1

Pērlĕgĭs? ān cōniūnx prŏhĭbēt nŏvă? pērlĕgĕ; nōn ēst

īstă Mўcēnaēā ‖ līttĕră fāctă mănū.

Pēgăsĭs Oēnōnē, Phrўgĭīs cĕlĕbērrĭmă sīlvīs,

laēsă quĕrōr dē tē, ‖ sī sĭnĭs, īpsă mĕō.

Quīs dĕŭs ōppŏsŭīt nōstrīs sŭă nūmĭnă vōtīs?5

Nē tŭă pērmănĕām, ‖ quōd mĭhĭ crīmĕn ŏbēst?

Lēnĭtĕr, ēx mĕrĭtō quīdquīd pătĭārĕ, fĕrēndūmst;

quaē vĕnĭt īndīgnō ‖ poēnă, dŏlēndă vĕnīt.

Nōndūm tāntŭs ĕrās, cūm tē cōntēntă mărītō

ēdĭtă dē māgnī ‖ flūmĭnĕ nŷmphă fŭī.10

Quī nūnc Prīămĭdēs (ābsīt rĕvĕrēntĭă vērō),

sērvŭs ĕrās; sērvō ‖ nūbĕrĕ nŷmphă tŭlī.

Saēpĕ grĕgēs īntēr rĕquĭēvĭmŭs ārbŏrĕ tēctī

mīxtăquĕ cūm fŏlĭīs ‖ praēbŭĭt hērbă tŏrūm;

saēpĕ sŭpēr strāmēn fēnōquĕ iăcēntĭbŭs āltō15

dēfēnsa ēst hŭmĭlī ‖ cānă prŭīnă căsā.

Quīs tĭbĭ mōnstrābāt sāltūs vēnātĭbŭs āptōs

ēt tĕgĕrēt cătŭlōs ‖ quā fĕră rūpĕ sŭōs?

Rētĭă saēpĕ cŏmēs măcŭlīs dīstēntă tĕtēndī,

saēpĕ cĭtōs ēgī ‖ pēr iŭgă lōngă cănēs.20

Īncīsaē sērvānt ā tē mĕă nōmĭnă fāgī

ēt lĕgŏr Oēnōnē ‖ fālcĕ nŏtātă tŭā,

ēt quāntūm trūncī, tāntūm mĕă nōmĭnă crēscūnt.

Crēscĭte ĕt īn tĭtŭlōs ‖ sūrgĭtĕ rēctă mĕōs.

Pōpŭlŭs ēst, mĕmĭnī, flŭvĭālī cōnsĭtă rīvō,25

ēst īn quā nōstrī ‖ līttĕră scrīptă mĕmōr;

pōpŭlĕ, vīvĕ, prĕcōr, quaē cōnsĭtă mārgĭnĕ rīpaē

hōc īn rūgōsō ‖ cōrtĭcĕ cārmĕn hăbēs:

"cūm Părĭs Oēnōnē pŏtĕrīt spīrārĕ rĕlīctā,

ād fōntēm Xānthī ‖ vērsă rĕcūrrĕt ăquă."30

Xānthĕ, rĕtrō prŏpĕrā, vērsaēquĕ rĕcūrrĭtĕ lŷmphaē.

Sūstĭnĕt Oēnōnēn ‖ dēsĕrŭīssĕ Părīs.

Īllă dĭēs fātūm mĭsĕraē mĭhĭ dīxĭt, ăb īllā

pēssĭmă mūtātī ‖ coēpĭt ămōrĭs hĭēmps,

quā Vĕnŭs ēt Iūnō sūmptīsquĕ dĕcēntĭŏr ārmīs35

vēnĭt ĭn ārbĭtrĭūm ‖ nūdă Mĭnērvă tŭūm.

Āttŏnĭtī mĭcŭērĕ sĭnūs, gĕlĭdūsquĕ cŭcūrrīt,

ūt mĭhĭ nārrāstī, ‖ dūrĕ, pĕr ōssă trĕmōr.

