversum cuspide fundis equum.

Acron Herculeus Caenina ductor ab arce,

10Roma, tuis quondam finibus horror erat!

hic spolia ex umeris ausus sperare Quirini

ipse dedit, sed non sanguine sicca suo.

Hunc videt ante cavas librantem spicula turris

Romulus et votis occupat ante ratis:

15"Iuppiter, haec hodie tibi victima corruet Acron."

voverat, et spolium corruit ille Iovi.

Urbis virtutisque parens sic vincere suevit,

qui tulit a parco frigida castra lare.

Idem eques et frenis, idem fuit aptus aratris,

20et galea hirsuta compta lupina iuba.

Picta neque inducto fulgebat parma pyropo:

praebebant caesi baltea lenta boves.

Cossus at insequitur Veientis caede Tolumni,

vincere cum Veios posse laboris erat,

25necdum ultra Tiberim belli sonus, ultima praeda

Nomentum et captae iugera terna Corae.

Heu Vei veteres! et vos tum regna fuistis

et vestro posita est aurea sella foro:

nunc intra muros pastoris bucina lenti

30cantat, et in vestris ossibus arva metunt.

Forte super portae dux Veiens astitit arcem

colloquiumque sua fretus ab urbe dedit:

dumque aries murum cornu pulsabat aeno,

vinea qua ductum longa tegebat opus,

35Cossus ait: "Forti melius concurrere campo."

Nec mora fit, plano sistit uterque gradum.

Di Latias iuvere manus, desecta Tolumni

cervix Romanos sanguine lavit equos.

Claudius at Rheno traiectos arcuit hostis,

40Belgica cui vasti parma relata ducis:

Virdomari; genus hic Rheno iactabat ab ipso,

mobilis e rectis fundere gaesa rotis.

Illi virgatis iaculanti ante agmina bracis

torquis ab incisa decidit unca gula.

45Nunc spolia in templo tria condita: causa Feretri,

omine quod certo dux ferit ense ducem;

seu quia victa suis umeris haec arma ferebant,

hinc Feretri dicta est ara superba Iovis.

11

Desine, Paulle, meum lacrimis urgere sepulcrum:

panditur ad nullas ianua nigra preces;

cum semel infernas intrarunt funera leges,

non exorato stant adamante viae.

5Te licet orantem fuscae deus audiat aulae:

nempe tuas lacrimas litora surda bibent.

Vota movent superos: ubi portitor aera recepit,

obserat herbosos lurida porta rogos.

Sic maestae cecinere tubae, cum subdita nostrum

10detraheret lecto fax inimica caput.

Quid mihi coniugium Paulli, quid currus avorum

profuit aut famae pignora tanta meae?

non minus immitis habuit Cornelia Parcas:

et sum, quod digitis quinque legatur, onus.

15Damnatae noctes et vos, vada lenta, paludes,

et quaecumque meos implicat unda pedes,

immatura licet, tamen huc non noxia veni:

det Pater hic umbrae mollia iura meae.

Aut si quis posita iudex sedet Aeacus urna,

20in mea sortita iudicet ossa pila:

assideant fratres, iuxta et Minoida sellam

Eumenidum intento turba severa foro.

Sisyphe, mole vaces; taceant Ixionis orbes;

fallax Tantaleus corripiare liquor;

25Cerberus et nullas hodie petat improbus umbras,

et iaceat tacita laxa catena sera.

ipsa loquor pro me: si fallo, poena sororum

infelix umeros urgeat urna meos.

Si cui fama fuit per avita tropaea decori,

30Afra Numantinos regna loquuntur avos:

altera maternos exaequat turba Libones

et domus est titulis utraque fulta suis.

Mox, ubi iam facibus cessit praetexta maritis,

vinxit et acceptas altera vitta comas,

35iungor, Paulle, tuo sic discessura cubili:

in lapide hoc uni nupta fuisse legar.

Testor maiorum cineres tibi, Roma, colendos,

sub quorum titulis, Africa, tunsa iaces,

et Persen proavi simulantem pectus Achilli,

40quique tuas proavo fregit Achille domos,

me neque censurae legem mollisse neque ulla

labe mea vestros erubuisse focos.

Non fuit exuviis tantis Cornelia damnum:

quin et erat magnae pars imitanda domus.

45Nec mea mutata est aetas, sine crimine tota est:

viximus insignes inter utramque facem.

Mi natura dedit leges a sanguine ductas,

nec possis melior iudicis esse metu.

Quaelibet austeras de me ferat urna tabellas:

50turpior assessu non erit ulla meo,

vel tu, quae tardam movisti fune Cybeben,

Claudia, turritae rara ministra deae,

vel cuius cassos cum Vesta reposceret ignis,

exhibuit vivos carbasus alba focos.

55Nec te, dulce caput, mater Scribonia, laesi:

in me mutatum quid nisi fata velis?

maternis laudor lacrimis urbisque querelis,

defensa et gemitu Caesaris ossa mea.

Ille sua nata dignam vixisse sororem

60increpat, et lacrimas vidimus ire deo.

Et tamen emerui generosos vestis honores,

nec mea de sterili facta rapina domo.

Tu, Lepide, et tu, Paulle, meum post fata levamen,

condita sunt vestro lumina nostra sinu.

65Vidimus et fratrem sellam geminasse curulem;

consule quo facto tempore rapta soror.

Filia, tu specimen censurae nata paternae,

fac teneas unum nos imitata virum.

Et serie fulcite genus: mihi cumba volenti

70solvitur aucturis tot mea fata meis.

Haec est feminei merces extrema triumphi,

laudat ubi emeritum libera fama rogum.

Nunc tibi commendo communia pignora natos:

haec cura et cineri spirat inusta meo.

75Fungere maternis vicibus pater: illa meorum

omnis erit collo turba ferenda tuo.

Oscula cum dederis tua flentibus, adice matris:

tota domus coepit nunc onus esse tuum.

Et si quid doliturus eris, sine testibus illis!

80cum venient, siccis oscula falle genis!

sat tibi sint noctes, quas de me, Paulle, fatiges,

somniaque in faciem credita saepe meam:

atque ubi secreto nostra ad simulacra loqueris,

ut responsurae singula verba iace.

85Seu tamen adversum mutarit ianua lectum,

sederit et nostro cauta noverca toro,

coniugium, pueri, laudate et ferte paternum:

capta dabit vestris moribus illa manus;

nec matrem laudate nimis: collata priori

90vertet in offensas libera verba suas.

Seu memor ille mea contentus manserit umbra

et tanti cineres duxerit esse meos,

discite venturam iam nunc sentire senectam,

caelibis ad curas nec vacet ulla via.

95Quod mihi detractum est, vestros accedat ad annos:

prole mea Paullum sic iuvet esse senem.

Et bene habet: numquam mater lugubria sumpsi;

venit in exsequias tota caterva meas.

Causa perorata est. Flentes me surgite, testes,

100dum pretium vitae grata rependit humus.

Moribus et caelum patuit: sim digna merendo,

cuius honoratis ossa vehantur avis.

1

(PROPERTIVS)

"Hōc quōdcūmquĕ vĭdēs, hōspēs, quā māxĭmă Rōma ēst,

āntĕ Phrўgem Aēnēān ‖ cōllĭs ĕt hērbă fŭīt;

ātque ŭbĭ Nāvālī stānt sācră Pălātĭă Phoēbō,

Ēvāndrī prŏfŭgaē ‖ cōncŭbŭērĕ bŏvēs.

Fīctĭlĭbūs crēvērĕ dĕīs haēc aūrĕă tēmplă,5

nēc fŭĭt ōpprŏbrĭō ‖ fāctă sĭne ārtĕ căsă;

Tārpēiūsquĕ pătēr nūdā dē rūpĕ tŏnābāt

ēt Tĭbĕrīs nōstrīs ‖ ādvĕnă būbŭs ĕrāt.

Quā grădĭbūs dŏmŭs īstă Rĕmī sē sūstŭlĭt, ōlīm

ūnŭs ĕrāt frātrūm ‖ māxĭmă rēgnă fŏcūs.10

Cūrĭă, praētēxtō quaē nūnc nĭtĕt āltă sĕnātū,

pēllītōs hăbŭīt, ‖ rūstĭcă cōrdă, Pătrēs.

Būcĭnă cōgēbāt prīscōs ād vērbă Quĭrītīs:

cēntum īlli īn prātō ‖ saēpĕ sĕnātŭs ĕrāt.

Nēc sĭnŭōsă căvō pēndēbānt vēlă thĕātrō,15

pūlpĭtă sōllēmnīs ‖ nōn ŏlŭērĕ crŏcōs.

Nūllī cūră fŭīt ēxtērnōs quaērĕrĕ dīvōs,

cūm trĕmĕrēt pătrĭō ‖ pēndŭlă tūrbă săcrō,

ānnŭăque āccēnsō cĕlĕbrārĕ Părīlĭă faēnō,

quālĭă nūnc cūrtō ‖ lūstră nŏvāntŭr ĕquō.20

Vēstă cŏrōnātīs paūpēr gaūdēbăt ăsēllīs,

dūcēbānt mācraē ‖ vīlĭă sācră bŏvēs.

Pārvă săgīnātī lūstrābānt cōmpĭtă pōrcī,

pāstŏr ĕt ād călămōs ‖ ēxtă lĭtābăt ŏvīs.

Vērbĕră pēllītūs saētōsă mŏvēbăt ărātōr,25

ūndĕ lĭcēns Făbĭūs ‖ sācră Lŭpērcŭs hăbēt.

Nēc rŭdĭs īnfēstīs mīlēs rădĭābăt ĭn ārmīs:

mīscēbānt ūstā ‖ proēlĭă nūdă sŭdĕ.

Prīmă gălērītūs pŏsŭīt praētōrĭă Lŷcmōn,

māgnăquĕ pārs Tătĭō ‖ rērum ĕrăt īntĕr ŏvīs.30

Hīnc Tĭtĭēs Rāmnēsquĕ vĭrī Lŭcĕrēsquĕ Sŏlōnī,

quāttŭŏr hīnc ālbōs ‖ Rōmŭlŭs ēgĭt ĕquōs.

Quīppĕ sŭbūrbānaē pārvā mĭnŭs ūrbĕ Bŏvīllaē

ēt, quī nūnc nūllī, ‖ māxĭmă tūrbă Găbī,

ēt stĕtĭt Ālbă pŏtēns, ālbaē sŭĭs ōmĭnĕ nātă,35

āc tĭbĭ Fīdēnās ‖ lōnga ĕrăt īssĕ vĭă.

Nīl pătrĭūm nĭsĭ nōmĕn hăbēt Rōmānŭs ălūmnūs:

sānguĭnĭs āltrīcēm ‖ nōn pŭdĕt ēssĕ lŭpām.

Hūc mĕlĭūs prŏfŭgōs mīsīstī, Troīă, Pĕnātīs;

heū quālī vēcta ēst ‖ Dārdănă pūppĭs ăvĕ!40

iām bĕnĕ spōndēbānt tūnc ōmĭnă, quōd nĭhĭl īllām

laēsĕrăt ābiēgnī ‖ vēntĕr ăpērtŭs ĕquī,

cūm pătĕr īn nātī trĕpĭdūs cērvīcĕ pĕpēndīt

ēt vĕrĭta ēst ŭmĕrōs ‖ ūrĕrĕ flāmmă pĭōs.

Tūnc ănĭmī vēnērĕ Dĕcī Brūtīquĕ sĕcūrēs,45

vēxĭt ĕt īpsă sŭī ‖ Caēsărĭs ārmă Vĕnūs,

ārmă rĕsūrgēntīs pōrtāns vīctrīcĭă Troīaē.

Fēlīx tērră tŭōs ‖ cēpĭt, Ĭūlĕ, dĕōs,

sī mŏdo Ăvērnālīs trĕmŭlaē cōrtīnă Sĭbŷllaē

dīxīt Āvēntīnō ‖ rŭră piāndă Rĕmō,50

aūt sī Pērgămĕaē sērō rătă cārmĭnă vātīs

lōngaēvum ād Prĭămī ‖ vēră fŭērĕ căpūt:

"vērtĭte ĕquūm, Dănăī! mălĕ vīncĭtĭs! Īlĭă tēllūs

vīvĕt ĕt huīc cĭnĕrī ‖ Iūppĭtĕr ārmă dăbīt."

