PERSONAE

HERCVLES

IOLE

NVTRIX

DEIANIRA

HYLLVS

ALCMENE

PHILOCTETES

LICHAS TACITUS

CHORVS DUPLEX

SCAENA PRIMUM IN EVBOEA INSVLA DEINDE TRACHINE

HERCVLES

Sator deorum, cuius excussum manu

utraeque Phoebi sentiunt fulmen domus,

secure regna: protuli pacem tibi,

quacumque Nereus porrigi terras vetat.

5Non est tonandum; perfidi reges iacent,

saevi tyranni. Fregimus quidquid fuit

tibi fulminandum. Sed mihi caelum, parens,

adhuc negatur? Parvi certe Iove

ubique dignus teque testata est meum

10patrem noverca. Quid tamen nectis moras?

Numquid timemur? Numquid impositum sibi

non poterit Atlas ferre cum caelo Herculem?

Quid astra, genitor, quid negas? Mors me tibi

certe remisit, omne concessit malum

15quod terra genuit, pontus aer inferi:

nullus per urbes errat Argolicas leo,

Stymphalis icta est, Maenali nulla est fera;

sparsit peremptus aureum serpens nemus

et hydra vires posuit et notos Hebro

20cruore pingues hospitum fregi greges

hostique traxi spolia Thermodontiae.

Vici regentem fata nec tantum redi,

sed trepidus atrum Cerberum vidit dies

et ille solem. Nullus Antaeus Libys

25animam resumit, cecidit ante aras suas

Busiris, una Geryon sparsus manu

taurusque populis horridus centum pavor.

Quodcumque tellus genuit infesta occidit

meaque fusum est dextera: iratis deis

30non licuit esse. Si negat mundus feras,

animum noverca, redde nunc nato patrem

vel astra forti. Nec peto ut monstres iter;

permitte tantum, genitor: inveniam viam.

Vel si times ne terra concipiat feras,

35properet malum quodcumque, dum terra Herculem

habet videtque: nam quis invadet mala

aut quis per urbes rursus Argolicas erit

Iunonis odio dignus? In tutum meas

laudes redegi, nulla me tellus silet:

40me sensit ursae frigidum Scythicae genus

Indusque Phoebo subditus, cancro Libys;

te, clare Titan, testor: occurri tibi

quacumque fulges, nec meos lux prosequi

potuit triumphos, solis excessi vices

45intraque nostras substitit metas dies.

Natura cessit, terra defecit gradum:

lassata prior est. Nox et extremum chaos

in me incucurrit: inde ad hunc orbem redi,

nemo unde retro est. Tulimus Oceani minas,

50nec ulla valuit quatere tempestas ratem

quamcumque pressi - pars quota est Perseus mei?

Iam vacuus aether non potest odio tuae

sufficere nuptae quasque devincam feras

tellus timet concipere nec monstra invenit.

55Ferae negantur: Hercules monstri loco

iam coepit esse; quanta non fregi mala,

quot scelera nudus? Quidquid immane obstitit,

solae manus stravere; nec iuvenis feras

timui nec infans. Quidquid est iussum leve est,

60nec ulla nobis segnis illuxit dies.

O quanta fudi monstra quae nullus mihi

rex imperavit! Institit virtus mihi

Iunone peior. Sed quid inpavidum genus

fecisse prodest? Non habent pacem dei:

65purgata tellus omnis in caelo videt

quodcumque timuit: transtulit Iuno feras.

Ambit peremptus cancer ardentem plagam

Libyaeque sidus fertur et messes alit;

annum fugacem tradit Astraeae leo,

70at ille, iactans fervidam collo iubam,

austrum madentem siccat et nimbos rapit.

Invasit omnis ecce iam caelum fera

meque antecessit: victor e terris meos

specto labores, astra portentis prius

75ferisque Iuno tribuit, ut caelum mihi

faceret timendum - sparserit mundum licet

caelumque terris peius ac peius Styge

irata faciat, dabitur Alcidae locus.

Si post feras, post bella, post Stygium canem

80hauddum astra merui, Siculus Hesperium latus

tangat Pelorus, una iam tellus erit:

illinc fugabo maria; si iungi iubes,

committat undas Isthmos, et iuncto salo

nova ferantur Atticae puppes via.

85Mutetur orbis, vallibus currat novis

Hister novasque Tanais accipiat vias.

Da, da tuendos, Iuppiter, saltem deos:

illa licebit fulmen a parte auferas,

ego quam tuebor. Sive glacialem polum,

90seu me tueri fervidam partem iubes,

hac esse superos parte securos puta.

Cirrhaea Paean templa et aetheriam domum

serpente caeso meruit - o quotiens iacet

Python in hydra! Bacchus et Perseus deis

95iam se intulere - sed quota est mundi plaga

oriens subactus aut quota est Gorgon fera?

Quis astra natus laudibus meruit suis

ex te et noverca? Quem tuli mundum peto.

Sed tu, comes laboris Herculei, Licha,

100perfer triumphos, Euryti victos lares

stratumque regnum. Vos pecus rapite ocius

qua templa tollens ora Cenaei Iovis

aestu timendum spectat Euboicum mare.

CHORVS

Par ille est superis cui pariter dies

105et fortuna fuit; mortis habet vices

lente cum trahitur vita gementibus.

Quisquis sub pedibus fata rapacia

et puppem posuit fluminis ultimi,

non captiva dabit bracchia vinculis

110nec pompae veniet nobile ferculum:

numquam est ille miser cui facile est mori.

Illum si medio decipiat ratis

ponto, cum Borean expulit Africus

aut Eurus Zephyrum, cum mare dividunt,

115non puppis lacerae fragmina conligit,

ut litus medio speret in aequore:

vitam qui poterit reddere protinus,

solus non poterit naufragium pati.

Nos turpis macies et lacrimae tenent

120et crinis patrio pulvere sordidus.

Nos non flamma rapax, non fragor obruit:

felices sequeris, mors, miseros fugis.

Stamus, sed patriae messibus heu locus

et silvis dabitur, lapsaque sordidae

125fient templa casae; iam gelidus Dolops

hac ducet pecudes qua tepet obrutus

stratae qui superest Oechaliae cinis.

Illo Thessalicus pastor in oppido

indocta referens carmina fistula

130cantu nostra canet tempora flebili;

et dum pauca deus saecula contrahet,

quaeretur patriae quis fuerit locus.

Felix incolui non steriles focos

nec ieiuna soli iugera Thessali:

135ad Trachina vocor, saxa rigentia

et dumeta iugis horrida torridis,

vix gratum pecori montivago nemus.

At si quas melior sors famulas vocat,

illas aut volucer transferet Inachus

140aut Dircaea colent moenia, qua fluit

Ismenos tenui flumine languidus -

hic mater tumidi nupserat Herculis?

Falsa est de geminis fabula noctibus,

aether cum tenuit sidera longius

145commisitque vices Lucifer Hespero

et Solem vetuit Delia tardior:

quae cautes Scythiae, quis genuit lapis?

Num Titana ferum te Rhodope tulit,

te praeruptus Athos, te fera Caspia,

150quae virgata tibi praebuit ubera?

Nullis vulneribus pervia membra sunt:

ferrum sentit hebes, lentior est chalybs;

in nudo gladius corpore frangitur

et saxum resilit, fataque neglegit

155et mortem indomito pectore provocat.

Non illum poterant figere cuspides,

non arcus Scythica tensus harundine,

non quae tela gerit Sarmata frigidus

aut qui soliferae suppositus plagae

160vicino Nabatae vulnera derigit

Parthus Gnosiacis certior ictibus.

Muros Oechaliae corpore propulit;

nil obstare valet; vincere quod parat

iam victum est - quota par vulnere concidit?

165Pro fato potuit vultus iniquior

et vidisse sat est Herculeas minas.

Quis vastus Briareus, quis tumidus Gyges,

supra Thessalicum cum stetit aggerem

caeloque insereret vipereas manus,

170hoc vultu riguit? Commoda cladibus

magnis magna patent, nil superest mali:

iratum miserae vidimus Herculem.

IOLE

At ego infelix non templa suis

conlapsa deis sparsosve focos,

175natis mixtos arsisse patres

hominique deos, templa sepulcris:

nullum querimur commune malum.

Alio nostras fortuna vocat

lacrimas, alias flere ruinas

180mea fata iubent.

Quae prima querar? Quae summa gemam?

Pariter cunctas deflere iuvat,

nec plura dedit pectora Tellus,

ut digna sonent verbera fatis.

185Me vel Sipylum flebile saxum

fingite, superi,

vel in Eridani ponite ripis,

ubi maesta sonat Phaethontiadum

silva sororum;

me vel Siculis addite saxis,

190ubi fata gemam Thessala Siren,

vel in Edonas tollite silvas,

qualis natum Daulias ales

solet Ismaria flere sub umbra:

formam lacrimis aptate meis

195resonetque malis aspera Trachin.

Cypria lacrimas Myrrha tuetur,

raptum coniunx Ceyca gemit,

sibi Tantalis est facta superstes;

fugit vultus Philomela suos

200natumque sonat flebilis Atthis:

cur mea nondum capiunt volucres

bracchia plumas?

Felix, felix, cum silva domus

nostra feretur

patrioque sedens ales in agro

205referam querulo murmure casus

volucremque Iolen fama loquetur.

Vidi, vidi miseranda mei

fata parentis,

cum letifero stipite pulsus

tota iacuit sparsus in aula:

210pro, si tumulum fata dedissent,

quotiens, genitor, quaerendus eras!

Potuine tuam spectare necem,

nondum teneras vestite genas

necdum forti sanguine, Toxeu?

215Quid vestra queror fata, parentes,

quos in tutum mors aequa tulit?

Mea me lacrimas fortuna rogat:

iam iam dominae captiva colus

fusosque legam.

Pro, saeve decor formaque mortem

220paritura mihi,

tibi cuncta domus concidit uni,

dum me genitor negat Alcidae

atque Herculeus socer esse timet.

Sed iam dominae tecta petantur.

CHORVS

225Quid regna tui clara parentis

proavosque tuos respicis amens?

Fugiat vultus fortuna prior.

Felix quisquis novit famulum

regemque pati

230vultusque suos variare potest.

Rapuit vires pondusque mali

casus animo qui tulit aequo.

NVTRIX

Quam cruentus feminas stimulat furor,

cum patuit una paelici et nuptae domus!

235Scylla et Charybdis Sicula contorquens freta

minus est timenda, nulla non melior fera est.

Namque ut reluxit paelicis captae decus

et fulsit Iole qualis innubis dies

purisve clarum noctibus sidus micat,

240stetit furenti similis ac torvum intuens

Herculea coniunx; feta ut Armenia iacens

sub rupe tigris hoste conspecto exilit

aut iussa thyrsum quatere conceptum ferens

Maenas Lyaeum dubia quo gressus agat

245haesit parumper; tum per Herculeos lares

lymphata rapitur, tota vix satis est domus:

incurrit, errat, sistit, in vultus dolor

processit omnis, pectori paene intimo

nihil est relictum; fletus insequitur minas.

250Nec unus habitus durat aut uno furit

contenta vultu: nunc inardescunt genae,

pallor ruborem pellit et formas dolor

errat per omnes; queritur implorat gemit.