Cōnsŭlŭī (nĕque ĕnīm mŏdĭcē tērrēbăr) ănūsquĕ

lōngaēvōsquĕ sĕnēs; ‖ cōnstĭtĭt ēssĕ nĕfās.40

Caēsa ăbĭēs, sēctaēquĕ trăbēs, ēt clāssĕ părātā

caērŭlă cērātās ‖ āccĭpĭt ūndă rătēs.

Flēstī dīscēdēns; hōc sāltēm pārcĕ nĕgārĕ.

Praētĕrĭtō măgĭs ēst ‖ īstĕ pŭdēndŭs ămōr.

Ēt flēsti ēt nōstrōs vīdīstī flēntĭs ŏcēllōs;45

mīscŭĭmūs lăcrĭmās ‖ maēstŭs ŭtērquĕ sŭās;

nōn sīc ādpŏsĭtīs vīncītūr vītĭbŭs ūlmūs,

ūt tŭă sūnt cōllō ‖ brācchĭă nēxă mĕō.

Ā! quŏtĭēns, cūm tē vēntō quĕrĕrērĕ tĕnērī,

rīsērūnt cŏmĭtēs; ‖ īllĕ sĕcūndŭs ĕrāt.50

Ōscŭlă dīmīssaē quŏtĭēns rĕpĕtītă dĕdīstī;

quām vīx sūstĭnŭīt ‖ dīcĕrĕ līnguă "vălē."

Aūră lĕvīs rĭgĭdō pēndēntĭă līntĕă mālō

sūscĭtăt ēt rēmīs ‖ ērŭtă cānĕt ăquă.

Prōsĕquŏr īnfēlīx ŏcŭlīs ăbĕūntĭă vēlă,55

quā lĭcĕt, ēt lăcrĭmīs ‖ ūmĕt ărēnă mĕīs,

ūtquĕ cĕlēr vĕnĭās, vĭrĭdēs Nērēĭdăs ōrō,

scīlĭcĕt ūt vĕnĭās ‖ īn mĕă dāmnă cĕlēr.

Vōtīs ērgŏ mĕīs ălĭī rĕdĭtūrĕ rĕdīstī.

Eī mĭhĭ! prō dīrā ‖ paēlĭcĕ blāndă fŭī.60

Āspĭcĭt īmmēnsūm mōlēs nātīvă prŏfūndūm;

mōns fŭĭt; aēquŏrĕīs ‖ īllă rĕsīstĭt ăquīs.

Hīnc ĕgŏ vēlă tŭaē cōgnōvī prīmă cărīnaē.

Ēt mĭhĭ pēr flūctūs ‖ īmpĕtŭs īrĕ fŭīt.

Dūm mŏrŏr, īn sūmmā fūlsīt mĭhĭ pūrpŭră prōrā.65

Pērtĭmŭī, cūltūs ‖ nōn ĕrăt īllĕ tŭūs.

Fīt prŏpĭōr tērrāsquĕ cĭtā rătĭs āttĭgĭt aūrā;

fēmĭnĕās vīdī ‖ cōrdĕ trĕmēntĕ gĕnās.

Nōn sătĭs īd fŭĕrāt (quĭd ĕnīm fŭrĭōsă mŏrābār?);

haērēbāt grĕmĭō ‖ tūrpĭs ămīcă tŭō.70

Tūnc vērō rūpīquĕ sĭnūs ēt pēctŏră plānxī

ēt sĕcŭī mădĭdās ‖ ūnguĕ rĭgēntĕ gĕnās

īmplēvīquĕ săcrām quĕrŭlīs ŭlŭlātĭbŭs Īdēn;

īllūc hās lăcrĭmās ‖ īn mĕă sāxă tŭlī.

Sīc Hĕlĕnē dŏlĕāt dēsērtăquĕ cōniŭgĕ plōrēt,75

quaēquĕ prĭōr nōbīs ‖ īntŭlĭt, īpsă fĕrāt.

Nūnc tĭbĭ cōnvĕnĭūnt, quaē tē pĕr ăpērtă sĕquāntūr

aēquŏră lēgĭtĭmōs ‖ dēstĭtŭāntquĕ vĭrōs.