Ōptĭmă nūtrīcūm nōstrīs lŭpă Mārtĭă rēbūs,55

quālĭă crēvērūnt ‖ moēnĭă lāctĕ tŭō!

moēnĭă nāmquĕ pĭō cōnēr dīspōnĕrĕ vērsū:

eī mĭhĭ, quōd nōstro ēst ‖ pārvŭs ĭn ōrĕ sŏnūs!

sēd tămĕn ēxĭgŭō quōdcūmque ē pēctŏrĕ rīvī

flūxĕrĭt, hōc pătrĭaē ‖ sērvĭĕt ōmnĕ mĕaē.60

Ēnnĭŭs hīrsūtā cīngāt sŭă dīctă Cŏrōnā:

mī fŏlĭa ēx hĕdĕrā ‖ pōrrĭgĕ, Bācchĕ, tŭā,

ūt nōstrīs tŭmĕfāctă sŭpērbĭăt Ūmbrĭă lībrīs,

Ūmbrĭă Rōmānī ‖ pātrĭă Cāllĭmăchī!

scāndēntīs quīsquīs cērnīt dē vāllĭbŭs ārcēs,65

īngĕnĭō mūrōs ‖ aēstĭmĕt īllĕ mĕō!

Rōmă, făvē, tĭbĭ sūrgĭt ŏpūs: dătĕ cāndĭdă, cīvēs,

ōmĭna ĕt īncēptīs ‖ dēxtĕră cāntĕt ăvīs!

sācră dĭēsquĕ cănam ēt cōgnōmĭnă prīscă lŏcōrūm:

hās mĕŭs ād mētās ‖ sūdĕt ŏpōrtĕt ĕquūs."70

HOROS

"Quō rŭĭs īmprūdēns, văgĕ, dīcĕrĕ fātă, Prŏpērtī?

nōn sūnt ā dēxtrō ‖ cōndĭtă fīlă cŏlō.

Āccērsīs lăcrĭmās cāntāns; āvērsŭs Ăpōllŏ:

pōscĭs ăb īnvītā ‖ vērbă pĭgēndă lўrā.

Cērtă fĕrām cērtīs aūctōrĭbŭs, aūt ĕgŏ vātēs75

nēscĭŭs aērātā ‖ sīgnă mŏvērĕ pĭlā.

Mē crĕăt Ārchŷtaē sŭbŏlēs Băbўlōnĭŭs Ōrōps

Hōrŏn, ĕt ā prŏăvō ‖ dūctă Cŏnōnĕ dŏmūs.

Dī mĭhĭ sūnt tēstēs nōn dēgĕnĕrāssĕ prŏpīnquōs,

īnquĕ mĕīs lībrīs ‖ nīl prĭŭs ēssĕ fĭdē.80

Nūnc prĕtĭūm fēcērĕ dĕōs ēt fāllĭtŭr aūrō

Iūppĭtĕr. ōblīquaē ‖ sīgna ĭtĕrātă rŏtaē,

fēlīcēsquĕ Iŏvīs stēllās Mārtīsquĕ răpācēs

ēt grăvĕ Sātūrnī ‖ sīdŭs ĭn ōmnĕ căpūt,

quīd mŏvĕānt Pīscēs ănĭmōsăquĕ sīgnă Lĕōnīs,85

lōtŭs ĕt Hēspĕrĭā ‖ quīd Căprĭcōrnŭs ăquā

dīcām. "Troīă cădēs, ēt Trōĭcă Rōmă rĕsūrgēs"

ēt mărĭs ēt tērraē ‖ lōngă †sĕpūlcrㆠcănām.

Dīxi ĕgŏ, cūm gĕmĭnōs prōdūcĕrĕt Ārrĭă nātōs

(īllă dăbāt nātīs ‖ ārmă vĕtāntĕ dĕō),90

nōn pōsse ād pătrĭōs sŭă pīlă rĕfērrĕ Pĕnātēs:

nēmpĕ mĕām fīrmānt ‖ nūnc dŭŏ būstă fĭdēm.

Quīppĕ Lŭpērcŭs, ĕquī dūm saūcĭă prōtĕgĭt ōră,

heū sĭbĭ prōlāpsō ‖ nōn bĕnĕ cāvĭt ĕquō;

Gāllŭs ăt, īn cāstrīs dūm crēdĭtă sīgnă tŭētūr,95

cōncĭdĭt ānte ăquĭlaē ‖ rōstră crŭēntă sŭaē:

fātālēs pŭĕrī, dŭŏ fūnĕră mātrĭs ăvāraē!

vēră, sĕd īnvītō, ‖ cōntĭgĭt īstă fĭdēs.

Īdem ĕgŏ, cūm Cĭnăraē trăhĕrēt Lūcīnă dŏlōrēs

ēt făcĕrēnt ŭtĕrī ‖ pōndĕră lēntă mŏrām,100

"Iūnōnīs făcĭtō vōtum īmpētrābĭlĕ" dīxī:

īllă părīt: lībrīs ‖ ēst dătă pālmă mĕīs!

hōc nĕque hărēnōsūm Lĭbўaē Iŏvĭs ēxplĭcăt āntrūm,

aūt sĭbĭ cōmmīssōs ‖ fībră lŏcūtă dĕōs,

aūt sī quīs mōtās cōrnīcīs sēnsĕrĭt ālās,105

ūmbrăvĕ quaē măgĭcīs ‖ mōrtŭă prōdĭt ăquīs:

āspĭcĭēndă vĭa ēst caēlī vērūsquĕ pĕr āstră

trāmĕs, ĕt āb zōnīs ‖ quīnquĕ pĕtēndă fĭdēs.

Ēxēmplūm grăve ĕrīt Cālchās: nāmque Aūlĭdĕ sōlvīt

īllĕ bĕne haērēntīs ‖ ād pĭă sāxă rătīs;110

īdem Ăgămēmnŏnĭaē fērrūm cērvīcĕ pŭēllaē

tīnxĭt, ĕt Ātrīdēs ‖ vēlă crŭēntă dĕdīt.

Nēc rĕdĭērĕ tămēn Dănăī: tū dīrŭtă flētūm

sūpprĭme ĕt Eūbŏĭcōs ‖ rēspĭcĕ, Troīă, sĭnūs!

Naūplĭŭs ūltōrēs sūb nōctēm pōrrĭgĭt īgnīs115

ēt nătăt ēxŭvĭīs ‖ Graēcĭă prēssă sŭīs.

Vīctŏr Ŏīlĭădē, răpĕ nūnc ēt dīlĭgĕ vātēm,

quām vĕtăt āvēllī ‖ vēstĕ Mĭnērvă sŭā!

hāctĕnŭs hīstŏrĭaē! nūnc ād tŭă dēvĕhăr āstră;

īncĭpĕ tū lăcrĭmīs ‖ aēquŭs ădēssĕ nŏvīs.120

Ūmbrĭă tē nōtīs āntīquă Pĕnātĭbŭs ēdīt

(mēntĭŏr? ān pătrĭaē ‖ tāngĭtŭr ōră tŭaē?)

quā nĕbŭlōsă căvō rōrāt Mēvānĭă cāmpō,

ēt lăcŭs aēstīvīs ‖ īntĕpĕt Ūmbĕr ăquīs,

scāndēntīsque Ăsĭsī cōnsūrgīt vērtĭcĕ mūrūs,125

mūrŭs ăb īngĕnĭō ‖ nōtĭŏr īllĕ tŭō.

Ōssăquĕ lēgīstī nōn īlla aētātĕ lĕgēndă

pātrĭs ĕt īn tĕnŭīs ‖ cōgĕrĭs īpsĕ lărēs:

nām tŭă cūm mūltī vērsārēnt rūră iŭvēncī,

ābstŭlĭt ēxcūltās ‖ pērtĭcă trīstĭs ŏpēs.130

Mōx ŭbĭ būllă rŭdī dīmīssa ēst aūrĕă cōllō,

mātrĭs ĕt āntĕ dĕōs ‖ lībĕră sūmptă tŏgă,

tūm tĭbĭ paūcă sŭō dē cārmĭnĕ dīctăt Ăpōllŏ

ēt vĕtăt īnsānō ‖ vērbă tŏnārĕ Fŏrō.

Āt tū fīnge ĕlĕgōs, fāllāx ŏpŭs (haēc tŭă cāstră!),135

scrībăt ŭt ēxēmplō ‖ cētĕră tūrbă tŭō.

Mīlĭtĭām Vĕnĕrīs blāndīs pătĭērĕ sŭb ārmīs

ēt Vĕnĕrīs pŭĕrīs ‖ ūtĭlĭs hōstĭs ĕrīs.

Nām tĭbĭ vīctrīcēs quāscūmquĕ lăbōrĕ părāstī,

ēlūdīt pālmās ‖ ūnă pŭēllă tŭās:140

ēt bĕnĕ cūm fīxūm mēntō dīscūssĕrĭs ūncūm,

nīl ĕrĭt hōc: rōstrō ‖ tē prĕmĕt ānsă tŭō.

Īllĭŭs ārbĭtrĭō nōctēm lūcēmquĕ vĭdēbīs,

gūttă quŏque ēx ŏcŭlīs ‖ nōn nĭsĭ iūssă cădēt.

Nēc mīlle ēxcŭbĭaē nēc tē sīgnātă iŭvābūnt145

līmĭnă: pērsuāsaē ‖ fāllĕrĕ rīmă săt ēst.

Nūnc tŭă vēl mĕdĭīs pūppīs lūctētŭr ĭn ūndīs,

vēl lĭcĕt ārmātīs ‖ hōstĭs ĭnērmĭs ĕās,

vēl trĕmĕfāctă căvō tēllūs dīdūcăt hĭātūm:

ōctĭpĕdīs Cāncrī ‖ tērgă sĭnīstră tĭmē!"150

2

Quīd mīrārĕ mĕās tŏt ĭn ūnō cōrpŏrĕ fōrmās?

āccĭpĕ Vērtūmnī ‖ sīgnă pătērnă dĕī.

Tūscŭs ĕgō Tūscīs ŏrĭōr, nēc paēnĭtĕt īntēr

proēlĭă Vōlsĭnĭōs ‖ dēsĕrŭīssĕ fŏcōs.

Haēc mĕă tūrbă iŭvāt, nēc tēmplō laētŏr ĕbūrnō:5

Rōmānūm sătĭs ēst ‖ pōssĕ vĭdērĕ Fŏrūm.

Hāc quōndām Tĭbĕrīnŭs ĭtēr făcĭēbăt, ĕt āiūnt

rēmōrum aūdītōs ‖ pēr vădă pūlsă sŏnōs:

āt pōstquam īllĕ sŭīs tāntūm cōncēssĭt ălūmnīs,

Vērtūmnūs vērsō ‖ dīcŏr ăb āmnĕ dĕūs.10

Seū, quĭă vērtēntīs frūctūm praēcēpĭmŭs ānnī,

Vērtūmnī rūrsūs ‖ crēdĭs ĭd ēssĕ săcrūm.

Prīmă mĭhī vărĭāt līvēntĭbŭs ūvă răcēmīs

ēt cŏmă lāctēntī ‖ spīcĕă frūgĕ tŭmēt;

hīc dūlcīs cĕrăsōs, hīc aūtūmnālĭă prūnă15

cērnĭs ĕt aēstīvō ‖ mōră rŭbērĕ dĭē;

īnsĭtŏr hīc sōlvīt pōmōsā vōtă cŏrōnā,

cūm pĭrŭs īnvītō ‖ stīpĭtĕ mālă tŭlīt.

Mēndāx fāmă, nŏcēs: ălĭūs mĭhĭ nōmĭnĭs īndēx:

dē sē nārrāntī ‖ tū mŏdŏ crēdĕ dĕō!20

ōppōrtūnă mĕa ēst cūnctīs nātūră fĭgūrīs:

īn quāmcūmquĕ vŏlēs ‖ vērtĕ, dĕcōrŭs ĕrō.

Īndŭĕ mē Cōīs, fīām nōn dūră pŭēllă:

mēquĕ vĭrūm sūmptā ‖ quīs nĕgĕt ēssĕ tŏgā?

dā fālcem ēt tōrtō frōntēm mĭhĭ cōmprĭmĕ faēnō:25

iūrābīs nōstrā ‖ grāmĭnă sēctă mănū.

Ārmă tŭlī quōndam ēt, mĕmĭnī, laūdābăr ĭn īllīs:

cōrbĭs ĭn īmpŏsĭtō ‖ pōndĕrĕ mēssŏr ĕrām.

Sōbrĭŭs ād lītēs: āt cum ēst īmpōstă cŏrōnă,

clāmābīs căpĭtī ‖ vīnă sŭbīssĕ mĕō.30

Cīngĕ căpūt mītrā, spĕcĭēm fūrābŏr Ĭācchī;

fūrābōr Phoēbī, ‖ sī mŏdŏ plēctră dăbīs.

Cāssĭbŭs īmpŏsĭtīs vēnōr: sĕd hărūndĭnĕ sūmptā

faūtōr plūmōsō ‖ sūm dĕŭs aūcŭpĭō.