Sonvere postes ecce praecipiti gradu,

255secreta mentis ore confuso exserit.

DEIANIRA

Quamcumque partem sedis aetheriae premis,

coniunx Tonantis, mitte in Alciden feram

quae mihi satis sit. Si qua fecundum caput

palude tota vastior serpens movet,

260ignara vinci, si quid excessit feras

immane dirum horribile, quo viso Hercules

avertat oculos, hoc specu immenso exeat.

Vel si ferae negantur, hanc animam, precor,

converte in aliquod - quodlibet possum malum

265hac mente fieri. Commoda effigiem mihi

parem dolori: non capit pectus minas.

Quid excutis telluris extremae sinus

orbemque versas? Quid rogas Ditem mala?

Omnes in isto pectore invenies feras

270quas timuit; odiis accipe hoc telum tuis:

ego sum, noverca, perdere Alciden potens:

perfer manus quocumque; quid cessas, dea?

Utere furente! Quod iubes fieri nefas?

Reperi, quid haeres? Ipsa iam cesses licet,

275haec ira satis est. NUT. Pectoris sani parum,

alumna, questus comprime et flammas doma;

frena dolorem. Coniugem ostende Herculis.

DE. Iole meis captiva germanos dabit

natis Iovisque fiet ex famula nurus?

280Num flamma cursus pariter et torrens feret

et ursa pontum sicca caeruleum bibet?

Non ibo inulta: gesseris caelum licet

totusque pacem debeat mundus tibi,

est aliquid hydra peius: iratae dolor

285nuptae. Quis ignis tantus in caelum furit

ardentis Aetnae? Quidquid est victum tibi

hic vincet animus - capta praeripiet toros?

Adhuc timebam monstra, iam nullum est malum:

cessere pestes, in locum venit ferae

290invisa paelex. Summe pro rector deum

et clare Titan, Herculis tantum fui

coniunx timentis; vota quae superis tuli

cessere captae, paelici felix fui,

illi meas audistis, o superi, preces,

295incolumis illi remeat - o nulla dolor

contente poena, quaere supplicia horrida,

incogitata, infanda, Iunonem doce

quid odia valeant: nescit irasci satis.

Pro me gerebas bella, propter me vagas

300Achelous undas sanguine infecit suo,

cum lenta serpens fieret, in taurum trucem

nunc flecteret serpente deposita minas,

et mille in hoste vinceres uno feras.

Iam displicemus, capta praelata est mihi -

305non praeferetur: qui dies thalami ultimus

nostri est futurus, hic erit vitae tuae.

Quid hoc? Recedit animus et ponit minas;

iam cessat ira - quid miser langues dolor?

Perdis furorem, coniugis sanctae fidem

310mihi reddis iterum. Quid vetas flammas ali?

Quid frangis ignes? Hunc mihi serva impetum,

pares eamus - non erit votis opus:

aderit noverca quae manus nostras regat

nec invocata. NUT. Quod paras demens scelus?

315Perimes maritum, cuius extremus dies

primusque laudes novit et caelo tenus

erecta terras fama suppositas habet?

Iam tota in istos terra consurget lares

domusque soceri prima et Aetolum genus

320sternetur omne, saxa iam dudum ac faces

in te ferentur, vindicem tellus suum

defendet omnis: una quot poenas dabis!

Effugere terras crede et humanum genus

te posse - fulmen genitor Alcidae gerit:

325iam iam minaces ire per caelum faces

specta et tonantem fulmine excusso diem.

Mortem quoque ipsam, quam putes tutam, time:

dominatur illic patruus Alcidae tui.

Quocumque perges, misera, cognatos deos

330illi videbis. DE. Maximum fieri scelus

et ipsa fateor, sed dolor fieri iubet.

NUT. Moriere. DE. moriar Herculis nempe incluti

coniunx nec ullus nocte discussa dies

viduam notabit nec meos paelex toros

335captiva capiet. Ante ab occasu dies

nascetur, Indos ante glacialis polus

Scythasve tepida Phoebus inficiet rota,

quam me relictam Thessalae inspiciant nurus.

Meo iugales sanguine extinguam faces.

340Aut pereat aut me perimat; elisis feris

et coniugem addat, inter Herculeos licet

me quoque labores numeret: Alcidae toros

moritura certe corpore amplectar meo.

Ire, ire ad umbras Herculis nuptam libet,

345sed non inultam: si quid ex nostro Hercule

concepit Iole, manibus evellam meis

ante et per ipsas paelicem invadam faces.

Me nuptiali victimam feriat die

infestus, Iolen dum supra exanimem ruam:

350felix iacet quicumque quos odit premit.

NUT. Quid ipsa flammas pascis et vastum foves

ultro dolorem? Misera, quid cassum times?

Dilexit Iolen: nempe cum staret parens

regisque natam peteret - in famulae locum

355regina cecidit: perdidit vires amor

multumque ab illa traxit infelix status.

Illicita amantur, excidit quidquid licet.

DE. Fortuna amorem peior inflammat magis:

amat vel ipsum quod caret patrio lare,

360quod nudus auro crinis et gemma iacet,

ipsas misericors forsan aerumnas amat;

hoc usitatum est Herculi: captas amat.

NUT. Dilecta Priami nempe Dardanii soror

concessa famula est; adice quot nuptas prius,

365quot virgines dilexit: erravit vagus.

Arcadia nempe virgo, Palladios choros

dum nectit, Auge, vim stupri passa excidit,

nullamque amoris Hercules retinet notam.

Referam quid alias? Nempe Thespiades vacant

370brevique in illis arsit Alcides face.

Hospes Timoli Lydiam fovit nurum

et amore captus ad leves sedit colos,

tenerum feroci stamen intorquens manu.

Nempe illa cervix spolia deposuit ferae

375crinemque mitra pressit et famulus stetit,

hirtam Sabaea marcidus myrrha comam:

ubique calvit, sed levi calvit face.

DE. Haerere amantes post vagos ignes solent.

NUT. Famulamne et hostis praeferet gnatam tibi?

380DE. Ut laeta silvas forma vernantes habet,

quas nemore nudo primus investit tepor,

at cum solutos expulit Boreas Notos

et saeva totas bruma decussit comas,

deforme solis aspicis truncis nemus:

385sic nostra longum forma percurrens iter

deperdit aliquid semper et fulget minus,

nec illa venus est: quidquid in nobis fuit

olim petitum cecidit et periit labans,

aetas citato senior eripuit gradu

390materque multum rapuit ex illo mihi.

Vides ut altum famula non perdat decus?

Cessere cultus penitus et paedor sedet;

tamen per ipsas fulget aerumnas decor

nihilque ab illa casus et fatum grave

395nisi regna traxit. Hic meum pectus timor,

altrix, lacessit, hic rapit somnos pavor.

Praeclara totis gentibus coniunx eram

thalamosque nostros invido voto nurus

optabat omnis, quae nimis quicquam deos

400orabat ullos: nuribus Argolicis fui

mensura voti. Quem Iovi socerum parem,

altrix, habebo? Quis sub hoc mundo mihi

dabitur maritus? Ipse qui Alcidae imperat,

facibus suis me iungat Eurystheus licet,

405minus est. Toris carvisse regnantis leve est:

alte illa cecidit quae viro caret Hercule.

NUT. Conciliat animos coniugum partus fere.

DE. Hic ipse forsan dividet partus toros.

NUT. Famula illa trahitur interim donum tibi.

410DE. Hic quem per urbes ire praeclarum vides

et viva tergo spolia gestantem ferae,

qui regna miseris donat et celsis rapit

vasta gravatus horridam clava manum,

cuius triumphos ultimi Seres canunt

415et quisquis alius orbe consaepto iacet,

levis est nec illum gloriae stimulat decor.

Errat per orbem, non ut aequetur Iovi

nec ut per urbes magnus Argolicas eat:

quod amet requirit, virginum thalamos petit.

420Si qua est negata, rapitur; in populos furit,

nuptas ruinis quaerit et vitium impotens

virtus vocatur. Cecidit Oechalia inclita

unusque Titan vidit atque unus dies

stantem et cadentem; causa bellandi est amor.

425Totiens timebit Herculi natam parens

quotiens negabit, hostis est quotiens socer

fieri recusat: si gener non est, ferit.

Post haec quid istas innocens servo manus,

donec furentem simulet ac saeva manu

430intendat arcus meque natumque opprimat?

Sic coniuges expellit Alcides suas,

haec sunt repudia; nec potest fieri nocens:

terris videri sceleribus causam suis

fecit novercam. Quid stupes segnis, furor?

435Scelus occupandum est: perage, dum fervet manus.

NUT. Perimes maritum? DE. Paelicis certe meae.

NUT. At Iove creatum. DE. Nempe et Alcmena satum.

NUT. Ferrone? DE. Ferro. NUT. Si nequis? DE. Perimam dolo.

NUT. Quis iste furor est? DE. Quem meus coniunx docet.

440NUT. Quem nec noverca potuit, hunc perimes virum?

DE. Caelestis ira quos premit, miseros facit:

humana nullos. NUT. Parce, miseranda, et time.

DE. Contempsit omnes ille qui mortem prius;

libet ire in enses. NUT. Maior admisso tuus,

445alumna, dolor est; culpa par odium exigat.

Cur saeva modicis statuis? Ut laesa es, dole.

DE. Leve esse credis paelicem nuptae malum?

Quidquid dolorem pascit, hoc nimium puta.

NUT. Amorne clari fugit Alcidae tibi?

450DE. Non fugit, altrix, remanet et penitus sedet

fixus medullis, crede; sed magnus dolor

iratus amor est. NUT. Artibus magicis fere

coniugia nuptae precibus admixtis ligant.

Vernare iussi frigore in medio nemus

455missumque fulmen stare; concussi fretum

cessante vento, turbidum explicui mare

et sicca tellus fontibus patuit novis.

Habuere motum saxa, discussi fores

umbrasque Ditis, et mea iussi prece

460manes locuntur, silvit infernus canis;

nox media solem vidit et noctem dies:

mare terra caelum et Tartarus servit mihi

nihilque leges ad meos cantus tenet:

flectemus illum, carmina invenient iter.

465DE. Quas Pontus herbas generat aut quas Thessala

sub rupe Pindus alvit inveniam malum

cui cedat ille? Carmine in terras mago

descendat astris Luna desertis licet

et bruma messes videat et cantu fugax

470stet deprehensum fulmen et versa vice

medius coactis ferveat stellis dies:

non flectet illum. NUT. Vicit et superos Amor.

DE. Vincetur uni forsan et spolium dabit

Amorque summus fiet Alcidae labor.

475Sed te per omne caelitum numen precor,

per hunc timorem: quidquid arcani apparo

penitus recondas et fide tacita premas.

NUT. Quid istud est quod esse secretum petis?

DE. Non tela sunt, non anna, non ignis minax.

480NUT. Praestare fateor posse me tacitam fidem,

si scelere careat: interim scelus est fides.

DE. Circumspice agedum, ne quis arcana occupet,

partemque in omnem vultus inquirens eat.

NUT. En locus ab omni tutus arbitrio vacat.

485DE. Est in remoto regiae sedis loco

arcana tacitus nostra defendens specus.

Non ille primos accipit soles locus,

non ille seros, cum ferens Titan diem

lassam rubenti mergit Oceano rotam.

