Iram pande mihi Pelidae, Diva, superbi
Tristia quae miseris iniecit funera Grais
Atque animas fortes heroum tradidit Orco
Latrantumque dedit rostris volucrumque trahendos
5Illorum exsangues, inhumatis ossibus, artus.
Confiebat enim summi sententia regis,
ex quo contulerant discordia pectora pugnas,
Sceptriger Atrides et bello clarus Achilles.
Quis deus hos ira tristi contendere iussit?
10Latonae et magni proles Iovis. Ille Pelasgum
infestam regi pestem in praecordia misit
implicuitque gravi Danaorum corpora morbo.
Nam quondam Chryses, sollemni tempora vitta
implicitus, raptae flevit solacia natae
15invisosque dies invisaque tempora noctis
egit et assiduis implevit questibus auras.
Postquam nulla dies animum maerore levabat
nullaque lenibant patrios solacia fletus,
castra petit Danaum genibusque affusus Atridae
20per superos regnique decus miserabilis orat,
ut sibi causa suae reddatur nata salutis.
Dona simul praefert. Vincuntur fletibus eius
Myrmidones reddique patri Chryseida censent.
Sed negat Atrides Chrysenque excedere castris
25despecta pietate iubet: ferus ossibus imis
haeret amor spernitque preces damnosa libido.
Contemptus repetit Phoebeia templa sacerdos
squalidaque infestis maerens secat unguibus ora
dilaceratque comas annosaque tempora plangit.
30Mox ubi depositi gemitus lacrimaeque quierunt,
Fatidici his sacras compellat vocibus aures:
"Quid coluisse mihi tua numina, Delphice, prodest
aut castam vitam multos duxisse per annos?
Quidue iuvat sacros posuisse altaribus ignes,
35si tuus externo iam spernor ab hoste sacerdos?
En, haec desertae redduntur dona senectae?
Si gratus tibi sum, sim te sub vindice tutus.
Aut si qua, ut luerem sub acerbo crimine poenas,
inscius admisi, cur o tua dextera cessat?
40Posce sacros arcus, in me tua derige tela:
auctor mortis erit certe deus. Ecce, merentem
fige patrem; cur nata luit peccata parentis
atque hostis duri patitur miseranda cubile?."
Dixerat. Ille sui vatis prece motus acerbis
45luctibus infestat Danaos pestemque per omnes
immittit populos: vulgus ruit undique Graium
vixque rogis superest tellus, vix ignibus aër,
deerat ager tumulis. Iam noctis sidera nonae
transierant decimusque dies patefecerat orbem,
50cum Danaum proceres in coetum clarus Achilles
convocat et causas hortatur pestis iniquae
edere Thestoriden. Tunc Calchas numina divum
consulit et causam pariter finemque malorum
invenit effarique verens ope tutus Achillis
55haec ait: "Infesti placemus numina Phoebi
reddamusque pio castam Chryseida patri,
si volumus, Danai, portus intrare salutis."
Dixerat. Exarsit subito violentia regis:
Thestoriden dictis primum compellat amaris
60mendacemque vocat. Tum magnum incusat Achillem
inque vicem ducis invicti convicia suffert.
Confremuere omnes. Tandem clamore represso
cogitur invitos aeger dimittere amores
intactamque pio reddit Chryseida patri
65multaque dona super. Quam cunctis notus Ulixes
impositam puppi patrias devexit ad arces
atque iterum ad classes Danaum sua vela retorsit.
Protinus infesti placantur numina Phoebi
et prope consumptae vires redduntur Achivis.
70Non tamen Atridae Chryseidis excidit ardor:
maeret et amissos deceptus luget amores.
Mox rapta magnum Briseide privat Achillem
solaturque suos alienis ignibus ignes.
At ferus Aeacides nudato protinus ense
75tendit in Atriden et, ni sibi reddat honestae
munera militiae, letum crudele minatur,
nec minus ille parat contra defendere se ense.
Quod nisi casta manu Pallas tenuisset Achillem,
turpem caecus amor famam liquisset in aevum
80gentibus Argolicis. Contempta voce minisque
invocat aequoreae Pelides numina matris
ne se Plistheniden contra patiatur inultum.
At Thetis audita nati prece deserit undas
castraque Myrmidonum iuxta petit et monet armis
85abstineat dextram ac congressibus; inde per auras
emicat aetherias et in aurea sidera fertur.
Tunc genibus regis sparsis affusa capillis:
"Pro nato veni genetrix en ad tua supplex
numina, summe parens; ulciscere meque meumque
90corpus ab Atrida, quodsi permittitur illi
ut flammas impune mei violarit Achillis,
turpiter occiderit superata libidine virtus."
Iuppiter haec contra: "Tristes depone querelas,
magni diva maris, mecum labor iste manebit.
95Tu solare tui maerentia pectora nati."
Dixit. At illa leves caeli delapsa per auras
litus adit patrium gratasque sororibus undas.
Offensa est Iuno: "Tantum"que ait, "optime coniunx,
Doride nata valet, tantum debetur Achilli,
100ut mihi quae coniunx dicor tua quaeque sororis
dulce fero nomen, dilectos fundere Achivos
et Troum renovare velis in proelia vires?
Haec ita dona refers nobis? sic diligor a te?"
Talibus incusat dictis irata Tonantem
105inque vicem summi patitur convicia regis.
Tandem interposito lis Ignipotente resedit
conciliumque simul genitor dimittit Olympi.
Interea sol emenso decedit Olympo
et dapibus divi curant sua corpora largis;
110inde petunt thalamos iucundaque dona quietis.
Nox erat et toto fulgebant sidera mundo
humanumque genus requies divumque tenebat,
cum pater omnipotens Somnum vocat atque ita fatur:
"Vade age per tenues auras, lenissime divum,
115Argolicique ducis celeri pete castra volatu
dumque tuo premitur sopitus pondere dulci,
haec illi mandata refer: cum crastina primum
extulerit Titana dies noctemque fugarit,
cogat in arma viros incautumque occupet hostem."
120Nec mora: Somnus abit levibusque per aëra pennis
devolat in thalamos Agamemnonis: ille sopore
corpus inundatum leni prostratus habebat.
Ad quem sic loquitur curarum operumque levator:
"Rex Danaum, Atrida, vigila et mandata Tonantis
125quae tibi iussa simul delatus ab aethere porto,
accipe: cum primum Titan se emerserit undis,
fortibus arma iube socios aptare lacertis
et petere Iliacos instructo milite campos."
Dixit, et has repetit per quas modo venerat auras.
130Interea lucem terris dedit ignea lampas.
Convocat attonitus iussis Pelopeius heros
in coetum proceres remque omnibus ordine pandit:
cuncti promittunt socias in proelia vires
hortanturque ducem. Quorum rex fortia dictis
135pectora collaudans grates agit omnibus aequas.
Hic tunc Thersites, quo non deformior alter
venerat ad Troiam nec lingua protervior ulli,
bella gerenda negat patriasque hortatur ad oras
vertere iter, quem consiliis illustris Ulixes
140correptum dictis sceptro percussit eburno.
Tum vero ardescit conceptis litibus ira:
vix telis carvere manus, ad sidera clamor
tollitur et cunctos pugnandi corripit ardor.
Tandem sollertis prudentia Nestoris aevo
145compressam miti sedavit pectore turbam
admonvitque duces dictis responsa recordans
temporis illius, quo visus in Aulide serpens
consumpsit volucrum bis quattuor arbore fetus
atque ipsam invalido pugnantem corpore contra
150addidit extremo natorum funere matrem.
Tunc "sic deinde" senex "moneo remoneboque, Achivi:
in decimo labor est, Calchas quem dixerat, anno,
quo caderet Danaum victricibus Ilion armis."
Assensere omnes, laudatur Nestoris aetas
155conciliumque simul dimittitur. Arma parari
dux iubet atque animos aptare et pectora pugnae.
Postera lux tacitas ut primum dispulit umbras
et nitidum Titan radiis caput extulit undis,
protinus armari socios iubet acer Atrides
160et petere Iliacos instructo milite campos.
Vos mihi nunc, Musae - quid enim non ordine nostis? -,
nomina clara ducum clarosque referte parentes
et dulces patrias: nam sunt haec munera vestra.
Dicamus quot quisque rates ad Pergama duxit
165et coeptum peragamus opus, sitque auctor Apollo
aspiretque libens operi per singula nostro.
Peneleos princeps et bello Leitus acer,
Arcesilaus atrox Prothoenorque Cloniusque
Boeoti decies quinas egere carinas
170et tumidos valido pulsarunt remige fluctus.
Inde Mycenaeis Agamemnon moenibus ortus,
quem sibi bellatrix delegit Graecia regem,
centum egit plenas armato milite puppes;
et bis tricenis Menelai navibus ardor
175insequitur totidemque ferox Agapenoris ira;
quos iuxta fidus sollerti pectore Nestor
consilioque potens gemina cum prole suorum
it ter tricenis munitus in arma carinis.
At Schedius virtute potens et Epistrophus ingens,
180gloria Myrmidonum, saevi duo robora belli,
longa quaterdenis pulsarunt aequora proris
et bis vicenas Polypoetes atque Leonteus
instruxere rates ornatas milite forti.
Euryalus Sthenelusque duces et fortis in armis
185Tydides valido pulsarunt remige pontum:
bis quadragenas onerarunt milite puppes;
Ascalaphusque potens et Ialmenus, acer uterque,
ter denas valido complerunt remige naves
et bis vicenas Locrum fortissimus Aiax
190instruxit puppes totidemque Euhaemone natus,
quos iuxta Graium murus comitatur Achilles
cum quinquaginta materna per aequora vectus.
Thessalici iuvenes Phidippus et Antiphus ibant
altaque ter denis pulsarunt aequora proris
195et tribus assumptis ratibus secat aequora Teucer
Tlepolemusque novem Rhodius, quos viribus acer
Eumelus sequitur, minus una nave profectus
quam duxit Telamone satus Salaminius Aiax.
Ast Prothous Magnes Tenthredone natus et una
200Euboeae magnis Elephenor finibus ortus
Dulichiusque Meges, animisque insignis et armis,
Aetola de gente Thoas Andraemone natus,
hi quadragenas omnes duxere carinas;
et bis sex Ithaci naves sollertia duxit,
205quem sequitur totidem ratibus Telamonius Aiax,
egregia virtute potens; simul horrida Guneus
ire bis undenis temptabat in arma carinis.
Idomeneus et Meriones, Cretaeus uterque,
bis quadragenis muniti navibus ibant;
210et totidem puppes clara de gente Menestheus
duxit Athenaeus, quot viribus ambit Achilles;
Amphimachusque ferox et Thalpius, Elide nati,
et clara virtute Polyxenus atque Diores,
hi bis vicenas onerarunt milite puppes.
215Protesilaus agit totidem fortisque Podarces
instructas puppes, quot duxit Oileos Aiax;
et septem Poeante satus tulit arma carinis,
quem sequitur iuxta Podalirius atque Machaon,
altaque ter denis sulcarunt aequora proris.
220His ducibus Graiae Troiana ad litora puppes
bis septem venere minus quam mille ducentae.
Iamque citi appulerant classes camposque tenebant,
cum pater ad Priamum mittit Saturnius Irim,
quae doceat fortes venisse ad bella Pelasgos.
225Nec mora: continuo iussu capit arma parentis
Priamides Hector totamque in proelia pubem
festinare iubet portisque agit agmen apertis.
Cui fulgens auro cassis iuvenile tegebat
omni parte caput, munibat pectora thorax
230et clipeus laevam, dextram decoraverat hasta
ornabatque latus mucro; simul alta nitentes
crura tegunt ocreae, quales decet Hectoris esse.
Hunc sequitur forma melior, tunc fortis in armis,
belli causa Paris, patriae funesta ruina,
235Deiphobusque Helenusque simul fortisque Polites
et sacer Aeneas, Veneris certissima proles,
Archelochusque Acamasque ferox Antenore creti;
nec non et proles generosa Lycaonis ibat
Pandarus et magnae Glaucus virtutis in armis
240Amphiusque et Adrastus et Asius atque Pylaeus.
Ibat et Amphimachus Nastesque, insignis uterque,
magnanimique duces Odiusque et Epistrophus ingens
Euphemusque ferox clarusque aetate Pyraechmes,
cum quibus et Mesthles atque Antiphus et bonus armis
245Hippothous venere Acamasque et Pirous una,
Arsinooque sati Chromiusque atque Ennomus, ambo
florentes aetate viri, quos Phorcus et ingens
Ascanius sequitur, simul et Iovis inclita proles
Sarpedon claraque satus tellure Coroebus.
250His se defendit ducibus Neptunia Troia
vicissetque dolos Danaum, ni fata fuissent.
Iamque duae stabant acies fulgentibus armis,
cum Paris, exitium Troiae funestaque flamma,
armatum adverso Menelaum ex agmine cernit
255seque velut viso perterritus angue recepit
ad socios amens. Quem postquam turpiter Hector
confusum terrore videt: "O dedecus - inquit -
"aeternum patriae generisque infamia nostri,
terga refers? At non dubitabas hospitis olim
260expugnare toros, cuius nunc defugis arma
vimque times. Ubi sunt vires, ubi cognita nobis
ludorum quondam varia in certamina vis est?
Hic animos ostende tuos: nihil adiuvat armis
nobilitas formae: duro Mars milite gaudet.
265Dum iaceas in amore tuo, nos bella geremus
scilicet et nostrum fundemus in hoste cruorem.
Aequius adversis tecum concurrat in armis
impiger Atrides, spectet Danaumque Phrygumque
depositis populus telis. Vos, foedere iuncto,
270adversas conferte manus, decernite ferro."
Dixit. Quem contra paucis Priameius heros:
"Quid nimis indignis" - inquit - "me vocibus urges,
o patriae, germane, decus? Nam nec mihi coniunx
pravaque luxuria est potior virtutis honore
275nec vires temptare viri dextramque recuso,
dummodo victorem coniunx cum pace sequatur."
Dicta refert Hector: placuit sententia Grais.
Protinus accitur Priamus sacrisque peractis
foedera iunguntur. Post haec discedit uterque
280depositis populus telis campusque patescit.
Interea toto procedit ab agmine Troum
pulcher Alexander, clipeoque insignis et hasta.
Quem contra paribus fulgens Menelaus in armis
constitit et: "Tecum mihi sint certamina - dixit -
285"nec longum nostra laetabere coniuge, quae te
mox raptum ire gemet, tantummodo Iuppiter adsit."
Dixit et adversum se concitat acer in hostem.
Ille virum forti venientem reppulit ictu
seque gradu celeri recipit longeque frementem
290hastam deinde iacit, quam devitavit Atrides
inque vicem misso fixisset corpora telo
praedonis Phrygii, ni vastum ferrea pectus
texisset lorica viri septemplice tergo.
Insequitur iuxta clamor; tum adversus uterque
295constitit et galeam galea terit et pede plantam
coniungit stridetque mucro mucrone corusco;
corpus collectum tegitur fulgentibus armis.
Non aliter fortes nitida de coniuge tauri
bella gerunt vastisque replent mugitibus auras.
300Atque diu rigido captabant corpora ferro,
cum memor Atrides raptae sibi coniugis instat
Dardaniumque premit iuvenem. Mox ense rigente
cedentem retro dum desuper appetit hostem,
splendidus extremas galeae percussus ad oras
305dissilvit mucro; gemuerunt agmina Graium.
Tum vero ardescit, quamuis manus ense carebat,
et iuvenem arrepta prosternit casside victor
ad socios traheretque, et, ni caligine caeca
texisset Cytherea virum subiectaque mento
310fortia rupisset laxatis vincula nodis,
ultimus ille dies Paridi foret. Abstrahit auro
fulgentem galeam secum Menelaus et ardens
in medios mittit proceres rursumque recurrit
et magnam validis contorsit viribus hastam
315in cladem Phrygii, sua quem Venus eripit hosti
et secum in thalamos defert testudine cultos.
Ipsa dehinc Helenam muris accersit ab altis
Dardanioque suos Paridi deducit amores.
Quem tali postquam conspexit voce locutast:
320"Uenisti mea flamma, Paris, superatus ab armis
coniugis antiqui? Vidi puduitque videre,
arreptum cum te traheret violentus Atrides
Iliacoque tuos foedaret pulvere crines.
Nostraque - me miseram! - timui ne Doricus ensis
325oscula discuteret; totus mihi, mente revincta,
fugerat ore color sanguisque reliquerat artus.
Quis te cum saevo contendere suasit Atrida?
An nondum vaga fama tuas pervenit ad aures
de virtute viri? Moneo ne rursus inique
330illius tua fata velis committere dextrae."
Dixit. Tum largis perfudit fletibus ora.
Tristis Alexander: "Non me superavit Atrides,
o meus ardor" - ait - "sed castae Palladis ira.
Mox illum nostris succumbere turpiter armis
335aspicies aderitque meo Cytherea labori."
Post haec amplexus per mutua corpora iunctis
incubuit membris Cygneidos; illa soluto
accepit flammas gremio Troiaeque suasque.
Interea toto Menelaus in agmine Troum
340quaerit Alexandrum victorque huc fertur et illuc.
Quem frater socias acuens in bella catervas
adiuvat et forti pulsos Phrygas increpat ore
servarique iubet leges Helenamque reposcit.
Dumque inter sese proceres certamen haberent,
345concilium omnipotens habuit regnator Olympi
foederaque intento turbavit Pandarus arcu,
te, Menelaë, petens; laterique volatile telum
incidit et tunicam ferro squamisque rigentem
dissecat. Excedit pugna gemebundus Atrides
350castraque tuta petit, quem doctus ab arte paterna
Paeoniis curat iuvenis Podalirius herbis,
itque iterum in caedes horrendaque proelia victor.
Armavit fortes Agamemnonis ira Pelasgos
et dolor in pugnam cunctos communis agebat.
355Bellum ingens oritur multumque utrimque cruoris
funditur et totis sternuntur corpora campis
inque vicem Troumque cadunt Danaumque catervae
nec requies datur ulla viris: sonat undique Mavors
telorumque volant cunctis e partibus imbres.
360Occidit Antilochi rigido demersus in umbras
ense Thalysiades optataque lumina linquit.
Inde manu forti Graiorum terga prementem
occupat Anthemione satum Telamonius Aiax
et praedurato transfixit pectora telo:
365purpuream vomit ille animam cum sanguine mixtam,
ora rigat moriens. Tum magnis Antiphus hastam
viribus adversum conatus corpore toto
torquet in Aeaciden; telumque erravit ab hoste
inque hostem cecidit, transfixit et inguina Leucon:
370concidit infelix prostratus vulnere forti
et carpit virides moribundus dentibus herbas.
Impiger Atrides casu commotus amici
Democoonta petit teloque adversa trabali
tempora transadigit vaginaque horridus ensem
375eripit; ille suis moriens resupinus in armis
concidit et terram moribundo vertice pulsat.
Iamque Amarynciden saxi deiecerat ictu
Pirous Imbrasides dederatque silentibus umbris;
dumque avidus praedae iuvenem spoliare parabat,
380desuper hasta venit dextra librata Thoantis
perque viri scapulas animosaque pectora transit;
in vultus ruit ille suos calidumque cruorem
ore vomit stratusque super sua palpitat arma.
Sanguine Dardanii manabant undique campi,
385manabant amnes passim. Pugnabat ubique
immixtis ardens amborum exercitus armis
et modo Troianis virtus, modo crescit Achivis
laetaque per varios petitur victoria casus.
Hic postquam Danaum longe cedentia vidit
390agmina Tydides tumidumque increscere Martem,
in medias acies, qua plurimus imminet hostis,
irruit et versas prosternit caede phalangas;
huc illuc ensemque ferox hastamque coruscat.
Bellica Pallas adest flagrantiaque ignibus arma
395adiuvat atque animos iuveni viresque ministrat.
Ille, boum veluti viso grege saeva leaena,
quam stimulat ieiuna fames, ruit agmina contra
et prostrata necat vesano corpora dente,
sic ruit in medios hostes Calydonius heros,
400virginis armigerae monitis et numine tutus.
Conversi dant terga Phryges, fugientibus ille
instat et exstructos morientum calcat acervos.