Ēst ĕtĭam aūrīgaē spĕcĭēs Vērtūmnŭs ĕt ēiūs35

trāĭcĭt āltērnō ‖ quī lĕvĕ pōndŭs ĕquō.

Sūppĕtăt hīc, pīscīs călămō praēdābŏr ĕt ībō

mūndūs dēmīssīs ‖ īnstĭtŏr īn tŭnĭcīs.

Pāstōr me ād băcŭlūm pōssūm cūrvārĕ vĕl īdēm

sīrpĭcŭlīs mĕdĭō ‖ pūlvĕrĕ fērrĕ rŏsām.40

Nām quĭd ĕgo ādĭcĭām, dē quō mĭhĭ māxĭmă fāma ēst,

hōrtōrum īn mănĭbūs ‖ dōnă prŏbātă mĕīs?

caērŭlĕūs cŭcŭmīs tŭmĭdōquĕ cŭcūrbĭtă vēntrĕ

mē nŏtăt ēt iūncō ‖ brāssĭcă vīnctă lĕvī;

nēc flōs ūllŭs hĭāt prātīs, quīn īllĕ dĕcēntēr45

īmpŏsĭtūs frōntī ‖ lānguĕăt āntĕ mĕaē.

Āt mĭhĭ, quōd fōrmās ūnūs vērtēbăr ĭn ōmnīs,

nōmĕn ăb ēvēntū ‖ pātrĭă līnguă dĕdīt;

ēt tū, Rōmă, mĕīs trĭbŭīstī praēmĭă Tūscīs

(ūnde hŏdĭē Vīcūs ‖ nōmĭnă Tūscŭs hăbēt),50

tēmpŏrĕ quō sŏcĭīs vēnīt Lўcŏmēdĭŭs ārmīs

ātquĕ Săbīnă fĕrī ‖ cōntŭdĭt ārmă Tătī.

Vīdi ĕgŏ lābēntīs ăcĭēs ēt tēlă cădūcă,

ātque hōstīs tūrpī ‖ tērgă dĕdīssĕ fŭgaē.

Sēd făcĭās, dīvūm Sătŏr, ūt Rōmānă pĕr aēvūm55

trānsĕăt āntĕ mĕōs ‖ tūrbă tŏgātă pĕdēs.

Sēx sŭpĕrānt vērsūs: tē, qui ād vădĭmōnĭă cūrrīs,

nōn mŏrŏr: haēc spătĭīs ‖ ūltĭmă crētă mĕīs.

Stīpĕs ăcērnŭs ĕrām, prŏpĕrāntī fālcĕ dŏlātūs,

āntĕ Nŭmām grātā ‖ paūpĕr ĭn ūrbĕ dĕūs.60

Āt tĭbĭ, Māmūrrī, fōrmaē caēlātŏr ăēnaē,

tēllūs ārtĭfĭcēs ‖ nē tĕrăt Ōscă mănūs,

quī mē tām dŏcĭlīs pŏtŭīstī fūndĕre ĭn ūsūs.

Ūnum ŏpŭs ēst, ŏpĕrī ‖ nōn dătŭr ūnŭs hŏnōs.

3

Haēc Ărĕthūsă sŭō mīttīt māndātă Lўcōtaē,

cūm tŏtĭēns ābsīs, ‖ sī pŏtĕs ēssĕ mĕūs.

Sī quă tămēn tĭbĭ lēctūrō pārs ōblĭtă dērīt,

haēc ĕrĭt ē lăcrĭmīs ‖ fāctă lĭtūră mĕīs:

aūt sī qua īncērtō fāllēt tē līttĕră trāctū,5

sīgnă mĕaē dēxtraē ‖ iām mŏrĭēntĭs ĕrūnt.

Tē mŏdŏ vīdērūnt ĭtĕrātōs Bāctră pĕr ōrtūs,

tē mŏdŏ mūnītō ‖ Neūrĭcŭs hōstĭs ĕquō,

hībērnīquĕ Gĕtaē pīctōquĕ Brĭtānnĭă cūrrū

ūstŭs ĕt Ēōā ‖ dēcŏlŏr Īndŭs ăquā.10

Haēcnĕ mărītă fĭdēs ēt †pārcē | āvĭㆠnōctēs,

cūm rŭdĭs ūrgēntī ‖ brācchĭă vīctă dĕdī?

quaē mĭhĭ dēdūctaē fāx ōmēn praētŭlĭt, īllă

trāxĭt ăb ēvērsō ‖ lūmĭnă nīgră rŏgō;

ēt Stўgĭō sūm spārsă lăcū, nēc rēctă căpīllīs15

vīttă dăta ēst: nūpsī ‖ nōn cŏmĭtāntĕ dĕō.

Ōmnĭbŭs heū pōrtīs pēndēnt mĕă nōxĭă vōtă:

tēxĭtŭr haēc cāstrīs ‖ quārtă lăcērnă tŭīs.

Ōccĭdăt, īmmĕrĭtā quī cārpsĭt ăb ārbŏrĕ vāllūm

ēt strūxīt quĕrŭlās ‖ raūcă pĕr ōssă tŭbās,20

dīgnĭŏr ōblīquō fūnēm quī tōrquĕăt Ōcnō,

aētērnūsquĕ tŭām ‖ pāscăt, ăsēllĕ, fămēm!

dīc mĭhĭ, nūm tĕnĕrōs ūrīt lōrīcă lăcērtōs?

nūm grăvĭs īmbēllīs ‖ āttĕrĭt hāstă mănūs?

haēc nŏcĕānt pŏtĭūs, quām dēntĭbŭs ūllă pŭēllă25

dēt mĭhĭ plōrāndās ‖ pēr tŭă cōllă nŏtās!

dīcĕrĭs ēt măcĭē vūltūm tĕnŭāssĕ: sĕd ōptō

ē dēsīdĕrĭō ‖ sīt cŏlŏr īstĕ mĕō.

Āt mĭhĭ cūm nōctēs īndūxīt vēspĕr ămārās,

sī quă rĕlīctă iăcēnt, ‖ ōscŭlŏr ārmă tŭă;30

tūm quĕrŏr īn tōtō nōn sīdĕrĕ pāllĭă lēctō,

lūcĭs ĕt aūctōrēs ‖ nōn dărĕ cārmĕn ăvīs.

Nōctĭbŭs hībērnīs cāstrēnsĭă pēnsă lăbōrō

ēt Tўrĭa īn glădĭōs ‖ vēllĕră sēctă sŭōs;

ēt dīscō, quā pārtĕ flŭāt vīncēndŭs Ărāxēs,35

quōt sĭne ăquā Pārthūs ‖ mīlĭă cūrrăt ĕquūs;

cōgŏr ĕt ē tăbŭlā pīctōs ēdīscĕrĕ mūndōs,

quālĭs ĕt haēc dōctī ‖ sīt pŏsĭtūră dĕī,

quaē tēllūs sīt lēntă gĕlū, quaē pūtrĭs ăb aēstū,

vēntŭs ĭn Ītălĭām ‖ quī bĕnĕ vēlă fĕrāt.40

Āssĭdĕt ūnă sŏrōr, cūrīs ēt pāllĭdă nūtrīx

pēiĕrăt hībērnī ‖ tēmpŏrĭs ēssĕ mŏrās.

Fēlīx Hīppŏlўtē! nūdā tŭlĭt ārmă păpīllā

ēt tēxīt gălĕā ‖ bārbără mōllĕ căpūt.

Rōmānīs ŭtĭnām pătŭīssēnt cāstră pŭēllīs!45

ēssēm mīlĭtĭaē ‖ sārcĭnă fīdă tŭaē,

nēc mē tārdārēnt Scўthĭaē iŭgă, cūm Pătĕr āltās

ācrĭtĕr īn glăcĭēm ‖ frīgŏrĕ nēctĭt ăquās.

Ōmnĭs ămōr māgnūs, sĕd ăpērto īn cōniŭgĕ māiōr:

hānc Vĕnŭs, ūt vīvāt, ‖ vēntĭlăt īpsă făcēm.50

Nām mĭhĭ quō Poēnīs nūnc pūrpŭră fūlgĕăt ōstrīs

crŷstāllūsquĕ mĕās ‖ ōrnĕt ăquōsă mănūs?

ōmnĭă sūrdă tăcēnt, rārīsque āssuētă kălēndīs

vīx ăpĕrīt claūsōs ‖ ūnă pŭēllă Lărēs.

Craūgĭdŏs ēt cătŭlaē vōx ēst mĭhĭ grātă quĕrēntīs:55

īllă tŭī pārtēm ‖ vīndĭcăt ūnă tŏrō.

Flōrĕ săcēllă tĕgō, vērbēnīs cōmpĭtă vēlō

ēt crĕpăt ād vĕtĕrēs ‖ hērbă Săbīnă fŏcōs.

Sīve īn fīnĭtĭmō gĕmŭīt stāns nōctŭă tīgnō,

seū vŏlŭīt tāngī ‖ pārcă lŭcērnă mĕrō,60

īllă dĭēs hōrnīs caēdēm dēnūntĭăt āgnīs,

sūccīnctīquĕ călēnt ‖ ād nŏvă lūcră pŏpaē.

Nē, prĕcŏr, āscēnsīs tāntī sīt glōrĭă Bāctrīs

rāptăve ŏdōrātō ‖ cārbăsă līnă dŭcī,

plūmbĕă cūm tōrtaē spārgūntūr pōndĕră fūndaē,65

sūbdŏlŭs ēt vērsīs ‖ īncrĕpăt ārcŭs ĕquīs!

sēd (tŭă sīc dŏmĭtīs Pārthaē tēllūrĭs ălūmnīs

pūră trĭūmphāntīs ‖ hāstă sĕquātŭr ĕquōs)

īncōrrūptă mĕī cōnsērvā foēdĕră lēctī!

hāc ĕgŏ tē sōlā ‖ lēgĕ rĕdīssĕ vĕlīm:70

ārmăquĕ cūm tŭlĕrō pōrtaē vōtīvă Căpēnaē,

sūbscrībām "sālvō ‖ grātă pŭēllă vĭrō".

4

Tārpēiūm nĕmŭs ēt Tārpēiaē tūrpĕ sĕpūlcrūm

fābŏr ĕt āntīquī ‖ līmĭnă cāptă Iŏvīs.

Lūcŭs ĕrāt fēlīx hĕdĕrōsō cōndĭtŭs āntrō,

mūltăquĕ nātīvīs ‖ ōbstrĕpĭt ārbŏr ăquīs,

Sīlvānī rāmōsă dŏmūs, quō dūlcĭs ăb aēstū5

fīstŭlă pōtūrās ‖ īrĕ iŭbēbăt ŏvīs.

Hūnc Tătĭūs fōntēm vāllō praēcīngĭt ăcērnō,

fīdăquĕ sūggēstā ‖ cāstră cŏrōnăt hŭmō.

(Quīd tūm Rōmă fŭīt, tŭbĭcēn vīcīnă Cŭrētīs

cūm quătĕrēt lēntō ‖ mūrmŭrĕ sāxă Iŏvīs,10

ātque ŭbĭ nūnc tērrīs dīcūntūr iūră sŭbāctīs,

stābānt Rōmānō ‖ pīlă Săbīnă Fŏrō?

mūrŭs ĕrānt mōntēs: ŭbĭ nūnc ēst Cūrĭă, saēptă,

bēllĭcŭs ēx īllō ‖ fōntĕ bĭbēbăt ĕquūs).

Hīnc Tārpēiă dĕaē fōntēm lībāvĭt: ăt īllī15

ūrgēbāt mĕdĭūm ‖ fīctĭlĭs ūrnă căpūt.

Ēt sătĭs ūnă mălaē pŏtŭīt mōrs ēssĕ pŭēllaē,

quaē vŏlŭīt flāmmās ‖ fāllĕrĕ, Vēstă, tŭās?

vīdĭt hărēnōsīs Tătĭūm prōlūdĕrĕ cāmpīs

pīctăquĕ pēr flāvās ‖ ārmă lĕvārĕ iŭbās:20

ōbstŭpŭīt rēgīs făcĭe ēt rēgālĭbŭs ārmīs,

īntērque ōblītās ‖ ēxcĭdĭt ūrnă mănūs.