490Illic amoris pignus Herculei latet.

Altrix, fatebor: auctor est Nessus mali

quem gravida Nephele Thessalo genuit duci,

qua gelidus astris inserit Pindus caput

ultraque nubes Othrys eductus riget.

495Namque ut subactus Herculis clava horridi

Achelous omnis facilis in species dari

tandem peractis omnibus patuit feris

unoque turpe subdidit cornu caput,

me coniugem dum victor Alcides habet,

500repetebat Argos. Forte per campos vagus

Evenos altum gurgitem in pontum ferens

iam paene summis turbidus ripis erat.

Transire Nessus verticem solitus vadis

pretium poposcit; meque iam dorso ferens

505qua iungit hominem spina deficiens equo,

frangebat ipsas fluminis tumidi minas.

Iam totus undis Nessus exierat ferox

medioque adhuc errabat Alcides vado,

vasto rapacem verticem scindens gradu;

510at ille, ut esse vidit Alciden procul:

"Tu praeda nobis" inquit "et coniunx eris;

prohibetur undis", meque complexu ferens

gressum citabat. Non tenent undae Herculem:

"Infide vector" inquit, "immixti licet

515Ganges et Hister vallibus iunctis eant,

vincemus ambos, consequar telo fugam."

Praecessit arcus verba; tum longum ferens

harundo vulnus tenuit haerentem fugam

mortemque fixit. Ille, iam quaerens diem,

520tabem fluentis vulneris dextra excipit

traditque nobis ungulae insertam suae,

quam forte saeva sciderat avolsam manu.

Tunc verba moriens addit: "Hoc" inquit "magae

dixere amorem posse defigi malo;

525hoc docta Mycale Thessalas docuit nurus,

unam inter omnis Luna quam sequitur magas

astris relictis. Inlitas vestes dabis

hac" inquit "ipsa tabe, si paelex tuos

invisa thalamos tulerit et coniunx levis

530aliam parenti dederit altisono nurum.

Hoc nulla lux conspiciat, hoc tenebrae tegant

tantum remotae: sic potens vires suas

sanguis tenebit." Verba deprendit quies

mortemque lassis intulit membris sopor.

535Tu, quam meis admittit arcanis fides,

perge ut nitentem virus in vestem datum

mentem per artus adeat et tacitum intumas

intret medullas. NUT. Ocius iussa exsequar,

alumna, precibus tu deum invictum advoca,

540qui certa tenera tela dimittit manu.

DE. Te te precor, quem mundus et superi timent

et aequor et qui fulmen Aetnaeum quatit,

timende matri teliger saevae puer:

intende certa spiculum velox manu,

545non ex sagittis levibus: e numero, precor,

graviore prome quod tuae nondum manus

misere in aliquem; non levi telo est opus,

ut amare possit Hercules. Rigidas manus

intende et arcum cornibus iunctis para.

550Nunc, nunc sagittam prome qua quondam horridus

Iovem petisti, fulmine abiecto deus

cum fronte subita tumuit et rabidum mare

taurus puellae vector Assyriae scidit;

immitte amorem, vincat exempla omnia:

555amare discat coniuges. Si quas decor

Ioles inussit pectori Herculeo faces,

extingue totas, perbibat formam mei.

Tu fulminantem saepe domuisti Iovem,

tu furva nigri sceptra gestantem poli,

560turbae ducem maioris et dominum Stygis,

tuque, o noverca gravior irata deus,

cape hunc triumphum: solus evince Herculem.

NUT. Prolata vis est quaeque Palladia colu

lassavit omnem texta famularem manum.

565Nunc ingeratur virus et vestis bibat

Herculea pestem; precibus augebo malum.

In tempore ipso navus occurrit Lichas:

celanda vis est dira, ne pateant doli.

DE. O Quod superbae non habent umquam domus,

570fidele semper regibus nomen Licha,

cape hos amictus, nostra quos nevit manus,

dum vagus in orbe fertur et victus mero

tenet feroci Lydiam gremio nurum,

dum poscit Iolen. Sed iecur fors horridum

575flectam merendo: merita vicerunt malos.

Non ante coniunx induat vestes iube

quam ture flammas pascat et placet deos,

cana rigentem populo cinctus comam.

Ipsa ad penates regios gressus feram

580precibusque Amoris horridi matrem colam.

Vos, quas paternis extuli comites focis,

Calydoniae, lugete deflendam vicem.

CHORVS

Flemus casus, Oenei, tuos

comitum primos turba per annos,

585flemus dubios, miseranda, toros.

Nos Acheloi tecum solitae

pulsare vadum, cum iam tumidas

vere peracto poneret undas

gracilisque gradu serperet aequo

590nec praecipitem volveret amnem

flavus rupto fonte Lycormas;

nos Palladias ire per aras

et virgineos celebrare choros,

nos Cadmeis orgia ferre

595tecum solitae condita cistis,

cum iam pulso sidere brumae

tertia soles evocat aestas

et spiciferae concessa deae

Attica mystas cludit Eleusin.

600Nunc quoque casum quemcumque times,

fidas comites accipe fatis:

nam rara fides ubi iam melior

fortuna ruit.

Tu quicumque es qui sceptra tenes,

605licet omne tua vulgus in aula

centum pariter limina pulset:

cum tot populis stipatus eas,

in tot populis vix una fides.

Tenet auratum limen Erinys,

610et cum magnae patuere fores,

intrant fraudes cautique doli

ferrumque latens; cumque in populos

prodire paras, comes invidia est:

noctem quotiens sum ovet Eos,

615regem totiens credite nasci.

Pauci reges, non regna colunt:

plures fulgor concitat aulae.

Cupit hic regi proximus ipsi

clarus totas ire per urbes

620(urit miserum gloria pectus),

cupit hic gazis implere famem,

nec tamen omnis plaga gemmiferi

sufficit Histri

nec tota sitim Lydia vincit

625nec quae Zephyro subdita tellus

stupet aurato flumine clarum

radiare Tagum,

nec si totus serviat Hebrus

ruraque dives iungat Hydaspes

intraque suos currere fines

630spectet toto flumine Gangen:

avidis, avidis natura parum est.

Colit hic reges regumque lares,

non ut presso vomere semper

numquam cesset curvus arator

635vel mille secent arva coloni:

solas optat quas ponat opes.

Colit hic reges, calcet ut omnes

perdatque aliquos nullumque levet:

tantum ut noceat cupit esse potens.

640Quota pars moritur tempore fati!

Rarum est felix idemque senex:

quos felices Cynthia vidit,

vidit miseros enata dies,

nec sibi felix pauper habetur,

645nisi felices cecidisse videt.

O si pateant pectora ditum!

Quantos intus sublimis agit

fortuna metus!

Bruttia Coro pulsante fretum

650lenior unda est.

Pectora pauper secura gerit:

carpit faciles vilesque cibos,

sed non strictos respicit enses;

tenet e patula pocula fago,

655sed non trepida tenet illa manu:

aurea miscet pocula sanguis.

Caespes Tyrio mollior ostro

solet inpavidos ducere somnos;

aurea rumpunt texta quietem

vigilesque trahit purpura noctes.

Coniunx modico nupta marito

non disposito clara monili

660gestat pelagi dona rubentis,

nec gemmiferas detrahit aures

lapis Eoa lectus in unda

nec Sidonio mollis aeno

repetita bibit lana rubores,

665nec Maeonia distinguit acu

quae Phoebeis subditus euris

legit Eois Ser arboribus:

quaelibet herbae tinxere colus

quas indoctae nevere manus,

670sed non dubios fovet illa toros.

Sequitur dira lampade Erinys

quarum populi coluere diem.

675Quisquis medium defugit iter

stabili numquam tramite curret:

dum petit unum praebere diem

patrioque puer constitit axe

nec per solitum decurrit iter,

680sed Phoebeis ignota petens

sidera flammis errante rota,

secum pariter perdidit orbem.

Medium caeli dum sulcat iter,

tenuit placidas Daedalus oras

685nullique dedit nomina ponto;

sed dum volucres vincere veras

Icarus audet

patriasque puer despicit alas

Phoeboque volat proxumus ipsi,

690dedit ignoto nomina ponto:

male pensantur magna ruinis.

Felix alius magnusque sonet,

me nulla vocet turba potentem.

Stringat tenuis litora puppis

695nec magna meas aura phaselos

iubeat medium scindere pontum:

transit tutos Fortuna sinus

medioque rates quaerit in alto,

quarum feriunt sipara nubes.

700Sed quid pavido territa vultu,

qualis Baccho saucia Thyias,

fertur rapido regina gradu?

Quae te rursus fortuna rotat,

miseranda, refer:

705licet ipsa neges, vultus loquitur

quodcumque tegis.

DEIANIRA

Vagus per artus errat excussos tremor,

erectus horret crinis, impulsis adhuc

stat terror animis et cor attonitum salit

pavidumque trepidis palpitat venis iecur.

710Ut fractus austro pontus etiamnum tumet,

quamuis quiescat languidis ventis dies,

ita mens adhuc vexatur excusso metu.

Semel profecto premere felices deus

cum coepit, urget. Hos habent magna exitus.

CHORVS

715Quis tam impotens, miseranda, te casus rotat?

DE. Ut missa palla est tabe Nessea inlita

thalamisque maerens intuli gressum meis,

nescioquid animus timuit ...

... et fraudem struit.

Libet experiri. Solibus virus ferum

720flammisque Nessus sanguinem ostendi arcuit:

hic ipse fraudes esse praemonuit dolus.

Et forte, nulla nube respersus iubar,

laxabat ardens fervidum Titan diem

(vix ora solvi patitur etiamnunc timor):

725medios in ignes solis et claram facem,

quo tincta fuerat palla vestisque inlita,

abiectus horret villus et Phoebi coma

tepefactus arsit (vix queo monstrum eloqui).

Nives ut Eurus solvit aut tepidus Notus,

730quas vere primo lucidus perdit Mimas,

utque evolutos frangit Ionio salo

opposita fluctus Leucas et lassus tumor

in litore ipso spumat, aut caelestibus

aspersa tepidis tura laxantur focis,

735sic languet omne vellus et perdit comas.

Dumque ista miror, causa mirandi perit;

quin ipsa tellus spumeos motus agit

et quidquid illa tabe contactum est labat

tumensque tacita ...

... quassat caput

740natum paventem cerno et ardenti pede

gressus ferentem. Prome quid portes novi.

HYLLVS

I, profuge, quaere si quid ulterius patet

terris freto sideribus Oceano inferis:

ultra labores, mater, Alcidae fuge.

745DE. Nescioquod animus grande praesagit malum.

HY. Plenae triumphi templa Iunonis pete:

haec tibi patent, delubra praeclusa omnia.

DE. Effare quis me casus insontem premat.

HY. Decus illud orbis atque praesidium unicum,

750quem fata terris in locum dederant Iovis,

o mater, abiit: membra et Herculeos toros

urit lues nescioqua; qui domuit feras,

ille ille victor vincitur maeret dolet.

Quid quaeris ultra? DE. Miserias properant suas

755audire miseri; fare, quo posita in statu

iam nostra domus est? O lares, miseri lares!

Nunc vidua, nunc expulsa, nunc ferar obruta.