Dumque ferit sternitque viros, videt ecce Daretis
adverso stantes furibundus in agmine natos,
405Phegeaque Idaeumque simul; quem cuspide Phegeus
occupat ante gravi, sed vulnera depulit umbo
vitatumque solo ferrum stetit. Haud mora: totis
ingentem torquet Tydides viribus hastam
transadigitque viri pectus: pars cuspidis ante
410eminet et prodit scapulis pars altera fossis.
Hunc ubi fundentem calidum de pectore flumen
versantemque oculos animamque per ora vomentem
conspexit frater, stricto celer advolat ense
germanique cupit fatorum exsistere vindex.
415Sed neque vim saevi nec fortia sustinet arma
Tydidae contraque tamen defendere temptat.
Ut volucris, discerpta sui cum corpora nati
accipitrem laniare videt nec tendere contra,
auxilium neque ferre suo valet anxia nato
420quodque potest, levibus plaudit sua pectora pennis,
sic hostem Idaeus germani caede superbum
spectat atrox miseroque nequit succurrere fratri
et, nisi cessisset, dextra cecidisset eadem.
Nec minus in Teucros armis furit alter Atrides
425insequiturque acies et ferro funera miscet.
Obuius huic fatis occurrit ductus iniquis
infelix Odius, quem vastae cuspidis ictu
sternit et ingenti scapulas transuerberat hasta.
Hinc petit Idomeneus adversa parte ruentem
430Maeoniden Phaestum, cuius post funera laetus
et Strophio genitum Stygias demittit ad umbras.
Meriones Phereclum librata percutit hasta
Pedaeumque Meges. Tum vastis horridus armis
Eurypylus gladio venientem Hypsenora fundit
435et pariter vita iuvenem spoliavit et armis.
Parte alia volitat sinvoso Pandarus arcu
Tydidenque oculis immensa per agmina quaerit;
quem postquam Troum sternentem corpora vidit,
horrida contento derexit spicula cornu
440et summas umeri destringit acumine partes.
Tum vero ardescit iuvenis Calydonius ira
in mediasque acies animosi more leonis
fertur et Astynoum, magnum quoque Hypirona fundit,
comminus hunc gladio, iaculo ferit eminus illum;
445inde premit Polyidon Abantaque cuspide forti
et notum bello Xanthum vastumque Thoonem.
Post hos infestus Chromiumque et Echemmona telo
proturbat celeri pariterque ad Tartara mittit.
Tu quoque Tydidae prostratus, Pandare, dextra
450occidis, infelix, accepto vulnere tristi,
dextera qua naris fronti coniungitur imae;
dissipat et cerebrum galeae cum parte revulsum
ossaque confossa spargit Tydideus ensis.
Iamque manum Aeneas simul et Calydonius heros
455contulerant, iactis inter se comminus hastis;
undique rimabant inimico corpora ferro,
et modo cedebant retro, modo deinde coibant.
Postquam utrique diu steterant nec vulnera magnus
qua daret infesto Tydides ense videbat,
460saxum ingens medio quod forte iacebat in agro,
bis seni quod vix iuvenes tellure moverent,
sustulit et magno conamine misit in hostem.
Ille ruit prostratus humi cum fortibus armis,
quem Venus aetherias genetrix delapsa per auras
465accipit et nigra corpus caligine condit.
Non tulit Oenides animo nebulasque per ipsas
fertur et in Venerem flagrantibus irruit armis,
et neque quem demens ferro petat inspicit arvis
caelestemque manum mortali vulnerat hasta.
470Icta petit caelum terris Cytherea relictis
atque ibi sidereae queritur sua vulnera matri.
Dardanium Aenean servat Troianus Apollo
accenditque animos iterumque ad bella reducit.
Undique consurgunt acies et pulvere caelum
475conditur horrendisque sonat clamoribus aether.
Hic alius rapido deiectus in aequora curru
proteritur pedibusque simul calcatur equorum
atque alius volucri traiectus corpora telo
quadrupedis tergo pronus ruit; illius ense
480deiectum longe caput a cervice cucurrit;
hic iacet exanimis fuso super arma cerebro:
sanguine manat humus, campi sudore madescunt.
Emicat interea Veneris pulcherrima proles
densaque Graiorum premit agmina nudaque late
485terga metit gladio funestaque proelia miscet.
Nec cessat spes una Phrygum fortissimus Hector
sternere caede viros atque agmina vertere Graium.
Ut lupus in campis pecudes cum vidit apertis
(non actor gregis ipse, comes non horrida terret
490turba canum), fremit esuriens et neglegit omnes
in mediosque greges avidus ruit, haut secus Hector
invadit Danaos et territat ense cruento.
Deficiunt Graiorum acies, Phryges acrius instant
attolluntque animos: geminat victoria vires.
495Ut vidit socios infesto cedere Marte,
rex Danaum sublimis equo volat agmina circum
hortaturque duces animosque in proelia firmat.
Mox ipse in medios audax se proripit hostes
oppositasque acies stricto diverberat ense.
500Ut Libycus cum forte leo procul agmina vidit
laeta boum passim virides errare per herbas,
attollit cervice iubas sitiensque cruoris
in mediam erecto contendit pectore turbam,
sic ferus Atrides adversos fertur in hostes
505infestasque Phrygum proturbat cuspide turmas.
Virtus clara ducis vires accendit Achivum
et spes exacuit languentia militis arma:
funduntur Teucri, Danai laetantur ovantes.
Tandem hic Aenean immisso tendere curru
510conspicit Atrides: stricto concurrere ferro
comparat et iaculum, quantum furor ipse movebat,
viribus intorquet, quod detulit error ab illo
pectus in aurigae stomachoque infigitur alto;
ille ruens ictu media inter lora rotasque
515volvitur et vitam calido cum sanguine fundit.
Ingemit Aeneas curruque animosus ab alto
desilit et valido Crethona‹que› comminus ictu
Orsilochumque ferit, quorum post funera victus
Paphlagonum ductor Menelai concidit armis,
520Antilochique Mydon. Post hos Iovis inclita proles
Sarpedon bellum funestaque proelia miscet.
Quem contra infelix non aequis dimicat armis
Tlepolemus magno satus Hercule, sed neque vires
hunc servare patris nec tot potuere labores,
525quin caderet tenuemque daret de corpore vitam.
Saucius egreditur medio certamine belli
Sarpedon fraudisque subit commentor Ulixes
et septem iuvenum fortissima corpora fundit.
Hinc pugnat patriae columen Mavortius Hector,
530illinc Tydides: sternuntur utrimque virorum
corpora per campos et sanguine prata rigantur.
Pugnat bellipotens casta cum Pallade Mavors
ingentemque movet clipeum, quem sancta virago
egit et extrema percussum cuspide caedit
535attonitumque simul caelum petere ipsa coëgit.
Hic ille aetherio queritur sua vulnera regi
saucius et magni genitoris iurgia suffert.
Interea magnis Acamantem viribus Aiax
interimit vastumque capit Menelaus Adrastum
540et rapit ad classes manibus post terga revinctis,
ut vi deducat laetos ex hoste triumphos.
Incumbunt Danai, cedit Troiana iuventus
tergaque nuda tegit. Sensit Mavortius Hector
pro Danais pugnare deos validasque suorum
545virginis armigerae subduci numine vires
continuoque petit muros Hecubamque vocari
imperat et divae placari numina suadet.
Protinus armatas innuptae Palladis arces
Iliades subeunt: festis altaria sertis
550exornant caeduntque sacras ex more bidentes.
Dumque preces Hecube supplex ad templa Minervae
pro caris genetrix natis et coniuge fundit,
interea Glaucus stricto decernere ferro
cum Diomede parat nomenque genusque roganti
555qui sit et unde ferat, magnis cum viribus hastam
mittere temptabat; temptanti Aetolius heros:
"Quo ruis?" - exclamat - "quae te, scelerate, furentem
mens agit imparibus mecum concurrere telis?
Hospitis arma vides, Veneris qui vulnere dextram
560perculit et summo pupugit certamine Martem.
Pone truces animos infestaque tela coërce."
Post haec inter se posito certamine pugnae
commutant clipeos inimicaque proelia linquunt.
Colloquium petit interea fidissima coniunx
565Hectoris Andromache parvumque ad pectora natum
Astyanacta tenet, cuius dum maximus heros
oscula parva petit, subito perterritus infans
convertit timidos materna ad pectora vultus
terribilemque fugit galeam cristamque comantem.
570Utque caput iuvenis posito detexerat aere,
protinus infantem geminis amplectitur ulnis
attollensque manus: "Precor, o pater optime" - dixit -
"ut meus hic, pro quo tua numina, natus, adoro,
virtutes patrias primis imitetur ab annis."
575Haec ait et portis acies petit acer apertis,
una deinde Paris. Postquam in certamina ventumst,
protinus in medium procedit maximus Hector
Graiorumque duces invictis provocat armis.
Nec mora: continuo fraudis commentor Ulixes
580et ferus Idomeneus et notus gente paterna
Meriones Graiumque simul dux acer Atrides
Aiacesque duo ‹et› claris speciosus in armis
Eurypylus magnoque Thoas Andraemone natus
quique manum Veneris violavit vulnere tristi
585procedunt; aberat nam Troum terror Achilles
et cithara dulci durum lenibat amorem.
Ergo ubi deiectis auratam regis Atridae
sortibus in galeam magnus processerat Aiax,
principio iactis committunt proelia telis:
590mox rigidos stringunt enses et fortibus armis
decernunt partesque oculis rimantur apertas
et modo terga petunt, duros modo fortibus ictus
depellunt clipeis; ingens ad sidera clamor
tollitur et vastis impletur vocibus aër.
595Non sic saetigeri exacuunt fervoribus iras
pectoribusque petunt vastis, modo dentibus uncis
alterni librant gladios et vulnera miscent.
fortia terga premunt spumantque per ora vicissim;
fumiferae nubes concretaque fulgura et ignes
600iactantur magnoque implentur murmure silvae.
Tales Priamides ardorque Aiacis in armis
Tandem animis teloque furens Telamonius Aiax
insignem bello petit Hectora, quaque patebat
nuda viri cervix, fulgentem derigit ensem.
605Ille ictum celeri praevidit callidus astu
tergaque summisit ferrumque umbone repellit.
Sed levis extremas clipei perlabitur oras
ensis et exiguo cervicem vulnere libat.
Acrius impugnans rursus consurgit in hostem
610Priamides nec iam ferro Telamone creatum,
sed magno saxi iactu petit. At ferus Aiax
ingentem clipeo septemplice reppulit ictum
et iuvenem saxo percussum sternit eodem.
Quem levat exceptum Grais inimicus Apollo
615integratque animum; iam rursus ad arma coibant
stringebantque iterum gladios, cum fessus in undas
coeperat igniferos Titan immergere currus
noxque subire polum: iuxta mittuntur, utrosque
qui dirimant a caede viros, nec segnius illi
620deponunt animos. Tunc bello maximus Hector:
"Quae te terra virum, qui te genuere parentes?
Viribus es proles generosa atque inclita" - dixit.
At contra se ferre parat Telamonius Aiax:
"Hesiona de matre vides Telamone creatum,
625nobilis est domus et fama generosa propago."
Hector, ut Hesionae nomen casusque recordans:
"Absistamus" - ait - "sanguis communis utriquest",
et prior Aeaciden aurato munerat ense
inque vicem, quo se bellator cinxerat Aiax,
630accipit insignem vario caelamine balteum.
Post haec extemplo Graium Troumque catervae
discedunt caelumque tegit nox atra tenebris.
Implentur dapibus largis Bacchique liquore
atque avidi placido tradunt sua corpora somno.
635Postera cum primum stellas Aurora fugarat,
in coetum venere Phryges. Tunc maximus Hector
cum sociis memorans hesternae funera caedis
suadet ut invictis Helene reddatur Achivis
praedaque quae duros Menelai mulceat ignes
640idque placet cunctis. Tunc saevo missus Atridae
pertulit Idaeus Troum mandata; neque ille
aut animum praedae aut dictis accommodat aures,
ultro etiam castris Idaeum excedere iussit.
Parvit is monitis iterumque ad castra reversus
645Troiae contemptum duro se reddit ab hoste.
Interea Danai confusi caede suorum
ingentes struxere pyras collectaque passim
fortia tradiderunt sociorum corpora flammis.
Tum renovant fossas et vallum robore cingunt.
650Ut nitidum Titan radiis patefecerat orbem,
convocat in coetum superos Iovis et monet, armis
ne contra sua dicta velint contendere divi.
Ipse per aetherias caeli delabitur auras
umbrosisque simul consedit montibus Idae.
655Inde acies videt Iliacas dextraque potenti
sustinet auratas aequato pondere lances
fataque dura Phrygum casusque expendit Achivum
et Graium clades gravibus praeponderat armis.
Interea Danaos ingenti concitus ira
660Priamides agit et totis gravis imminet armis
unum quippe decus Phrygiae. Turbantur Achivi
Doricaque ingenti complentur castra tumultu.
Hortatur socios muris inclusus Atrides
languentesque animos iuvenum in certamina firmat.
665Princeps Tydides fulgens ardentibus armis
per medios hostes immani pondere fertur.
Hic illi occurrit fatis Agelaus iniquis,
telum immane manu quatiens, quem maximus heros
occupat et duro medium transuerberat ense.
670Hinc Phrygas Aiacis vastis protectus in armis
Teucer agit spargitque leves in terga sagittas.
Gorgythiona ferum letali vulnere fundit;
mox alias acies petit aurigamque superbi
Hectoris obtruncat, quem saxo Troius heros
675occupat excussoque incautum proterit arcu.
Ast illum fidi rapiunt de caede sodales
prostratumque levant. Ruit undique turbidus Hector
adversasque acies infesta cuspide terret.
Se rursus Danai turbati caede suorum
680convertunt iterumque leves in castra catervae
confugiunt portasque obiecto robore firmant.
At Phryges obsidunt inclusos aggere Graios
excubituque premunt muros flammisque coronant.
Cetera per campos sternunt sua corpora pubes
685indulgentque mero curas‹que› animosque resolvunt.
Attoniti Danaum proceres discrimine tanto
nec dapibus relevant animos nec corpora curant,
sed miseri sua fata gemunt. Mox Nestore pulsi
legatos mittunt dextramque hortantur Achillis,
690ut ferat auxilium miseris. Thetideius heros
nec Danaum capit aure preces nec munera regis
ulla referre cupit; non illum redditus ignis
aut intacta suo Briseis corpore movit.
Irrita legati referunt responsa Pelasgis
695et dapibus curant animos lenique sopore.
Alterius tenebrae tarde labentibus astris
restabatque super tacitae pars tertia noctis,
cum Danaum iussu castris Aetolius heros
egreditur sociumque sibi delegit Ulixem,
700qui secum tacitae sublustri noctis in umbra
scrutetur studio quae sit fiducia Troum
quidue agitent quantasve parent in proelia vires.
Dumque iter horrendum loca pernoctata paventes
carpebant, venit ecce Dolon, quem Troia pubes
705miserat, ut Danaum sollerti pectore vires
perspiceret sensusque ducum plebisque referret.
Quem procul ut vidit socius Diomedis Ulixes,
abdiderant occultantes sua corpora furtim
post densos frutices, dum spe percussus inani
710Tros Eumediades cursu praecederet illos,
ne facile oppressus gressum in sua castra referret.
Post, ubi transierat fidens animoque manuque,
prosilvere viri iuvenemque evadere cursu
conantem capiunt ferroque manuque minantur.
715Ille timore pavens: "Vitam concedite" - dixit -,
"hoc unum satis est; quodsi perstatis in ira,
quanta ex morte mea capietis praemia laudis?
At si cur veniam tacitis exquiritis umbris:
maxima Troia mihi currum promisit Achillis
720si vestras cepisset opes. Haec dona secutus
in dubios casus, coram quod cernitis ipsi,
infelix cecidi. Nunc vos per numina divum,
per mare, per Ditis fluctus obtestor opaci,
ne rapere hanc animam crudeli caede velitis.
725Haec pro concessa referetis dona salute:
consilium Priami regis remque ordine gentis
expediam Phrygiae." Postquam quid Troia pararet
cognovere viri, fauces mucrone recluso
detrudunt iuvenis. Post haec tentoria Rhesi
730intrant atque ipsum somno vinoque sepultum
obtruncant spoliantque virum fusosque per herbam
exanimant socios. Tum tristi caede peracta
praeda umeros onerant, multo et candore nitentes
Thracas equos rapiunt, quos nec praecederet Eurus
735nec posset volucri cursu superare sagitta.
Inde iterum Argolicas primae sub tempore lucis
ad classes redeunt, quos Nestoris accipit aetas
ac recipit portis. Postquam sua castra tenebant,
facta duci referunt: laudat Pelopeius heros,
740fessaque iucundae tradunt sua membra quieti.
Lux exorta viros in pristina bella remisit,
instaurantque animos recreato milite pugnae
Dardanidum Danaumque duces: volat undique nubes
telorum et ferro ferrum sonat, undique mixtis
745inter se strident mucronibus: instat utrimque
densa acies mixtusque fluit cum sanguine sudor.
Tandem ferventi Danaum rex concitus ira
Antiphon ingenti prostratum vulnere fundit
Pisandrumque simul fratremque ad bella ruentem
750Hippolochum; post hos gladio petit Iphidamanta.
Hic frater dextram iaculo ferit; ille dolore
acrior accepto fugientem Antenore natum
persequitur traxitque ferox cum vulnere poenas.
Hector tunc pugnae subit acri concitus ira
755Priamides et percussos agit undique Graios;
nec Paris hostiles cessat prosternere turmas
Eurypylique femur contento vulnerat arcu.
Incumbunt Troes, fugiunt in castra Pelasgi
viribus exhaustis et vastis undique firmant
760obicibus muros. Tum saxo Martius Hector
perfringit portas ferrataque robora laxat.
Irrumpunt aditus Phryges atque in limine primo
restantes sternunt Graios valloque catervas
deturbant, alii scalas in moenia poscunt
765et iaciunt ignes: auget victoria vires.
De muris pugnant Danai turresque per altas.
Saxa volant, subeunt acta testudine Troes
ascenduntque aditus et portis viribus instant.
Turbati fugiunt omnes iam castra Pelasgi
770et scandunt puppes. Urget Troiana iuventus
telaque crebra iacit: resonat clamoribus aether.
Neptunus vires Danais animumque ministrat:
pugna ingens oritur, furit istinc hostis et illinc.
Idomenei dextra cadit Asius; Hector atrocem
775Amphimachum obtruncat nec non occumbit in armis
Anchisae gener Alcathous, quem fuderat ense
magnanimus ductor Rhytieus. Tunc fervidus hasta
Deiphobus ferit Ascalaphum mergitque sub undas.
Hector ubique ferus violento pectore saevit,
780quem saxo ingenti percussum maximus Aiax
depulit et toto prostratum corpore fudit.
Concurrit Troiana manus iuvenemque vomentem
sanguineos fluctus Xanthi lavere fluentis.
Inde iterum ad pugnam redeunt; fit maxima caedes
785amborum et manat tellus infecta cruore.
Polydamas valido Prothoenora percutit ictu,
Archelochumque Antenoriden Telamonius Aiax,
Boeotumque Acamas Promachum, quem sternit atrocis
Penelei dextra; inde cadit Priameia pubes
790acrius insurgunt Troes ad Achaica bella
instaurantque manus, cedit Pelopeïa virtus
pulsa metu vallumque et muros aggere saeptos
transiliunt, alii fossas volvuntur in ipsas.
Aduolat interea Danaum metus impiger Hector:
795confugiunt iterum ad classes Agamemnonis alae
atque inde adversis propellunt viribus hostem.
Fit pugna ante rates, saevit Mavortius Hector
et poscit flammas totamque incendere classem
apparat. Huic validis obsistit viribus Aiax,
800stans prima in puppi, clipeoque incendia saeva
sustinet et solus defendit mille carinas.
Hinc iaciunt Danai robustae cuspidis hastas,
illinc ardentes taedas Phryges undique iactant;
per vastos sudor pugnantum defluit artus.