Saēpe īlla īmmĕrĭtaē caūsāta ēst ōmĭnă lūnaē

ēt sĭbĭ tīngēndās ‖ dīxĭt ĭn āmnĕ cŏmās:

saēpĕ tŭlīt blāndīs ārgēntĕă lītĭă Nŷmphīs,25

Rōmŭlă nē făcĭēm ‖ laēdĕrĕt hāstă Tătī:

dūmquĕ sŭbīt prīmō Căpĭtōlĭă nūbĭlă fūmō,

rēttŭlĭt hīrsūtīs ‖ brācchĭă sēctă rŭbīs,

ēt sŭă Tārpēiā rĕsĭdēns ĭtă flēvĭt ăb ārcĕ

vūlnĕră, vīcīnō ‖ nōn pătĭēndă Iŏvī:30

"Īgnēs cāstrōrum ēt Tătĭaē praētōrĭă tūrmaē

ēt fōrmōsa ŏcŭlīs ‖ ārmă Săbīnă mĕīs,

ō | ŭtĭnam ād vēstrōs sĕdĕām cāptīvă Pĕnātīs,

dūm cāptīvă mĕī ‖ cōnspĭcĕr ēssĕ Tătī!

Rōmānī mōntēs, ēt mōntĭbŭs āddĭtă Rōmă,35

ēt vălĕāt prōbrō ‖ Vēstă pŭdēndă mĕō:

īlle ĕquŭs, īllĕ mĕōs īn cāstră rĕpōnĕt ămōrēs,

cuī Tătĭūs dēxtrās ‖ cōllŏcăt īpsĕ iŭbās!

quīd mīrum īn pătrĭōs Scŷllām saēvīssĕ căpīllōs,

cāndĭdăque īn saēvōs ‖ īnguĭnă vērsă cănīs?40

prōdĭtă quīd mīrūm frātērnī cōrnŭă mōnstrī,

cūm pătŭīt lēctō ‖ stāmĭnĕ tōrtă vĭă?

quāntum ĕgŏ sum Aūsŏnĭīs crīmēn fāctūră pŭēllīs,

īmprŏbă vīrgĭnĕō ‖ lēctă mĭnīstră fŏcō!

Pāllădŏs ēxstīnctōs sī quīs mīrābĭtŭr īgnīs,45

īgnōscāt: lăcrĭmīs ‖ spārgĭtŭr āră mĕīs.

Crās, ūt rūmŏr ăīt, tōtā pūgnābĭtŭr ūrbĕ:

tū căpĕ spīnōsī ‖ rōrĭdă tērgă iŭgī!

lūbrĭcă tōtă vĭa ēst ēt pērfĭdă: quīppĕ tăcēntīs

fāllācī cēlāt ‖ līmĭtĕ sēmpĕr ăquās.50

Ō | ŭtĭnām măgĭcaē nōssēm cāntāmĭnă Mūsaē!

haēc quŏquĕ fōrmōsō ‖ līnguă tŭlīssĕt ŏpēm.

Tē tŏgă pīctă dĕcēt, nōn quēm sĭnĕ mātrĭs hŏnōrĕ

nūtrĭt ĭnhūmānaē ‖ dūră păpīllă lŭpaē.

†Sīc hōspēs părĭāmnĕ tŭā rēgīnă sŭb aūlā†55

dōs tĭbĭ nōn hŭmĭlīs ‖ prōdĭtă Rōmă vĕnīt.

Sī mĭnŭs, āt rāptaē nē sīnt īmpūnĕ Săbīnaē,

mē răpe ĕt āltērnā ‖ lēgĕ rĕpēndĕ vĭcēs!

cōmmīssās ăcĭēs ĕgŏ pōssūm sōlvĕrĕ, nūptaē:

vōs mĕdĭūm pāllā ‖ foēdŭs ĭnītĕ mĕā!60

ādde, Hўmĕnaēĕ, mŏdōs! tŭbĭcēn, fĕră mūrmŭră cōndĕ!

crēdĭtĕ, vēstră mĕūs ‖ mōllĭĕt ārmă tŏrūs.

Ēt iām quārtă cănīt vēntūrām būcĭnă lūcēm,

īpsăque ĭn Ōcĕănūm ‖ sīdĕră lāpsă cădūnt.

Ēxpĕrĭār sōmnūm, dē tē mĭhĭ sōmnĭă quaērām:65

fāc vĕnĭās ŏcŭlīs ‖ ūmbră bĕnīgnă mĕīs!"

dīxĭt, ĕt īncērtō pērmīsīt brācchĭă sōmnō,

nēscĭă, vaē, fŭrĭīs ‖ āccŭbŭīssĕ nŏvīs.

Nām Vēsta, Īlĭăcaē fēlīx tūtēlă făvīllaē,

cūlpam ălĭt ēt plūrēs ‖ cōndĭt ĭn ōssă făcēs.70

Īllă rŭīt, quālīs cĕlĕrēm prŏpĕ Thērmōdōntă

Strŷmŏnĭs ābscīssō ‖ pēctŭs ăpērtă sĭnū.

Ūrbī fēstŭs ĕrāt (dīxērĕ Părīlĭă pātrēs),

hīc prīmūs coēpīt ‖ moēnĭbŭs ēssĕ dĭēs,

ānnŭă pāstōrūm cōnvīvĭă, lūsŭs ĭn ūrbĕ,75

cūm pāgānă mădēnt ‖ fērcŭlă dīvĭtĭīs,

cūmquĕ sŭpēr rārōs faēnī flāmmāntĭs ăcērvōs

trāĭcĭt īmmūndōs ‖ ēbrĭă tūrbă pĕdēs.

Rōmŭlŭs ēxcŭbĭās dēcrēvĭt ĭn ōtĭă sōlvī

ātque īntērmīssā ‖ cāstră sĭlērĕ tŭbā.80

Hōc Tārpēiă sŭūm tēmpūs rătă cōnvĕnĭt hōstēm:

pāctă lĭgāt, pāctīs ‖ īpsă fŭtūră cŏmēs.

Mōns ĕrăt āscēnsū dŭbĭūs †fēstōquĕ rĕmīssūs†

nēc mŏră, vōcālīs ‖ ōccŭpăt ēnsĕ cănīs.

Ōmnĭă praēbēbānt sōmnōs: sēd Iūppĭtĕr ūnūs85

dēcrēvīt poēnīs ‖ īnvĭgĭlārĕ tŭīs.

Prōdĭdĕrāt pōrtaēquĕ fĭdēm pătrĭāmquĕ iăcēntēm,

nūbēndīquĕ pĕtīt, ‖ quēm vĕlĭt īpsĕ, dĭēm.

Āt Tătĭūs (nĕque ĕnīm scĕlĕrī dĕdĭt hōstĭs hŏnōrēm)

"Nūbe" ăĭt "ēt rēgnī ‖ scāndĕ cŭbīlĕ mĕī!"90

dīxĭt, ĕt īngēstīs cŏmĭtūm sŭpĕr ōbrŭĭt ārmīs.

Haēc, vīrgo, ōffĭcĭīs ‖ dōs ĕrăt āptă tŭīs.

Ā dŭcĕ Tārpēiā mōns ēst cōgnōmĕn ădēptūs:

ō vĭgĭl, īniūstaē ‖ praēmĭă sōrtĭs hăbēs.

5

Tērră tŭūm spīnīs ōbdūcāt, lēnă, sĕpūlcrūm

ēt tŭă, quōd nōn vīs, ‖ sēntĭăt ūmbră sĭtīm;

nēc sĕdĕānt cĭnĕrī Mānēs, ēt Cērbĕrŭs ūltōr

tūrpĭă iēiūnō ‖ tērrĕăt ōssă sŏnō!

dōctă vĕl Hīppŏlўtūm Vĕnĕrī mōllīrĕ nĕgāntēm,5

cōncōrdīquĕ tŏrō ‖ pēssĭmă sēmpĕr ăvīs,

Pēnĕlŏpēn quŏquĕ nēglēctō rūmōrĕ mărītī

nūbĕrĕ lāscīvō ‖ cōgĕrĕt Āntĭnŏō.

Īllă vĕlīt, pŏtĕrīt māgnēs nōn dūcĕrĕ fērrūm

ēt vŏlŭcrīs nīdīs ‖ ēssĕ nŏvērcă sŭīs.10

Quīppe ēt, Cōllīnās ād fōssām mōvĕrĭt hērbās,

stāntĭă cūrrēntī ‖ dīlŭĕrēntŭr ăquā.

Aūdāx cāntātaē lēgēs īmpōnĕrĕ lūnaē

ēt sŭă nōctūrnō ‖ fāllĕrĕ tērgă lŭpō,

pōssĕt ŭt īntēntōs āstū caēcārĕ mărītōs,15

cōrnīcum īmmĕrĭtās ‖ ērŭĭt ūnguĕ gĕnās;

cōnsŭlŭītquĕ strĭgēs nōstrō dē sānguĭne, ĕt īn mē

hīppŏmănēs fētaē ‖ sēmĭnă lēgĭt ĕquaē.

Ēxōrābăt ŏpūs vērbīs †ceū blāndă pĕrūrĕ†

sāxōsāmquĕ fŏrāt ‖ sēdŭlă gūttă vĭām:20

"Sī te Ēōă †dŏrōzāntūm† iŭvăt aūrĕă rīpă,

ēt quaē sūb Tўrĭā ‖ cōnchă sŭpērbĭt ăquā,

Eūrўpўlīquĕ plăcēt Cōaē tēxtūră Mĭnērvaē,

sēctăque ăb Āttălĭcīs ‖ pūtrĭă sīgnă tŏrīs,

seū quaē pālmĭfĕraē mīttūnt vēnālĭă Thēbaē,25

mūrrĕăque īn Pārthīs ‖ pōcŭlă cōctă fŏcīs;

spērnĕ fĭdēm, prōvōlvĕ dĕōs, mēndācĭă vīncānt,

frānge ēt dāmnōsaē ‖ iūră pŭdīcĭtĭaē!

ēt sĭmŭlārĕ vĭrūm prĕtĭūm făcĭt: ūtĕrĕ caūsīs!

māiōr dīlātā ‖ nōctĕ rĕcūrrĕt ămōr.30

Sī tĭbĭ fōrtĕ cŏmās vēxāvĕrĭt, ūtĭlĭs īră:

pōst mŏdŏ mērcātā ‖ pācĕ prĕmēndŭs ĕrīt.

Dēnĭque ŭbi āmplēxū Vĕnĕrēm prōmīsĕrĭs ēmptō,

fāc sĭmŭlēs pūrōs ‖ Īsĭdĭs ēssĕ dĭēs.

Īngĕrăt Āprīlīs Ĭŏlē tĭbĭ, tūndăt Ŏmīchlē35

nātālēm Māiīs ‖ Īdĭbŭs ēssĕ tŭūm.

Sūpplēx īllĕ sĕdēt: pŏsĭtā tū scrībĕ căthēdrā

quīdlĭbĕt; hās ārtīs ‖ sī păvĕt īllĕ, tĕnēs!

sēmpĕr hăbē mōrsūs cīrcā tŭă cōllă rĕcēntīs,

lītĭbŭs āltērnīs ‖ quōs pŭtĕt ēssĕ dătōs.40

Nēc tē Mēdēaē dēlēctēnt prōbră sĕquācīs

(nēmpĕ tŭlīt fāstūs ‖ aūsă rŏgārĕ prĭōr),

sēd pŏtĭūs mūndī Thāīs prĕtĭōsă Mĕnāndrī,

cūm fĕrĭt āstūtōs ‖ cōmĭcă moēchă Gĕtās.

Īn mōrēs tē vērtĕ vĭrī: sī cāntĭcă iāctāt,45

ī cŏmĕs ēt vōcēs ‖ ēbrĭă iūngĕ tŭās.

Iānĭtŏr ād dāntīs vĭgĭlēt: sī pūlsĕt ĭnānīs,

sūrdŭs ĭn ōbdūctām ‖ sōmnĭĕt ūsquĕ sĕrām.

Nēc tĭbĭ dīsplĭcĕāt mīlēs nōn fāctŭs ămōrī,

naūtă nĕc āttrītā ‖ sī fĕrăt aēră mănū,50

aūt quōrūm tĭtŭlūs pēr bārbără cōllă pĕpēndīt,

crētātī mĕdĭō ‖ cūm sălŭērĕ fŏrō.

Aūrūm spēctātō, nōn quaē mănŭs āffĕrăt aūrūm!

vērsĭbŭs aūdītīs ‖ quīd nĭsĭ vērbă fĕrēs?

"Quīd iŭvăt ōrnātō prōcēdĕrĕ, vītă, căpīllō55

ēt tĕnŭīs Cōā ‖ vēstĕ mŏvērĕ sĭnūs?"

quī vērsūs, Cōaē dĕdĕrīt nēc mūnĕră vēstīs,

īstīūs tĭbĭ sīt ‖ sūrdă sĭne aērĕ lўră.

Dūm vērnāt sānguīs, dūm rūgīs īntĕgĕr ānnūs,

ūtĕrĕ, nē quīd crās ‖ lībĕt ăb ōrĕ dĭēs!60

vīdi ĕgo ŏdōrātī vīctūră rŏsārĭă Paēstī

sūb mātūtīnō ‖ cōctă iăcērĕ Nŏtō."