HY. Non sola maeres Herculem: toto iacet

mundo gemendus; fata nec, mater, tua

760privata credas: iam genus totum obstrepit.

Hunc ecce luctum quem gemis cuncti gemunt;

commune terris omnibus pateris malum.

Luctum occupasti: prima, non sola Herculem,

miseranda, maeres. DE. Quam prope a leto tamen

765ede, ede quaeso iaceat Alcides meus.

HY. Mors refugit illum victa quae in regno suo

semel est nec audent fata tam vastum nefas

admittere. Ipsa forsitan trepida colus

Clotho manu proiecit et fata Herculis

770timet peragere. Pro diem, infandum diem!

Hocne ille summo magnus Alcides erit?

DE. Ad fata et umbras atque peiorem polum

praecedere illum dicis? An possum prior

mortem occupare? Fare, si nondum occidit.

775HY. Euboica tellus vertice immenso tumens

pulsatur omni latere: Phrixeum mare

scindit Caphereus, servit hoc Austro latus;

at qua nivosi patitur Aquilonis minas,

Euripus undas flectit instabilis vagas

780septemque cursus volvit et totidem refert,

dum lassa Titan mergit Occano iuga.

Hic rupe celsa, nulla quam nubes ferit,

annosa fulgent templa Cenaei Iovis.

Ut stetit ad aras omne votivum pecus

785totumque tauris gemuit auratis nemus,

spolium leonis sordidum tabo exuit

posuitque clavae pondus et pharetra gravis

laxavit umeros. Veste tunc fulgens tua,

cana revinctus populo horrentem comam,

790succendit aras: "Accipe has" inquit "focis

non false messis genitor et largo sacer

splendescat ignis ture, quod Phoebum colens

dives Sabaeis colligit truncis Arabs.

Pacata tellus" inquit "et caelum et freta,

795feris subactis omnibus victor redi:

depone fulmen" - Gemitus in medias preces

stupente et ipso cecidit; hinc caelum horrido

clamore complet: qualis impressa fugax

taurus bipenni volnus et telum ferens

800delubra vasto trepida mugitu replet,

aut quale mundo fulmen emissum tonat,

sic ille gemitu sidera et pontum ferit,

et vasta Chalcis sonuit et voces Cyclas

excepit omnis; hinc petrae Capherides,

805hinc omne voces reddit Herculeas nemus.

Flentem videmus. Vulgus antiquam putat

rabiem redisse; tunc fugam famuli petunt.

At ille voltus ignea torquens face

unum inter omnes sequitur et quaerit Lichan.

810Complexus aras ille tremibunda manu

mortem metu consumpsit et parvum sui

poenae reliquit. Dumque tremibundum manu

tenuit cadaver: "Hac manu, hac" inquit "ferar,

o fata, victus? Herculem vicit Lichas?

815Ecce alia clades: Hercules perimit Lichan.

Facta inquinentur: fiat hic summus labor."

In astra missus fertur et nubes vago

spargit cruore; talis in caelum exilit

harundo Getica iussa dimitti manu

820aut quam Cydon excussit: inferius tamen

et tela fugient. Truncus in pontum cadit,

in saxa cervix: unus ambobus iacet.

"Resistite" inquit, "non furor mentem abstulit,

furore gravius istud atque ira malum est:

825in me iuvat saevire." Vix pestem indicat

et saevit: artus ipse dilacerat suos

et membra vasta carpit avellens manu.

Exuere amictus quaerit: hoc solum Herculem

non posse vidi; trahere conatus tamen

830et membra traxit: corporis palla horridi

pars est et ipsa - vestis immiscet cutem.

Nec causa dirae cladis in medio patet,

sed causa tamen est; vixque sufficiens malo

nunc ore terram languidus prono premit,

835nunc poscit undas - unda non vincit malum;

fluctisona quaerit litora et pontum occupat:

famularis illum retinet errantem manus -

o sortem acerbam! Fuimus Alcidae pares.

Nunc puppis illum litore Euboico refert

840Austerque lenis pondus Herculeum rapit;

destituit animus membra, nox oculos premit.

DE. Quid, anime, cessas? Quid stupes? Factum est scelus:

natum reposcit Iuppiter, Iuno aemulum;

...

reddendus orbi est - quod potest reddi, exhibe:

845eat per artus ensis exactus meos.

Sic, sic agendum est - tam levis poenas manus

tantas reposcit? Perde fulminibus, socer,

nurum scelestam. Nec levi telo manus

armetur: illud fulmen exiliat polo,

850quo, nisi fuisset genitus Alcides tibi,

hydram cremasses: pestem ut insolitam feri

et ut noverca peius irata malum.

Emitte telum quale in errantem prius

Phaethonta missum est: perdidi in solo Hercule

855et ipsa populos. - Quid rogas telum deos?

Iam parce socero: coniugem Alcidae necem

optare pudeat: haec erit voto manus,

a me petatur; occupa ferrum ocius -

cur deinde ferrum? Quidquid ad mortem trahit

860telum est abunde: rupe ab aetheria ferar.

Haec, haec renatum prima quae noscit diem

Oeta eligatur; corpus hinc mitti placet. -

Levis una mors est - levis, at extendi potest:

abrupta cautes scindat et partem mei

865ferat omne saxum, pendeant lacerae manus

totumque rubeat asperi montis latus. -

Eligere nescis, anime, cui telo incubes!

Utinam esset, utinam fixus in thalamis meis

Herculeus ensis: huic decet ferro inmori. -

870Una perire dextera nobis sat est?

Coite, gentes, saxa et immensas faces

iaculetur orbis, nulla nunc cesset manus,

corripite tela, vindicem vestrum abstuli:

impune saevi sceptra iam reges gerent,

875impune iam nascetur indomitum malum;

reddentur arae cernere assuetae hostiam

similem colenti: sceleribus feci viam;

ego vos tyrannis regibus monstris feris

saevisque rapto vindice opposui deis. -

880Cessas, Tonantis socia? Non spargis facem

imitata fratrem et mittis ereptam Iovi

meque ipsa perdis? Laus tibi erepta incluta est,

ingens triumphus: aemuli, Iuno, tui

mortem occupavi.

NVTRIX

Quid domum impulsam trahis?

885Erroris istic omne quodcumque est nefas.

Haut est nocens quicumque non sponte est nocens.

DE. Quicumque fato ignoscit et parcit sibi,

errare meruit: morte damnari placet.

NUT. Nocens videri, qui mori quaerit, cupit.

890DE. Mors innocentes sola deceptos facit.

NUT. Titana fugies? DE. Ipse me Titan fugit.

NUT. Vitam relinques? DE. Miseram, ut Alciden sequar.

NUT. Superest et auras ille caelestes trahit.

DE. Vinci Hercules cum potuit, hinc coepit mori.

895NUT. Natum relinques fataque abrumpes tua?

DE. Quamcumque natus sepelit haec vixit diu.

NUT. Virum sequeris. DE. Praegredi castae solent.

NUT. Si te ipsa damnas, scelere te misera arguis.

DE. Nemo nocens sibi ipse poenas inrogat.

900NUT. Multis remissa est vita quorum error nocens,

non dextra fuerat. Fata quis damnat sua?

DE. Quicumque fata iniqua sortitus fuit.

NUT. Hic ipse Megaram nempe confixam suis

stravit sagittis atque natorum indolem

905Lernaea figens tela furibunda manu;

ter parricida factus ignovit tamen

sibi, nam furoris fonte Cinyphio scelus

sub axe Libyco tersit et dextram abluit.

Quo, misera, pergis? Cur tuas damnas manus?

910DE. Damnat meas devictus Alcides manus:

placet scelus punire. NUT. Si novi Herculem,

aderit cruenti forsitan victor mali

dolorque fractus cedet Alcidae tuo.

DE. Exedit artus virus, ut fama est, hydrae;

915immensa pestis coniugis membra abstulit.

NUT. Serpentis illi virus enectae autumas

haut posse vinci, qui malum vivum tulit?

Elisit hydram, dente cum fixo stetit

media palude victor effuso obrutus

920artus veneno. Sanguis hunc Nessi opprimet,

qui vicit ipsas horridi Nessi manus?

DE. Frustra tenetur ille qui statuit mori:

proinde lucem fugere decretum est mihi.

Vixit satis quicumque cum Alcide occidit.

925NUT. Per has aniles ecce te supplex comas

atque ubera ista paene materna obsecro:

depone tumidas pectoris laesi minas

mortisque dirae expelle decretum horridum.

DE. Quicumque misero forte dissuadet mori,

930crudelis ille est: interim poena est mori,

sed saepe donum; pluribus venia obfuit.

NUT. Defende saltem dexteram, infelix, tuam

fraudisque facinus esse, non nuptae, sciat.

DE. Defendar illic: inferi absolvent ream,

935a me ipsa damnor; purget has Pluton manus.

Stabo ante ripas, immemor Lethe, tuas

et umbra tristis coniugem excipiam meum.

Sed tu, nigrantis regna qui torques poli,

para laborem (scelera quae quisque ausus est,

940hic vincit error: Iuno non ausa Herculem est

eripere terris), horridam poenam para.

Sisyphia cervix cesset et nostros lapis

impellat umeros; me vagus fugiat latex

meamque fallax unda deludat sitim;

945merui manus praebere turbinibus tuis,

quaecumque regem Thessalum torques rota;

effodiat avidus hinc et hinc vultur fibras;

vacat una Danais: has ego explebo vices.

Laxate, manes; recipe me comitem tibi,

950Phasiaca coniunx: peior haec, peior tuo

utroque dextra est scelere, seu mater nocens

seu dira soror es; adde me comitem tuis,

Threicia coniunx, sceleribus; natam tuam,

Althaea mater, recipe, nunc veram tui

955agnosce prolem - quid tamen tantum manus

vestrae abstulerunt? Claudite Elysium mihi,

quaecumque fidae coniuges nemoris sacri

lucos tenetis; si qua respersit manus

viri cruore nec memor castae facis

960stricto cruenta Belias ferro stetit,

in me suas agnoscat et laudet manus:

in hanc abire coniugum turbam libet -

sed et illa fugiet turba tam diras manus.

Invicte coniunx, innocens animus mihi,

965scelesta manus est. Pro nimis mens credula,

pro Nesse fallax atque semiferi doli!

Auferre cupiens paelici eripui mihi.

Recede, Titan, tuque quae blanda tenes

in luce miseros vita: cariturae Hercule

970lux vilis ista est. Exigat poenas sibi

reddamque vitam - fata an extendo mea

mortemque, coniunx, ad tuas servo manus?

Virtusne superest aliqua et armatae manus

intendere arcum tela missurum valent?

975An arma cessant teque languenti manu

non audit arcus? Si potes letum dare,

animosa coniunx dexteram exspecto tuam.

Mors differatur: frange ut insontem Lichan,

alias in urbes sparge et ignotum tibi

980inmitte in orbem; perde ut Arcadiae nefas

et quidquid aliud cessit - at ab illis tamen,

coniunx, redisti.

HYLLVS

Parce iam, mater, precor,

ignosce fatis; error a culpa vacat.

DE. Si vera pietas, Hylle, quaerenda est tibi,

985iam perime matrem - pavida quid tremuit manus?

Quid ora flectis? Haec erit pietas scelus.