805Non valet ulterius cladem spectare suorum
Patroclus subitoque armis munitus Achillis
provolat et falsa conterret imagine Troas.
Qui modo turbabant Danaos animoque fremebant,
nunc trepidi fugiunt, fugientibus imminet ille
810perturbatque ferox acies vastumque per agmen
sternit et ingenti Sarpedona vulnere fundit
et nunc hos cursu nunc illos praeterit ardens
proeliaque horrendi sub imagine versat Achillis.
Quem postquam socias miscentem caede catervas
815turbantemque acies respexit fervidus Hector,
tollit atrox animos vastisque immanis in armis
occurrit contra magnoque hunc increpat ore:
"Huc, age, huc converte gradum, fortissime Achilles:
iam nosces ultrix quid Troica dextera possit
820et quantum bello valeat fortissimus Hector.
Nam licet ipse suis Mavors te protegat armis,
invito tamen haec perimet te dextera Marte."
Ille silet spernitque minas animosaque dicta,
ut quem mentitur verus credatur Achilles.
825Tunc prior intorquet collectis viribus hastam
Dardanides, quam prolapsam celeri excipit ictu
Patroclus redditque vices et, mutua dona,
quod clipeo excussum viridi tellure resedit.
Tunc rigidos stringunt enses et comminus armis
830inter se miscent, donec Troianus Apollo
mentitos vultus simulati pandit Achillis
denudatque virum, quem bello maximus Hector
pugnantem falsis postquam deprendit in armis,
irruit et iuvenem nudato pectore ferro
835traicit et victor Vulcania detrahit arma.
Vindicat exstincti corpus Telamonius Aiax
oppositoque tegit clipeo. Priameia pubes
laetitia exsultat, Danai sua vulnera maerent.
Interea iuvenis tristi cum pube suorum
840Nestorides in castra ferunt miserabile corpus.
Tunc ut Pelidae | aures diverberat horror,
palluit infelix iuvenis, calor ossa reliquit;
membra simul lacrimans materno innectit amictu,
deflens Aeacides tristi de caede sodalis;
845unguibus ora secat comptosque in pulvere crines
deformat, scindit firmo de pectore vestes
et super exstincti prostratus membra sodalis
crudeles fundit questus atque oscula figit.
Mox ubi depositi gemitus lacrimaeque quierunt:
850"Non impune mei laetabere caede sodalis,
Hector" - ait - "magnoque meo, violente, dolori
persolves poenas atque istis victor in armis,
in quibus exsultas, fuso moriere cruore."
Post haec accensus furiis decurrit ad aequor
855fortiaque arma Thetin supplex rogat: illa relictis
fluctibus auxilium Vulcani protinus orat.
Excitat Aetnaeos calidis fornacibus ignes
Mulciber et validis fulvum domat ictibus aurum.
Mox effecta refert divinis artibus arma.
860Evolat inde Thetis; quae postquam magnus Achilles
induit, in clipeum vultus convertit atroces.
Illic Ignipotens mundi caelaverat arcem
sideraque et liquidis redimitas undique nymphis
Oceani terras et cinctum Nerea circum
865astrorumque vices dimensaque tempora noctis,
quattuor et mundi partes, quantum Arctos ab Austro
et quantum occasus roseo distaret ab ortu,
Lucifer unde suis, unde Hesperus unus uterque
exoreretur equis, et quantum in orbe mearet
870Luna cava et nitida lustraret lampade caelum;
addideratque fretis sua numina: Nerea magnum
Oceanumque senem nec eundem Protea semper,
Tritonasque feros et amantem Dorida fluctus;
fecerat et liquidas mira Nereidas arte.
875Terra gerit silvas horrendaque monstra ferarum
fluminaque et montes cumque altis oppida muris,
in quibus exercent leges annosaque iura
certantes populi; sedet illic aequus utrisque
iudex et litem discernit fronte serena.
880Parte alia castae resonant Paeana puellae
dantque choros molles et tympana dextera pulsat;
ille lyrae graciles extenso pollice chordas
percurrit septemque modos modulatur avenis:
carmina componunt mundi resonantia motum.
885Rura colunt alii, sulcant gravia arva iuvenci
maturasque metit robustus messor aristas
et gaudet pressis immundus vinitor uvis;
tondent prata greges, pendent in rupe capellae.
Haec inter mediis stabat Mars aureus armis,
890quem diva poesis reliquae circaque sedebant
anguineis maestae Clotho Lachesisque capillis.
Talibus ornatus donis Thetideius heros
in medias acies immani turbine fertur,
cui vires praebet casta cum Pallade Iuno
895dantque animos iuveni. Vidit Cythereius heros
occurritque viro, sed non cum viribus aequis
Aeacidae nec compar erat, tamen ira coëgit
conferre invictis iuvenem cum viribus arma.
Quem nisi servasset magnarum rector aquarum,
900ut profugus laetis Troiam repararet in arvis
Augustumque genus claris submitteret astris,
non clarae gentis nobis mansisset origo.
Inde agit Aeacides infesta cuspide Teucros
ingentemque modum prosternit caede virorum,
905sanguinis Hectorei sitiens. At Dardana pubes
confugit ad Xanthi rapidos perterrita fluctus
auxiliumque petit divini fluminis; ille
instat et in mediis pugnatur gurgitis undis.
Ira dabat vires; stringuntur sanguine ripae
910sparsaque per totos volvuntur corpora fluctus.
At Venus et Phrygiae gentis tutator Apollo
cogunt in Danaos Xanthi consurgere fluctus,
ut fera terribili miscentem proelia dextra
obruat Aeaciden; qui protinus undique totis
915exspatiatur aquis et vasto gurgite praeceps
volvitur atque virum torrentibus impedit undis
praetardatque gradus. Ille omni corpore saevas
contra pugnat aquas adversaque flumina rumpit
et modo disiectos umeris modo pectore vasto
920propellit fluctus. Quem longe provida Iuno
asservit, rapidae quia cederet, ignibus, undae,
sanctaque pugnarunt inter se numina divum.
Rursus agit Phrygias ingenti caede catervas
horridus Aeacides bellique ardore resumpto
925funereas acies horrendaque proelia miscet.
Non illum vis ulla movet, non saeva fatigant
pectora bellando; vires successus adauget.
Percussi dubitant trepida formidine Troes
atque intra muros exhausta paene salute
930confugiunt portasque obiecto robore firmant.
Unus tota salus in quo Troiana manebat
Hector adest, quem non durae timor undique mortis,
non patriae tenuere preces, quin obvius iret
et contra magnum contendere vellet Achillem.
935Quem procul ut vidit tectum caelestibus armis,
ante oculos subito visa est Tritonia Pallas
pertimuit clausisque fugit sua moenia circum
infelix portis, sequitur Nereius heros:
in somnis veluti, cum pectora terruit ira,
940hic cursu super insequitur, fugere ille videtur,
festinantque ambo, gressum labor ipse moratur,
alternis poterant insistere coepta periclis,
nec requies aderat, timor undique concitat iras.
Spectant de muris miseri sua fata parentes
945pallentemque vident supremo tempore natum
quem iam summa dies suprema luce premebat.
Huic subito ante oculos similis Tritonia fratri
occurrens iuvenem simulato decipit ore;
nam cum Deiphobi tutum se credidit armis,
950transtulit ad Danaos iterum sua numina Pallas.
Concurrunt iactis inter se comminus hastis
invicti iuvenes: hic vastis intonat armis,
ille hostem validum nequiquam umbone repellit
alternisque ferox mutat congressibus ictus.
955Sudor agit rivos, ensem terit horridus ensis
collatusque haeret pede pes et dextera dextrae.
Hastam iam manibus saevus librabat Achilles
inque virum magnis emissam viribus egit,
quam praeterlapsam vitavit callidus Hector.
960Exclamant Danai. Contra Priameius heros
vibratum iaculum Vulcania torquet in arma.
Nec successus adest: nam duro inflectitur auro
dissilvitque mucro. Gemuerunt agmina Troum.
Concurrunt iterum collatis fortiter armis
965inque vicem duros evitant comminus enses.
Nec sufferre valet ultra sortemque supremam
stantemque Aeaciden defectis viribus Hector.
Dumque retro cedit fraternaque rebus in artis
respicit auxilia et nullam videt esse salutem,
970sensit adesse dolos. Quid agat? quae numina supplex
invocet? et toto languescunt corpore vires
auxiliumque negant; retinet vix dextera ferrum,
nox oculos inimica tegit nec subuenit ullum
defesso auxilium; pugnat moriturus et alto
975corde premit gemitus. Instat Nereius heros
turbatumque premit procul undique; tunc iacit hastam
et medias rigida transfixit cuspide fauces.
Exsultant Danai, Troes sua vulnera deflent.
Tunc sic amissis infelix viribus Hector:
980"En concede meos miseris genitoribus artus,
quos pater infelix multo mercabitur auro:
dona feres victor. Priami nunc filius orat,
te Priamus, dux ille ducum, quem Graecia solum
pertimuit: si, nec precibus nec munere victus,
985nec lacrimis miseri nec clara gente moveris,
afflicti miserere patris: moveat tua Peleus
pectora pro Priamo, pro nostro corpore Pyrrhus."
Talia Priamides. Quem contra durus Achilles:
"Quid mea supplicibus temptas inflectere dictis
990pectora, quem possem direptum more ferarum,
si sineret natura, meis absumere malis?
Te vero tristesque ferae cunctaeque volucres
diripient, avidosque canes tua viscera pascent.
Haec ex te capient Patrocli gaudia manes,
995si sapiunt umbrae." Dum talia magnus Achilles
ore truci iactat, vitam miserabilis Hector
reddidit. Hunc animi nondum satiatus Achilles
deligat ad currum pedibusque exsanguia membra
ter circum muros victor trahit; altius ipsos
1000fert domini successus equos. Tum maximus heros
detulit ad Danaos foedatum pulvere corpus.
Laetantur Danai, plangunt sua vulnera Troes
et pariter captos deflent cum funere muros.
Interea victor defleti corpus amici
1005funerat Aeacides pompasque ad funera ducit.
Tum circa tumulum miseros rapit Hectoris artus
et vapido cineri ludorum indicit honores.
Tydides tyrsin cursu pedibusque ferocem
Merionem superat; luctando vincitur Aiax
1010cuius decepit vires Laertius astu;
caestibus adversis cunctos superavit Epeos
et disco forti Polypoetes depulit omnes
Merionesque arcu. Tandem certamine misso
in sua castra redit turbis comitatus Achilles.
1015Flent miseri amissum Phryges Hectora totaque maesto
Troia sonat planctu; fundit miseranda querelas
infelix Hecube saevisque arat unguibus ora
Andromacheque suas scindit de pectore vestes,
heu tanto spoliata viro. Ruit omnis in uno
1020Hectore causa Phrygum, ruit hoc defensa senectus
afflicti miseranda patris, quem nec sua coniunx
turbaque natorum nec magni gloria regni
oblitum tenuit vitae, quin iret inermis
et solum invicti castris se redderet hostis.
1025Mirantur Danaum proceres, miratur et ipse
Aeacides animum miseri senis; ille trementes
affusus genibus tendens ad sidera palmas
haec ait: "O Graiae gentis fortissime Achilles,
o regnis inimice meis, te Dardana solum
1030victa tremit pubes, te sensit nostra senectus
crudelem nimium. Nunc sis mitissimus oro
et patris afflicti genibus miserere precantis
donaque quae porto miseri pro corpore nati
accipias; si nec precibus nec flecteris auro,
1035in senis extremis tua dextera saeviat annis:
saltem saeva pater comitabor funera nati!
Nec vitam mihi nec magnos concedere honores,
sed funus crudele meum! Miserere parentis
et pater esse meo mitis de corpore disce.
1040Hectoris interitu vicisti Dardana regna,
vicisti Priamum: sortis reminiscere victor
humanae variosque ducum tu respice casus."
His tandem precibus grandaevum motus Achilles
allevat a terra corpusque exsangue parenti
1045reddidit Hectoreum. Post haec sua dona reportat
in patriam Priamus tristesque ex more suorum
apparat exsequias extremaque funera ducit.
Tum pyra construitur, qua bis sex corpora Graium
quadrupedesque adduntur equi currusque tubaeque
1050et clipei galeaeque cavae | argutaque tela.
Haec super ingenti gemitu componitur Hector:
stant circum Iliades matres manibusque decoros
abrumpunt crines laniataque pectora plangunt:
illo namque rogo natorum funera cernunt.
1055Tollitur et iuvenum magno cum murmure clamor
flebilis: ardebat flamma namque Ilion illa.
Inter quos gemitus laniato pectore coniunx
provolat Andromache mediosque immittere in ignes
se cupit Astyanacta tenens, quam iussa suarum
1060turba rapit. Contra tamen omnibus usque resistit,
donec collapsae ceciderunt robora flammae
inque leves abiit tantus dux ille favillas.
Sed iam siste gradum finemque impone labori,
Calliope, vatisque tui moderare carinam,
1065Remis quem cernis stringentem litora paucis,
Iamque tenet portum metamque potentis Homeri.
Pieridum comitata cohors, summitte rudentes
Sanctaque virgineos lauro redimita capillos
Ipsa tuas depone lyras. Ades, inclita Pallas,
1070Tuque fave cursu vatis iam, Phoebe, peracto.
Īrām pāndĕ mĭhī Pēlīdaē, Dīvă, sŭpērbī
Trīstĭă quaē mĭsĕrīs īniēcīt fūnĕră Grāīs
Ātque ănĭmās fōrtēs hērōūm trādĭdĭt Ōrcō
Lātrāntūmquĕ dĕdīt rōstrīs vŏlŭcrūmquĕ trăhēndōs
Īllōrum ēxsāngūĕs, ĭnhūmătĭs ōssĭbŭs, ārtūs.5
Cōnfīēbăt ĕnīm sūmmī sēntēntĭă rēgīs,
ēx quō cōntŭlĕrānt dīscōrdĭă pēctŏră pūgnās,
Scēptrĭgĕr Ātrīdēs ēt bēllō clārŭs Ăchīllēs.
Quīs dĕŭs hōs īrā trīstī cōntēndĕrĕ iūssīt?
Lātōnae ēt māgnī prōlēs Iŏvĭs. Īllĕ Pĕlāsgūm10
īnfēstām rēgī pēstem īn praēcōrdĭă mīsīt
īmplĭcŭītquĕ grăvī Dănăōrūm cōrpŏră mōrbō.
Nām quōndām Chrŷsēs, sōllēmnī tēmpŏră vīttā
īmplĭcĭtūs, rāptaē flēvīt sōlācĭă nātaē
īnvīsōsquĕ dĭēs īnvīsăquĕ tēmpŏră nōctīs15
ēgĭt ĕt āssĭdŭīs īmplēvīt quēstĭbŭs aūrās.
Pōstquām nūllă dĭēs ănĭmūm maērōrĕ lĕvābāt
nūllăquĕ lēnībānt pătrĭōs sōlācĭă flētūs,
cāstră pĕtīt Dănăūm gĕnĭbūsque āffūsŭs Ătrīdaē
pēr sŭpĕrōs rēgnīquĕ dĕcūs mĭsĕrābĭlĭs ōrāt,20
ūt sĭbĭ caūsă sŭaē rēddātūr nātă sălūtīs.
Dōnă sĭmūl praēfērt. Vīncūntūr flētĭbŭs ēiūs
Mŷrmĭdŏnēs rēddīquĕ pătrī Chrŷsēĭdă cēnsēnt.
Sēd nĕgăt Ātrīdēs Chrŷsēnque ēxcēdĕrĕ cāstrīs
dēspēctā pĭĕtātĕ iŭbēt: fĕrŭs ōssĭbŭs īmīs25
haērĕt ămōr spērnītquĕ prĕcēs dāmnōsă lĭbīdŏ.
Cōntēmptūs rĕpĕtīt Phoēbēĭă tēmplă săcērdōs
squālĭdăque īnfēstīs maērēns sĕcăt ūnguĭbŭs ōră
dīlăcĕrātquĕ cŏmās ānnōsăquĕ tēmpŏră plāngīt.
Mōx ŭbĭ dēpŏsĭtī gĕmĭtūs lăcrĭmaēquĕ quĭērūnt,30
Fātĭdĭci hīs sācrās cōmpēllāt vōcĭbŭs aūrēs:
"Quīd cŏlŭīssĕ mĭhī tŭă nūmĭnă, Dēlphĭcĕ, prōdēst
aūt cāstām vītām mūltōs dūxīssĕ pĕr ānnōs?
Quīdvĕ iŭvāt sācrōs pŏsŭīsse āltārĭbŭs īgnēs,
sī tŭŭs ēxtērnō iām spērnŏr ăb hōstĕ săcērdōs?35
Ēn, haēc dēsērtaē rēddūntūr dōnă sĕnēctaē?
Sī grātūs tĭbĭ sūm, sīm tē sūb vīndĭcĕ tūtūs.
Aūt sī qua, ūt lŭĕrēm sŭb ăcērbō crīmĭnĕ poēnās,
īnscĭŭs ādmīsī, cūr ō tŭă dēxtĕră cēssāt?
Pōscĕ săcrōs ārcūs, īn mē tŭă dērĭgĕ tēlă:40
aūctōr mōrtĭs ĕrīt cērtē dĕŭs. Ēccĕ, mĕrēntēm
fīgĕ pătrēm; cūr nātă lŭīt pēccātă părēntīs
ātque hōstīs dūrī pătĭtūr mĭsĕrāndă cŭbīlĕ?."
Dīxĕrăt. Īllĕ sŭī vātīs prĕcĕ mōtŭs ăcērbīs
lūctĭbŭs īnfēstāt Dănăōs pēstēmquĕ pĕr ōmnēs45
īmmīttīt pŏpŭlōs: vūlgūs rŭĭt ūndĭquĕ Grāiūm
vīxquĕ rŏgīs sŭpĕrēst tēllūs, vīx īgnĭbŭs āēr,
deērăt ăgēr tŭmŭlīs. Iām nōctīs sīdĕră nōnaē
trānsĭĕrānt dĕcĭmūsquĕ dĭēs pătĕfēcĕrăt ōrbēm,
cūm Dănăūm prŏcĕrēs īn coētūm clārŭs Ăchīllēs50
cōnvŏcăt ēt caūsās hōrtātūr pēstĭs ĭnīquaē
ēdĕrĕ Thēstŏrĭdēn. Tūnc Cālchās nūmĭnă dīvūm
cōnsŭlĭt ēt caūsām părĭtēr fīnēmquĕ mălōrūm
īnvĕnĭt ēffārīquĕ vĕrēns ŏpĕ tūtŭs Ăchīllīs
haēc ăĭt: "Īnfēstī plācēmūs nūmĭnă Phoēbī55
rēddāmūsquĕ pĭō cāstām Chrŷsēĭdă pātrī,
sī vŏlŭmūs, Dănăī, pōrtūs īntrārĕ sălūtīs."
Dīxĕrăt. Ēxārsīt sŭbĭtō vĭŏlēntĭă rēgīs:
Thēstŏrĭdēn dīctīs prīmūm cōmpēllăt ămārīs
mēndācēmquĕ vŏcāt. Tūm māgnum īncūsăt Ăchīllēm60
īnquĕ vĭcēm dŭcĭs īnvīctī cōnvīcĭă sūffērt.
Cōnfrĕmŭēre ōmnēs. Tāndēm clāmōrĕ rĕprēssō
cōgĭtŭr īnvītōs aēgēr dīmīttĕre ămōrēs
īntāctāmquĕ pĭō rēddīt Chrŷsēĭdă pātrī
mūltăquĕ dōnă sŭpēr. Quām cūnctīs nōtŭs Ŭlīxēs65
īmpŏsĭtām pūppī pătrĭās dēvēxĭt ăd ārcēs
ātque ĭtĕrum ād clāssēs Dănăūm sŭă vēlă rĕtōrsīt.
Prōtĭnŭs īnfēstī plācāntūr nūmĭnă Phoēbī
ēt prŏpĕ cōnsūmptaē vīrēs rēddūntŭr Ăchīvīs.