Hīs ănĭmūm nōstraē dūm vērsăt Ăcānthĭs ămīcaē,

pēr tĕnŭem ōssă mĭhī ‖ sūnt nŭmĕrātă cŭtēm.

Sēd căpĕ tōrquātaē, Vĕnŭs ō rēgīnă, cŏlūmbaē65

ōb mĕrĭtum āntĕ tŭōs ‖ gūttŭră sēctă fŏcōs!

vīdi ĕgŏ rūgōsō tūssīm cōncrēscĕrĕ cōllō,

spūtăquĕ pēr dēntīs ‖ īrĕ crŭēntă căvōs,

ātque ănĭmam īn tĕgĕtēs pūtrem ēxspīrārĕ pătērnās:

hōrrŭĭt ālgēntī ‖ pērgŭlă cūrtă fŏcō.70

Ēxsĕquĭaē fŭĕrānt rārī fūrtīvă căpīllī

vīncŭla ĕt īmmūndō ‖ pāllĭdă mītră sĭtū

ēt cănĭs, īn nōstrōs nĭmĭs ēxpērrēctă dŏlōrēs,

cūm fāllēndă mĕō ‖ pōllĭcĕ clātră fŏrēnt.

Sīt tŭmŭlūs lēnaē cūrtō vĕtŭs āmphŏră cōllō:75

ūrgĕăt hūnc sūprā ‖ vīs, căprĭfīcĕ, tŭă.

Quīsquĭs ămās, scābrīs hōc būstūm caēdĭtĕ sāxīs,

mīxtăquĕ cūm sāxīs ‖ āddĭtĕ vērbă mălă!

6

Sācră făcīt vātēs: sīnt ōră făvēntĭă sācrīs

ēt cădăt āntĕ mĕōs ‖ īctă iŭvēncă fŏcōs.

cēră Phĭlītēīs cērtēt Rōmānă cŏrŷmbīs

ēt Cŷrēnaēās ‖ ūrnă mĭnīstrĕt ăquās.

Cōstūm mōllĕ dăte ēt blāndī mĭhĭ tūrĭs hŏnōrēs,5

tērquĕ fŏcūm cīrcā ‖ lānĕŭs ōrbĭs ĕāt!

spārgĭtĕ mē lŷmphīs, cārmēnquĕ rĕcēntĭbŭs ārīs

tībĭă Mŷgdŏnĭīs ‖ lībĕt ĕbūrnă cădīs.

Ītĕ prŏcūl fraūdēs, ălĭō sīnt āĕrĕ nōxaē:

pūră nŏvūm vātī ‖ laūrĕă mōllĭt ĭtēr.10

Mūsă, Pălātīnī rĕfĕrēmŭs Ăpōllĭnĭs aēdēm:

rēs ēst, Cāllĭŏpē, ‖ dīgnă făvōrĕ tŭō.

Caēsărĭs īn nōmēn dūcūntūr cārmĭnă: Caēsār

dūm cănĭtūr, quaēsō, ‖ Iūppĭtĕr īpsĕ văcēs.

Ēst Phoēbī fŭgĭēns Ăthămāna ād lītŏră pōrtūs,15

quā sĭnŭs Īŏnĭaē ‖ mūrmŭră cōndĭt ăquaē,

Āctĭă Iūlēaē pĕlăgūs mŏnŭmēntă cărīnaē,

naūtārūm vōtīs ‖ nōn ŏpĕrōsă vĭă.

Hūc mūndī cŏĭērĕ mănūs: stĕtĭt aēquŏrĕ mōlēs

pīnĕă, nēc rēmīs ‖ aēquă făvēbăt ăvīs.20

Āltĕră clāssĭs ĕrāt Teūcrō dāmnātă Quĭrīnō,

pīlăquĕ fēmĭnĕaē ‖ tūrpĭtĕr āptă mănū:

hīnc Aūgūstă rătīs plēnīs Iŏvĭs ōmĭnĕ vēlīs,

sīgnăquĕ iām pătrĭaē ‖ vīncĕrĕ dōctă sŭaē.

Tāndem ăcĭēm gĕmĭnōs Nēreūs lūnārăt ĭn ārcūs,25

ārmōrum ēt rădĭīs ‖ īctă trĕmēbăt ăquă,

cūm Phoēbūs līnquēns stāntēm sē vīndĭcĕ Dēlōn

nām tŭlĭt īrātōs ‖ mōbĭlĭs ūnă Nŏtōs

āstĭtĭt Aūgūstī pūppīm sŭpĕr, ēt nŏvă flāmmă

lūxĭt ĭn ōblīquām ‖ tēr sĭnŭātă făcēm.30

Nōn īlle āttŭlĕrāt crīnīs īn cōllă sŏlūtōs

aūt tēstūdĭnĕaē ‖ cārmĕn ĭnērmĕ lўraē,

sēd quāli āspēxīt Pĕlŏpēum Ăgămēmnŏnă vūltū

ēgēssītque ăvĭdīs ‖ Dōrĭcă cāstră rŏgīs,

aūt quālīs flēxōs sōlvīt Pŷthōnă pĕr ōrbīs35

sērpēntem, īmbēllēs ‖ quēm tĭmŭērĕ lўraē.

Mōx ăĭt: "Ō Lōngā mūndī sērvātŏr ăb Ālbā,

Aūgūste, Hēctŏrĕīs ‖ cōgnĭtĕ māiŏr ăvīs,

vīncĕ mărī: iām tērră tŭa ēst: tĭbĭ mīlĭtăt ārcūs

ēt făvĕt ēx ŭmĕrīs ‖ hōc ŏnŭs ōmnĕ mĕīs.40

Sōlvĕ mĕtū pătrĭām, quaē nūnc tē vīndĭcĕ frētă

īmpŏsŭīt prōraē ‖ pūblĭcă vōtă tŭaē.

Quām nĭsĭ dēfēndēs, mūrōrūm Rōmŭlŭs aūgūr

īrĕ Pălātīnās ‖ nōn bĕnĕ vīdĭt ăvīs.

Ēt nĭmĭūm rēmīs aūdēnt prŏpĕ: tūrpĕ Lătīnīs45

prīncĭpĕ tē flūctūs ‖ rēgĭă vēlă pătī!

nēc tē, quōd clāssīs cēntēnīs rēmĭgĕt ālīs,

tērrĕăt (īnvītō ‖ lābĭtŭr īllă mărī),

quōdquĕ vĕhūnt prōraē Cēntaūrĭcă sāxă mĭnāntīs

(tīgnă căva ēt pīctōs ‖ ēxpĕrĭērĕ mĕtūs).50

Frāngĭt ĕt āttōllīt vīrēs īn mīlĭtĕ caūsă;

quaē nĭsĭ iūstă sŭbēst, ‖ ēxcŭtĭt ārmă pŭdōr.

Tēmpŭs ădēst, cōmmīttĕ rătīs: ĕgŏ tēmpŏrĭs aūctōr

dūcām laūrĭgĕrā ‖ Iūlĭă rōstră mănū."

dīxĕrăt, ēt phărĕtraē pōndūs cōnsūmĭt ĭn ārcūs:55

prōxĭmă pōst ārcūs ‖ Caēsărĭs hāstă fŭīt.

Vīncīt Rōmă fĭdē Phoēbī: dāt fēmĭnă poēnās:

scēptră pĕr Īŏnĭās ‖ frāctă vĕhūntŭr ăquās.

Āt pătĕr Īdălĭō mīrātūr Caēsăr ăb āstrō:

"Tū dĕŭs; ēst nōstrī ‖ sānguĭnĭs īstă fĭdēs."60

Prōsĕquĭtūr cāntū Trītōn ōmnēsquĕ mărīnaē

plaūsērūnt cīrcā ‖ lībĕră sīgnă dĕaē.

Īllă pĕtīt Nīlūm cūmbā mălĕ nīxă fŭgācī,

hōc ūnūm, iūssō ‖ nōn mŏrĭtūră dĭē.

Dī mĕlĭūs! quāntūs mŭlĭēr fŏrĕt ūnă trĭūmphūs,65

dūctŭs ĕrāt pēr quās ‖ āntĕ Iŭgūrthă vĭās!

Āctĭŭs hīnc trāxīt Phoēbūs mŏnŭmēntă, quŏd ēiūs

ūnă dĕcēm vīcīt ‖ mīssă săgīttă rătīs.

Bēllă sătīs cĕcĭnī: cĭthărām iām pōscĭt Ăpōllŏ

vīctŏr ĕt ād plăcĭdōs ‖ ēxŭĭt ārmă chŏrōs.70

Cāndĭdă nūnc mōllī sŭbĕānt cōnvīvĭă lūcō,

blāndĭtĭaēquĕ flŭānt ‖ pēr mĕă cōllă rŏsaē,

vīnăquĕ fūndāntūr prēlīs ēlīsă Fălērnīs,

pērquĕ lăvēt nōstrās ‖ spīcă Cĭlīssă cŏmās.

Īngĕnĭūm pŏsĭtīs īrrītēt Mūsă pŏētīs:75

Bācchĕ, sŏlēs Phoēbō ‖ fērtĭlĭs ēssĕ tŭō.

Īllĕ pălūdōsōs mĕmŏrēt sērvīrĕ Sўcāmbrōs,

Cēphĕăm hīc Mĕrŏēn ‖ fūscăquĕ rēgnă cănāt;

hīc rĕfĕrāt sērō cōnfēssūm foēdĕrĕ Pārthūm:

"Rēddāt sīgnă Rĕmī, ‖ mōx dăbĭt īpsĕ sŭă:80

sīve ălĭquīd phărĕtrīs Aūgūstūs pārcĕt Ĕōīs,

dīffĕrăt īn pŭĕrōs ‖ īstă trŏpaēă sŭōs.

Gaūdē, Crāssĕ, nĭgrās sī quīd săpĭs īntĕr hărēnās:

īrĕ pĕr Eūphrātēn ‖ ād tŭă būstă lĭcēt."

sīc nōctēm pătĕrā, sīc dūcām cārmĭnĕ, dōnēc85

īnĭcĭāt rădĭōs ‖ īn mĕă vīnă dĭēs.

7

Sūnt ălĭquīd Mānēs: lētūm nōn ōmnĭă fīnīt,

lūrĭdăque ēvīctōs ‖ ēffŭgĭt ūmbră rŏgōs.

Cŷnthĭă nāmquĕ mĕō vīsa ēst īncūmbĕrĕ fūlcrō,

mūrmŭr ăd ēxtrēmaē ‖ nūpĕr hŭmātă vĭaē,

cūm mĭhĭ sōmnŭs ăb ēxsĕquĭīs pēndērĕt ămōrīs5

ēt quĕrĕrēr lēctī ‖ frīgĭdă rēgnă mĕī.

Eōsdem hăbŭīt sēcūm quĭbŭs ēst ēlātă căpīllōs,

eōsdem ŏcŭlōs: lătĕrī ‖ vēstĭs ădūstă fŭīt,

ēt sŏlĭtūm dĭgĭtō bērŷllŏn ădēdĕrăt īgnīs,

sūmmăquĕ Lēthaēūs ‖ trīvĕrăt ōră lĭquōr.10

Spīrāntīsque ănĭmōs ēt vōcēm mīsĭt: ăt īllī

pōllĭcĭbūs frăgĭlēs ‖ īncrĕpŭērĕ mănūs:

"Pērfĭdĕ nēc cuīquām mĕlĭōr spērāndĕ pŭēllaē,

īn tē iām vīrēs ‖ sōmnŭs hăbērĕ pŏtēst?

iāmnĕ tĭbi ēxcĭdĕrānt vĭgĭlācīs fūrtă Sŭbūraē15

ēt mĕă nōctūrnīs ‖ trītă fĕnēstră dŏlīs,

pēr quām dēmīssō quŏtĭēns tĭbĭ fūnĕ pĕpēndī,

āltērnā vĕnĭēns ‖ īn tŭă cōllă mănū?

saēpĕ Vĕnūs trĭvĭō cōmmīssa ēst, pēctŏrĕ mīxtō

fēcērūnt tĕpĭdās ‖ pāllĭă nōstră vĭās.20

Foēdĕrĭs heū tăcĭtī, cūiūs fāllācĭă vērbă

nōn aūdītūrī ‖ dīrĭpŭērĕ Nŏtī!

āt mĭhĭ nōn ŏcŭlōs quīsquam īnclāmāvĭt ĕūntīs:

ūnum īmpētrāssēm ‖ tē rĕvŏcāntĕ dĭēm:

nēc crĕpŭīt fīssā mē prōptĕr hărūndĭnĕ cūstōs,25

laēsĭt ĕt ōbiēctūm ‖ tēgŭlă cūrtă căpūt.