Ignave dubitas? Herculem eripui tibi:

haec, haec peremit dextra, cui debes patri

avum Tonantem. Maius eripui decus,

990quam luce tribui. Si tibi ignotum est nefas,

a matre disce. Seu tibi iugulo placet

mersisse ferrum sive maternum libet

invadere uterum, mater intrepidum tibi

praebebit animum. Non erit tantum scelus

995a te peractum: dextera sternar tua,

sed mente nostra. Natus Alcidae times?

Ita nulla peragas iussa, nec frangens mala

erres per orbem, si qua nascetur fera

referas parentem: dexteram intrepidam para.

1000Patet ecce plenum pectus aerumnis: feri. -

Scelus remitto, dexterae parcent tuae

Eumenides ipsae: verberum crepuit sonus.

Quaenam ista torquens angue vibrato comam

temporibus atras squalidis pinnas quatit?

1005Quid me flagranti, dira, persequeris face,

Megaera? Poenas poscis Alcidae? Dabo.

Iamne inferorum, diva, sedere arbitri?

Sed ecce laxas carceris video fores.

Quis iste saxum immane detritis gerit

1010iam senior umeris? Ecce iam victus lapis

quaerit relabi. Membra quis praebet rotae?

Hic ecce pallens dira Tisiphone stetit,

causam reposcit; parce verberibus, precor,

Megaera, parce, sustine Stygias faces:

1015scelus est amoris. Sed quid hoc? Tellus labat

et aula tectis crepuit excussis - minax

unde iste coetus? Totus in vultus meos

decurrit orbis, hinc et hinc populi fremunt

totusque poscit vindicem mundus suum.

1020Iam parcite, urbes. Quo fugam praeceps agam?

Mors sola portus dabitur aerumnis meis.

Testor nitentis flammeam Phoebi rotam

superosque testor: Herculem in terris adhuc

moritura linquo. HY. Fugit attonita, ei mihi.

1025Peracta iam pars matris est: statuit mori;

nunc nostra superest, mortis auferre impetum.

O misera pietas: si mori matrem vetas,

patri es scelestus; si mori pateris, tamen

in matre peccas - urget hinc illinc scelus.

1030Inhibenda tamen est: pergam et eripiam neci.

CHORVS

Verum est quod cecinit sacer

Thressae sub Rhodopes iugis

aptans Pieriam chelyn

Orpheus, Calliopae genus,

1035aeternum fieri nihil.

Illius stetit ad modos

torrentis rapidi fragor,

oblitusque sequi fugam

amisit liquor impetum;

1040et dum fluminibus mora est,

defecisse putant Getae

Hebrum Bistones ultimi.

Aduexit volucrem nemus

et silva residens venit;

1045aut si qua aera pervolat

auditis vaga cantibus

ales deficiens cadit.

Abrumpit scopulos Athos

Centauros obiter ferens

1050et iuxta Rhodopen stetit

laxata nive cantibus;

et quercum fugiens suam

ad vatem properat Dryas.

Ad cantus veniunt tuos

1055ipsis cum latebris ferae

iuxtaque inpavidum pecus

sedit Marmaricus leo

nec dammae trepidant lupos

et serpens latebras fugit

1060tunc oblita veneni.

Quin per Taenarias fores

manes cum tacitos adit

maerentem feriens chelyn,

cantu Tartara flebili

1065et tristes Erebi deos

vicit nec timuit Stygis

iuratos superis lacus.

Haesit non stabilis rota

victo languida turbine,

1070increvit Tityi iecur,

dum cantus volucres tenet;

tunc primum Phrygius senex

undis stantibus immemor

excussit rabidam sitim

1075nec pomis adhibet manus,

et vinci lapis improbus

et vatem potuit sequi.

Audis tu quoque, navita:

inferni ratis aequoris

1080nullo remigio venit.

Sic cum vinceret inferos

Orpheus carmine funditus,

consumptos iterum deae

supplent Eurydices colus.

1085Sed dum respicit immemor

nec credens sibi redditam

Orpheus Eurydicen sequi,

cantus praemia perdidit:

quae nata est iterum perit.

1090Tunc solamina cantibus

quaerens flebilibus modis

haec Orpheus cecinit Getis:

"...

leges in superos datas

et qui tempora digerens

1095quattuor praecipitis deus

anni disposuit vices;

nulli non avidi colus

Parcas stamina nectere:

quod natum est properat mori."

1100Vati credere Thracio

devictus iubet Hercules.

Iam, iam legibus obrutis

mundo cum veniet dies,

australis polus obruet

1105quidquid per Libyam iacet

et sparsus Garamas tenet;

arctous polus obruet

quidquid subiacet axibus

et siccus Boreas ferit.

1110Amisso trepidus polo

Titan excutiet diem.

Caeli regia concidens

ortus atque obitus trahet

atque omnis pariter deos

1115perdet mors aliqua et chaos,

et mors fata novissima

in se constituet sibi.

Quis mundum capiet locus?

discedet via Tartari,

1120fractis ut pateat polis?

An quod dividit aethera

a terris spatium sat est

et mundi nimium malis?

Quis tantum capiet nefas

1125fati, quis, superi, locus

pontum Tartara sidera

regna unus capiet tria?

Sed quis non modicus fragor

aures attonitas movet?

1130Est est Herculeus sonus.

HERCVLES

Converte, Titan clare, anhelantes equos,

emitte noctem: pereat hic mundo dies

quo morior, atra nube inhorrescat polus;

obsta novercae. Nunc, pater, caecum chaos

1135reddi decebat, hinc et hinc compagibus

ruptis uterque debuit frangi polus;

quid parcis astris? Herculem amittis, pater.

Nunc partem in omnem, Iuppiter, specta poli,

ne quis Gyges Thessalica iaculetur iuga

1140et fiat Othrys pondus Encelado leve.

Laxabit atri carceris iam iam fores

Pluton superbus, vincula excutiet patri

caelumque reddet. Ille qui pro fulmine

tuisque facibus natus in terris eram,

1145ad Styga revertor: surget Enceladus ferox

mittetque quo nunc premitur in superos onus.

Regnum omne, genitor, aetheris dubium tibi

mors nostra faciet - antequam spolium tui

caelum omne fiat, conde me tota, pater,

1150mundi ruina, frange quem perdis polum.

CHO. Non vana times, gnate Tonantis:

nunc Thessalicam Pelion Ossam

premet et Pindo congestus Athos

nemus aetheriis inseret astris;

1155vincet scopulos inde Typhoeus

et Tyrrhenam feret Inarimen;

feret Aetnaeos inde caminos

scindetque latus montis aperti

nondum Enceladus fulmine victus:

1160iam te caeli regna secuntur.

HE. Ego qui relicta morte, contempta Styge,

per media Lethes stagna cum spolio redi

quo paene lapsis excidit Titan equis,

ego quem deorum regna senserunt tria,

1165morior nec ullus per meum stridet latus

transmissus ensis, haut meae telum necis

saxum est nec instar montis abrupti lapis

aut totus Othrys, non truci rictu gigas

Pindo cadaver obruit toto meum:

1170sine hoste vincor, quodque me torquet magis

(o misera virtus!) summus Alcidae dies

nullum malum prosternit; inpendo, ei mihi,

in nulla vitam facta. Pro mundi arbiter

superique quondam dexterae testes meae,

1175pro cuncta tellus, Herculis vestri placet

mortem perire? Dirus o nobis pudor,

o turpe fatum: femina Herculeae necis

auctor feretur! Morior Alcides quibus!

Invicta si me cadere feminea manu

1180volvere fata perque tam turpes colus

mea mors cucurrit, cadere placuisset mihi

Iunonis odio: feminae caderem manu,

sed caelum habentis. Si nimis superis fuit,

Scythico sub axe genita domuisset meas

1185vires Amazon - feminae cuius manu

Iunonis hostis vincor! Hinc gravior tui,

noverca, pudor est. Quid diem hunc laetum vocas?

Quid tale tellus genuit iratae tibi?

Mortalis odia femina excessit tua.

1190Adhuc furebas esse te Alcidae imparem:

victa es duobus - pudeat irarum deos.

Utinam meo cruore satiasset suos

Nemeaea rictus pestis aut centum anguibus

vallatus hydram tabe pavissem mea,

1195utinam fuissem praeda Centauris datus

aut inter umbras vinctus aeterno miser

saxo sederem! Spolia nunc traxi ultima

Fato stupente, nunc ab inferna Styge

lucem recepi, Ditis evici moras -

1200ubique mors me fugit, ut titulo inclitae

mortis carerem. Pro ferae, victae ferae!

Non me triformis sole conspecto canis

ad Styga revexit, non sub Hesperio polo

Hibera vicit turba pastoris feri,

1205non gemina serpens - perdidi mortem, ei mihi,

totiens honestam: titulus extremus quis est!

CHO. Viden ut laudis conscia virtus

non Lethaeos horreat amnes?

pudet auctoris, non morte dolet:

1210cupit extremum finire diem

vasta tumidi mole gigantis

et montiferum Titana pati

rabidaeve necem debere ferae.

Sed tua causa est, miserande, manus,

1215quod nulla fera est nullusque gigas:

iam quis dignus necis Herculeae

superest auctor nisi dextra tui?

HE. Eheu quis intus scorpios, quis fervida

plaga revulsus cancer infixus meas

1220urit medullas? Sanguinis quondam capax

tumidi vigor pulmonis arentes fibras

distendit, ardet felle siccato iecur

totumque lentus sanguinem avexit vapor.

Primam cutem consumpsit, hinc aditum nefas

1225in membra fecit, abstulit pestis latus,

exedit artus penitus et totas malum

hausit medullas: ossibus vacuis sedet;

nec ossa durant ipsa, sed compagibus

discussa ruptis mole conlapsa fluunt.

1230Defecit ingens corpus et pesti satis

Herculea non sunt membra - pro, quantum est malum

quod esse vastum fateor, o dirum nefas!

En cernite, urbes, cernite ex illo Hercule

quid iam supersit. Herculem agnoscis, pater?

1235Hisne ego lacertis colla Nemeaei mali

elisa pressi? Tensus hac arcus manu

astris ab ipsis detulit Stymphalidas?

His ego citatam gressibus vici feram

radiante clarum fronte gestantem caput?

1240His fracta Calpe manibus emisit fretum?

His tot ferae, tot scelera, tot reges iacent?

His mundus umeris sedit? Haec moles mei est,

haecne ilia cervix? Has ego opposui manus

caelo ruenti? Quis mea custos manu

1245trahetur ultra Stygius? Ubi vires prius

memet sepultae? Quid patrem appello Iovem?

Quid per Tonantem vindico caelum mihi?

Iam, iam meus credetur Amphitryon pater.

Quaecumque pestis viscere in nostro lates,

1250procede - quid me vulnere occulto petis?

Quis te sub axe frigido pontus Scythes,

quae pigra Tethys genuit aut Maurum premens

Hibera Calpe litus? O dirum malum!

Utrumne serpens squalidum crista caput

1255vibrans an aliquod et mihi ignotum malum?

Numquid cruore es genita Lernaeae ferae

an te reliquit Stygius in terris canis?

Omne es malum nullumque - quis voltus tibi est?