Nōn tămĕn Ātrīdaē Chrŷsēĭdĭs ēxcĭdĭt ārdōr:70
maērĕt ĕt āmīssōs dēcēptūs lūgĕt ămōrēs.
Mōx rāptā māgnūm Brīsēĭdĕ prīvăt Ăchīllēm
sōlātūrquĕ sŭōs ălĭēnīs īgnĭbŭs īgnēs.
Āt fĕrŭs Aēăcĭdēs nūdātō prōtĭnŭs ēnsĕ
tēndĭt ĭn Ātrīdēn ēt, nī sĭbĭ rēddăt hŏnēstaē75
mūnĕră mīlĭtĭaē, lētūm crūdēlĕ mĭnātūr,
nēc mĭnŭs īllĕ părāt cōntrā dēfēndĕrĕ se ēnsĕ.
Quōd nĭsĭ cāstă mănū Pāllās tĕnŭīssĕt Ăchīllēm,
tūrpēm caēcŭs ămōr fāmām līquīssĕt ĭn aēvūm
gēntĭbŭs Ārgŏlĭcīs. Cōntēmptā vōcĕ mĭnīsquĕ80
īnvŏcăt aēquŏrĕaē Pēlīdēs nūmĭnă mātrīs
nē sē Plīsthĕnĭdēn cōntrā pătĭātŭr ĭnūltūm.
Āt Thĕtĭs aūdītā nātī prĕcĕ dēsĕrĭt ūndās
cāstrăquĕ Mŷrmĭdŏnūm iūxtā pĕtĭt ēt mŏnĕt ārmīs
ābstĭnĕāt dēxtram āc cōngrēssĭbŭs; īndĕ pĕr aūrās85
ēmĭcăt aēthĕrĭās ĕt ĭn aūrĕă sīdĕră fērtūr.
Tūnc gĕnĭbūs rēgīs spārsīs āffūsă căpīllīs:
"Prō nātō vēnī gĕnĕtrīx ēn ād tŭă sūpplēx
nūmĭnă, sūmmĕ părēns; ūlcīscĕrĕ mēquĕ mĕūmquĕ
cōrpŭs ăb Ātrīdā, quōdsī pērmīttĭtŭr īllī90
ūt flāmmās īmpūnĕ mĕī vĭŏlārĭt Ăchīllīs,
tūrpĭtĕr ōccĭdĕrīt sŭpĕrātă lĭbīdĭnĕ vīrtūs."
Iūppĭtĕr haēc cōntrā: "Trīstēs dēpōnĕ quĕrēlās,
māgnī dīvă mărīs, mēcūm lăbŏr īstĕ mănēbīt.
Tū sōlārĕ tŭī maērēntĭă pēctŏră nātī."95
Dīxĭt. Ăt īllă lĕvēs caēlī dēlāpsă pĕr aūrās
lītŭs ădīt pătrĭūm grātāsquĕ sŏrōrĭbŭs ūndās.
Ōffēnsa ēst Iūnō: "Tāntūm"que ăĭt, "ōptĭmĕ cōniūnx,
Dōrĭdĕ nātă vălēt, tāntūm dēbētŭr Ăchīllī,
ūt mĭhĭ quaē cōniūnx dīcōr tŭă quaēquĕ sŏrōrīs100
dūlcĕ fĕrō nōmēn, dīlēctōs fūndĕre Ăchīvōs
ēt Trōūm rĕnŏvārĕ vĕlīs īn proēlĭă vīrēs?
Haēc ĭtă dōnă rĕfērs nōbīs? sīc dīlĭgŏr ā tē?"
Tālĭbŭs īncūsāt dīctīs īrātă Tŏnāntēm
īnquĕ vĭcēm sūmmī pătĭtūr cōnvīcĭă rēgīs.105
Tāndem īntērpŏsĭtō līs Īgnĭpŏtēntĕ rĕsēdīt
cōncĭlĭūmquĕ sĭmūl gĕnĭtōr dīmīttĭt Ŏlŷmpī.
Īntĕrĕā sōl ēmēnsō dēcēdĭt Ŏlŷmpō
ēt dăpĭbūs dīvī cūrānt sŭă cōrpŏră lārgīs;
īndĕ pĕtūnt thălămōs iūcūndăquĕ dōnă quĭētīs.110
Nōx ĕrăt ēt tōtō fūlgēbānt sīdĕră mūndō
hūmānūmquĕ gĕnūs rĕquĭēs dīvūmquĕ tĕnēbāt,
cūm pătĕr ōmnĭpŏtēns Sōmnūm vŏcăt ātque ĭtă fātūr:
"Vāde ăgĕ pēr tĕnŭēs aūrās, lēnīssĭmĕ dīvūm,
Ārgŏlĭcīquĕ dŭcīs cĕlĕrī pĕtĕ cāstră vŏlātū115
dūmquĕ tŭō prĕmĭtūr sōpītūs pōndĕrĕ dūlcī,
haēc īllī māndātă rĕfēr: cūm crāstĭnă prīmūm
ēxtŭlĕrīt Tītānă dĭēs nōctēmquĕ fŭgārīt,
cōgăt ĭn ārmă vĭrōs īncaūtūmque ōccŭpĕt hōstēm."
Nēc mŏră: Sōmnŭs ăbīt lĕvĭbūsquĕ pĕr āĕră pēnnīs120
dēvŏlăt īn thălămōs Ăgămēmnŏnĭs: īllĕ sŏpōrĕ
cōrpŭs ĭnūndātūm lēnī prōstrātŭs hăbēbāt.
Ād quēm sīc lŏquĭtūr cūrārum ŏpĕrūmquĕ lĕvātōr:
"Rēx Dănăum, Ātrīdā, vĭgĭla ēt māndātă Tŏnāntīs
quaē tĭbĭ iūssă sĭmūl dēlātŭs ăb aēthĕrĕ pōrtō,125
āccĭpĕ: cūm prīmūm Tītān se ēmērsĕrĭt ūndīs,
fōrtĭbŭs ārmă iŭbē sŏcĭōs āptārĕ lăcērtīs
ēt pĕtĕre Īlĭăcōs īnstrūctō mīlĭtĕ cāmpōs."
Dīxĭt, ĕt hās rĕpĕtīt pēr quās mŏdŏ vēnĕrăt aūrās.
Īntĕrĕā lūcēm tērrīs dĕdĭt īgnĕă lāmpās.130
Cōnvŏcăt āttŏnĭtūs iūssīs Pĕlŏpēĭŭs hērōs
īn coētūm prŏcĕrēs rēmque ōmnĭbŭs ōrdĭnĕ pāndīt:
cūnctī prōmīttūnt sŏcĭās īn proēlĭă vīrēs
hōrtāntūrquĕ dŭcēm. Quōrūm rēx fōrtĭă dīctīs
pēctŏră cōllaūdāns grātēs ăgĭt ōmnĭbŭs aēquās.135
Hīc tūnc Thērsītēs, quō nōn dēfōrmĭŏr āltēr
vēnĕrăt ād Trōiām nēc līnguă prŏtērvĭŏr ūllī,
bēllă gĕrēndă nĕgāt pătrĭāsque hōrtātŭr ăd ōrās
vērtĕre ĭtēr, quēm cōnsĭlĭīs īllūstrĭs Ŭlīxēs
cōrrēptūm dīctīs scēptrō pērcūssĭt ĕbūrnō.140
Tūm vēro ārdēscīt cōncēptīs lītĭbŭs īră:
vīx tēlīs cărŭērĕ mănūs, ād sīdĕră clāmōr
tōllĭtŭr ēt cūnctōs pūgnāndī cōrrĭpĭt ārdōr.
Tāndēm sōllērtīs prūdēntĭă Nēstŏrĭs aēvō
cōmprēssām mītī sēdāvīt pēctŏrĕ tūrbām145
ādmŏnŭītquĕ dŭcēs dīctīs rēspōnsă rĕcōrdāns
tēmpŏrĭs īllīūs, quō vīsŭs ĭn Aūlĭdĕ sērpēns
cōnsūmpsīt vŏlŭcrūm bīs quāttŭŏr ārbŏrĕ fētūs
ātque īpsam īnvălĭdō pūgnāntēm cōrpŏrĕ cōntrā
āddĭdĭt ēxtrēmō nātōrūm fūnĕrĕ mātrēm.150
Tūnc "sīc deīndĕ" sĕnēx "mŏnĕō rĕmŏnēbŏque, Ăchīvī:
īn dĕcĭmō lăbŏr ēst, Cālchās quēm dīxĕrăt, ānnō,
quō cădĕrēt Dănăūm vīctrīcĭbŭs Īlĭŏn ārmīs."
Āssēnsēre ōmnēs, laūdātūr Nēstŏrĭs aētās
cōncĭlĭūmquĕ sĭmūl dīmīttĭtŭr. Ārmă părārī155
dūx iŭbĕt ātque ănĭmōs āptāre ēt pēctŏră pūgnaē.
Pōstĕră lūx tăcĭtās ūt prīmūm dīspŭlĭt ūmbrās
ēt nĭtĭdūm Tītān rădĭīs căpŭt ēxtŭlĭt ūndīs,
prōtĭnŭs ārmārī sŏcĭōs iŭbĕt ācĕr Ătrīdēs
ēt pĕtĕre Īlĭăcōs īnstrūctō mīlĭtĕ cāmpōs.160
Vōs mĭhĭ nūnc, Mūsaē - quĭd ĕnīm nōn ōrdĭnĕ nōstīs? -,
nōmĭnă clāră dŭcūm clārōsquĕ rĕfērtĕ părēntēs
ēt dūlcēs pătrĭās: nām sūnt haēc mūnĕră vēstră.
Dīcāmūs quōt quīsquĕ rătēs ād Pērgămă dūxīt
ēt coēptūm pĕrăgāmŭs ŏpūs, sītque aūctŏr Ăpōllŏ165
āspīrētquĕ lĭbēns ŏpĕrī pēr sīngŭlă nōstrō.
Pēnĕlĕōs prīncēps ēt bēllō Lēĭtŭs ācēr,
Ārcĕsĭlaūs ātrōx Prōthoēnōrquē Clŏnĭūsquĕ
Boēōtī dĕcĭēs quīnās ēgērĕ cărīnās
ēt tŭmĭdōs vălĭdō pūlsārūnt rēmĭgĕ flūctūs.170
Īndĕ Mўcēnaēīs Ăgămēmnōn moēnĭbŭs ōrtūs,
quēm sĭbĭ bēllātrīx dēlēgīt Graēcĭă rēgēm,
cēntum ēgīt plēnās ārmātō mīlĭtĕ pūppēs;
ēt bīs trīcēnīs Mĕnĕlāī nāvĭbŭs ārdōr
īnsĕquĭtūr tŏtĭdēmquĕ fĕrōx Ăgăpēnŏrĭs īră;175
quōs iūxtā fīdūs sōllērtī pēctŏrĕ Nēstōr
cōnsĭlĭōquĕ pŏtēns gĕmĭnā cūm prōlĕ sŭōrūm
īt tēr trīcēnīs mūnītŭs ĭn ārmă cărīnīs.
Āt Schĕdĭūs vīrtūtĕ pŏtēns ĕt Ĕpīstrŏphŭs īngēns,
glōrĭă Mŷrmĭdŏnūm, saēvī dŭŏ rōbŏră bēllī,180
lōngă quătērdēnīs pūlsārūnt aēquŏră prōrīs
ēt bīs vīcēnās Pŏlўpoētēs ātquĕ Lĕōnteūs
īnstrūxērĕ rătēs ōrnātās mīlĭtĕ fōrtī.
Eūrўălūs Sthĕnĕlūsquĕ dŭcēs ēt fōrtĭs ĭn ārmīs
Tŷdīdēs vălĭdō pūlsārūnt rēmĭgĕ pōntūm:185
bīs quādrāgēnās ŏnĕrārūnt mīlĭtĕ pūppēs;
Āscălăphūsquĕ pŏtēns ĕt Ĭālmĕnŭs, ācĕr ŭtērquĕ,
tēr dēnās vălĭdō cōmplērūnt rēmĭgĕ nāvēs
ēt bīs vīcēnās Lōcrūm fōrtīssĭmŭs Āiāx
īnstrūxīt pūppēs tŏtĭdēmque Eūhaēmŏnĕ nātūs,190
quōs iūxtā Grāiūm mūrūs cŏmĭtātŭr Ăchīllēs
cūm quīnquāgīntā mātērnă pĕr aēquŏră vēctūs.
Thēssălĭcī iŭvĕnēs Phīdīppŭs ĕt Āntĭphŭs ībānt
āltăquĕ tēr dēnīs pūlsārūnt aēquŏră prōrīs
ēt trĭbŭs āssūmptīs rătĭbūs sĕcăt aēquŏră Teūcēr195
Tlēpŏlĕmūsquĕ nŏvēm Rhŏdĭūs, quōs vīrĭbŭs ācēr
Eūmēlūs sĕquĭtūr, mĭnŭs ūnā nāvĕ prŏfēctūs
quām dūxīt Tĕlămōnĕ sătūs Sălămīnĭŭs Āiāx.
Āst Prŏthŏūs Māgnēs Tēnthrēdŏnĕ nātŭs ĕt ūnā
Eūboēaē māgnīs Ĕlĕphēnōr fīnĭbŭs ōrtūs200
Dūlĭchĭūsquĕ Mĕgēs, ănĭmīsque īnsīgnĭs ĕt ārmīs,
Aētŏlă dē gēntē Thōās Āndraēmŏnĕ nātūs,
hī quādrāgēnās ōmnēs dūxērĕ cărīnās;
ēt bīs sēx Ĭthăcī nāvēs sōllērtĭă dūxīt,
quēm sĕquĭtūr tŏtĭdēm rătĭbūs Tĕlămōnĭŭs Āiāx,205
ēgrĕgĭā vīrtūtĕ pŏtēns; sĭmŭl hōrrĭdă Gūneūs
īrĕ bĭs ūndēnīs tēmptābăt ĭn ārmă cărīnīs.
Īdŏmĕneūs ēt Mērĭŏnēs, Crētaēŭs ŭtērquĕ,
bīs quādrāgēnīs mūnītī nāvĭbŭs ībānt;
ēt tŏtĭdēm pūppēs clārā dē gēntĕ Mĕnēstheūs210
dūxĭt Ăthēnaēūs, quōt vīrĭbŭs āmbĭt Ăchīllēs;
Āmphĭmăchūsquĕ fĕrōx ēt Thālpĭŭs, Ēlĭdĕ nātī,
ēt clārā vīrtūtĕ Pŏlŷxĕnŭs ātquĕ Dĭōrēs,
hī bīs vīcēnās ŏnĕrārūnt mīlĭtĕ pūppēs.
Prōtĕsĭlāŭs ăgīt tŏtĭdēm fōrtīsquĕ Pŏdārcēs215
īnstrūctās pūppēs, quōt dūxĭt Ŏīlĕŏs Āiāx;
ēt sēptēm Poēāntĕ sătūs tŭlĭt ārmă cărīnīs,
quēm sĕquĭtūr iūxtā Pŏdălīrĭŭs ātquĕ Măchāōn,
āltăquĕ tēr dēnīs sūlcārūnt aēquŏră prōrīs.
Hīs dŭcĭbūs Grāiaē Trōiāna ād lītŏră pūppēs220
bīs sēptēm vēnērĕ mĭnūs quām mīllĕ dŭcēntaē.
Iāmquĕ cĭti āppŭlĕrānt clāssēs cāmpōsquĕ tĕnēbānt,
cūm pătĕr ād Prĭămūm mīttīt Sātūrnĭŭs Īrīm,
quaē dŏcĕāt fōrtēs vēnīsse ād bēllă Pĕlāsgōs.
Nēc mŏră: cōntĭnŭō iūssū căpĭt ārmă părēntīs225
Prīămĭdēs Hēctōr tōtāmque īn proēlĭă pūbēm
fēstīnārĕ iŭbēt pōrtīsque ăgĭt āgmĕn ăpērtīs.
Cuī fūlgēns aūrō cāssīs iŭvĕnīlĕ tĕgēbāt
ōmnī pārtĕ căpūt, mūnībāt pēctŏră thōrāx
ēt clĭpĕūs laēvām, dēxtrām dĕcŏrāvĕrăt hāstă230
ōrnābātquĕ lătūs mūcrō; sĭmŭl āltă nĭtēntēs
crūră tĕgūnt ŏcrĕaē, quālēs dĕcĕt Hēctŏrĭs ēssĕ.
Hūnc sĕquĭtūr fōrmā mĕlĭōr, tūnc fōrtĭs ĭn ārmīs,
bēllī caūsă Părīs, pătrĭaē fūnēstă rŭīnă,
Dēĭphŏbūsque Hĕlĕnūsquĕ sĭmūl fōrtīsquĕ Pŏlītēs235
ēt săcĕr Aēnēās, Vĕnĕrīs cērtīssĭmă prōlēs,
Ārchĕlŏchūsque Ăcămāsquĕ fĕrōx Āntēnŏrĕ crētī;
nēc nōn ēt prōlēs gĕnĕrōsă Lўcāŏnĭs ībāt
Pāndărŭs ēt māgnaē Glaūcūs vīrtūtĭs ĭn ārmīs
Āmphīūsque ĕt Ădrāstŭs ĕt Āsĭŭs ātquĕ Pўlaēūs.240
Ībăt ĕt Āmphĭmăchūs Nāstēsque, īnsīgnĭs ŭtērquĕ,
māgnănĭmīquĕ dŭcēs Ŏdĭūsque ĕt Ĕpīstrŏphŭs īngēns
Eūphēmūsquĕ fĕrōx clārūsque aētātĕ Pўraēchmēs,
cūm quĭbŭs ēt Mēsthlēs ātque Āntĭphŭs ēt bŏnŭs ārmīs
Hīppŏthŏūs vēnēre Ăcămāsque ēt Pīrŏŭs ūnā,245
Ārsĭnŏōquĕ sătī Chrŏmĭūsque ātque Ēnnŏmŭs, āmbŏ
flōrēntēs aētātĕ vĭrī, quōs Phōrcŭs ĕt īngēns
Āscănĭūs sĕquĭtūr, sĭmŭl ēt Iŏvĭs īnclĭtă prōlēs
Sārpēdōn clārāquĕ sătūs tēllūrĕ Cŏroēbūs.
Hīs sē dēfēndīt dŭcĭbūs Nēptūnĭă Troīă250
vīcīssētquĕ dŏlōs Dănăūm, nī fātă fŭīssēnt.
Iāmquĕ dŭaē stābānt ăcĭēs fūlgēntĭbŭs ārmīs,
cūm Părĭs, ēxĭtĭūm Troīaē fūnēstăquĕ flāmmă,
ārmātum ādvērsō Mĕnĕlāum ēx āgmĭnĕ cērnīt
sēquĕ vĕlūt vīsō pērtērrĭtŭs ānguĕ rĕcēpīt255
ād sŏcĭōs āmēns. Quēm pōstquām tūrpĭtĕr Hēctōr
cōnfūsūm tērrōrĕ vĭdēt: "Ō dēdĕcŭs - īnquīt -
"aētērnūm pătrĭaē gĕnĕrīsque īnfāmĭă nōstrī,
tērgă rĕfērs? Āt nōn dŭbĭtābās hōspĭtĭs ōlīm
ēxpūgnārĕ tŏrōs, cūiūs nūnc dēfŭgĭs ārmă260
vīmquĕ tĭmēs. Ŭbĭ sūnt vīrēs, ŭbĭ cōgnĭtă nōbīs
lūdōrūm quōndām vărĭa īn cērtāmĭnă vīs ēst?
Hīc ănĭmōs ōstēndĕ tŭōs: nĭhĭl ādiŭvăt ārmīs
nōbĭlĭtās fōrmaē: dūrō Mārs mīlĭtĕ gaūdēt.
Dūm iăcĕās ĭn ămōrĕ tŭō, nōs bēllă gĕrēmūs265
scīlĭcĕt ēt nōstrūm fūndēmŭs ĭn hōstĕ crŭōrēm.