Āt cūm paūpĕr ĕrās ārmēntăquĕ pāstŏr ăgēbās,

nūllă nĭsi Oēnōnē ‖ paūpĕrĭs ūxŏr ĕrāt.80

Nōn ĕgŏ mīrŏr ŏpēs, nēc mē tŭă rēgĭă tāngīt

nēc dē tōt Prĭămī ‖ dīcăr ŭt ūnă nŭrūs.

Nōn tămĕn ūt Prĭămūs nŷmphaē sŏcĕr ēssĕ rĕcūsēt

aūt Hĕcŭbaē fŭĕrīm ‖ dīssĭmŭlāndă nŭrūs.

Dīgnăquĕ sum ēt cŭpĭō fĭĕrī mātrōnă pŏtēntīs;85

sūnt mĭhĭ, quās pōssīnt ‖ scēptră dĕcērĕ, mănūs;

nēc mē, fāgĭnĕā quōd tēcūm frōndĕ iăcēbām,

dēspĭcĕ; pūrpŭrĕō ‖ sūm măgĭs āptă tŏrō.

Dēnĭquĕ tūtŭs ămōr mĕŭs ēst; mĭhĭ nūllă părāntūr

bēllă nĕc ūltrīcēs ‖ ādvĕhĭt ūndă rătēs.90

Tŷndărĭs īnfēstīs fŭgĭtīvă rĕpōscĭtŭr ārmīs;

hāc vĕnĭt īn thălămōs ‖ dōtĕ sŭpērbă tŭōs.

Quaē sī sīt Dănăīs rēddēndă, vĕl Hēctŏră frātrēm,

vēl cūm Dēĭphŏbō ‖ Pōlўdămāntă rŏgā;

quīd grăvĭs Āntēnōr, Prĭămūs quīd suādĕăt īpsĕ95

cōnsŭlĕ, quīs aētās ‖ lōngă măgīstră fŭīt.

Tūrpĕ rŭdīmēntūm, pătrĭaē praēpōnĕrĕ rāptām;

caūsă pŭdēndă tŭa ēst; ‖ iūstă vĭr ārmă mŏvēt.

Nēc tĭbĭ, sī săpĭās, fīdām prōmīttĕ Lăcaēnām,

quaē sĭt ĭn āmplēxūs ‖ tām cĭtŏ vērsă tŭōs.100

Ūt mĭnŏr Ātrīdēs tĕmĕrātī foēdĕră lēctī

clāmăt ĕt ēxtērnī ‖ laēsŭs ămōrĕ dŏlēt,

tū quŏquĕ clāmābīs. nūllā rĕpărābĭlĭs ārtĕ

laēsă pŭdīcĭtĭa ēst; ‖ dēpĕrĭt īllă sĕmēl.

Ārdĕt ămōrĕ tŭī. sīc ēt Mĕnĕlāŏn ămāvīt;105

nūnc iăcĕt īn vĭdŭō ‖ crēdŭlŭs īllĕ tŏrō.

Fēlīx Āndrŏmăchē, cērtō bĕnĕ nūptă mărītō!

Ūxŏr ăd ēxēmplūm frātrĭs ‖ hăbēndă fŭī;

tū lĕvĭōr fŏlĭīs, tūm cūm sĭnĕ pōndĕrĕ sūcī

mōbĭlĭbūs vēntīs ‖ ārĭdă fāctă vŏlānt;110

ēt mĭnŭs ēst īn tē quām sūmmā pōndŭs ărīstā,

quaē lĕvĭs āssĭdŭīs ‖ sōlĭbŭs ūstă rĭgēt.

Hōc tŭă (nām rĕcŏlō) quōndām gērmānă cănēbāt,

sīc mĭhĭ dīffūsīs ‖ vātĭcĭnātă cŏmīs:

"Quīd făcĭs, Oēnōnē? quĭd hărēnaē sēmĭnă māndās?115

Nōn prōfēctūrīs ‖ lītŏră būbŭs ărās.

Grāri iŭvēncă vĕnīt, quaē tē pătrĭāmquĕ dŏmūmquĕ

pērdāt. Iō! prŏhĭbē. ‖ Grāiă iŭvēncă vĕnīt.