Concede saltem scire quo peream malo;

1260quaecumque pestis sive quaecumque es fera,

palam timere. Quis tibi in medias locum

fecit medullas? Ecce direpta cute

viscera manus detexit; ulterior tamen

inventa latebra est - o malum simile Herculi!

1265Unde iste fletus? Unde in has lacrimae genas?

Invictus olim voltus et numquam malis

lacrimas suis praebere consuetus (pudet)

iam flere didicit. Quis dies fletum Herculis,

quae terra vidit? Siccus aerumnas tuli.

1270Tibi illa virtus, quae tot elisit mala,

tibi cessit uni; prima et ante omnis mihi

fletum abstulisti: durior saxo horrido

et chalybe voltus et vaga Symplegade

victus minas infregit et lacrimam expulit.

1275Flentem, gementem, summe pro rector poli,

me terra vidit, quodque me torquet magis,

noverca vidit. - Urit ecce iterum fibras,

incalvit ardor: unde nunc fulmen mihi?

CHO. Quid non possit superare dolor?

1280Quondam Getico durior Haemo

nec Parrhasio lentior axe

saevo cessit membra dolori

fessumque movens per colla caput

latus alterno pondere flectit.

1285Fletum virtus saepe resorbet:

sic arctoas laxare nives

quamuis tepido sidere Titan

non tamen audet vincitque nefas

solis adulti glaciale iubar.

1290HE. Converte voltus ad meas clades, pater:

numquam ad tuas confugit Alcides manus,

non cum per artus hydra fecundum meos

caput explicaret; inter infernos lacus

possessus atra nocte cum Fato steti

1295nec invocavi; tot feras vici horridas,

reges, tyrannos, non tamen voltus meos

in astra torsi: semper haec nobis manus

votum spopondit; nulla propter me sacro

micuere caelo fulmina - hic aliquid dies

1300optare iussit. Primus audierit preces

idemque summus: unicum fulmen peto;

giganta crede (non minus caelum mihi

asserere potui - dum patrem verum imputo,

caelo peperci). Sive crudelis, pater,

1305sive es misericors, commoda nato manum

properante morte et occupa hanc laudem tibi.

Vel si piget manusque detrectat nefas,

emitte Siculo vertice ardentes, pater,

Titanas, in me qui manu Pindum ferant

1310Ossaque qui me monte proiecto opprimant.

Abrumpat Erebi claustra, me stricto petat

Bellona ferro; mitte Gradivum trucem,

armetur in me dirus: est frater quidem,

sed ex noverca. Tu quoque, Alcidae soror

1315tantum ex parente, cuspidem in fratrem tuum

iaculare, Pallas. Supplices tendo manus

ad te, noverca: sparge tu saltem, precor,

telum: perire feminae possum manu.

Iam fracta, iam satiata quid pascis minas?

1320Quid quaeris ultra? Supplicem Alciden vides,

et nulla tellus, nulla me vidit fera

te deprecantem. Nunc mihi irata satis

opus est noverca - nunc tuus cessat dolor?

Nunc odia ponis? Parcis ubi votum est mori.

1325O terra et urbes, non facem quisquam Herculi,

non arma tradet? Tela subtrahitis mihi?

Ita nulla saevas terra concipiat feras

post me sepultum, nec meas umquam manus

imploret orbis, si qua nascentur mala

1330nascatur alius: undique infelix caput

mactate saxis, vincite aerumnas meas.

Ingrate cessas orbis? Excidimus tibi?

Adhuc malis ferisque suppositus fores,

ni me tulisses. Vindicem vestrum malis

1335eripite, populi: tempus hoc vobis datur

pensare merita - mors erit pretium omnium.

ALCMENE

Quas misera terras mater Alcidae petam?

Ubi natus, ubinam est? Certa si visus notat,

reclinis ecce corde anhelante aestuat;

1340gemit: peractum est. Membra complecti ultima,

o nate, liceat; spiritus fugiens meo

legatur ore: bracchia, amplexus cape.

Ubi membra sunt? Ubi illa quae mundum tulit

stelligera cervix? Quis tibi exiguam tui

1345partem reliquit? HE. Herculem spectas quidem,

mater, sed umbram et vile nescioquid mei.

Agnosce, mater - ora quid flectis retro

vultumque mergis? Herculem dici tuum

partum erubescis? AL. Quis feram mundus novam,

1350quae terra genuit? Quodue tam dirum nefas

de te triumphat? Victor Herculeus quis est?

HE. Nuptae iacentem cernis Alciden dolis.

AL. Quis tantus est qui vincat Alciden dolus?

HE. Quicumque, mater, feminae iratae sat est.

1355AL. Et unde in artus pestis aut ossa incidit?

HE. Aditum venenis palla femineis dedit.

AL. Ubinam ista palla est? Membra nudata intuor.

HE. Consumpta mecum est. AL. Tantane inventa est lues?

HE. Errare mediis crede visceribus meis,

1360o mater, hydram et mille cum Lerna feras.

Quae tanta nubes flamma Sicanias secans,

quae Lemnos ardens, quae plaga igniferi poli

vetans flagranti currere in zona diem?

In ipsa me iactate, pro comites, freta

1365mediosque in amnes - quis sat est Hister mihi?

Non ipse terris maior Oceanus meos

franget vapores, omnis in nostris malis

deficiet umor, omnis arescet latex.

Quid, rector Erebi, me remittebas Iovi?

1370Decuit tenere: redde me tenebris tuis,

talem subactis Herculem ostende inferis.

Nil inde ducam, quid times iterum Herculem?

Invade, mors, non trepida: iam possum mori.

AL. Compesce lacrimas saltem et aerumnas doma

1375malisque tantis Herculem indomitum refer

mortemque differ: quos soles vince inferos.

HE. Si me catenis horridus vinctum suis

praeberet avidae Caucasus volucri dapem,

Scythia gemente flebilis gemitus mihi

1380non excidisset; si vagae Symplegades

utraque premerent rupe, redeuntis minas

ferrem ruinae; Pindus incumbat mihi

atque Haemus et qui Thracios fluctus Athos

frangit Iovisque fulmen excipiens Mimas:

1385non ipse si in me, mater, hic mundus ruat

superque nostros flagret incensus toros

Phoebeus axis, degener mentem Herculis

clamor domaret; mille decurrant ferae

pariterque lacerent, hinc feris clangoribus

1390aetheria me Stymphalis, hinc taurus minax

cervice tota pulset et quidquid fuit

solum quoque ingens; surgat hinc illinc nemus

artusque nostros dirus immittat Sinis:

sparsus silebo - non ferae excutient mihi,

1395non arma gemitus, nil quod impelli potest.

AL. Non virus artus, nate, femineum coquit,

sed dura series operis et longus tibi

pavit cruentos forsitan morbos labor.

HE. Ubi morbus, ubinam est? Estne adhuc aliquid mali

1400in orbe mecum? Veniat huc - aliquis mihi

intendat arcus: nuda sufficiet manus.

Procedat agedum ...

... AL. Ei mihi, sensus quoque

excussit illi nimius impulsos dolor.

1405Dolor iste furor est: Herculem solus domat.

Removete quaeso tela et infestas, precor,

rapite hinc sagittas: igne suffuso genae

scelus minantur. Quas petam latebras anus? -

cur deinde latebras aut fugam vecors petam?

Obire forti meruit Alcmene manu:

1410vel scelere pereat, antequam letum mihi

ignavus aliquis mandat ac turpis manus

de me triumphat. - Ecce lassatus malis

sopore fessas alligat venas dolor

gravique anhelum pectus impulsu quatit.

1415Favete, superi. Si mihi gnatum inclutum

miserae negastis, vindicem saltem, precor,

servate terris. Abeat excussus dolor

corpusque vires reparet Herculeum novas.

HYLLVS

Pro lux acerba, pro capax scelerum dies!

1420Nurus Tonantis occidit, natus iacet,

nepos supersum; scelere materno hic perit,

fraude illa capta est - quis per annorum vices

totoque in aevo poterit aerumnas senex

referre tantas? Unus eripuit dies

1425parentem utrumque; cetera ut sileam mala

parcamque fatis, Herculem amitto patrem.

AL. Compesce voces, inclutum Alcidae genus

miseraeque fato similis Alcmenae nepos:

longus dolorem forsitan vincet sopor.

1430Sed ecce, lassam deserit mentem quies

redditque morbo corpus et luctum mihi.

HE. Quid hoc? Rigenti cernitur Trachin iugo

an inter astra positus evasi genus

mortale tandem? Quis mihi caelum parat?

1435Te te, pater, iam video, placatam quoque

specto novercam. Quis sonus nostras ferit

caelestis aures? Iuno me generum vocat.

Video nitentem regiam clari aetheris

Phoebique tritam flammea zonam rota.

1440Cubile video Noctis; hinc tenebras vocat.

Quid hoc? Quis axem cludit et ab ipsis, pater,

deducit astris? Ora Phoebeus modo

afflabat axis, tam prope a caelo fui -

Trachina video; quis mihi terras dedit?

1445Oete modo infra steterat ac totus fuit

suppositus orbis; tam bene excideras, dolor!

Cogis fateri - parce et hanc vocem occupa.

Haec, Hylle, dona matris? Hoc munus parat?

Utinam liceret stipite ingesto impiam

1450effringere animam quale Amazonium malum

circa nivalis Caucasi domui latus.

O cara Megara, tune cum furerem mihi

coniunx fuisti? Stipitem atque arcus date,

dextra inquinetur, laudibus maculam imprimam,

1455summus legatur femina Herculeus labor.

HY. Compesce diras, genitor, irarum minas;

habet, peractum est, quas petis poenas dedit:

sua perempta dextera mater iacet.

HE. Cecidit dolose: manibus irati Herculis

1460occidere meruit; perdidit comitem Lichas.

Saevire in ipsum corpus exanime impetus

atque ira cogit. Cur minis nostris caret

ipsum cadaver? Pabulum accipiant ferae.

HY. Plus misera laeso doluit, hinc aliquid quoque

1465detrahere velles: occidit dextra sua,

tuo dolore; plura quam poscis tulit.

Sed non cruentae sceleribus nuptae iaces

nec fraude matris: Nessus hos struxit dolos

ictus sagittis qui tuis vitam expulit.

1470Cruore tincta est palla semiferi, pater,

Nessusque nunc has exigit poenas sibi.

HE. Bene est, peractum est, fata se nostra explicant;

lux ista summa est: quercus hanc sortem mihi

fatidica quondam dederat et Parnassio

1475Cirrhaea quatiens templa mugitu nemus:

"Dextra perempti victor, Alcide, viri

olim iacebis; hic tibi emenso freta

terrasque et umbras finis extremus datur."

Nil querimur ultra: decuit hunc finem dari,

1480ne quis superstes Herculis victor foret.

Nunc mors legatur clara memoranda incluta,

me digna prorsus: nobilem hunc faciam diem.

Caedatur omnis silva et Oetaeum nemus

succumbat: ingens Herculem accipiat rogus,

1485sed ante mortem. Tu, genus Poeantium,

hoc triste nobis, iuvenis, officium appara:

Herculea totum flamma succendat diem.

Ad te preces nunc, Hylle, supremas fero:

est clara captas inter, in voltu genus

1490regnumque referens, Euryto virgo edita

Iole: tuis hanc facibus et thalamis para.