Aēquĭŭs ādvērsīs tēcūm cōncūrrăt ĭn ārmīs
īmpĭgĕr Ātrīdēs, spēctēt Dănăūmquĕ Phrўgūmquĕ
dēpŏsĭtīs pŏpŭlūs tēlīs. Vōs, foēdĕrĕ iūnctō,
ādvērsās cōnfērtĕ mănūs, dēcērnĭtĕ fērrō."270
Dīxīt. Quēm cōntrā paūcīs Prĭămēĭŭs hērōs:
"Quīd nĭmĭs īndīgnīs" - īnquīt - "mē vōcĭbŭs ūrgēs,
ō pătrĭaē, gērmānĕ, dĕcūs? Nām nēc mĭhĭ cōniūnx
prāvăquĕ lūxŭrĭa ēst pŏtĭōr vīrtūtĭs hŏnōrĕ
nēc vīrēs tēmptārĕ vĭrī dēxtrāmquĕ rĕcūsō,275
dūmmŏdŏ vīctōrēm cōniūnx cūm pācĕ sĕquātūr."
Dīctă rĕfērt Hēctōr: plăcŭīt sēntēntĭă Grāīs.
Prōtĭnŭs āccītūr Prĭămūs sācrīsquĕ pĕrāctīs
foēdĕră iūngūntūr. Pōst haēc dīscēdĭt ŭtērquĕ
dēpŏsĭtīs pŏpŭlūs tēlīs cāmpūsquĕ pătēscīt.280
Īntĕrĕā tōtō prōcēdĭt ăb āgmĭnĕ Trōūm
pūlchĕr Ălēxāndēr, clĭpĕōque īnsīgnĭs ĕt hāstā.
Quēm cōntrā părĭbūs fūlgēns Mĕnĕlāŭs ĭn ārmīs
cōnstĭtĭt ēt: "Tēcūm mĭhĭ sīnt cērtāmĭnă - dīxīt -
"nēc lōngūm nōstrā laētābĕrĕ cōniŭgĕ, quaē tē285
mōx rāptum īrĕ gĕmēt, tāntūmmŏdŏ Iūppĭtĕr ādsīt."
Dīxĭt ĕt ādvērsūm sē cōncĭtăt ācĕr ĭn hōstēm.
Īllĕ vĭrūm fōrtī vĕnĭēntēm rēppŭlĭt īctū
sēquĕ grădū cĕlĕrī rĕcĭpīt lōngēquĕ frĕmēntēm
hāstām deīndĕ iăcīt, quām dēvītāvĭt Ătrīdēs290
īnquĕ vĭcēm mīssō fīxīssēt cōrpŏră tēlō
praēdōnīs Phrўgĭī, nī vāstūm fērrĕă pēctūs
tēxīssēt lōrīcă vĭrī sēptēmplĭcĕ tērgō.
Īnsĕquĭtūr iūxtā clāmōr; tum ādvērsŭs ŭtērquĕ
cōnstĭtĭt ēt gălĕām gălĕā tĕrĭt ēt pĕdĕ plāntām295
cōniūngīt strīdētquĕ mŭcrō mūcrōnĕ cŏrūscō;
cōrpūs cōllēctūm tĕgĭtūr fūlgēntĭbŭs ārmīs.
Nōn ălĭtēr fōrtēs nĭtĭdā dē cōniŭgĕ taūrī
bēllă gĕrūnt vāstīsquĕ rĕplēnt mūgītĭbŭs aūrās.
Ātquĕ dĭū rĭgĭdō cāptābānt cōrpŏră fērrō,300
cūm mĕmŏr Ātrīdēs rāptaē sĭbĭ cōniŭgĭs īnstāt
Dārdănĭūmquĕ prĕmīt iŭvĕnēm. Mōx ēnsĕ rĭgēntĕ
cēdēntēm rētrō dūm dēsŭpĕr āppĕtĭt hōstēm,
splēndĭdŭs ēxtrēmās gălĕaē pērcūssŭs ăd ōrās
dīssĭlŭīt mūcrō; gĕmŭērūnt āgmĭnă Grāiūm.305
Tūm vēro ārdēscīt, quāmvīs mănŭs ēnsĕ cărēbāt,
ēt iŭvĕnem ārrēptā prōstērnīt cāssĭdĕ vīctōr
ād sŏcĭōs trăhĕrētque, ēt, nī cālīgĭnĕ caēcā
tēxīssēt Cўthĕrēă vĭrūm sūbiēctăquĕ mēntō
fōrtĭă rūpīssēt lāxātīs vīncŭlă nōdīs,310
ūltĭmŭs īllĕ dĭēs Părĭdī fŏrĕt. Ābstrăhĭt aūrō
fūlgēntēm gălĕām sēcūm Mĕnĕlāŭs ĕt ārdēns
īn mĕdĭōs mīttīt prŏcĕrēs rūrsūmquĕ rĕcūrrīt
ēt māgnām vălĭdīs cōntōrsīt vīrĭbŭs hāstām
īn clādēm Phrўgĭī, sŭă quēm Vĕnŭs ērĭpĭt hōstī315
ēt sēcum īn thălămōs dēfērt tēstūdĭnĕ cūltōs.
Īpsă dĕhīnc Hĕlĕnām mūrīs āccērsĭt ăb āltīs
Dārdănĭōquĕ sŭōs Părĭdī dēdūcĭt ămōrēs.
Quēm tālī pōstquām cōnspēxīt vōcĕ lŏcūtāst:
"Vēnīstī mĕă flāmmă, Părīs, sŭpĕrātŭs ăb ārmīs320
cōniŭgĭs āntīquī? Vīdī pŭdŭītquĕ vĭdērĕ,
ārrēptūm cūm tē trăhĕrēt vĭŏlēntŭs Ătrīdēs
Īlĭăcōquĕ tŭōs foēdārēt pūlvĕrĕ crīnēs.
Nōstrăquĕ - mē mĭsĕrām! - tĭmŭī nē Dōrĭcŭs ēnsīs
ōscŭlă dīscŭtĕrēt; tōtūs mĭhĭ, mēntĕ rĕvīnctā,325
fūgĕrăt ōrĕ cŏlōr sānguīsquĕ rĕlīquĕrăt ārtūs.
Quīs tē cūm saēvō cōntēndĕrĕ suāsĭt Ătrīdā?
Ān nōndūm văgă fāmă tŭās pērvēnĭt ăd aūrēs
dē vīrtūtĕ vĭrī? Mŏnĕō nē rūrsŭs ĭnīquē
īllīūs tŭă fātă vĕlīs cōmmīttĕrĕ dēxtraē."330
Dīxīt. Tūm lārgīs pērfūdīt flētĭbŭs ōră.
Trīstĭs Ălēxāndēr: "Nōn mē sŭpĕrāvĭt Ătrīdēs,
ō mĕŭs ārdŏr" - ăīt - "sēd cāstaē Pāllădĭs īră.
Mōx īllūm nōstrīs sūccūmbĕrĕ tūrpĭtĕr ārmīs
āspĭcĭēs ădĕrītquĕ mĕō Cўthĕrēă lăbōrī."335
Pōst haēc āmplēxūs pēr mūtŭă cōrpŏră iūnctīs
īncŭbŭīt mēmbrīs Cŷgnēĭdŏs; īllă sŏlūtō
āccēpīt flāmmās grĕmĭō Trōiaēquĕ sŭāsquĕ.
Īntĕrĕā tōtō Mĕnĕlāŭs ĭn āgmĭnĕ Trōūm
quaērĭt Ălēxāndrūm vīctōrque hūc fērtŭr ĕt īllūc.340
Quēm frātēr sŏcĭās ăcŭēns īn bēllă cătērvās
ādiŭvăt ēt fōrtī pūlsōs Phrўgăs īncrĕpăt ōrĕ
sērvārīquĕ iŭbēt lēgēs Hĕlĕnāmquĕ rĕpōscīt.
Dūmque īntēr sēsē prŏcĕrēs cērtāmĕn hăbērēnt,
cōncĭlĭum ōmnĭpŏtēns hăbŭīt rēgnātŏr Ŏlŷmpī345
foēdĕrăque īntēntō tūrbāvīt Pāndărŭs ārcū,
tē, Mĕnĕlāĕ, pĕtēns; lătĕrīquĕ vŏlātĭlĕ tēlūm
īncĭdĭt ēt tŭnĭcām fērrō squāmīsquĕ rĭgēntēm
dīssĕcăt. Ēxcēdīt pūgnā gĕmĕbūndŭs Ătrīdēs
cāstrăquĕ tūtă pĕtīt, quēm dōctŭs ăb ārtĕ pătērnā350
Paēŏnĭīs cūrāt iŭvĕnīs Pŏdălīrĭŭs hērbīs,
ītque ĭtĕrum īn caēdēs hōrrēndăquĕ proēlĭă vīctōr.
Ārmāvīt fōrtēs Ăgămēmnŏnĭs īră Pĕlāsgōs
ēt dŏlŏr īn pūgnām cūnctōs cōmmūnĭs ăgēbāt.
Bēllum īngēns ŏrĭtūr mūltūmque ūtrīmquĕ crŭōrīs355
fūndĭtŭr ēt tōtīs stērnūntūr cōrpŏră cāmpīs
īnquĕ vĭcēm Trōūmquĕ cădūnt Dănăūmquĕ cătērvaē
nēc rĕquĭēs dătŭr ūllă vĭrīs: sŏnăt ūndĭquĕ Māvōrs
tēlōrūmquĕ vŏlānt cūnctīs ē pārtĭbŭs īmbrēs.
Ōccĭdĭt Āntĭlŏchī rĭgĭdō dēmērsŭs ĭn ūmbrās360
ēnsĕ Thălŷsĭădēs ōptātăquĕ lūmĭnă līnquīt.
Īndĕ mănū fōrtī Grāiōrūm tērgă prĕmēntēm
ōccŭpăt Ānthĕmĭōnĕ sătūm Tĕlămōnĭŭs Ārāx
ēt praēdūrātō trānsfīxīt pēctŏră tēlō:
pūrpŭrĕām vŏmĭt īlle ănĭmām cūm sānguĭnĕ mīxtām,365
ōră rĭgāt mŏrĭēns. Tūm māgnīs Āntĭphŭs hāstām
vīrĭbŭs ādvērsūm cōnātūs cōrpŏrĕ tōtō
tōrquĕt ĭn Aēăcĭdēn; tēlūmque ērrāvĭt ăb hōstĕ
īnque hōstēm cĕcĭdīt, trānsfīxĭt ĕt īnguĭnă Leūcōn:
cōncĭdĭt īnfēlīx prōstrātūs vūlnĕrĕ fōrtī370
ēt cārpīt vĭrĭdēs mŏrĭbūndūs dēntĭbŭs hērbās.
Īmpĭgĕr Ātrīdēs cāsū cōmmōtŭs ămīcī
Dēmŏcŏōntă pĕtīt tēlōque ādvērsă trăbālī
tēmpŏră trānsădĭgīt vāgīnāque hōrrĭdŭs ēnsēm
ērĭpĭt; īllĕ sŭīs mŏrĭēns rĕsŭpīnŭs ĭn ārmīs375
cōncĭdĭt ēt tērrām mŏrĭbūndō vērtĭcĕ pūlsāt.
Iāmque Ămărŷncīdēn sāxī dēiēcĕrăt īctū
Pīrŏŭs Īmbrăsĭdēs dĕdĕrātquĕ sĭlēntĭbŭs ūmbrīs;
dūmque ăvĭdūs praēdaē iŭvĕnēm spŏlĭārĕ părābāt,
dēsŭpĕr hāstă vĕnīt dēxtrā lībrātă Thŏāntīs380
pērquĕ vĭrī scăpŭlās ănĭmōsăquĕ pēctŏră trānsīt;
īn vūltūs rŭĭt īllĕ sŭōs călĭdūmquĕ crŭōrēm
ōrĕ vŏmīt strātūsquĕ sŭpēr sŭă pālpĭtăt ārmă.
Sānguĭnĕ Dārdănĭī mānābānt ūndĭquĕ cāmpī,
mānābānt āmnēs pāssīm. Pūgnābăt ŭbīquĕ385
īmmīxtīs ārdēns āmbōrum ēxērcĭtŭs ārmīs
ēt mŏdŏ Trōiānīs vīrtūs, mŏdŏ crēscĭt Ăchīvīs
laētăquĕ pēr vărĭōs pĕtĭtūr vīctōrĭă cāsūs.
Hīc pōstquām Dănăūm lōngē cēdēntĭă vīdīt
āgmĭnă Tŷdīdēs tŭmĭdūmque īncrēscĕrĕ Mārtēm,390
īn mĕdĭās ăcĭēs, quā plūrĭmŭs īmmĭnĕt hōstīs,
īrrŭĭt ēt vērsās prōstērnīt caēdĕ phălāngās;
hūc īllūc ēnsēmquĕ fĕrōx hāstāmquĕ cŏrūscāt.
Bēllĭcă Pāllăs ădēst flāgrāntĭăque īgnĭbŭs ārmă
ādiŭvăt ātque ănĭmōs iŭvĕnī vīrēsquĕ mĭnīstrāt.395
Īllĕ, bŏūm vĕlŭtī vīsō grĕgĕ saēvă lĕaēnă,
quām stĭmŭlāt iēiūnă fămēs, rŭĭt āgmĭnă cōntrā
ēt prōstrātă nĕcāt vēsānō cōrpŏră dēntĕ,
sīc rŭĭt īn mĕdĭōs hōstēs Călўdōnĭŭs hērōs,
vīrgĭnĭs ārmĭgĕraē mŏnĭtīs ēt nūmĭnĕ tūtūs.400
Cōnvērsī dānt tērgă Phrўgēs, fŭgĭēntĭbŭs īllĕ
īnstăt ĕt ēxstrūctōs mŏrĭēntūm cālcăt ăcērvōs.
Dūmquĕ fĕrīt stērnītquĕ vĭrōs, vĭdĕt ēccĕ Dărētīs
ādvērsō stāntēs fŭrĭbūndŭs ĭn āgmĭnĕ nātōs,
Phēgĕăque Īdaēūmquĕ sĭmūl; quēm cūspĭdĕ Phēgeūs405
ōccŭpăt āntĕ grăvī, sēd vūlnĕră dēpŭlĭt ūmbŏ
vītātūmquĕ sŏlō fērrūm stĕtĭt. Haūd mŏră: tōtīs
īngēntēm tōrquēt Tŷdīdēs vīrĭbŭs hāstām
trānsădĭgītquĕ vĭrī pēctūs: pārs cūspĭdĭs āntĕ
ēmĭnĕt ēt prōdīt scăpŭlīs pārs āltĕră fōssīs.410
Hūnc ŭbĭ fūndēntēm călĭdūm dē pēctŏrĕ flūmēn
vērsāntēmque ŏcŭlōs ănĭmāmquĕ pĕr ōră vŏmēntēm
cōnspēxīt frātēr, strīctō cĕlĕr ādvŏlăt ēnsĕ
gērmānīquĕ cŭpīt fātōrum ēxsīstĕrĕ vīndēx.
Sēd nĕquĕ vīm saēvī nēc fōrtĭă sūstĭnĕt ārmă415
Tŷdīdaē cōntrāquĕ tămēn dēfēndĕrĕ tēmptāt.
Ūt vŏlŭcrīs, dīscērptă sŭī cūm cōrpŏră nātī
āccĭpĭtrēm lănĭārĕ vĭdēt nēc tēndĕrĕ cōntrā,
aūxĭlĭūm nĕquĕ fērrĕ sŭō vălĕt ānxĭă nātō
quōdquĕ pŏtēst, lĕvĭbūs plaūdīt sŭă pēctŏră pēnnīs,420
sīc hōstem Īdaēūs gērmānī caēdĕ sŭpērbūm
spēctăt ătrōx mĭsĕrōquĕ nĕquīt sūccūrrĕrĕ frātrī
ēt, nĭsĭ cēssīssēt, dēxtrā cĕcĭdīssĕt ĕādēm.
Nēc mĭnŭs īn Teūcrōs ārmīs fŭrĭt āltĕr Ătrīdēs
īnsĕquĭtūrque ăcĭēs ēt fērrō fūnĕră mīscēt.425
Ōbvĭŭs huīc fātīs ōccūrrīt dūctŭs ĭnīquīs
īnfēlīx Ŏdĭūs, quēm vāstaē cūspĭdĭs īctū
stērnĭt ĕt īngēntī scăpŭlās trānsvērbĕrăt hāstā.
Hīnc pĕtĭt Īdŏmĕneūs ādvērsā pārtĕ rŭēntēm
Maēŏnĭdēn Phaēstūm, cūiūs pōst fūnĕră laētūs430
ēt Strŏphĭō gĕnĭtūm Stўgĭās dēmīttĭt ăd ūmbrās.
Mēriōnēs Phĕrĕclūm lībrātā pērcŭtĭt hāstā
Pēdaēūmquĕ Mĕgēs. Tūm vāstīs hōrrĭdŭs ārmīs
Eūrўpўlūs glădĭō vĕnĭēntem Hŷpsēnŏră fūndīt
ēt părĭtēr vītā iŭvĕnēm spŏlĭāvĭt ĕt ārmīs.435
Pārte ălĭā vŏlĭtāt sĭnŭōsō Pāndărŭs ārcū
Tŷdīdēnque ŏcŭlīs īmmēnsă pĕr āgmĭnă quaērīt;
quēm pōstquām Trōūm stērnēntēm cōrpŏră vīdīt,
hōrrĭdă cōntēntō dērēxīt spīcŭlă cōrnū
ēt sūmmās ŭmĕrī dēstrīngĭt ăcūmĭnĕ pārtēs.440
Tūm vēro ārdēscīt iŭvĕnīs Călўdōnĭŭs īrā
īn mĕdĭāsque ăcĭēs ănĭmōsī mōrĕ lĕōnīs
fērtŭr ĕt Āstўnŏūm, māgnūm quŏque Hўpīrŏnă fūndīt,
cōmmĭnŭs hūnc glădĭō, iăcŭlō fĕrĭt ēmĭnŭs īllūm;
īndĕ prĕmīt Pŏlўīdŏn Ăbāntăquĕ cūspĭdĕ fōrtī445
ēt nōtūm bēllō Xānthūm vāstūmquĕ Thŏōnēm.
Pōst hōs īnfēstūs Chrŏmĭūmque ĕt Ĕchēmmŏnă tēlō
prōtūrbāt cĕlĕrī părĭtērque ād Tārtără mīttīt.
Tū quŏquĕ Tŷdīdaē prōstrātūs, Pāndărĕ, dēxtrā
ōccĭdĭs, īnfēlīx, āccēptō vūlnĕrĕ trīstī,450
dēxtĕră quā nārīs frōntī cōniūngĭtŭr īmaē;
dīssĭpăt ēt cĕrĕbrūm gălĕaē cūm pārtĕ rĕvūlsūm
ōssăquĕ cōnfōssā spārgīt Tŷdīdĕŭs ēnsīs.
Iāmquĕ mănum Aēnēās sĭmŭl ēt Călўdōnĭŭs hērōs
cōntŭlĕrānt, iāctīs īntēr sē cōmmĭnŭs hāstīs;455
ūndĭquĕ rīmābānt ĭnĭmīcō cōrpŏră fērrō,
ēt mŏdŏ cēdēbānt rētrō, mŏdŏ deīndĕ cŏībānt.
Pōstquam ūtrīquĕ dĭū stĕtĕrānt nēc vūlnĕră māgnūs
quā dărĕt īnfēstō Tŷdīdēs ēnsĕ vĭdēbāt,
sāxum īngēns mĕdĭō quōd fōrtĕ iăcēbăt ĭn āgrō,460
bīs sēnī quōd vīx iŭvĕnēs tēllūrĕ mŏvērēnt,
sūstŭlĭt ēt māgnō cōnāmĭnĕ mīsĭt ĭn hōstēm.
Īllĕ rŭīt prōstrātŭs hŭmī cūm fōrtĭbŭs ārmīs,
quēm Vĕnŭs aēthĕrĭās gĕnĕtrīx dēlāpsă pĕr aūrās
āccĭpĭt ēt nīgrā cōrpūs cālīgĭnĕ cōndīt.465
Nōn tŭlĭt Oēnīdēs ănĭmō nĕbŭlāsquĕ pĕr īpsās
fērtŭr ĕt īn Vĕnĕrēm flāgrāntĭbŭs īrrŭĭt ārmīs,
ēt nĕquĕ quēm dēmēns fērrō pĕtăt īnspĭcĭt ārvīs
caēlēstēmquĕ mănūm mōrtālī vūlnĕrăt hāstā.