Dūm lĭcĕt, ōbscēnām pōntō dēmērgĭtĕ pūppīm.

Heū! quāntūm Phrўgĭī ‖ sānguĭnĭs īllă vĕhīt."120

Dīxĕrăt; īn cūrsū fămŭlaē răpŭērĕ fŭrēntēm,

āt mĭhĭ flāvēntēs ‖ dīrĭgŭērĕ cŏmaē.

Ā! nĭmĭūm mĭsĕraē vātēs mĭhĭ vēră fŭīstī:

pōssĭdĕt, ēn, sāltūs ‖ Grāiă iŭvēncă mĕōs.

Sīt făcĭē quămŭīs īnsīgnĭs, ădūltĕră cērtēst.125

Dēsĕrŭīt sŏcĭōs ‖ hōspĭtĕ cāptă dĕōs.

Īllām dē pătrĭā Thēseūs (nĭsĭ nōmĭnĕ fāllōr)

nēscĭŏ quīs Thēseūs ‖ ābstŭlĭt āntĕ sŭā.

Ā iŭvĕne ēt cŭpĭdō crēdātūr rēddĭtă vīrgŏ?

Ūnde hōc cōmpĕrĕrīm tām ‖ bĕnĕ, quaērĭs? ămō.130

Vīm lĭcĕt āppēllēs ēt cūlpām nōmĭnĕ vēlēs;

quaē tŏtĭēns rāpta ēst, ‖ praēbŭĭt īpsă răpī.

Āt mănĕt Oēnōnē fāllēntī cāstă mărītō;

ēt pŏtĕrās fāllī ‖ lēgĭbŭs īpsĕ tŭīs.

Mē Sătўrī cĕlĕrēs (sīlvīs ĕgŏ tēctă lătēbām)135

quaēsĭĕrūnt răpĭdō, ‖ tūrbă prŏtērvă, pĕdē

cōrnĭgĕrūmquĕ căpūt pīnū praēcīnctŭs ăcūtā

faūnŭs ĭn īmmēnsīs, ‖ quā tŭmĕt Īdă, iŭgīs.

Mē fĭdĕ cōnspĭcŭūs Troīaē mūnītŏr ămāvīt;

īllĕ mĕaē spŏlĭūm ‖ vīrgĭnĭtātĭs hăbēt,140

īd quŏquĕ lūctāndō; rūpī tămĕn ūnguĕ căpīllōs,

ōrăquĕ sūnt dĭgĭtīs ‖ āspĕră fāctă mĕīs.

Nēc prĕtĭūm stūprī gēmmās aūrūmquĕ pŏpōscī;

tūrpĭtĕr īngĕnŭūm ‖ mūnĕră cōrpŭs ĕmūnt.

Īpsĕ, rătūs dīgnām, mĕdĭcās mĭhĭ trādĭdĭt ārtēs145

ādmīsītquĕ mĕās ‖ ād sŭă dōnă mănūs.

Quaēcūmque hērbă pŏtēns ăd ŏpēm rādīxquĕ mĕdēndō

ūtĭlĭs īn tōtō ‖ nāscĭtŭr ōrbĕ, mĕāst.

Mē mĭsĕrām, quŏd ămōr nōn ēst mĕdĭcābĭlĭs hērbīs.

Dēfĭcĭōr prūdēns ‖ ārtĭs ăb ārtĕ mĕā.150

Īpsĕ rĕpērtŏr ŏpīs vāccās pāvīssĕ Phĕraēās

fērtŭr, ĕt ē nōstrō ‖ saūcĭŭs īgnĕ fŭīt.

Quōd nēc grāmĭnĭbūs tēllūs fēcūndă crĕāndīs

nēc dĕŭs, aūxĭlĭūm ‖ tū mĭhĭ fērrĕ pŏtēs.

Ēt pŏtĕs, ēt mĕrŭī. dīgnaē mĭsĕrērĕ pŭēllaē.155

Nōn ĕgŏ cūm Dănăīs ‖ ārmă crŭēntă fĕrō;

sēd tŭă sūm tēcūmquĕ fŭī pŭĕrīlĭbŭs ānnīs,

ēt tŭă, quōd sŭpĕrēst ‖ tēmpŏrĭs, ēssĕ prĕcōr.