Victor cruentus abstuli patriam lares

nihilque miserae praeter Alciden dedi -

et ipse rapitur. Penset aerumnas suas,

1495Iovis nepotem foveat et natum Herculis;

tibi illa pariat quidquid ex nobis habet.

Tuque ipsa planctus pone funereos, precor,

o clara genetrix: vivet Alcides tibi.

Virtute nostra paelicem feci tuam

1500credi novercam, sive nascenti Herculi

nox illa certa est sive mortalis meus

pater est. Licet sit falsa progenies mei,

materna culpa cesset et crimen Iovis,

merui parentem: contuli caelo decus,

1505natura me concepit in laudes Iovis.

Quin ipse, quamquam Iuppiter, credi meus

pater esse gaudet; parce iam lacrimis, parens:

superba matres inter Argolicas eris.

Quid tale Iuno genuit aetherium gerens

1510sceptrum et Tonanti nupta? Mortali tamen

caelum tenens invidit, Alciden suum

dici esse volvit. Perage nunc, Titan, vices

solus relictus: ille qui vester comes

ubique fueram, Tartara et manes peto.

1515Hanc tamen ad imos perferam laudem inclutam,

quod nulla pestis fudit Alciden palam

omnemque pestem vicit Alcides palam.

CHORVS

O decus mundi, radiate Titan,

cuius ad primos Hecate vapores

1520lassa nocturnae levat ora bigae:

dic sub Aurora positis Sabaeis,

dic sub occasu positis Hiberis,

quique ferventi quatiuntur axe,

quique sub plaustro patiuntur ursae,

1525dic ad aeternos properare manes

Herculem et regnum canis inquieti,

unde non umquam remeabit ille.

Sume quos nubes radios sequantur,

pallidus maestas speculare terras

1530et caput turpes nebulae pererrent.

Quando, pro Titan, ubi, quo sub axe

Herculem in terris alium sequeris?

Quas manus orbis miser invocabit,

si qua sub Lerna numerosa pestis

1535sparget in centum rabiem dracones,

Arcadum si quis, populi vetusti,

fecerit silvas aper inquietas,

Thraciae si quis Rhodopes alumnus

durior terris Helices nivosae

1540sparget humano stabulum cruore?

Quis dabit pacem populo timenti,

si quid irati superi per urbes

iusserint nasci? Iacet omnibus par,

quem parem tellus genuit Tonanti.

1545Planctus immensas resonet per urbes

et comas nullo cohibente nodo

femina exsertos feriat lacertos,

solaque obductis foribus deorum

templa securae pateant novercae.

1550Vadis ad Lethen Stygiumque litus,

unde te nullae referent carinae;

vadis ad manes miserandus, unde

Morte devicta tuleras triumphum;

umbra nudatis venies lacertis

1555languido vultu tenuique collo,

teque non solum feret illa puppis,

...

non tamen vilis eris inter umbras:

Aeacon iuxta geminosque Cretas

facta discernes feriens tyrannos.

1560Parcite, o dites, inhibete dextras:

laudis est purum tenuisse ferrum,

dumque regnabas, minimum procellis

in tuas urbes licuisse Fati.

Sed locum virtus habet inter astra.

1565Sedis arctoae spatium tenebis

an gravis Titan ubi promit aestus?

An sub occasu tepido nitebis,

unde commisso resonare ponto

audies Calpen? Loca quae sereni

1570deprimes caeli? Quis erit recepto

tutus Alcide locus inter astra?

Horrido tantum procul a leone

det pater sedes calidoque Cancro,

ne tuo vultu tremefacta leges

1575astra conturbent trepidetque Titan.

Vere dum flores venient tepenti

et comam silvis revocabit aestas

pomaque autumno fugiente cedent

et comam silvis hiemes recident,

1580tu comes Phoebo, comes ibis astris.

Nulla te terris rapiet vetustas:

ante nascetur seges in profundo

vel fretum dulci resonabit unda,

ante descendet glacialis ursae

1585sidus et ponto vetito fruetur,

quam tuas laudes populi quiescant.

Te, pater rerum, miseri precamur:

nulla nascatur fera, nulla pestis,

non duces saevos miseranda tellus

1590horreat, nulla dominetur aula

qui putet solum decus esse regni

semper intentum tenuisse ferrum;

si quid in terris iterum timetur,

vindicem terrae petimus relictae.

1595Heu quid hoc? Mundus sonat ecce caecum.

Maeret Alciden pater? An deorum

clamor, an vox est timidae novercae

Hercule et viso fugit astra Iuno?

Passus an pondus titubavit Atlas?

1600An magis diri tremuere manes

Herculem et visum canis inferorum

fugit abruptis trepidus catenis?

Fallimur: laeto venit ecce vultu

quem tulit Poeas umerisque tela

1605gestat et notas populis pharetras,

Herculis heres.

Effare casus, iuvenis, Herculeos precor

voltuve quonam tulerit Alcides necem.

PHILOCTETES

Quo nemo vitam. CHO. Laetus adeone ultimos

1610invasit ignes? PH. Esse iam flammas nihil

ostendit ille. Quid sub hoc mundo Hercules

immune vinci liquit? En domita omnia.

CHO. Inter vapores quis fuit forti locus?

PH. Quod unum in orbe vicerat nondum malum,

1615et flamma victa est; haec quoque accessit feris:

inter labores ignis Herculeos abit.

CHO. Edissere agedum, flamma quo victa est modo?

PH. Ut omnis Oeten maesta corripuit manus,

huic fagus umbras perdit et toto iacet

1620succisa trunco, flectit hic pinum ferox

astris minantem et nube de media vocat:

ruitura cautem movit et silvam tulit

secum minorem. Chaonis quondam loquax

stat vasta late quercus et Phoebum vetat

1625ultraque totos porrigit ramos nemus;

gemit illa multo vulnere impresso minax

frangitque cuneos, resilit incussus chalybs

volnusque ferrum patitur et rigidum est parum.

Commota tandem cum cadens latam sui

1630duxit ruinam, protinus radios locus

admisit omnis: sedibus pulsae suis

volucres pererrant nemore succiso diem

quaeruntque lassis garrulae pinnis domus.

Iamque omnis arbor sonuit et sacrae quoque

1635sensere quercus horridam ferro manum

nullique priscum profuit luco nemus.

Aggeritur omnis silva et alternae trabes

in astra tollunt Herculi angustum rogum:

raptura flammas pinus et robur tenax

1640et brevior ilex. Summa sed complet rogum

populea silva, frondis Herculeae nemus.

At ille, ut ingens nemore sub Nasamonio

aegro reclinis pectore immugit leo,

fertur - quis illum credat ad flammas rapi?

1645Voltus petentis astra, non ignes erat.

Ut pressit Oeten ac suis oculis rogum

lustravit omnem, fregit impositus trabes.

...

Arcumque poscit. "Accipe haec" inquit, "sate

Poeante, dona, et munus Alcidae cape.

1650Has hydra sensit, his iacent Stymphalides

et quidquid aliud eminus vici manu

victrice. Felix iuvenis has numquam irritas

mittes in hostem, sive de media voles

auferre volucres nube, descendent aves

1655et certa praedae tela de caelo fluent,

nec fallet umquam dexteram hic arcus tuam:

librare telum didicit et certam dare

fugam sagittis, ipsa non fallunt iter

emissa nervo tela; tu tantum, precor,

1660accommoda ignes et facem extremam mihi.

Hic nodus" inquit, "nulla quem cepit manus,

mecum per ignes flagret; hoc telum Herculem

tantum sequetur. Hoc quoque acciperes" ait

"si ferre posses. Adiuvet domini rogum."

1665Tum rigida secum spolia Nemeaei mali

arsura poscit; latuit in spolio rogus.

Ingemuit omnis turba nec lacrimas dolor

cuiquam remisit. Mater in luctum furens

diduxit avidum pectus atque utero tenus

1670exserta vastos ubera in planctus ferit,

superosque et ipsum vocibus pulsans Iovem

implevit omnem voce feminea locum.

"Deforme letum, mater, Herculeum facis,

compesce lacrimas" inquit, "introrsus dolor

1675femineus abeat; Iuno cur laetum diem

te flente ducat? Paelicis gaudet suae

spectare lacrimas. Comprime infirmum iecur,

mater: nefas est ubera atque uterum tibi

laniare, qui me genuit." Et dirum fremens,

1680qualis per urbes duxit Argolicas canem,

cum victor Erebi Dite contempto redit

tremente fato, talis incubuit rogo.

Quis sic triumphans laetus in curru stetit

victor? Quis illo gentibus vultu dedit

1685leges tyrannus? Quanta pax habitum tulit!

Haesere lacrimae, cecidit impulsus dolor

nobis quoque ipsis, nemo periturum ingemit:

iam flere pudor est; ipsa quam sexus iubet

maerere, siccis haesit Alcmene genis

1690stetitque nato paene iam similis parens.

CHO. Nullasne in astra misit ad superos preces

arsurus aut in vota respexit Iovem?

PH. Iacuit sui securus et caelum intuens

quaesivit oculis, arce an ex aliqua pater

1695despiceret illum. Tum manus tendens ait:

"Quacumque parte prospicis natum, pater,

te te precor, cui nocte commissa dies

quievit unus, si meas laudes canit

utrumque Phoebi litus et Scythiae genus

1700et omnis ardens ora quam torret dies,

si pace tellus plena, si nullae gemunt

urbes nec aras impias quisquam inquinat,

si scelera desunt, spiritum admitte hunc, precor,

in astra. Non me noctis infernae locus

1705nec maesta nigri regna conterrent Iovis,

sed ire ad illos umbra, quos vici, deos,

pater, erubesco. Nube discussa diem

pande, ut deorum coetus ardentem Herculem

spectet; licet tu sidera et mundum neges

1710ultro, pater, cogere: si voces dolor

abstulerit ullas, pande tunc Stygios lacus

et redde fatis; approba natum prius:

ut dignus astris videar, hic faciet dies.

Leve est quod actum est; Herculem hic, genitor, dies

1715inveniet aut damnabit." Haec postquam edidit,

flammas poposcit. "Hoc age, Alcidae comes,

non segnis" inquit "corripe Oetaeam facem.

Quid dextra tremuit? Num manus pavida impium

scelus refugit? Redde iam pharetras mihi,

1720ignave iners enervis - en nostros manus

quae tendat arcus! Quid sedet pallor genis?

Animo faces invade quo Alciden vides

voltu iacere. Respice arsurum, miser:

noverca cernat quo feram flammas modo.

1725Vocat ecce iam me genitor et pandit polos;

venio, pater." - Vultusque non idem fuit.

Tremente pinum dextera ardentem intuli.

Refugit ignis et reluctantur faces

et membra vitant, sed recedentem Hercules

1730insequitur ignem. Caucasum aut Pindum aut Athon

ardere credas: nullus erumpit sonus,

tantum ingemiscit ignis. O durum iecur!

Typhon in illo positus immanis rogo

gemuisset ipse quique convulsam solo

1735imposuit umeris Ossan Enceladus ferox.

At ille medias inter exurgens faces,

semiustus ac laniatus, intrepidum tuens:

"Nunc es parens Herculea: sic stare ad rogum

te, mater" inquit, "sic decet fleri Herculem."