Īctă pĕtīt caēlūm tērrīs Cўthĕrēă rĕlīctīs470
ātque ĭbĭ sīdĕrĕaē quĕrĭtūr sŭă vūlnĕră mātrī.
Dārdănĭum Aēnēān sērvāt Trōiānŭs Ăpōllŏ
āccēndītque ănĭmōs ĭtĕrūmque ād bēllă rĕdūcīt.
Ūndĭquĕ cōnsūrgūnt ăcĭēs ēt pūlvĕrĕ caēlūm
cōndĭtŭr hōrrēndīsquĕ sŏnāt clāmōrĭbŭs aēthēr.475
Hīc ălĭūs răpĭdō dēiēctŭs ĭn aēquŏră cūrrū
prōtĕrĭtūr pĕdĭbūsquĕ sĭmūl cālcātŭr ĕquōrūm
ātque ălĭūs vŏlŭcrī trāiēctūs cōrpŏră tēlō
quādrŭpĕdīs tērgō prōnūs rŭĭt; īllĭŭs ēnsĕ
dēiēctūm lōngē căpŭt ā cērvīcĕ cŭcūrrīt;480
hīc iăcĕt ēxănĭmīs fūsō sŭpĕr ārmă cĕrēbrō:
sānguĭnĕ mānăt hŭmūs, cāmpī sūdōrĕ mădēscūnt.
Ēmĭcăt īntĕrĕā Vĕnĕrīs pūlchērrĭmă prōlēs
dēnsăquĕ Grāiōrūm prĕmĭt āgmĭnă nūdăquĕ lātē
tērgă mĕtīt glădĭō fūnēstăquĕ proēlĭă mīscēt.485
Nēc cēssāt spēs ūnă Phrўgūm fōrtīssĭmŭs Hēctōr
stērnĕrĕ caēdĕ vĭrōs ātque āgmĭnă vērtĕrĕ Grāiūm.
Ūt lŭpŭs īn cāmpīs pĕcŭdēs cūm vīdĭt ăpērtīs
(nōn āctōr grĕgĭs īpsĕ, cŏmēs nōn hōrrĭdă tērrēt
tūrbă cănūm), frĕmĭt ēsŭrĭēns ēt nēglĕgĭt ōmnēs490
īn mĕdĭōsquĕ grĕgēs ăvĭdūs rŭĭt, haūt sĕcŭs Hēctōr
īnvādīt Dănăōs ēt tērrĭtăt ēnsĕ crŭēntō.
Dēfĭcĭūnt Grāiōrum ăcĭēs, Phrўgĕs ācrĭŭs īnstānt
āttōllūntque ănĭmōs: gĕmĭnāt vīctōrĭă vīrēs.
Ūt vīdīt sŏcĭōs īnfēstō cēdĕrĕ Mārtĕ,495
rēx Dănăūm sūblīmĭs ĕquō vŏlăt āgmĭnă cīrcūm
hōrtātūrquĕ dŭcēs ănĭmōsque īn proēlĭă fīrmāt.
Mōx īpse īn mĕdĭōs aūdāx sē prōrĭpĭt hōstēs
ōppŏsĭtāsque ăcĭēs strīctō dīvērbĕrăt ēnsĕ.
Ūt Lĭbўcūs cūm fōrtĕ lĕō prŏcŭl āgmĭnă vīdīt500
laētă bŏūm pāssīm vĭrĭdēs ērrārĕ pĕr hērbās,
āttōllīt cērvīcĕ iŭbās sītiēnsquĕ crŭōrīs
īn mĕdĭam ērēctō cōntēndīt pēctŏrĕ tūrbām,
sīc fĕrŭs Ātrīdēs ādvērsōs fērtŭr ĭn hōstēs
īnfēstāsquĕ Phrўgūm prōtūrbāt cūspĭdĕ tūrmās.505
Vīrtūs clāră dŭcīs vīrēs āccēndĭt Ăchīvūm
ēt spēs ēxăcŭīt lānguēntĭă mīlĭtĭs ārmă:
fūndūntūr Teūcrī, Dănăī laētāntŭr ŏvāntēs.
Tāndem hīc Aēnēān īmmīssō tēndĕrĕ cūrrū
cōnspĭcĭt Ātrīdēs: strīctō cōncūrrĕrĕ fērrō510
cōmpărăt ēt iăcŭlūm, quāntūm fŭrŏr īpsĕ mŏvēbāt,
vīrĭbŭs īntōrquēt, quōd dētŭlĭt ērrŏr ăb īllō
pēctŭs ĭn aūrīgaē stŏmăchōque īnfīgĭtŭr āltō;
īllē ruēns īctū mĕdĭa īntēr lōră rŏtāsquĕ
vōlvĭtŭr ēt vītām călĭdō cūm sānguĭnĕ fūndīt.515
Īngĕmĭt Aēnēās cūrrūque ănĭmōsŭs ăb āltō
dēsĭlĭt ēt vălĭdō Crēthōnă‹quĕ› cōmmĭnŭs īctū
Ōrsĭlŏchūmquĕ fĕrīt, quōrūm pōst fūnĕră vīctūs
Pāphlăgŏnūm dūctōr Mĕnĕlāī cōncĭdĭt ārmīs,
Āntĭlŏchīquĕ Mўdōn. Pōst hōs Iŏvĭs īnclĭtă prōlēs520
Sārpēdōn bēllūm fūnēstăquĕ proēlĭă mīscēt.
Quēm cōntra īnfēlīx nōn aēquīs dīmĭcăt ārmīs
Tlēpŏlĕmūs māgnō sătŭs Hērcŭlĕ, sēd nĕquĕ vīrēs
hūnc sērvārĕ pătrīs nēc tōt pŏtŭērĕ lăbōrēs,
quīn cădĕrēt tĕnŭēmquĕ dărēt dē cōrpŏrĕ vītām.525
Saūcĭŭs ēgrĕdĭtūr mĕdĭō cērtāmĭnĕ bēllī
Sārpēdōn fraūdīsquĕ sŭbīt cōmmēntŏr Ŭlīxēs
ēt sēptēm iŭvĕnūm fōrtīssĭmă cōrpŏră fūndīt.
Hīnc pūgnāt pătrĭaē cŏlŭmēn Māvōrtĭŭs Hēctōr,
īllīnc Tŷdīdēs: stērnūntŭr ŭtrīmquĕ vĭrōrūm530
cōrpŏră pēr cāmpōs ēt sānguĭnĕ prātă rĭgāntūr.
Pūgnāt bēllĭpŏtēns cāstā cūm Pāllădĕ Māvōrs
īngēntēmquĕ mŏvēt clĭpĕūm, quēm sānctă vĭrāgŏ
ēgĭt ĕt ēxtrēmā pērcūssūm cūspĭdĕ caēdīt
āttŏnĭtūmquĕ sĭmūl caēlūm pĕtĕre īpsă cŏēgīt.535
Hīc īlle aēthĕrĭō quĕrĭtūr sŭă vūlnĕră rēgī
saūcĭŭs ēt māgnī gĕnĭtōrīs iūrgĭă sūffērt.
Īntĕrĕā māgnīs Ăcămāntēm vīrĭbŭs Āiāx
īntĕrĭmīt vāstūmquĕ căpīt Mĕnĕlāŭs Ădrāstūm
ēt răpĭt ād clāssēs mănĭbūs pōst tērgă rĕvīnctīs,540
ūt vī dēdūcāt laētōs ēx hōstĕ trĭūmphōs.
Īncūmbūnt Dănăī, cēdīt Trōiānă iŭvēntūs
tērgăquĕ nūdă tĕgīt. Sēnsīt Māvōrtĭŭs Hēctōr
prō Dănăīs pūgnārĕ dĕōs vălĭdāsquĕ sŭōrūm
vīrgĭnĭs ārmĭgĕraē sūbdūcī nūmĭnĕ vīrēs545
cōntĭnŭōquĕ pĕtīt mūrōs Hĕcŭbāmquĕ vŏcārī
īmpĕrăt ēt dīvaē plācārī nūmĭnă suādēt.
Prōtĭnŭs ārmātās īnnūptaē Pāllădĭs ārcēs
Īlĭădēs sŭbĕūnt: fēstīs āltārĭă sērtīs
ēxōrnānt caēdūntquĕ săcrās ēx mōrĕ bĭdēntēs.550
Dūmquĕ prĕcēs Hĕcŭbē sūpplēx ād tēmplă Mĭnērvaē
prō cārīs gĕnĕtrīx nātīs ēt cōniŭgĕ fūndīt,
īntĕrĕā Glaūcūs strīctō dēcērnĕrĕ fērrō
cūm Dĭŏmēdĕ părāt nōmēnquĕ gĕnūsquĕ rŏgāntī
quī sĭt ĕt ūndĕ fĕrāt, māgnīs cūm vīrĭbŭs hāstām555
mīttĕrĕ tēmptābāt; tēmptānti Aētōlĭŭs hērōs:
"Quō rŭĭs?" - ēxclāmāt - "quaē tē, scĕlĕrātĕ, fŭrēntēm
mēns ăgĭt īmpărĭbūs mēcūm cōncūrrĕrĕ tēlīs?
Hōspĭtĭs ārmă vĭdēs, Vĕnĕrīs quī vūlnĕrĕ dēxtrām
pērcŭlĭt ēt sūmmō pŭpŭgīt cērtāmĭnĕ Mārtēm.560
Pōnĕ trŭcēs ănĭmōs īnfēstăquĕ tēlă cŏērcē."
Pōst haēc īntēr sē pŏsĭtō cērtāmĭnĕ pūgnaē
cōmmūtānt clĭpĕōs ĭnĭmīcăquĕ proēlĭă līnquūnt.
Cōllŏquĭūm pĕtĭt īntĕrĕā fīdīssĭmă cōniūnx
Hēctŏrĭs Āndrŏmăchē pārvūmque ād pēctŏră nātūm565
Āstўănāctă tĕnēt, cūiūs dūm māxĭmŭs hērōs
ōscŭlă pārvă pĕtīt, sŭbĭtō pērtērrĭtŭs īnfāns
cōnvērtīt tĭmĭdōs mātērna ād pēctŏră vūltūs
tērrĭbĭlēmquĕ fŭgīt gălĕām crīstāmquĕ cŏmāntēm.
Ūtquĕ căpūt iŭvĕnīs pŏsĭtō dētēxĕrăt aērĕ,570
prōtĭnŭs īnfāntēm gĕmĭnīs āmplēctĭtŭr ūlnīs
āttōllēnsquĕ mănūs: "Prĕcŏr, ō pătĕr ōptĭmĕ" - dīxīt -
"ūt mĕŭs hīc, prō quō tŭă nūmĭnă, nātŭs, ădōrō,
vīrtūtēs pătrĭās prīmīs ĭmĭtētŭr ăb ānnīs."
Haēc ăĭt ēt pōrtīs ăcĭēs pĕtĭt ācĕr ăpērtīs,575
ūnā deīndĕ Părīs. Pōstquam īn cērtāmĭnă vēntūmst,
prōtĭnŭs īn mĕdĭūm prōcēdīt māxĭmŭs Hēctōr
Grāiōrūmquĕ dŭcēs īnvīctīs prōvŏcăt ārmīs.
Nēc mŏră: cōntĭnŭō fraūdīs cōmmēntŏr Ŭlīxēs
ēt fĕrŭs Īdŏmĕneūs ēt nōtūs gēntĕ pătērnā580
Mēriōnēs Grāiūmquĕ sĭmūl dūx ācĕr Ătrīdēs
Aīācēsquĕ dŭo ‹ēt› clārīs spĕcĭōsŭs ĭn ārmīs
Eūrўpўlūs māgnōquĕ Thŏās Āndraēmŏnĕ nātūs
quīquĕ mănūm Vĕnĕrīs vĭŏlāvīt vūlnĕrĕ trīstī
prōcēdūnt; ăbĕrāt nām Trōūm tērrŏr Ăchīllēs585
ēt cĭthărā dūlcī dūrūm lēnībăt ămōrēm.
Ērgo ŭbĭ dēiēctīs aūrātām rēgĭs Ătrīdaē
sōrtĭbŭs īn gălĕām māgnūs prōcēssĕrăt Āiāx,
prīncĭpĭō iāctīs cōmmīttūnt proēlĭă tēlīs:
mōx rĭgĭdōs strīngūnt ēnsēs ēt fōrtĭbŭs ārmīs590
dēcērnūnt pārtēsque ŏcŭlīs rīmāntŭr ăpērtās
ēt mŏdŏ tērgă pĕtūnt, dūrōs mŏdŏ fōrtĭbŭs īctūs
dēpēllūnt clĭpĕīs; īngēns ād sīdĕră clāmōr
tōllĭtŭr ēt vāstīs īmplētūr vōcĭbŭs āēr.
Nōn sīc saētĭgĕri ēxăcŭūnt fērvōrĭbŭs īrās595
pēctŏrĭbūsquĕ pĕtūnt vāstīs, mŏdŏ dēntĭbŭs ūncīs
āltērnī lībrānt glădĭōs ēt vūlnĕră mīscēnt.
fōrtĭă tērgă prĕmūnt spūmāntquĕ pĕr ōră vĭcīssīm;
fūmĭfĕraē nūbēs cōncrētăquĕ fūlgŭra ĕt īgnēs
iāctāntūr māgnōque īmplēntūr mūrmŭrĕ sīlvaē.600
Tālēs Prīămĭdēs ārdōrque Aīācĭs ĭn ārmīs
Tāndem ănĭmīs tēlōquĕ fŭrēns Tĕlămōnĭŭs Āiāx
īnsīgnēm bēllō pĕtĭt Hēctŏră, quāquĕ pătēbāt
nūdă vĭrī cērvīx, fūlgēntēm dērĭgĭt ēnsēm.
Īlle īctūm cĕlĕrī praēvīdīt cāllĭdŭs āstū605
tērgăquĕ sūmmīsīt fērrūmque ūmbōnĕ rĕpēllīt.
Sēd lĕvĭs ēxtrēmās clĭpĕī pērlābĭtŭr ōrās
ēnsĭs ĕt ēxĭgŭō cērvīcēm vūlnĕrĕ lībāt.
Ācrĭŭs īmpūgnāns rūrsūs cōnsūrgĭt ĭn hōstēm
Prīămĭdēs nēc iām fērrō Tĕlămōnĕ crĕātūm,610
sēd māgnō sāxī iāctū pĕtĭt. Āt fĕrŭs Āiāx
īngēntēm clĭpĕō sēptēmplĭcĕ rēppŭlĭt īctūm
ēt iŭvĕnēm sāxō pērcūssūm stērnĭt ĕōdēm.
Quēm lĕvăt ēxcēptūm Grāīs ĭnĭmīcŭs Ăpōllŏ
īntēgrātque ănĭmūm; iām rūrsŭs ăd ārmă cŏībānt615
strīngēbāntque ĭtĕrūm glădĭōs, cūm fēssŭs ĭn ūndās
coēpĕrăt īgnĭfĕrōs Tītān īmmērgĕrĕ cūrrūs
nōxquĕ sŭbīrĕ pŏlūm: iūxtā mīttūntŭr, ŭtrōsquĕ
quī dĭrĭmānt ā caēdĕ vĭrōs, nēc sēgnĭŭs īllī
dēpōnūnt ănĭmōs. Tūnc bēllō māxĭmŭs Hēctōr:620
"Quaē tē tērră vĭrūm, quī tē gĕnŭērĕ părēntēs?
Vīrĭbŭs ēs prōlēs gĕnĕrōsa ātque īnclĭtă" - dīxīt.
Āt cōntrā sē fērrĕ părāt Tĕlămōnĭŭs Āiāx:
"Hēsĭŏnā dē mātrĕ vĭdēs Tĕlămōnĕ crĕātūm,
nōbĭlĭs ēst dŏmŭs ēt fāmā gĕnĕrōsă prŏpāgŏ."625
Hēctŏr, ŭt Hēsĭŏnaē nōmēn cāsūsquĕ rĕcōrdāns:
"Ābsīstāmŭs" - ăīt - "sānguīs cōmmūnĭs ŭtrīquēst",
ēt prĭŏr Aēăcĭdēn aūrātō mūnĕrăt ēnsĕ
īnquĕ vĭcēm, quō sē bēllātōr cīnxĕrăt Āiāx,
āccĭpĭt īnsīgnēm vărĭō caēlāmĭnĕ bālteūm.630
Pōst haēc ēxtēmplō Grāiūm Trōūmquĕ cătērvaē
dīscēdūnt caēlūmquĕ tĕgīt nōx ātră tĕnēbrīs.
Īmplēntūr dăpĭbūs lārgīs Bācchīquĕ lĭquōrĕ
ātque ăvĭdī plăcĭdō trādūnt sŭă cōrpŏră sōmnō.
Pōstĕră cūm prīmūm stēllās Aūrōră fŭgārāt,635
īn coētūm vēnērĕ Phrўgēs. Tūnc māxĭmŭs Hēctōr
cūm sŏcĭīs mĕmŏrāns hēstērnaē fūnĕră caēdīs
suādĕt ŭt īnvīctīs Hĕlĕnē rēddātŭr Ăchīvīs
praēdăquĕ quaē dūrōs Mĕnĕlāī mūlcĕăt īgnēs
īdquĕ plăcēt cūnctīs. Tūnc saēvō mīssŭs Ătrīdaē640
pērtŭlĭt Īdaēūs Trōūm māndātă; nĕque īllĕ
aūt ănĭmūm praēdae aūt dīctīs āccōmmŏdăt aūrēs,
ūltro ĕtĭām cāstrīs Īdaēum ēxcēdĕrĕ iūssīt.
Pārŭĭt īs mŏnĭtīs ĭtĕrūmque ād cāstră rĕvērsūs
Troīaē cōntēmptūm dūrō sē rēddĭt ăb hōstĕ.645
Īntĕrĕā Dănăī cōnfūsī caēdĕ sŭōrūm
īngēntēs strūxērĕ pўrās cōllēctăquĕ pāssīm
fōrtĭă trādĭdĕrūnt sŏcĭōrūm cōrpŏră flāmmīs.
Tūm rĕnŏvānt fōssās ēt vāllūm rōbŏrĕ cīngūnt.
Ūt nĭtĭdūm Tītān rădĭīs pătĕfēcĕrăt ōrbēm,650
cōnvŏcăt īn coētūm sŭpĕrōs Iŏvĭs ēt mŏnĕt, ārmīs
nē cōntrā sŭă dīctă vĕlīnt cōntēndĕrĕ dīvī.
Īpsĕ pĕr aēthĕrĭās caēlī dēlābĭtŭr aūrās
ūmbrōsīsquĕ sĭmūl cōnsēdīt mōntĭbŭs Īdaē.
Īnde ăcĭēs vĭdĕt Īlĭăcās dēxtrāquĕ pŏtēntī655
sūstĭnĕt aūrātās aēquātō pōndĕrĕ lāncēs
fātăquĕ dūră Phrўgūm cāsūsque ēxpēndĭt Ăchīvūm
ēt Grāiūm clādēs grăvĭbūs praēpōndĕrăt ārmīs.
Īntĕrĕā Dănăōs īngēntī cōncĭtŭs īrā
Prīămĭdēs ăgĭt ēt tōtīs grăvĭs īmmĭnĕt ārmīs660
ūnūm quīppĕ dĕcūs Phrўgĭaē. Tūrbāntŭr Ăchīvī
Dōrĭcăque īngēntī cōmplēntūr cāstră tŭmūltū.
Hōrtātūr sŏcĭōs mūrīs īnclūsŭs Ătrīdēs
lānguēntēsque ănĭmōs iŭvĕnum īn cērtāmĭnă fīrmāt.
Prīncēps Tŷdīdēs fūlgēns ārdēntĭbŭs ārmīs665
pēr mĕdĭōs hōstēs īmmānī pōndĕrĕ fērtūr.