Perlegis? an coniunx prohibet nova? perlege; non est

ista Mycenaea littera facta manu.

Pegasis Oenone, Phrygiis celeberrima silvis,

laesa queror de te, si sinis, ipsa meo.

5Quis deus opposuit nostris sua numina votis?

Ne tua permaneam, quod mihi crimen obest?

Leniter, ex merito quidquid patiare, ferendumst;

quae venit indigno poena, dolenda venit.

Nondum tantus eras, cum te contenta marito

10edita de magni flumine nympha fui.

Qui nunc Priamides (absit reverentia vero),

servus eras; servo nubere nympha tuli.

Saepe greges inter requievimus arbore tecti

mixtaque cum foliis praebuit herba torum;

15saepe super stramen fenoque iacentibus alto

defensa est humili cana pruina casa.

Quis tibi monstrabat saltus venatibus aptos

et tegeret catulos qua fera rupe suos?

Retia saepe comes maculis distenta tetendi,

20saepe citos egi per iuga longa canes.

Incisae servant a te mea nomina fagi

et legor Oenone falce notata tua,

et quantum trunci, tantum mea nomina crescunt.

Crescite et in titulos surgite recta meos.

25Populus est, memini, fluviali consita rivo,

est in qua nostri littera scripta memor;

popule, vive, precor, quae consita margine ripae

hoc in rugoso cortice carmen habes:

"cum Paris Oenone poterit spirare relicta,

30ad fontem Xanthi versa recurret aqua."

Xanthe, retro propera, versaeque recurrite lymphae.

Sustinet Oenonen deseruisse Paris.

Illa dies fatum miserae mihi dixit, ab illa

pessima mutati coepit amoris hiemps,

35qua Venus et Iuno sumptisque decentior armis

venit in arbitrium nuda Minerva tuum.

Attoniti micuere sinus, gelidusque cucurrit,

ut mihi narrasti, dure, per ossa tremor.

Consulvi (neque enim modice terrebar) anusque

40longaevosque senes; constitit esse nefas.

Caesa abies, sectaeque trabes, et classe parata

caerula ceratas accipit unda rates.

Flesti discedens; hoc saltem parce negare.

Praeterito magis est iste pudendus amor.

45Et flesti et nostros vidisti flentis ocellos;

miscuimus lacrimas maestus uterque suas;

non sic adpositis vincitur vitibus ulmus,

ut tua sunt collo bracchia nexa meo.

A! quotiens, cum te vento quererere teneri,

50riserunt comites; ille secundus erat.

Oscula dimissae quotiens repetita dedisti;

quam vix sustinuit dicere lingua "vale."

Aura levis rigido pendentia lintea malo

suscitat et remis eruta canet aqua.

55Prosequor infelix oculis abeuntia vela,

qua licet, et lacrimis umet arena meis,

utque celer venias, virides Nereidas oro,

scilicet ut venias in mea damna celer.

Votis ergo meis alii rediture redisti.

60Ei mihi! pro dira paelice blanda fui.

Aspicit immensum moles nativa profundum;

mons fuit; aequoreis illa resistit aquis.

Hinc ego vela tuae cognovi prima carinae.

Et mihi per fluctus impetus ire fuit.

65Dum moror, in summa fulsit mihi purpura prora.

Pertimui, cultus non erat ille tuus.

Fit propior terrasque cita ratis attigit aura;

femineas vidi corde tremente genas.

Non satis id fuerat (quid enim furiosa morabar?);

70haerebat gremio turpis amica tuo.

Tunc vero rupique sinus et pectora planxi

et secui madidas ungue rigente genas

implevique sacram querulis ululatibus Iden;

illuc has lacrimas in mea saxa tuli.

75Sic Helene doleat desertaque coniuge ploret,

quaeque prior nobis intulit, ipsa ferat.

Nunc tibi conveniunt, quae te per aperta sequantur

aequora legitimos destituantque viros.