Dēnĭquĕ quīs nōstrō cūrvūm tē fūnĕrĕ vīdīt,

ātrām quīs lăcrĭmīs ‖ īncălŭīssĕ tŏgām?

sī pĭgŭīt pōrtās ūltrā prōcēdĕre, ăt īllūc

iūssīssēs lēctūm ‖ lēntĭŭs īrĕ mĕūm.30

Cūr vēntōs nōn īpsĕ rŏgīs, īngrātĕ, pĕtīstī?

cūr nārdō flāmmaē ‖ nōn ŏlŭērĕ mĕaē?

hōc ĕtĭām grăve ĕrāt, nūllā mērcēde hўăcīnthōs

īnĭcĕre ēt frāctō ‖ būstă pĭārĕ cădō.

Lŷgdămŭs ūrātūr - cāndēscāt lāmĭnă vērnaē35

sēnsi ĕgŏ, cum īnsĭdĭīs ‖ pāllĭdă vīnă bĭbī. -

Aūt Nŏmăs - ārcānās tōllāt vērsūtă sălīvās;

dīcēt dāmnātās ‖ īgnĕă tēstă mănūs.

Quaē mŏdŏ pēr vīlīs īnspēcta ēst pūblĭcă nōctēs,

haēc nūnc aūrātā ‖ cŷclădĕ sīgnăt hŭmūm;40

ēt grăvĭōră rĕpēndĭt ĭnīquīs pēnsă quăsīllīs,

gārrŭlă dē făcĭē ‖ sī quă lŏcūtă mĕa ēst;

nōstrăquĕ quōd Pĕtălē tŭlĭt ād mŏnŭmēntă cŏrōnās,

cōdĭcĭs īmmūndī ‖ vīncŭlă sēntĭt ănūs;

caēdĭtŭr ēt Lălăgē tōrtīs sūspēnsă căpīllīs,45

pēr nōmēn quŏnĭam ēst ‖ aūsă rŏgārĕ mĕūm.

Tē pătĭēntĕ mĕaē cōnflāvĭt ĭmāgĭnĭs aūrūm,

ārdēnte ē nōstrō ‖ dōtem hăbĭtūră rŏgō.

Nōn tămĕn īnsēctōr, quāmvīs mĕrĕārĕ, Prŏpērtī:

lōngă mĕa īn lībrīs ‖ rēgnă fŭērĕ tŭīs.50

Iūro ĕgŏ Fātōrūm nūllī rĕvŏlūbĭlĕ cārmēn,

tērgĕmĭnūsquĕ cănīs ‖ sīc mĭhĭ mōllĕ sŏnēt,

mē sērvāssĕ fĭdēm. Sī fāllō, vīpĕră nōstrīs

sībĭlĕt īn tŭmŭlīs ‖ ēt sŭpĕr ōssă cŭbēt.

nām gĕmĭna ēst sēdēs tūrpēm sōrtītă pĕr āmnēm,55

tūrbăquĕ dīvērsā ‖ rēmĭgăt ōmnĭs ăquā.

Ūnă Clўtaēmēstraē stūprūm vĕl ădūltĕră Crēssaē

pōrtāt mēntītaē ‖ līgnĕă mōnstră bŏvīs.

Ēccĕ cŏrōnātō pārs āltĕră rāptă phăsēlō,

mūlcĕt ŭbi Ēlўsĭās ‖ aūră bĕātă rŏsās,60

quā nŭmĕrōsă fĭdēs quāque aēră rŏtūndă Cўbēbēs

mītrātīsquĕ sŏnānt ‖ Lŷdĭă plēctră chŏrīs.

Āndrŏmĕdēque ĕt Hўpērmēstrē sĭnĕ fraūdĕ mărītaē

nārrānt hīstŏrĭaē ‖ tēmpŏră nōtă sŭaē:

haēc sŭă mātērnīs quĕrĭtūr līvērĕ cătēnīs65

brācchĭă nēc mĕrĭtās ‖ frīgĭdă sāxă mănūs;

nārrăt Hўpērmēstrē māgnum aūsās ēssĕ sŏrōrēs,

īn scĕlŭs hōc ănĭmūm ‖ nōn vălŭīssĕ sŭūm.

Sīc mōrtīs lăcrĭmīs vītaē sānāmŭs ămōrēs:

cēlo ĕgŏ pērfĭdĭaē ‖ crīmĭnă mūltă tŭaē.70

Sēd tĭbĭ nūnc māndātă dămūs, sī fōrtĕ mŏvērīs,

sī tē nōn tōtūm ‖ Chlōrĭdŏs hērbă tĕnēt:

nūtrīx īn trĕmŭlīs nē quīd dēsīdĕrĕt ānnīs

Pārthĕnĭē: pŏtŭīt, ‖ nēc tĭbi ăvāră fŭīt.

Dēlĭcĭaēquĕ mĕaē Lātrīs, cuī nōmĕn ăb ūsu ēst,75

nē spĕcŭlūm dŏmĭnaē ‖ pōrrĭgăt īllă nŏvaē.

Ēt quōscūmquĕ mĕō fēcīstī nōmĭnĕ vērsūs,

ūrĕ mĭhī: laūdēs ‖ dēsĭne hăbērĕ mĕās!

pōne hĕdĕrām tŭmŭlō, mĭhĭ quaē praēgnāntĕ cŏrŷmbō

mōllĭă cōntōrtīs ‖ āllĭgĕt ōssă cŏmīs.80

Rāmōsīs Ănĭō quā pōmĭfĕr īncŭbăt ārvīs,

ēt nūmquam Hērcŭlĕō ‖ nūmĭnĕ pāllĕt ĕbūr,

hīc cārmēn mĕdĭā dīgnūm mē scrībĕ cŏlūmnā,

sēd brĕvĕ, quōd cūrrēns ‖ vēctŏr ăb ūrbĕ lĕgāt:

Hīc Tībūrtīnā iăcĕt aūrĕă Cŷnthĭă tērrā:85

āccēssīt rīpaē ‖ laūs, Ănĭēnĕ, tŭaē.

Nēc tū spērnĕ pĭīs vĕnĭēntĭă sōmnĭă pōrtīs:

cūm pĭă vēnērūnt ‖ sōmnĭă, pōndŭs hăbēnt.

Nōctĕ văgaē fĕrĭmūr, nōx claūsās lībĕrăt ūmbrās,

ērrăt ĕt ābiēctā ‖ Cērbĕrŭs īpsĕ sĕrā.90

Lūcĕ iŭbēnt lēgēs Lēthaēa ād stāgnă rĕvērtī:

nōs vĕhĭmūr, vēctūm ‖ naūtă rĕcēnsĕt ŏnūs.

Nūnc tē pōssĭdĕānt ălĭaē: mōx sōlă tĕnēbō:

mēcum ĕrĭs ēt mīxtīs ‖ ōssĭbŭs ōssă tĕrām."

Haēc pōstquām quĕrŭlā mēcūm sūb lītĕ pĕrēgīt,95

īntēr cōmplēxūs ‖ ēxcĭdĭt ūmbră mĕōs.

8

Dīscĕ quĭd Ēsquĭlĭās hāc nōctĕ fŭgārĭt ăquōsās,

cūm vīcīnă nŏvīs ‖ tūrbă cŭcūrrĭt ăgrīs.

Lānŭvĭum ānnōsī vĕtŭs ēst tūtēlă drăcōnīs,

hīc ŭbĭ tām rāraē ‖ nōn pĕrĭt hōră mŏraē,

quā săcĕr ābrĭpĭtūr caēcō dēscēnsŭs hĭātū,5

quā pĕnĕtrāt vīrgō ‖ (tāle ĭtĕr ōmnĕ căvē!)

iēiūnī sērpēntĭs hŏnōs, cūm pābŭlă pōscīt

ānnŭa ĕt ēx īmā ‖ sībĭlă tōrquĕt hŭmō.

Tālĭă dēmīssaē pāllēnt ād sācră pŭēllaē,

cūm tĕmĕre ānguīnō ‖ crēdĭtŭr ōrĕ mănūs.10

Īllĕ sĭbi ādmōtās ā vīrgĭnĕ cōrrĭpĭt ēscās:

vīrgĭnĭs īn pālmīs ‖ īpsă cănīstră trĕmūnt.

Sī fŭĕrīnt cāstaē, rĕdĕūnt īn cōllă părēntūm,

clāmāntque āgrĭcŏlaē: ‖ "Fērtĭlĭs ānnŭs ĕrīt."

Hūc mĕă dētōnsīs āvēcta ēst Cŷnthĭă mānnīs:15

caūsă fŭīt Iūnō, ‖ sēd măgĕ caūsă Vĕnūs.

Āppĭă, dīc quaēsō, quāntūm tē tēstĕ trĭūmphūm

ēgĕrĭt ēffūsīs ‖ pēr tŭă sāxă rŏtīs,

tūrpĭs ĭn ārcānā sŏnŭīt cūm rīxă tăbērnā,

sī sĭnĕ mē, fāmaē ‖ nōn sĭnĕ lābĕ mĕaē!20

spēctāclum īpsă sĕdēns prīmō tēmōnĕ pĕpēndīt,

aūsă pĕr īmpūrōs ‖ frēnă mŏvērĕ lŏcōs.

Sērĭcă nām tăcĕō vūlsī cārpēntă nĕpōtīs

ātque ārmīllātōs ‖ cōllă Mŏlōssă cănīs,

quī dăbĭt īmmūndaē vēnālĭă fātă săgīnaē,25

vīncĕt ŭbi ērāsās ‖ bārbă pŭdēndă gĕnās.

Cūm fĭĕrēt nōstrō tŏtĭēns īniūrĭă lēctō,

mūtātō vŏlŭī ‖ cāstră mŏvērĕ tŏrō.

Phŷllĭs Ăvēntīnaē quaēdam ēst vīcīnă Dĭānaē,

sōbrĭă grātă părūm: ‖ cūm bĭbĭt, ōmnĕ dĕcēt.30

Āltĕră Tārpēiōs ēst īntēr Tēĭă lūcōs,

cāndĭdă, sēd pōtaē ‖ nōn sătĭs ūnŭs ĕrīt.

Hīs ĕgŏ cōnstĭtŭī nōctēm lēnīrĕ vŏcātīs

ēt Vĕnĕre īgnōtā ‖ fūrtă nŏvārĕ mĕā.

Ūnŭs ĕrāt trĭbŭs īn sēcrētā lēctŭlŭs hērbā.35

Quaērīs cōncŭbĭtūs? ‖ īntĕr ŭtrāmquĕ fŭī.

Lŷgdămŭs ād cўăthōs, vītrīque aēstīvă sŭpēllēx

ēt Mēthŷmnaēī ‖ Graēcă sălīvă mĕrī.

Nīlĕ, tŭūs tībīcĕn ĕrāt, crŏtălīstrĭă †phīllīs†,

ēt făcĭlīs spārgī ‖ mūndă sĭne ārtĕ rŏsă;40

Māgnŭs ĕt īpsĕ sŭōs brĕvĭtēr cōncrētŭs ĭn ārtūs

iāctābāt trūncās ‖ ād căvă būxă mănūs.

Sēd nĕquĕ sūpplētīs cōnstābāt flāmmă lŭcērnīs,

rēccĭdĭt īnquĕ sŭōs ‖ mēnsă sŭpīnă pĕdēs.

Mē quŏquĕ pēr tālōs Vĕnĕrēm quaērēntĕ sĕcūndōs45

sēmpēr dāmnōsī ‖ sūbsĭlŭērĕ cănēs.

Cāntābānt sūrdō, nūdābānt pēctŏră caēcō:

Lānŭvĭi ād pōrtās, ‖ eī mĭhĭ, tōtŭs ĕrām.

Cūm sŭbĭtō raūcī sŏnŭērūnt cārdĭnĕ pōstēs

ēt lĕvĭa ād prīmōs ‖ mūrmŭră fāctă Lărīs;50

nēc mŏră, cūm tōtās rĕsŭpīnāt Cŷnthĭă vālvās,

nōn ŏpĕrōsă cŏmīs, ‖ sēd fŭrĭbūndă dĕcēns.

Pōcŭlă mī dĭgĭtōs īntēr cĕcĭdērĕ rĕmīssōs,

pāllŭĕrāntque īpsō ‖ lābră sŏlūtă mĕrō.

Fūlmĭnăt īlla ŏcŭlīs ēt quāntūm fēmĭnă saēvīt,55

spēctāclūm cāptā ‖ nēc mĭnŭs ūrbĕ fŭīt.