Hīc īlli ōccūrrīt fātīs Ăgĕlāŭs ĭnīquīs,
tēlum īmmānĕ mănū quătĭēns, quēm māxĭmŭs hērōs
ōccŭpăt ēt dūrō mĕdĭūm trānsvērbĕrăt ēnsĕ.
Hīnc Phrўgăs Aīācīs vāstīs prōtēctŭs ĭn ārmīs670
Teūcĕr ăgīt spārgītquĕ lĕvēs īn tērgă săgīttās.
Gōrgўthĭōnă fĕrūm lētālī vūlnĕrĕ fūndīt;
mōx ălĭās ăcĭēs pĕtĭt aūrīgāmquĕ sŭpērbī
Hēctŏrĭs ōbtrūncāt, quēm sāxō Trōĭŭs hērōs
ōccŭpăt ēxcūssōque īncaūtūm prōtĕrĭt ārcū.675
Āst īllūm fīdī răpĭūnt dē caēdĕ sŏdālēs
prōstrātūmquĕ lĕvānt. Rŭĭt ūndĭquĕ tūrbĭdŭs Hēctōr
ādvērsāsque ăcĭēs īnfēstā cūspĭdĕ tērrēt.
Sē rūrsūs Dănăī tūrbātī caēdĕ sŭōrūm
cōnvērtūnt ĭtĕrūmquĕ lĕvēs īn cāstră cătērvaē680
cōnfŭgĭūnt pōrtāsque ōbiēctō rōbŏrĕ fīrmānt.
Āt Phrўgĕs ōbsīdūnt īnclūsōs āggĕrĕ Grāiōs
ēxcŭbĭtūquĕ prĕmūnt mūrōs flāmmīsquĕ cŏrōnānt.
Cētĕră pēr cāmpōs stērnūnt sŭă cōrpŏră pūbēs
īndūlgēntquĕ mĕrō cūrāsque ănĭmōs‹quĕ› rĕsōlvūnt.685
Āttŏnĭtī Dănăūm prŏcĕrēs dīscrīmĭnĕ tāntō
nēc dăpĭbūs rĕlĕvānt ănĭmōs nēc cōrpŏră cūrānt,
sēd mĭsĕrī sŭă fātă gĕmūnt. Mōx Nēstŏrĕ pūlsī
lēgātōs mīttūnt dēxtrāmque hōrtāntŭr Ăchīllīs,
ūt fĕrăt aūxĭlĭūm mĭsĕrīs. Thĕtĭdēĭŭs hērōs690
nēc Dănăūm căpĭt aūrĕ prĕcēs nēc mūnĕră rēgīs
ūllă rĕfērrĕ cŭpīt; nōn īllūm rēddĭtŭs īgnīs
aūt īntāctă sŭō Brīsēīs cōrpŏrĕ mōvīt.
Īrrĭtă lēgātī rĕfĕrūnt rēspōnsă Pĕlāsgīs
ēt dăpĭbūs cūrānt ănĭmōs lēnīquĕ sŏpōrĕ.695
Āltĕrĭūs tĕnĕbraē tārdē lābēntĭbŭs āstrīs
rēstābātquĕ sŭpēr tăcĭtaē pārs tērtĭă nōctīs,
cūm Dănăūm iūssū cāstrīs Aētōlĭŭs hērōs
ēgrĕdĭtūr sŏcĭūmquĕ sĭbī dēlēgĭt Ŭlīxēm,
quī sēcūm tăcĭtaē sūblūstrī nōctĭs ĭn ūmbrā700
scrūtētūr stŭdĭō quaē sīt fīdūcĭă Trōūm
quīdve ăgĭtēnt quāntāsvĕ părēnt īn proēlĭă vīrēs.
Dūmque ĭtĕr hōrrēndūm lŏcă pērnōctātă păvēntēs
cārpēbānt, vĕnĭt ēccĕ Dŏlōn, quēm Trōĭă pūbēs
mīsĕrăt, ūt Dănăūm sōllērtī pēctŏrĕ vīrēs705
pērspĭcĕrēt sēnsūsquĕ dŭcūm plēbīsquĕ rĕfērrēt.
Quēm prŏcŭl ūt vīdīt sŏcĭūs Dĭŏmēdĭs Ŭlīxēs,
ābdĭdĕrānt ōccūltāntēs sŭă cōrpŏră fūrtīm
pōst dēnsōs frŭtĭcēs, dūm spē pērcūssŭs ĭnānī
Trōs Eūmēdĭădēs cūrsū praēcēdĕrĕt īllōs,710
nē făcĭle ōpprēssūs grēssum īn sŭă cāstră rĕfērrēt.
Pōst, ŭbĭ trānsĭĕrāt fīdēns ănĭmōquĕ mănūquĕ,
prōsĭlŭērĕ vĭrī iŭvĕnēmque ēvādĕrĕ cūrsū
cōnāntēm căpĭūnt fērrōquĕ mănūquĕ mĭnāntūr.
Īllĕ tĭmōrĕ păvēns: "Vītām cōncēdĭtĕ" - dīxīt -,715
"hōc ūnūm sătĭs ēst; quōdsī pērstātĭs ĭn īrā,
quānta ēx mōrtĕ mĕā căpĭētīs praēmĭă laūdīs?
Āt sī cūr vĕnĭām tăcĭtīs ēxquīrĭtĭs ūmbrīs:
māxĭmă Trōiă mĭhī cūrrūm prōmīsĭt Ăchīllīs
sī vēstrās cēpīssĕt ŏpēs. Haēc dōnă sĕcūtūs720
īn dŭbĭōs cāsūs, cōrām quōd cērnĭtĭs īpsī,
īnfēlīx cĕcĭdī. Nūnc vōs pēr nūmĭnă dīvūm,
pēr mărĕ, pēr Dītīs flūctūs ōbtēstŏr ŏpācī,
nē răpĕre hānc ănĭmām crūdēlī caēdĕ vĕlītīs.
Haēc prō cōncēssā rĕfĕrētīs dōnă sălūtĕ:725
cōnsĭlĭūm Prĭămī rēgīs rēmque ōrdĭnĕ gēntīs
ēxpĕdĭām Phrўgĭaē." Pōstquām quīd Troīă părārēt
cōgnōvērĕ vĭrī, faūcēs mūcrōnĕ rĕclūsō
dētrūdūnt iŭvĕnīs. Pōst haēc tēntōrĭă Rhēsī
īntrānt ātque īpsūm sōmnō vīnōquĕ sĕpūltūm730
ōbtrūncānt spŏlĭāntquĕ vĭrūm fūsōsquĕ pĕr hērbām
ēxănĭmānt sŏcĭōs. Tūm trīstī caēdĕ pĕrāctā
praēda ŭmĕrōs ŏnĕrānt, mūlto ēt cāndōrĕ nĭtēntēs
Thrācăs ĕquōs răpĭūnt, quōs nēc praēcēdĕrĕt Eūrūs
nēc pōssēt vŏlŭcrī cūrsū sŭpĕrārĕ săgīttă.735
Īnde ĭtĕrum Ārgŏlĭcās prīmaē sūb tēmpŏrĕ lūcīs
ād clāssēs rĕdĕūnt, quōs Nēstŏrĭs āccĭpĭt aētās
āc rĕcĭpīt pōrtīs. Pōstquām sŭă cāstră tĕnēbānt,
fāctă dŭcī rĕfĕrūnt: laūdāt Pĕlŏpēĭŭs hērōs,
fēssăquĕ iūcūndaē trādūnt sŭă mēmbră quĭētī.740
Lūx ēxōrtă vĭrōs īn prīstĭnă bēllă rĕmīsīt,
īnstaūrāntque ănĭmōs rĕcrĕātō mīlĭtĕ pūgnaē
Dārdănĭdūm Dănăūmquĕ dŭcēs: vŏlăt ūndĭquĕ nūbēs
tēlōrum ēt fērrō fērrūm sŏnăt, ūndĭquĕ mīxtīs
īntēr sē strīdēnt mūcrōnĭbŭs: īnstăt ŭtrīmquĕ745
dēnsa ăcĭēs mīxtūsquĕ flŭīt cūm sānguĭnĕ sūdōr.
Tāndēm fērvēntī Dănăūm rēx cōncĭtŭs īrā
Āntĭphŏn īngēntī prōstrātūm vūlnĕrĕ fūndīt
Pīsāndrūmquĕ sĭmūl frātrēmque ād bēllă rŭēntēm
Hīppŏlŏchūm; pōst hōs glădĭō pĕtĭt Īphĭdămāntă.750
Hīc frātēr dēxtrām iăcŭlō fĕrĭt; īllĕ dŏlōrĕ
ācrĭŏr āccēptō fŭgĭēntem Āntēnŏrĕ nātūm
pērsĕquĭtūr trāxītquĕ fĕrōx cūm vūlnĕrĕ poēnās.
Hēctōr tūnc pūgnaē sŭbĭt ācrī cōncĭtŭs īrā
Prīămĭdēs ēt pērcūssōs ăgĭt ūndĭquĕ Grāiōs;755
nēc Părĭs hōstīlēs cēssāt prōstērnĕrĕ tūrmās
Eūrўpўlīquĕ fĕmūr cōntēntō vūlnĕrăt ārcū.
Īncūmbūnt Trōēs, fŭgĭūnt īn cāstră Pĕlāsgī
vīrĭbŭs ēxhaūstīs ēt vāstīs ūndĭquĕ fīrmānt
ōbĭcĭbūs mūrōs. Tūm sāxō Mārtĭŭs Hēctōr760
pērfrīngīt pōrtās fērrātăquĕ rōbŏră lāxāt.
Īrrūmpūnt ădĭtūs Phrўgĕs ātque īn līmĭnĕ prīmō
rēstāntēs stērnūnt Grāiōs vāllōquĕ cătērvās
dētūrbānt, ălĭī scālās īn moēnĭă pōscūnt
ēt iăcĭūnt īgnēs: aūgēt vīctōrĭă vīrēs.765
Dē mūrīs pūgnānt Dănăī tūrrēsquĕ pĕr āltās.
Sāxă vŏlānt, sŭbĕūnt āctā tēstūdĭnĕ Trōēs
āscēndūntque ădĭtūs ēt pōrtīs vīrĭbŭs īnstānt.
Tūrbātī fŭgĭūnt ōmnēs iām cāstră Pĕlāsgī
ēt scāndūnt pūppēs. Ūrgēt Trōiānă iŭvēntūs770
tēlăquĕ crēbră iăcīt: rĕsŏnāt clāmōrĭbŭs aēthēr.
Nēptūnūs vīrēs Dănăīs ănĭmūmquĕ mĭnīstrāt:
pūgna īngēns ŏrĭtūr, fŭrĭt īstīnc hōstĭs ĕt īllīnc.
Īdŏmĕneī dēxtrā cădĭt Āsĭŭs; Hēctŏr ătrōcēm
Āmphĭmăchum ōbtrūncāt nēc nōn ōccūmbĭt ĭn ārmīs775
Ānchīsaē gĕnĕr Ālcăthŏūs, quēm fūdĕrăt ēnsĕ
māgnănĭmūs dūctōr Rhўtĭeūs. Tūnc fērvĭdŭs hāstā
Dēĭphŏbūs fĕrĭt Āscălăphūm mērgītquĕ sŭb ūndās.
Hēctŏr ŭbīquĕ fĕrūs vĭŏlēntō pēctŏrĕ saēvīt,
quēm sāxo īngēntī pērcūssūm māxĭmŭs Āiāx780
dēpŭlĭt ēt tōtō prōstrātūm cōrpŏrĕ fūdīt.
Cōncūrrīt Trōiānă mănūs iŭvĕnēmquĕ vŏmēntēm
sānguĭnĕōs flūctūs Xānthī lāvērĕ flŭēntīs.
Īnde ĭtĕrum ād pūgnām rĕdĕūnt; fīt māxĭmă caēdēs
āmbōrum ēt mānāt tēllūs īnfēctă crŭōrĕ.785
Pōlўdămās vălĭdō Prōthoēnŏră pērcŭtĭt īctū,
Ārchĕlŏchūmque Āntēnŏrĭdēn Tĕlămōnĭŭs Āiāx,
Boēōtūmque Ăcămās Prŏmăchūm, quēm stērnĭt ătrōcīs
Pēnĕlĕī dēxtra; īndĕ cădīt Prĭămēĭă pūbēs
ācrĭŭs īnsūrgūnt Trōēs ăd Ăchāĭcă bēllă790
īnstaūrāntquĕ mănūs, cēdīt Pĕlŏpēĭă vīrtūs
pūlsă mĕtū vāllūmque ēt mūrōs āggĕrĕ saēptōs
trānsĭlĭūnt, ălĭī fōssās vōlvūntŭr ĭn īpsās.
Ādvŏlăt īntĕrĕā Dănăūm mĕtŭs īmpĭgĕr Hēctōr:
cōnfŭgĭūnt ĭtĕrum ād clāssēs Ăgămēmnŏnĭs ālaē795
ātque īnde ādvērsīs prōpēllūnt vīrĭbŭs hōstēm.
Fīt pūgna āntĕ rătēs, saēvīt Māvōrtĭŭs Hēctōr
ēt pōscīt flāmmās tōtāmque īncēndĕrĕ clāssēm
āppărăt. Huīc vălĭdīs ōbsīstīt vīrĭbŭs Āiāx,
stāns prīma īn pūppī, clĭpĕōque īncēndĭă saēvă800
sūstĭnĕt ēt sōlūs dēfēndīt mīllĕ cărīnās.
Hīnc iăcĭūnt Dănăī rōbūstaē cūspĭdĭs hāstās,
īllīnc ārdēntēs taēdās Phrўgĕs ūndĭquĕ iāctānt;
pēr vāstōs sūdōr pūgnāntūm dēflŭĭt ārtūs.
Nōn vălĕt ūltĕrĭūs clādēm spēctārĕ sŭōrūm805
Pātrōclūs sŭbĭtōque ārmīs mūnītŭs Ăchīllīs
prōvŏlăt ēt fālsā cōntērrĕt ĭmāgĭnĕ Trōās.
Quī mŏdŏ tūrbābānt Dănăōs ănĭmōquĕ frĕmēbānt,
nūnc trĕpĭdī fŭgĭūnt, fŭgĭēntĭbŭs īmmĭnĕt īllĕ
pērtūrbātquĕ fĕrōx ăcĭēs vāstūmquĕ pĕr āgmēn810
stērnĭt ĕt īngēntī Sārpēdŏnă vūlnĕrĕ fūndīt
ēt nūnc hōs cūrsū nūnc īllōs praētĕrĭt ārdēns
proēlĭăque hōrrēndī sŭb ĭmāgĭnĕ vērsăt Ăchīllīs.
Quēm pōstquām sŏcĭās mīscēntēm caēdĕ cătērvās
tūrbāntēmque ăcĭēs rēspēxīt fērvĭdŭs Hēctōr,815
tōllĭt ătrōx ănĭmōs vāstīsque īmmānĭs ĭn ārmīs
ōccūrrīt cōntrā māgnōque hūnc īncrĕpăt ōrĕ:
"Hūc, āge, hūc cōnvērtĕ grădūm, fōrtīssĭme Ăchīllēs:
iām nōscēs ūltrīx quīd Trōĭcă dēxtĕră pōssīt
ēt quāntūm bēllō vălĕāt fōrtīssĭmŭs Hēctōr.820
Nām lĭcĕt īpsĕ sŭīs Māvōrs tē prōtĕgăt ārmīs,
īnvītō tămĕn haēc pĕrĭmēt tē dēxtĕră Mārtĕ."
Īllĕ sĭlēt spērnītquĕ mĭnās ănĭmōsăquĕ dīctă,
ūt quēm mēntītūr vērūs crēdātŭr Ăchīllēs.
Tūnc prĭŏr īntōrquēt cōllēctīs vīrĭbŭs hāstām825
Dārdănĭdēs, quām prōlāpsām cĕlĕri ēxcĭpĭt īctū
Pātrōclūs rēddītquĕ vĭcēs ēt, mūtŭă dōnă,
quōd clĭpĕo ēxcūssūm vĭrĭdī tēllūrĕ rĕsēdīt.
Tūnc rĭgĭdōs strīngūnt ēnsēs ēt cōmmĭnŭs ārmīs
īntēr sē mīscēnt, dōnēc Trōiānŭs Ăpōllŏ830
mēntītōs vūltūs sĭmŭlātī pāndĭt Ăchīllīs
dēnūdātquĕ vĭrūm, quēm bēllō māxĭmŭs Hēctōr
pūgnāntēm fālsīs pōstquām dēprēndĭt ĭn ārmīs,
īrrŭĭt ēt iŭvĕnēm nūdātō pēctŏrĕ fērrō
trāĭcĭt ēt vīctōr Vūlcānĭă dētrăhĭt ārmă.835
Vīndĭcăt ēxstīnctī cōrpūs Tĕlămōnĭŭs Āiāx
ōppŏsĭtōquĕ tĕgīt clĭpĕō. Prĭămēĭă pūbēs
laētĭtĭa ēxsūltāt, Dănăī sŭă vūlnĕră maērēnt.
Īntĕrĕā iŭvĕnīs trīstī cūm pūbĕ sŭōrūm
Nēstŏrĭdēs īn cāstră fĕrūnt mĭsĕrābĭlĕ cōrpūs.840
Tūnc ūt Pēlīdaē | aūrēs dīvērbĕrăt hōrrōr,
pāllŭĭt īnfēlīx iŭvĕnīs, călŏr ōssă rĕlīquīt;
mēmbră sĭmūl lăcrĭmāns mātērno īnnēctĭt ămīctū,
dēflēns Aēăcĭdēs trīstī dē caēdĕ sŏdālīs;
ūnguĭbŭs ōră sĕcāt cōmptōsque īn pūlvĕrĕ crīnēs845
dēfōrmāt, scīndīt fīrmō dē pēctŏrĕ vēstēs
ēt sŭpĕr ēxstīnctī prōstrātūs mēmbră sŏdālīs
crūdēlēs fūndīt quēstūs ātque ōscŭlă fīgīt.
Mōx ŭbĭ dēpŏsĭtī gĕmĭtūs lăcrĭmaēquĕ quĭērūnt:
"Nōn īmpūnĕ mĕī laētābĕrĕ caēdĕ sŏdālīs,850
Hēctŏr" - ăīt - "māgnōquĕ mĕō, vĭŏlēntĕ, dŏlōrī
pērsōlvēs poēnās ātque īstīs vīctŏr ĭn ārmīs,
īn quĭbŭs ēxsūltās, fūsō mŏrĭērĕ crŭōrĕ."
Pōst haēc āccēnsūs fŭrĭīs dēcūrrĭt ăd aēquōr
fōrtĭăque ārmă Thĕtīn sūpplēx rŏgăt: īllă rĕlīctīs855
flūctĭbŭs aūxĭlĭūm Vūlcānī prōtĭnŭs ōrāt.
Ēxcĭtăt Aētnaēōs călĭdīs fōrnācĭbŭs īgnēs
Mūlcĭbĕr ēt vălĭdīs fūlvūm dŏmăt īctĭbŭs aūrūm.
Mōx ēffēctă rĕfērt dīvīnīs ārtĭbŭs ārmă.
Ēvŏlăt īndĕ Thĕtīs; quaē pōstquām māgnŭs Ăchīllēs860
īndŭĭt, īn clĭpĕūm vūltūs cōnvērtĭt ătrōcēs.
Īllīc Īgnĭpŏtēns mūndī caēlāvĕrăt ārcēm
sīdĕrăque ēt lĭquĭdīs rĕdĭmītās ūndĭquĕ nŷmphīs
Ōcĕănī tērrās ēt cīnctūm Nērĕă cīrcūm
āstrōrūmquĕ vĭcēs dīmēnsăquĕ tēmpŏră nōctīs,865
quāttŭŏr ēt mūndī pārtēs, quāntum Ārctŏs ăb Aūstrō
ēt quāntum ōccāsūs rŏsĕō dīstārĕt ăb ōrtū,
Lūcĭfĕr ūndĕ sŭīs, ūnde Hēspĕrŭs ūnŭs ŭtērquĕ
ēxŏrĕrētŭr ĕquīs, ēt quāntum īn ōrbĕ mĕārēt
Lūnă căva ēt nĭtĭdā lūstrārēt lāmpădĕ caēlūm;870
āddĭdĕrātquĕ frĕtīs sŭă nūmĭnă: Nērĕă māgnūm
Ōcĕănūmquĕ sĕnēm nĕc ĕūndēm Prōtĕă sēmpēr,
Trītōnāsquĕ fĕrōs ĕt ămāntēm Dōrĭdă flūctūs;
fēcĕrăt ēt lĭquĭdās mīrā Nērēĭdăs ārtĕ.