At cum pauper eras armentaque pastor agebas,

80nulla nisi Oenone pauperis uxor erat.

Non ego miror opes, nec me tua regia tangit

nec de tot Priami dicar ut una nurus.

Non tamen ut Priamus nymphae socer esse recuset

aut Hecubae fuerim dissimulanda nurus.

85Dignaque sum et cupio fieri matrona potentis;

sunt mihi, quas possint sceptra decere, manus;

nec me, faginea quod tecum fronde iacebam,

despice; purpureo sum magis apta toro.

Denique tutus amor meus est; mihi nulla parantur

90bella nec ultrices advehit unda rates.

Tyndaris infestis fugitiva reposcitur armis;

hac venit in thalamos dote superba tuos.

Quae si sit Danais reddenda, vel Hectora fratrem,

vel cum Deiphobo Polydamanta roga;

95quid gravis Antenor, Priamus quid suadeat ipse

consule, quis aetas longa magistra fuit.

Turpe rudimentum, patriae praeponere raptam;

causa pudenda tua est; iusta vir arma movet.

Nec tibi, si sapias, fidam promitte Lacaenam,

100quae sit in amplexus tam cito versa tuos.

Ut minor Atrides temerati foedera lecti

clamat et externi laesus amore dolet,

tu quoque clamabis. nulla reparabilis arte

laesa pudicitia est; deperit illa semel.

105Ardet amore tui. sic et Menelaon amavit;

nunc iacet in viduo credulus ille toro.

Felix Andromache, certo bene nupta marito!

Uxor ad exemplum fratris habenda fui;

tu levior foliis, tum cum sine pondere suci

110mobilibus ventis arida facta volant;

et minus est in te quam summa pondus arista,

quae levis assiduis solibus usta riget.

Hoc tua (nam recolo) quondam germana canebat,

sic mihi diffusis vaticinata comis:

115"Quid facis, Oenone? quid harenae semina mandas?

Non profecturis litora bubus aras.

Graia iuvenca venit, quae te patriamque domumque

perdat. Io! prohibe. Graia iuvenca venit.

Dum licet, obscenam ponto demergite puppim.

120Heu! quantum Phrygii sanguinis illa vehit."

Dixerat; in cursu famulae rapuere furentem,

at mihi flaventes diriguere comae.

A! nimium miserae vates mihi vera fuisti:

possidet, en, saltus Graia iuvenca meos.

125Sit facie quamuis insignis, adultera certest.

Deservit socios hospite capta deos.

Illam de patria Theseus (nisi nomine fallor)

nescio quis Theseus abstulit ante sua.

A iuvene et cupido credatur reddita virgo?

130Unde hoc compererim tam bene, quaeris? amo.

Vim licet appelles et culpam nomine veles;

quae totiens rapta est, praebuit ipsa rapi.

At manet Oenone fallenti casta marito;

et poteras falli legibus ipse tuis.

135Me Satyri celeres (silvis ego tecta latebam)

quaesierunt rapido, turba proterva, pede

cornigerumque caput pinu praecinctus acuta

faunus in immensis, qua tumet Ida, iugis.

Me fide conspicuus Troiae munitor amavit;

140ille meae spolium virginitatis habet,

id quoque luctando; rupi tamen ungue capillos,

oraque sunt digitis aspera facta meis.

Nec pretium stupri gemmas aurumque poposci;

turpiter ingenuum munera corpus emunt.

145Ipse, ratus dignam, medicas mihi tradidit artes

admisitque meas ad sua dona manus.

Quaecumque herba potens ad opem radixque medendo

utilis in toto nascitur orbe, meast.

Me miseram, quod amor non est medicabilis herbis.

150Deficior prudens artis ab arte mea.

Ipse repertor opis vaccas pavisse Pheraeas

fertur, et e nostro saucius igne fuit.

Quod nec graminibus tellus fecunda creandis

nec deus, auxilium tu mihi ferre potes.

155Et potes, et merui. dignae miserere puellae.

Non ego cum Danais arma cruenta fero;

sed tua sum tecumque fui puerilibus annis,

et tua, quod superest temporis, esse precor.