1740Inter vapores positus et flammae minas

immotus, inconcussus, in neutrum latus

correpta torquens membra adhortatur, monet,

gerit aliquid ardens. Omnibus fortem addidit

animum ministris; urere ardentem putes.

1745Stupet omne vulgus, vix habent flammae fidem:

tam placida frons est, tanta maiestas viro.

Nec properat uri; cumque iam forti datum

leto satis pensavit, igniferas trabes

hinc inde traxit, minima quas flamma occupat

1750totas in ignes vertit et quis plurimus

exundat ignis repetit intrepidus ferox.

Tunc ora flammis implet: ast illi graves

luxere barbae; cumque iam vultum minax

appeteret ignis, lamberent flammae caput,

1755non pressit oculos. Sed quid hoc? Maestam intuor

sinu gerentem reliquias magni Herculis,

crinemque iactans squalidum Alcmene gemit.

ALCMENE

Timete, superi, fata: tam parvus cinis

Herculeus, huc huc ille decrevit gigas!

1760O quanta, Titan, in nihil moles abit!

anilis, heu me, recipit Alciden sinus,

hic cumulus ille est: ecce vix totam Hercules

complevit urnam; quam leve est pondus mihi,

cui totus aether pondus incubuit leve!

1765Ad Tartara olim regnaque, o nate, ultima

rediturus ibas - quando ab inferna Styge

remeabis iterum? Non ut et spolium trahas

rursusque Theseus debeat lucem tibi -

sed quando solus? Mundus impositus tuas

1770compescet umbras teque Tartareus canis

inhibere poterit? Quando Taenarias fores

pulsabis? Aut quas mater ad fauces agar

qua mors aditur? Vadis ad manes iter

habiturus unum. Quid diem questu tero?

1775Quid misera duras vita? Quid lucem hanc tenes?

Quem parere rursus Herculem possum Iovi?

Quis me parentem natus Alcmenen suam

tantus vocabit? O nimis felix, nimis,

Thebane coniunx, Tartari intrasti loca

1780florente nato teque venientem inferi

timuere forsan, quod pater tanti Herculis,

vel falsus, aderas. Quas petam terras anus,

invisa saevis regibus (si quis tamen

rex est relictus saevus)? Ei miserae mihi!

1785Quicumque caesos ingemunt nati patres,

a me petent supplicia, me cuncti obruent:

si quis minor Busiris aut si quis minor

Antaeus urbes fervidae terret plagae,

ego praeda ducar; si quis Ismarius greges

1790Thracis cruenti vindicat, carpent greges

mea membra diri; forsitan poenas petet

irata Iuno: totus exurget dolor;

secura victo tandem ab Alcide vacat,

paelex supersum - quanta supplicia expetet

1795ne parere possim! Fecit hic natus mihi

uterum timendum. Quae petam Alcmene loca?

Quis me locus, quae regio, quae mundi plaga

defendet aut quas mater in latebras agar

ubique per te nota? Si patriam petam

1800laresque miseros, Argos Eurystheus tenet;

marita Thebas regna et Ismenon petam

thalamosque nostros, in quibus quondam Iovem

dilecta vidi? Pro nimis felix, nimis,

si fulminantem et ipsa sensissem Iovem!

1805Utinam meis visceribus Alcides foret

exsectus infans! Nunc datum est tempus, datum est

videre natum laude certantem Iovi,

ut hoc daretur, scire quid fatum mihi

eripere posset. Quis memor vivit tui,

1810o nate, populus? Omne iam ingratum est genus.

Petam Cleonas? Arcadum an populos petam

meritisque terram nobilem quaeram tuis?

Hic dira serpens cecidit, hic ales fera,

hic sus cruentus, hic tua fractus manu

1815qui te sepulto possidet caelum leo:

si grata terra est, populus Alcmenen tuam

defendat omnis. Thracias gentes petam

Hebrique populos? Haec quoque est meritis tuis

defensa tellus: stabula cum regno iacent.

1820Hic pax cruento rege prostrato data est:

ubi enim negata est? Quod tibi infelix anus

quaeram sepulcrum? De tuis totus rogis

contendat orbis. Reliquias magni Herculis

quis populus aut quae templa, quae gentes rogant?

1825Quis, quis petit, quis poscit Alcmenes onus?

Quae tibi sepulcra, nate, quis tumulus sat est?

Hic totus orbis: fama erit titulus tibi.

Quid, anime, trepidas? Herculis cineres tenes;

complectere ossa: reliquiae auxilium dabunt,

1830erunt satis praesidia, terrebunt tuae

reges vel umbrae. CHO. Debitos nato quidem

compesce fletus, mater Alcidae incluti.

Non est gemendus nec gravi urgendus prece,

virtute quisquis abstulit fatis iter:

1835aeterna virtus Herculem fleri vetat:

fortes vetant maerere, degeneres iubent.

AL. Sedabo questus vindice amisso parens

terrae atque pelagi ...

... quaque purpureus dies

utrumque clara spectat Oceanum rota?

1840Quot misera in uno condidi natos parens!

Regno carebam, regna sed poteram dare.

Una inter omnes terra quas matres gerit

votis peperci, nil ego a superis peti,

incolume nato: quid dare Herculeus mihi

1845non poterat ardor, quod deus quisquam mihi

negare poterat? Vota in hac fuerant manu:

quidquid negaret Iuppiter, daret Hercules.

Quid tale genetrix ulla mortalis tulit?

Deriguit aliqua mater, ut toto stetit

1850succisa fetu, bisque septenos gregem

deplanxit una: gregibus aequari meus

quot ille poterat! Matribus miseris adhuc

exemplar ingens derat: Alcmene dabo.

Cessate, matres, pertinax si quas dolor

1855adhuc iubet lugere, quas luctus gravis

in saxa vertit; cedite his cunctae malis.

Agedum senile pectus, o miserae manus,

pulsate - et una funeri tanto sat est

grandaeva anus defecta, quod totus brevi

1860iam quaeret orbis? Expedi in planctus tamen

defessa quamquam bracchia: invidiam ut deis

lugendo facias, advoca in planctus genus.

Flete, Alcmenae magnique Iovis

plangite natum,

1865cui concepto lux una perit

noctesque duas contulit Eos:

ipsa quiddam plus luce perit.

Totae pariter plangite gentes,

quarum saevos ille tyrannos

1870iussit Stygias penetrare domos

populisque madens ponere ferrum.

Fletum meritis reddite tantis,

totus, totus personet orbis.

Fleat Alciden caerula Crete,

1875magno tellus cara Tonanti:

centum populi bracchia pulsent.

Nunc Curetes, nunc Corybantes

arma Idaea quassate manu:

armis illum lugere decet.

1880Nunc, nunc funus plangite verum:

iacet Alcides non minor ipso,

Creta, Tonante.

Flete Herculeos, Arcades, obitus,

nondum Phoebe nascente genus:

1885iuga Parthenii †Nemeaeque sonent

feriatque gravis Maenala planctus:

magno Alcidae poscit gemitum

stratus vestris saetiger agris

alesque sequi iussa sagittas

1890totum pinnis furata diem.

Flete, Argolicae, flete, Cleonae:

hic terrentem moenia quondam

vestra leonem

fregit nostri dextera nati.

Date, Bistoniae, verbera, matres

1895gelidusque sonet planctibus Hebrus:

flete Alciden, quod non stabulis

nascitur infans

nec vestra greges viscera carpunt.

Fleat Antaeo libera tellus

1900et rapta fero plaga Geryonae:

mecum, miserae, plangite, gentes,

audiat ictus utraque Tethys.

Vos quoque, mundi turba citati,

flete Herculeos, numina, casus:

1905vestrum Alcides cervice meus

mundum, superi, caelumque tulit,

dum stelligeri vector Olympi

pondere liber spiravit Atlans.

Ubi nunc vestrae, Iuppiter, arces?

1910Ubi promissi regia mundi?

Nempe Alcides mortalis obit,

nempe sepultus:

totiens telis facibusque tuis

ille pepercit,

quotiens ignis spargendus erat.

1915In me saltem iaculare facem

Semelenque puta.

Iamne Elysias, o nate, domus,

iam litus habes,

ad quod populos natura vocat?

1920An post raptum Styx atra canem

praeclusit iter teque in primo

limine Ditis fata morantur?

Quis nunc umbras, nate, tumultus

manesque tenet?

Fugit abducta navita cumba

1925et Centauris Thessala motis

ferit attonitos ungula manes

anguesque suos hydra sub undas

territa mergit

teque labores, o nate, timent?

1930Fallor, fallor vesana furens,

nec te manes umbraeque timent,

non Argolico rapta leoni

fulva pellis contecta iuba

laevos operit dira lacertos

1935vallantque feri tempora dentes:

donum pharetrae cessere tuae

telaque mittet iam dextra minor.

Vadis inermis, nate, per umbras,

ad quas semper mansurus eris.

HERCVLES

1940Quid me tenentem regna siderei poli

caeloque tandem redditum planctu iubes

sentire fatum? Parce: iam virtus mihi

in astra et ipsos fecit ad superos iter.

AL. Unde sonus trepidas aures ferit?

1945Unde meas inhibet lacrimas fragor?

Agnosco agnosco victum est chaos.

A Styge, nate, redis iterum mihi

fractaque non semel est mors horrida?

Vicisti rursus noctis loca

1950puppis et infernae vada tristia?

Pervius est Acheron iam languidus

et remeare licet soli tibi,

nec te fata tenent post funera?

An tibi praeclusit Pluton iter

1955et pavidus regni metuit sibi?

Certe ego te vidi flagrantibus

impositum silvis, cum plurimus

in caelum fureret flammae metus:

arsisti certe, cur ultima

1960non tenuere tuas umbras loca?

Quid timuere tui manes, precor?

Umbra quoque es Diti nimis horrida?

HE. Non me gementis stagna Cocyti tenent

nec puppis umbras furva transuexit meas;

1965iam parce, mater, questibus: manes semel

umbrasque vidi; quidquid in nobis tui

mortale fuerat, ignis evictum tulit:

paterna caelo, pars data est flammis tua.

Proinde planctus pone, quos nato paret

1970genetrix inerti; luctus in turpes eat:

virtus in astra tendit, in mortem timor.

Praesens ab astris, mater, Alcides cano:

poenas cruentus iam tibi Eurystheus dabit;

curru superbum vecta transcendes caput.

1975Me iam decet subire caelestem plagam:

inferna vici rursus Alcides loca.

AL. Mane parumper - cessit ex oculis, abit,

in astra fertur. Fallor an vultus putat

vidisse natum? Misera mens incredula est.

1980Es numen et te mundus aeternum tenet:

credo triumphis. - Regna Thebarum petam

novumque templis additum numen canam.

CHORVS

Numquam Stygias fertur ad umbras

inclita virtus: vivite fortes

1985nec Lethaeos saeva per amnes

vos fata trahent,

sed cum summas exiget horas

consumpta dies,

iter ad superos gloria pandet.

Sed tu, domitor magne ferarum

1990orbisque simul pacator, ades:

nunc quoque nostras aspice terras,

et si qua novo belua vultu

quatiet populos terrore gravi,

tu fulminibus frange trisulcis:

1995fortius ipso genitore tuo

fulmina mitte.