Tērră gĕrīt sīlvās hōrrēndăquĕ mōnstră fĕrārūm875
flūmĭnăque ēt mōntēs cūmque āltīs ōppĭdă mūrīs,
īn quĭbŭs ēxērcēnt lēgēs ānnōsăquĕ iūră
cērtāntēs pŏpŭlī; sĕdĕt īllīc aēquŭs ŭtrīsquĕ
iūdēx ēt lītēm dīscērnīt frōntĕ sĕrēnā.
Pārte ălĭā cāstaē rĕsŏnānt Paēānă pŭēllaē880
dāntquĕ chŏrōs mōllēs ēt tŷmpănă dēxtĕră pūlsāt;
īllĕ lўraē grăcĭlēs ēxtēnsō pōllĭcĕ chōrdās
pērcūrrīt sēptēmquĕ mŏdōs mŏdŭlātŭr ăvēnīs:
cārmĭnă cōmpōnūnt mūndī rĕsŏnāntĭă mōtūm.
Rūră cŏlūnt ălĭī, sūlcānt grăvĭa ārvă iŭvēncī885
mātūrāsquĕ mĕtīt rōbūstūs mēssŏr ărīstās
ēt gaūdēt prēssīs īmmūndūs vīnĭtŏr ūvīs;
tōndēnt prātă grĕgēs, pēndēnt īn rūpĕ căpēllaē.
Haēc īntēr mĕdĭīs stābāt Mārs aūrĕŭs ārmīs,
quēm dĭvă pōēsīs rĕlĭquaē cīrcāquĕ sĕdēbānt890
ānguĭnĕīs maēstaē Clōthō Lăchĕsīsquĕ căpīllīs.
Tālĭbŭs ōrnātūs dōnīs Thĕtĭdēĭŭs hērōs
īn mĕdĭās ăcĭēs īmmānī tūrbĭnĕ fērtūr,
cuī vīrēs praēbēt cāstā cūm Pāllădĕ Iūnŏ
dāntque ănĭmōs iŭvĕnī. Vīdīt Cўthĕrēĭŭs hērōs895
ōccūrrītquĕ vĭrō, sēd nōn cūm vīrĭbŭs aēquīs
Aēăcĭdaē nēc cōmpăr ĕrāt, tămĕn īră cŏēgīt
cōnfērre īnvīctīs iŭvĕnēm cūm vīrĭbŭs ārmă.
Quēm nĭsĭ sērvāssēt māgnārūm rēctŏr ăquārūm,
ūt prŏfŭgūs laētīs Troīām rĕpărārĕt ĭn ārvīs900
Aūgūstūmquĕ gĕnūs clārīs sūbmīttĕrĕt āstrīs,
nōn clāraē gēntīs nōbīs mānsīssĕt ŏrīgŏ.
Īnde ăgĭt Aēăcĭdēs īnfēstā cūspĭdĕ Teūcrōs
īngēntēmquĕ mŏdūm prōstērnīt caēdĕ vĭrōrūm,
sānguĭnĭs Hēctŏrĕī sĭtĭēns. Āt Dārdănă pūbēs905
cōnfŭgĭt ād Xānthī răpĭdōs pērtērrĭtă flūctūs
aūxĭlĭūmquĕ pĕtīt dīvīnī flūmĭnĭs; īllĕ
īnstăt ĕt īn mĕdĭīs pūgnātūr gūrgĭtĭs ūndīs.
Īră dăbāt vīrēs; strīngūntūr sānguĭnĕ rīpaē
spārsăquĕ pēr tōtōs vōlvūntūr cōrpŏră flūctūs.910
Āt Vĕnŭs ēt Phrўgĭaē gēntīs tūtātŏr Ăpōllŏ
cōgūnt īn Dănăōs Xānthī cōnsūrgĕrĕ flūctūs,
ūt fĕră tērrĭbĭlī mīscēntēm proēlĭă dēxtrā
ōbrŭăt Aēăcĭdēn; quī prōtĭnŭs ūndĭquĕ tōtīs
ēxspătĭātŭr ăquīs ēt vāstō gūrgĭtĕ praēcēps915
vōlvĭtŭr ātquĕ vĭrūm tōrrēntĭbŭs īmpĕdĭt ūndīs
praētārdātquĕ grădūs. Īlle ōmnī cōrpŏrĕ saēvās
cōntrā pūgnăt ăquās ādvērsăquĕ flūmĭnă rūmpīt
ēt mŏdŏ dīsiēctōs ŭmĕrīs mŏdŏ pēctŏrĕ vāstō
prōpēllīt flūctūs. Quēm lōngē prōvĭdă Iūnŏ920
āssĕrŭīt, răpĭdaē quĭă cēdĕrĕt, īgnĭbŭs, ūndaē,
sānctăquĕ pūgnārūnt īntēr sē nūmĭnă dīvūm.
Rūrsŭs ăgīt Phrўgĭās īngēntī caēdĕ cătērvās
hōrrĭdŭs Aēăcĭdēs bēllīque ārdōrĕ rĕsūmptō
fūnĕrĕās ăcĭēs hōrrēndăquĕ proēlĭă mīscēt.925
Nōn īllūm vīs ūllă mŏvēt, nōn saēvă fătīgānt
pēctŏră bēllāndō; vīrēs sūccēssŭs ădaūgēt.
Pērcūssī dŭbĭtānt trĕpĭdā fōrmīdĭnĕ Trōēs
ātque īntrā mūrōs ēxhaūstā paēnĕ sălūtĕ
cōnfŭgĭūnt pōrtāsque ōbiēctō rōbŏrĕ fīrmānt.930
Ūnūs tōtă sălūs īn quō Trōiānă mănēbāt
Hēctŏr ădēst, quēm nōn dūraē tĭmŏr ūndĭquĕ mōrtīs,
nōn pătrĭaē tĕnŭērĕ prĕcēs, quīn ōbvĭŭs īrēt
ēt cōntrā māgnūm cōntēndĕrĕ vēllĕt Ăchīllēm.
Quēm prŏcŭl ūt vīdīt tēctūm caēlēstĭbŭs ārmīs,935
ānte ŏcŭlōs sŭbĭtō vīsa ēst Trītōnĭă Pāllās
pērtĭmŭīt claūsīsquĕ fŭgīt sŭă moēnĭă cīrcūm
īnfēlīx pōrtīs, sĕquĭtūr Nērēĭŭs hērōs:
īn sōmnīs vĕlŭtī, cūm pēctŏră tērrŭĭt īră,
hīc cūrsū sŭpĕr īnsĕquĭtūr, fŭgĕre īllĕ vĭdētūr,940
fēstīnāntque āmbō, grēssūm lăbŏr īpsĕ mŏrātūr,
āltērnīs pŏtĕrānt īnsīstĕrĕ coēptă pĕrīclīs,
nēc rĕquĭēs ădĕrāt, tĭmŏr ūndĭquĕ cōncĭtăt īrās.
Spēctānt dē mūrīs mĭsĕrī sŭă fātă părēntēs
pāllēntēmquĕ vĭdēnt sūprēmō tēmpŏrĕ nātūm945
quēm iām sūmmă dĭēs sūprēmā lūcĕ prĕmēbāt.
Huīc sŭbĭto ānte ŏcŭlōs sĭmĭlīs Trītōnĭă frātrī
ōccūrrēns iŭvĕnēm sĭmŭlātō dēcĭpĭt ōrĕ;
nām cūm Dēĭphŏbī tūtūm sē crēdĭdĭt ārmīs,
trānstŭlĭt ād Dănăōs ĭtĕrūm sŭă nūmĭnă Pāllās.950
Cōncūrrūnt iāctīs īntēr sē cōmmĭnŭs hāstīs
īnvīctī iŭvĕnēs: hīc vāstīs īntŏnăt ārmīs,
īlle hōstēm vălĭdūm nēquīquam ūmbōnĕ rĕpēllīt
āltērnīsquĕ fĕrōx mūtāt cōngrēssĭbŭs īctūs.
Sūdŏr ăgīt rīvōs, ēnsēm tĕrĭt hōrrĭdŭs ēnsīs955
cōllātūsque haērēt pĕdĕ pēs ēt dēxtĕră dēxtraē.
Hāstām iām mănĭbūs saēvūs lībrābăt Ăchīllēs
īnquĕ vĭrūm māgnīs ēmīssām vīrĭbŭs ēgīt,
quām praētērlāpsām vītāvīt cāllĭdŭs Hēctōr.
Ēxclāmānt Dănăī. Cōntrā Prĭămēĭŭs hērōs960
vībrātūm iăcŭlūm Vūlcānĭă tōrquĕt ĭn ārmă.
Nēc sūccēssŭs ădēst: nām dūro īnflēctĭtŭr aūrō
dīssĭlŭītquĕ mŭcrō. Gĕmŭērūnt āgmĭnă Trōūm.
Cōncūrrūnt ĭtĕrūm cōllātīs fōrtĭtĕr ārmīs
īnquĕ vĭcēm dūrōs ēvītānt cōmmĭnŭs ēnsēs.965
Nēc sūffērrĕ vălēt ūltrā sōrtēmquĕ sŭprēmām
stāntēmque Aēăcĭdēn dēfēctīs vīrĭbŭs Hēctōr.
Dūmquĕ rĕtrō cēdīt frātērnăquĕ rēbŭs ĭn ārtīs
rēspĭcĭt aūxĭlĭa ēt nūllām vĭdĕt ēssĕ sălūtēm,
sēnsĭt ădēssĕ dŏlōs. Quĭd ăgāt? quaē nūmĭnă sūpplēx970
īnvŏcĕt? ēt tōtō lānguēscūnt cōrpŏrĕ vīrēs
aūxĭlĭūmquĕ nĕgānt; rĕtĭnēt vīx dēxtĕră fērrūm,
nōx ŏcŭlōs ĭnĭmīcă tĕgīt nēc sūbvĕnĭt ūllūm
dēfēsso aūxĭlĭūm; pūgnāt mŏrĭtūrŭs ĕt āltō
cōrdĕ prĕmīt gĕmĭtūs. Īnstāt Nērēĭŭs hērōs975
tūrbātūmquĕ prĕmīt prŏcŭl ūndĭquĕ; tūnc iăcĭt hāstām
ēt mĕdĭās rĭgĭdā trānsfīxīt cūspĭdĕ faūcēs.
Ēxsūltānt Dănăī, Trōēs sŭă vūlnĕră dēflēnt.
Tūnc sīc āmīssīs īnfēlīx vīrĭbŭs Hēctōr:
"Ēn cōncēdĕ mĕōs mĭsĕrīs gĕnĭtōrĭbŭs ārtūs,980
quōs pătĕr īnfēlīx mūltō mērcābĭtŭr aūrō:
dōnă fĕrēs vīctōr. Prĭămī nūnc fīlĭŭs ōrāt,
tē Prĭămūs, dūx īllĕ dŭcūm, quēm Graēcĭă sōlūm
pērtĭmŭīt: sī, nēc prĕcĭbūs nēc mūnĕrĕ vīctūs,
nēc lăcrĭmīs mĭsĕrī nēc clārā gēntĕ mŏvērīs,985
āfflīctī mĭsĕrērĕ pătrīs: mŏvĕāt tŭă Pēleūs
pēctŏră prō Prĭămō, prō nōstrō cōrpŏrĕ Pŷrrhūs."
Tālĭă Prīămĭdēs. Quēm cōntrā dūrŭs Ăchīllēs:
"Quīd mĕă sūpplĭcĭbūs tēmptās īnflēctĕrĕ dīctīs
pēctŏră, quēm pōssēm dīrēptūm mōrĕ fĕrārūm,990
sī sĭnĕrēt nātūră, mĕīs ābsūmĕrĕ mālīs?
Tē vērō trīstēsquĕ fĕraē cūnctaēquĕ vŏlūcrēs
dīrĭpĭēnt, ăvĭdōsquĕ cănēs tŭă vīscĕră pāscēnt.
Haēc ēx tē căpĭēnt Pātrōclī gaūdĭă mānēs,
sī săpĭūnt ūmbraē." Dūm tālĭă māgnŭs Ăchīllēs995
ōrĕ trŭcī iāctāt, vītām mĭsĕrābĭlĭs Hēctōr
rēddĭdĭt. Hūnc ănĭmī nōndūm sătĭātŭs Ăchīllēs
dēlĭgăt ād cūrrūm pĕdĭbūsque ēxsānguĭă mēmbră
tēr cīrcūm mūrōs vīctōr trăhĭt; āltĭŭs īpsōs
fērt dŏmĭnī sūccēssŭs ĕquōs. Tūm māxĭmŭs hērōs1000
dētŭlĭt ād Dănăōs foēdātūm pūlvĕrĕ cōrpūs.
Laētāntūr Dănăī, plāngūnt sŭă vūlnĕră Trōēs
ēt părĭtēr cāptōs dēflēnt cūm fūnĕrĕ mūrōs.
Īntĕrĕā vīctōr dēflētī cōrpŭs ămīcī
fūnĕrăt Aēăcĭdēs pōmpāsque ād fūnĕră dūcīt.1005
Tūm cīrcā tŭmŭlūm mĭsĕrōs răpĭt Hēctŏrĭs ārtūs
ēt văpĭdō cĭnĕrī lūdōrum īndīcĭt hŏnōrēs.
Tŷdīdēs tŷrsīn cūrsū pĕdĭbūsquĕ fĕrōcēm
Mēriōnēm sŭpĕrāt; lūctāndō vīncĭtŭr Āiāx
cūiūs dēcēpīt vīrēs Lāērtĭŭs āstū;1010
caēstĭbŭs ādvērsīs cūnctōs sŭpĕrāvĭt Ĕpēōs
ēt dīscō fōrtī Pŏlўpoētēs dēpŭlĭt ōmnēs
Mēriōnēsque ārcū. Tāndēm cērtāmĭnĕ mīssō
īn sŭă cāstră rĕdīt tūrbīs cŏmĭtātŭs Ăchīllēs.
Flēnt mĭsĕri āmīssūm Phrўgĕs Hēctŏră tōtăquĕ maēstō1015
Troīă sŏnāt plānctū; fūndīt mĭsĕrāndă quĕrēlās
īnfēlīx Hĕcŭbē saēvīsque ărăt ūnguĭbŭs ōră
Āndrŏmăchēquĕ sŭās scīndīt dē pēctŏrĕ vēstēs,
heū tāntō spŏlĭātă vĭrō. Rŭĭt ōmnĭs ĭn ūnō
Hēctŏrĕ caūsă Phrўgūm, rŭĭt hōc dēfēnsă sĕnēctūs1020
āfflīctī mĭsĕrāndă pătrīs, quēm nēc sŭă cōniūnx
tūrbăquĕ nātōrūm nēc māgnī glōrĭă rēgnī
ōblītūm tĕnŭīt vītaē, quīn īrĕt ĭnērmīs
ēt sōlum īnvīctī cāstrīs sē rēddĕrĕt hōstīs.
Mīrāntūr Dănăūm prŏcĕrēs, mīrātŭr ĕt īpsĕ1025
Aēăcĭdēs ănĭmūm mĭsĕrī sĕnĭs; īllĕ trĕmēntēs
āffūsūs gĕnĭbūs tēndēns ād sīdĕră pālmās
haēc ăĭt: "Ō Grāiaē gēntīs fōrtīssĭme Ăchīllēs,
ō rēgnīs ĭnĭmīcĕ mĕīs, tē Dārdănă sōlūm
vīctă trĕmīt pūbēs, tē sēnsīt nōstră sĕnēctūs1030
crūdēlēm nĭmĭūm. Nūnc sīs mītīssĭmŭs ōrō
ēt pătrĭs āfflīctī gĕnĭbūs mĭsĕrērĕ prĕcāntīs
dōnăquĕ quaē pōrtō mĭsĕrī prō cōrpŏrĕ nātī
āccĭpĭās; sī nēc prĕcĭbūs nēc flēctĕrĭs aūrō,
īn sĕnĭs ēxtrēmīs tŭă dēxtĕră saēvĭăt ānnīs:1035
sāltēm saēvă pătēr cŏmĭtābōr fūnĕră nātī!
Nēc vītām mĭhĭ nēc māgnōs cōncēdĕre hŏnōrēs,
sēd fūnūs crūdēlĕ mĕūm! Mĭsĕrērĕ părēntīs
ēt pătĕr ēssĕ mĕō mītīs dē cōrpŏrĕ dīscĕ.
Hēctŏrĭs īntĕrĭtū vīcīstī Dārdănă rēgnă,1040
vīcīstī Prĭămūm: sōrtīs rĕmĭnīscĕrĕ vīctōr
hūmānaē vărĭōsquĕ dŭcūm tū rēspĭcĕ cāsūs."
Hīs tāndēm prĕcĭbūs grāndaēvūm mōtŭs Ăchīllēs
āllĕvăt ā tērrā cōrpūsque ēxsānguĕ părēntī
rēddĭdĭt Hēctŏrĕūm. Pōst haēc sŭă dōnă rĕpōrtāt1045
īn pătrĭām Prĭămūs trīstēsque ēx mōrĕ sŭōrūm
āppărăt ēxsĕquĭās ēxtrēmăquĕ fūnĕră dūcīt.
Tūm pўră cōnstrŭĭtūr, quā bīs sēx cōrpŏră Grāiūm
quādrŭpĕdēsque āddūntŭr ĕquī cūrrūsquĕ tŭbaēquĕ
ēt clĭpĕī gălĕaēquĕ căvaē | ārgūtăquĕ tēlă.1050
Haēc sŭpĕr īngēntī gĕmĭtū cōmpōnĭtŭr Hēctōr:
stānt cīrcum Īlĭădēs mātrēs mănĭbūsquĕ dĕcōrōs
ābrūmpūnt crīnēs lănĭātăquĕ pēctŏră plāngūnt:
īllō nāmquĕ rŏgō nātōrūm fūnĕră cērnūnt.
Tōllĭtŭr ēt iŭvĕnūm māgnō cūm mūrmŭrĕ clāmōr1055
flēbĭlĭs: ārdēbāt flāmmā nāmque Īlĭŏn īllā.
Īntēr quōs gĕmĭtūs lănĭātō pēctŏrĕ cōniūnx
prōvŏlăt Āndrŏmăchē mĕdĭōsque īmmīttĕre ĭn īgnēs
sē cŭpĭt Āstўănāctă tĕnēns, quām iūssă sŭārūm
tūrbă răpīt. Cōntrā tămĕn ōmnĭbŭs ūsquĕ rĕsīstīt,1060
dōnēc cōllāpsaē cĕcĭdērūnt rōbŏră flāmmaē
īnquĕ lĕvēs ăbĭīt tāntūs dūx īllĕ făvīllās.
Sēd iām sīstĕ grădūm fīnēmque īmpōnĕ lăbōrī,
Cāllĭŏpē, vātīsquĕ tŭī mŏdĕrārĕ cărīnām,
Rēmīs quēm cērnīs strīngēntēm lītŏră paūcīs,1065
Iāmquĕ tĕnēt pōrtūm mētāmquĕ pŏtēntĭs Hŏmērī.
Pīĕrĭdūm cŏmĭtātă cŏhōrs, sūmmīttĕ rŭdēntēs
Sānctăquĕ vīrgĭnĕōs laūrō rĕdĭmītă căpīllōs
Īpsă tŭās dēpōnĕ lўrās. Ădĕs, īnclĭtă Pāllās,
Tūquĕ făvē cūrsū vātīs iām, Phoēbĕ, pĕrāctō.1070