Phŷllĭdŏs īrātōs īn vūltūm cōnĭcĭt ūnguīs:

tērrĭtă vīcīnās ‖ Tēĭă clāmăt ăquās.

Lūmĭnă sōpītōs tūrbānt ēlātă Quĭrītīs,

ōmnĭs ĕt īnsānā ‖ sēmĭtă nōctĕ sŏnāt.60

Īllās dīrēptīsquĕ cŏmīs tŭnĭcīsquĕ sŏlūtīs

ēxcĭpĭt ōbscūraē ‖ prīmă tăbērnă vĭaē.

Cŷnthĭă gaūdĕt ĭn ēxŭvĭīs vīctrīxquĕ rĕcūrrīt

ēt mĕă pērvērsā ‖ saūcĭăt ōră mănū,

īmpōnītquĕ nŏtām cōllō mōrsūquĕ crŭēntāt,65

praēcĭpŭēque ŏcŭlōs, ‖ quī mĕrŭērĕ, fĕrīt.

Ātque ŭbĭ iām nōstrīs lāssāvīt brācchĭă plāgīs,

Lŷgdămŭs ād plŭtĕī ‖ fūlcră sĭnīstră lătēns

ērŭĭtūr, gĕnĭūmquĕ mĕūm prōtrāctŭs ădōrāt.

Lŷgdămĕ, nīl pŏtŭī: ‖ tēcum ĕgŏ cāptŭs ĕrām.70

Sūpplĭcĭbūs pālmīs tūm dēmum ād foēdĕră vēnī,

cūm vīx tāngēndōs ‖ praēbŭĭt īllă pĕdēs,

ātque ăĭt: "Ādmīssaē sī vīs me īgnōscĕrĕ cūlpaē,

āccĭpĕ, quaē nōstraē ‖ fōrmŭlă lēgĭs ĕrīt.

Tū nĕquĕ Pōmpĕĭā spătĭābĕrĕ cūltŭs ĭn ūmbrā,75

nēc cūm lāscīvūm ‖ stērnĕt hărēnă Fŏrūm.

Cōllă căve īnflēctās ād sūmmum ōblīquă thĕātrūm,

aūt lēctīcă tŭaē ‖ sē dĕt ăpērtă mŏraē.

Lŷgdămŭs īn prīmīs, ōmnīs mĭhĭ caūsă quĕrēlaē,

vēnĕăt ēt pĕdĭbūs ‖ vīncŭlă bīnă trăhāt."80

Īndīxīt lēgēs; rēspōndi ĕgŏ: "Lēgĭbŭs ūtār."

Rīsĕrăt īmpĕrĭō ‖ fāctă sŭpērbă dătō.

Deīn, quēmcūmquĕ lŏcum ēxtērnaē tĕtĭgērĕ pŭēllaē,

sūffĭĭt, āt pūrā ‖ līmĭnă tērgĭt ăquā,

īmpĕrăt ēt tōtās ĭtĕrūm mūtārĕ lăcērnās,85

tērquĕ mĕūm tĕtĭgīt ‖ sūlpŭrĭs īgnĕ căpūt.

Ātque ĭtă mūtātō pēr sīngŭlă pāllĭă lēctō

rēspōndi, ēt tōtō ‖ sōlvĭmŭs ārmă tŏrō.

9

Āmphĭtrўōnĭădēs quā tēmpēstātĕ iŭvēncōs

ēgĕrăt ā stābūlīs, ‖ o Ĕrўthēă, tŭīs,

vēnĭt ăd īnvīctōs pĕcŏrōsă Pălātĭă mōntīs,

ēt stătŭīt fēssōs, ‖ fēssŭs ĕt īpsĕ, bŏvēs,

quā Vēlābră sŭō stāgnābānt flūmĭnĕ quāquĕ5

naūtă pĕr ūrbānās ‖ vēlĭfĭcābăt ăquās.

Sēd nōn īnfīdō mānsērūnt hōspĭtĕ Cācō

īncŏlŭmīs: fūrtō ‖ pōllŭĭt īllĕ Iŏvēm.

Īncŏlă Cācŭs ĕrāt, mĕtŭēndō rāptŏr ăb āntrō,

pēr trĭă pārtītōs ‖ quī dăbăt ōră sŏnōs.10

Hīc, nē cērtă fŏrēnt mănĭfēstaē sīgnă răpīnaē,

āvērsōs caūdā ‖ trāxĭt ĭn āntră bŏvēs;

nēc sĭnĕ tēstĕ dĕō: fūrēm sŏnŭērĕ iŭvēncī,

fūrĭs ĕt īmplăcĭdās ‖ dīrŭĭt īră fŏrēs.

Maēnălĭō iăcŭīt pūlsūs trĭă tēmpŏră rāmō15

Cācŭs, ĕt Ālcīdēs ‖ sīc ăĭt: "Ītĕ bŏvēs,

Hērcŭlĭs ītĕ bŏvēs, nōstraē lăbŏr ūltĭmĕ clāvaē,

bīs mĭhĭ quaēsītaē, ‖ bīs mĕă praēdă, bŏvēs,

ārvăquĕ mūgītū sāncītĕ Bŏvārĭă lōngō:

nōbĭle ĕrīt Rōmaē ‖ pāscŭă vēstră Fŏrūm."20

Dīxĕrăt, ēt sīccō tōrquēt sĭtĭs ōră pălātō,

tērrăquĕ nōn ūllās ‖ fētă mĭnīstrăt ăquās.

Sēd prŏcŭl īnclūsās aūdīt rīdērĕ pŭēllās,

lūcŭs ŭbi ūmbrōsō ‖ fēcĕrăt ōrbĕ nĕmūs,

fēmĭnĕaē lŏcă claūsă dĕaē fōntīsquĕ pĭāndōs,25

īmpūne ēt nūllīs ‖ sācră rĕtēctă vĭrīs.

Dēvĭă pūnĭcĕaē vēlābānt līmĭnă vīttaē,

pūtrĭs ŏdōrātō ‖ lūxĕrăt īgnĕ căsă,

pōpŭlŭs ēt lōngīs ōrnābāt frōndĭbŭs aēdēm,

mūltăquĕ cāntāntīs ‖ ūmbră tĕgēbăt ăvīs.30

Hūc rŭĭt īn sīccām cōngēstā pūlvĕrĕ bārbām

ēt iăcĭt āntĕ fŏrēs ‖ vērbă mĭnōră dĕō:

"Vōs prĕcŏr, ō lūcī sācrō quaē lūdĭtĭs āntrō,

pāndĭtĕ dēfēssīs ‖ hōspĭtă fānă vĭrīs.

Fōntĭs ĕgēns ērrō cīrcāquĕ sŏnāntĭă lŷmphīs,35

ēt căvă sūccēptō ‖ flūmĭnĕ pālmă săt ēst.

Aūdīstīsne ălĭquēm, tērgō quī sūstŭlĭt ōrbēm?

īlle ĕgŏ sum: Ālcīdēn ‖ tērră rĕcēptă vŏcāt.

Quīs fācta Hērcŭlĕaē nōn aūdīt fōrtĭă clāvaē

ēt nūmquam ād vāstās ‖ īrrĭtă tēlă fĕrās,40

ātque ūnī Stўgĭās hŏmĭnī lūxīssĕ tĕnēbrās?

[āccĭpĭt haēc fēssō ‖ vīx mĭhĭ tērră pătēt]

āngŭlŭs hīc mūndī nūnc mē mĕă fātă trăhēntēm

āccĭpĭt: haēc fēssō ‖ vīx mĭhĭ tērră pătēt.

Quōdsī Iūnōnī sācrūm făcĕrētĭs ămāraē,45

nōn claūsīssĕt ăquās ‖ īpsă nŏvērcă sŭās.

Sīn ălĭquēm vūltūsquĕ mĕūs saētaēquĕ lĕōnīs

tērrēnt ēt Lĭbўcō ‖ sōlĕ pĕrūstă cŏmă,

īdem ĕgŏ Sīdŏnĭā fēcī sērvīlĭă pāllā

ōffĭcĭa ēt Lŷdō ‖ pēnsă dĭūrnă cŏlō,50

mōllĭs ĕt hīrsūtūm cēpīt mĭhĭ fāscĭă pēctūs

ēt mănĭbūs dūrīs ‖ āptă pŭēllă fŭī."

tālĭbŭs Ālcīdēs; āt tālĭbŭs ālmă săcērdōs,

pūnĭcĕō cānās ‖ stāmĭnĕ vīnctă cŏmās:

"Pārce ŏcŭlīs, hōspēs, lūcōque ābscēdĕ vĕrēndō;55

cēde ăgĕdum ēt tūtā ‖ līmĭnă līnquĕ fŭgā.

Īntērdīctă vĭrīs mĕtŭēndā lēgĕ pĭātūr

quaē sē sūmmōtā ‖ vīndĭcăt āră căsā.

Māgnō Tīrĕsĭās āspēxīt Pāllădă vātēs,

fōrtĭă dūm pŏsĭtā ‖ Gōrgŏnĕ mēmbră lăvāt.60

Dī tĭbĭ dēnt ălĭōs fōntīs: haēc lŷmphă pŭēllīs

āvĭă sēcrētī ‖ līmĭtĭs ūnă flŭīt."

Sīc ănŭs: īlle ŭmĕrīs pōstīs cōncūssĭt ŏpācōs,

nēc tŭlĭt īrātām ‖ iānŭă claūsă sĭtīm.

Āt pōstquam ēxhaūstō iām flūmĭnĕ vīcĕrăt aēstūm,65

pōnīt vīx sīccīs ‖ trīstĭă iūră lăbrīs:

"Māxĭmă quaē grĕgĭbūs dēvōta ēst Āră rĕpērtīs,

āră pĕr hās" īnquīt ‖ "māxĭmă fāctă mănūs,

haēc nūllīs ūmquām pătĕāt vĕnĕrāndă pŭēllīs,

Hērcŭlĭs aētērnūm ‖ nē sĭt ĭnūltă sĭtīs."70

Hūnc, quŏnĭām mănĭbūs pūrgātūm sānxĕrăt ōrbēm,

sīc Sāncūm Tătĭaē ‖ cōmpŏsŭērĕ Cŭrēs.

Sāncĕ pătēr sālvē, cuī iām făvĕt āspĕră Iūnŏ:

Sāncĕ, vĕlīs lībrō ‖ dēxtĕr ĭnēssĕ mĕō.

10

Nūnc Iŏvĭs īncĭpĭām caūsās ăpĕrīrĕ Fĕrētrī

ārmăquĕ dē dŭcĭbūs ‖ trīnă rĕcēptă trĭbūs.

Māgnum ĭtĕr āscēndō, sēd dāt mĭhĭ glōrĭă vīrēs:

nōn iŭvăt ē făcĭlī ‖ lēctă cŏrōnă iŭgō.

Īmbŭĭs ēxēmplūm prīmaē tū, Rōmŭlĕ, pālmaē5

hūiŭs, ĕt ēxŭvĭō ‖ plēnŭs ăb hōstĕ rĕdīs,

tēmpŏrĕ quō pōrtās Caēnīnum Ācrōnă pĕtēntēm

vīctŏr ĭn ēvērsūm ‖ cūspĭdĕ fūndĭs ĕquūm.

Ācrōn Hērcŭlĕūs Caēnīnā dūctŏr ăb ārcĕ,

Rōmă, tŭīs quōndām ‖ fīnĭbŭs hōrrŏr ĕrāt!10

hīc spŏlĭa ēx ŭmĕrīs aūsūs spērārĕ Quĭrīnī

īpsĕ dĕdīt, sēd nōn ‖ sānguĭnĕ sīccă sŭō.

Hūnc vĭdĕt āntĕ căvās lībrāntēm spīcŭlă tūrrīs

Rōmŭlŭs ēt vōtīs ‖ ōccŭpăt āntĕ rătīs:

"Iūppĭtĕr, haēc hŏdĭē tĭbĭ vīctĭmă cōrrŭĕt Ācrōn."15

vōvĕrăt, ēt spŏlĭūm ‖ cōrrŭĭt īllĕ Iŏvī.

Ūrbīs vīrtūtīsquĕ părēns sīc vīncĕrĕ suēvīt,

quī tŭlĭt ā pārcō ‖ frīgĭdă cāstră lărĕ.

Īdem ĕquĕs ēt frēnīs, īdēm fŭĭt āptŭs ărātrīs,

ēt gălĕa hīrsūtā ‖ cōmptă lŭpīnă iŭbā.20

Pīctă nĕque īndūctō fūlgēbāt pārmă pўrōpō:

praēbēbānt caēsī ‖ bāltĕă lēntă bŏvēs.

Cōssŭs ăt īnsĕquĭtūr Vēiēntīs caēdĕ Tŏlūmnī,

vīncĕrĕ cūm Vēiōs ‖ pōssĕ lăbōrĭs ĕrāt,

nēcdum ūltrā Tĭbĕrīm bēllī sŏnŭs, ūltĭmă praēdă25

Nōmēntum ēt cāptaē ‖ iūgĕră tērnă Cŏraē.

Heū Vēī vĕtĕrēs! ēt vōs tūm rēgnă fŭīstīs

ēt vēstrō pŏsĭta ēst ‖ aūrĕă sēllă fŏrō:

nūnc īntrā mūrōs pāstōrīs būcĭnă lēntī

cāntăt, ĕt īn vēstrīs ‖ ōssĭbŭs ārvă mĕtūnt.30

Fōrtĕ sŭpēr pōrtaē dūx Vēiēns āstĭtĭt ārcēm

cōllŏquĭūmquĕ sŭā ‖ frētŭs ăb ūrbĕ dĕdīt:

dūmque ărĭēs mūrūm cōrnū pūlsābăt ăēnō,

vīnĕă quā dūctūm ‖ lōngă tĕgēbăt ŏpūs,

Cōssŭs ăīt: "Fōrtī mĕlĭūs cōncūrrĕrĕ cāmpō."35

Nēc mŏră fīt, plānō ‖ sīstĭt ŭtērquĕ grădūm.

Dī Lătĭās iūvērĕ mănūs, dēsēctă Tŏlūmnī

cērvīx Rōmānōs ‖ sānguĭnĕ lāvĭt ĕquōs.

Claūdĭŭs āt Rhēnō trāiēctōs ārcŭĭt hōstīs,

Bēlgĭcă cuī vāstī ‖ pārmă rĕlātă dŭcīs:40

Vīrdŏmărī; gĕnŭs hīc Rhēnō iāctābăt ăb īpsō,

mōbĭlĭs ē rēctīs ‖ fūndĕrĕ gaēsă rŏtīs.

Īllī vīrgātīs iăcŭlānti ānte āgmĭnă brācīs

tōrquĭs ăb īncīsā ‖ dēcĭdĭt ūncă gŭlā.

Nūnc spŏlĭa īn tēmplō trĭă cōndĭtă: caūsă Fĕrētrī,45

ōmĭnĕ quōd cērtō ‖ dūx fĕrĭt ēnsĕ dŭcēm;

seū quĭă vīctă sŭīs ŭmĕrīs haēc ārmă fĕrēbānt,

hīnc Fĕrĕtrī dīcta ēst ‖ āră sŭpērbă Iŏvīs.

11

Dēsĭnĕ, Paūllĕ, mĕūm lăcrĭmīs ūrgērĕ sĕpūlcrūm:

pāndĭtŭr ād nūllās ‖ iānŭă nīgră prĕcēs;

cūm sĕmĕl īnfērnās īntrārūnt fūnĕră lēgēs,

nōn ēxōrātō ‖ stānt ădămāntĕ vĭaē.

Tē lĭcĕt ōrāntēm fūscaē dĕŭs aūdĭăt aūlaē:5

nēmpĕ tŭās lăcrĭmās ‖ lītŏră sūrdă bĭbēnt.

Vōtă mŏvēnt sŭpĕrōs: ŭbĭ pōrtĭtŏr aēră rĕcēpīt,

ōbsĕrăt hērbōsōs ‖ lūrĭdă pōrtă rŏgōs.

Sīc maēstaē cĕcĭnērĕ tŭbaē, cūm sūbdĭtă nōstrūm

dētrăhĕrēt lēctō ‖ fāx ĭnĭmīcă căpūt.10

Quīd mĭhĭ cōniŭgĭūm Paūllī, quīd cūrrŭs ăvōrūm

prōfŭĭt aūt fāmaē ‖ pīgnŏră tāntă mĕaē?

nōn mĭnŭs īmmītīs hăbŭīt Cōrnēlĭă Pārcās:

ēt sūm, quōd dĭgĭtīs ‖ quīnquĕ lĕgātŭr, ŏnūs.

Dāmnātaē nōctēs ēt vōs, vădă lēntă, pălūdēs,15

ēt quaēcūmquĕ mĕōs ‖ īmplĭcăt ūndă pĕdēs,

īmmātūră lĭcēt, tămĕn hūc nōn nōxĭă vēnī:

dēt Pătĕr hīc ūmbraē ‖ mōllĭă iūră mĕaē.

Aūt sī quīs pŏsĭtā iūdēx sĕdĕt Aēăcŭs ūrnā,

īn mĕă sōrtītā ‖ iūdĭcĕt ōssă pĭlā:20

āssĭdĕānt frātrēs, iūxta ēt Mīnōĭdă sēllām

Eūmĕnĭdum īntēntō ‖ tūrbă sĕvēră fŏrō.

Sīsўphĕ, mōlĕ văcēs; tăcĕānt Īxīŏnĭs ōrbēs;

fāllāx Tāntălĕūs ‖ cōrrĭpĭārĕ lĭquōr;

Cērbĕrŭs ēt nūllās hŏdĭē pĕtăt īmprŏbŭs ūmbrās,25

ēt iăcĕāt tăcĭtā ‖ lāxă cătēnă sĕrā.

īpsă lŏquōr prō mē: sī fāllō, poēnă sŏrōrūm

īnfēlīx ŭmĕrōs ‖ ūrgĕăt ūrnă mĕōs.

Sī cuī fāmă fŭīt pĕr ăvītă trŏpaēă dĕcōrī,

Āfră Nŭmāntīnōs ‖ rēgnă lŏquūntŭr ăvōs:30

āltĕră mātērnōs ēxaēquāt tūrbă Lĭbōnēs

ēt dŏmŭs ēst tĭtŭlīs ‖ ūtrăquĕ fūltă sŭīs.

Mōx, ŭbĭ iām făcĭbūs cēssīt praētēxtă mărītīs,

vīnxĭt ĕt āccēptās ‖ āltĕră vīttă cŏmās,

iūngōr, Paūllĕ, tŭō sīc dīscēssūră cŭbīlī:35

īn lăpĭde hōc ūnī ‖ nūptă fŭīssĕ lĕgār.

Tēstōr māiōrūm cĭnĕrēs tĭbĭ, Rōmă, cŏlēndōs,

sūb quōrūm tĭtŭlīs, ‖ Āfrĭcă, tūnsă iăcēs,

ēt Pērsēn prŏăvī sĭmŭlāntēm pēctŭs Ăchīllī,

quīquĕ tŭās prŏăvō ‖ frēgĭt Ăchīllĕ dŏmōs,40

mē nĕquĕ cēnsūraē lēgēm mōllīssĕ nĕque ūllā

lābĕ mĕā vēstrōs ‖ ērŭbŭīssĕ fŏcōs.

Nōn fŭĭt ēxŭvĭīs tāntīs Cōrnēlĭă dāmnūm:

quīn ĕt ĕrāt māgnaē ‖ pārs ĭmĭtāndă dŏmūs.

Nēc mĕă mūtāta ēst aētās, sĭnĕ crīmĭnĕ tōta ēst:45

vīxĭmŭs īnsīgnēs ‖ īntĕr ŭtrāmquĕ făcēm.

Mī nātūră dĕdīt lēgēs ā sānguĭnĕ dūctās,

nēc pōssīs mĕlĭōr ‖ iūdĭcĭs ēssĕ mĕtū.

Quaēlĭbĕt aūstērās dē mē fĕrăt ūrnă tăbēllās:

tūrpĭŏr āssēssū ‖ nōn ĕrĭt ūllă mĕō,50

vēl tū, quaē tārdām mōvīstī fūnĕ Cўbēbēn,

Claūdĭă, tūrrītaē ‖ rāră mĭnīstră dĕaē,

vēl cūiūs cāssōs cūm Vēstă rĕpōscĕrĕt īgnīs,

ēxhĭbŭīt vīvōs ‖ cārbăsŭs ālbă fŏcōs.

Nēc tē, dūlcĕ căpūt, mātēr Scrībōnĭă, laēsī:55

īn mē mūtātūm ‖ quīd nĭsĭ fātă vĕlīs?

mātērnīs laūdōr lăcrĭmīs ūrbīsquĕ quĕrēlīs,

dēfēnsa ēt gĕmĭtū ‖ Caēsărĭs ōssă mĕă.

Īllĕ sŭā nātā dīgnām vīxīssĕ sŏrōrēm

īncrĕpăt, ēt lăcrĭmās ‖ vīdĭmŭs īrĕ dĕō.60

Ēt tămĕn ēmĕrŭī gĕnĕrōsōs vēstĭs hŏnōrēs,

nēc mĕă dē stĕrĭlī ‖ fāctă răpīnă dŏmō.

Tū, Lĕpĭde, ēt tū, Paūllĕ, mĕūm pōst fātă lĕvāmēn,

cōndĭtă sūnt vēstrō ‖ lūmĭnă nōstră sĭnū.

Vīdĭmŭs ēt frātrēm sēllām gĕmĭnāssĕ cŭrūlēm;65

cōnsŭlĕ quō fāctō ‖ tēmpŏrĕ rāptă sŏrōr.

Fīlĭă, tū spĕcĭmēn cēnsūraē nātă pătērnaē,

fāc tĕnĕās ūnūm ‖ nōs ĭmĭtātă vĭrūm.

Ēt sĕrĭē fūlcītĕ gĕnūs: mĭhĭ cūmbă vŏlēntī

sōlvĭtŭr aūctūrīs ‖ tōt mĕă fātă mĕīs.70

Haēc ēst fēmĭnĕī mērcēs ēxtrēmă trĭūmphī,

laūdăt ŭbi ēmĕrĭtūm ‖ lībĕră fāmă rŏgūm.

Nūnc tĭbĭ cōmmēndō cōmmūnĭă pīgnŏră nātōs:

haēc cūra ēt cĭnĕrī ‖ spīrăt ĭnūstă mĕō.

Fūngĕrĕ mātērnīs vĭcĭbūs pătĕr: īllă mĕōrūm75

ōmnĭs ĕrīt cōllō ‖ tūrbă fĕrēndă tŭō.

Ōscŭlă cūm dĕdĕrīs tŭă flēntĭbŭs, ādĭcĕ mātrīs:

tōtă dŏmūs coēpīt ‖ nūnc ŏnŭs ēssĕ tŭūm.

Ēt sī quīd dŏlĭtūrŭs ĕrīs, sĭnĕ tēstĭbŭs īllīs!

cūm vĕnĭēnt, sīccīs ‖ ōscŭlă fāllĕ gĕnīs!80

sāt tĭbĭ sīnt nōctēs, quās dē mē, Paūllĕ, fătīgēs,

sōmnĭăque īn făcĭēm ‖ crēdĭtă saēpĕ mĕām:

ātque ŭbĭ sēcrētō nōstra ād sĭmŭlācră lŏquērīs,

ūt rēspōnsūraē ‖ sīngŭlă vērbă iăcĕ.

Seū tămĕn ādvērsūm mūtārīt iānŭă lēctūm,85

sēdĕrĭt ēt nōstrō ‖ caūtă nŏvērcă tŏrō,

cōniŭgĭūm, pŭĕrī, laūdāte ēt fērtĕ pătērnūm:

cāptă dăbīt vēstrīs ‖ mōrĭbŭs īllă mănūs;

nēc mātrēm laūdātĕ nĭmīs: cōllātă prĭōrī

vērtĕt ĭn ōffēnsās ‖ lībĕră vērbă sŭās.90

Seū mĕmŏr īllĕ mĕā cōntēntūs mānsĕrĭt ūmbrā

ēt tāntī cĭnĕrēs ‖ dūxĕrĭt ēssĕ mĕōs,

dīscĭtĕ vēntūrām iām nūnc sēntīrĕ sĕnēctām,

caēlĭbĭs ād cūrās ‖ nēc văcĕt ūllă vĭă.

Quōd mĭhĭ dētrāctum ēst, vēstrōs āccēdăt ăd ānnōs:95

prōlĕ mĕā Paūllūm ‖ sīc iŭvĕt ēssĕ sĕnēm.

Ēt bĕne hăbēt: nūmquām mātēr lūgūbrĭă sūmpsī;

vēnĭt ĭn ēxsĕquĭās ‖ tōtă cătērvă mĕās.

Caūsă pĕrōrāta ēst. Flēntēs mē sūrgĭtĕ, tēstēs,

dūm prĕtĭūm vītaē ‖ grātă rĕpēndĭt hŭmūs.100

Mōrĭbŭs ēt caēlūm pătŭīt: sīm dīgnă mĕrēndō,

cūiŭs hŏnōrātīs ‖ ōssă vĕhāntŭr ăvīs.