1

I

Aēquŏr Ĭāsŏnĭō pūlsātūm rēmĭgĕ prīmūm,

quaēquĕ nĕc hōstĕ fĕrō ‖ nēc nĭvĕ, tērră, cărēs,

ēcquŏd ĕrīt tēmpūs quō vōs ĕgŏ Nāsŏ rĕlīnquām

īn mĭnŭs hōstīlī ‖ iūssŭs ăbēssĕ lŏcō?

Ān mĭhĭ bārbărĭā vīvēndūm sēmpĕr ĭn īstā,5

īnquĕ Tŏmītānā ‖ cōndăr ŏpōrtĕt hŭmō?

Pācĕ tŭā, sī pāx ūlla ēst tŭă, Pōntĭcă tēllūs,

fīnĭtĭmūs răpĭdō ‖ quām tĕrĭt hōstĭs ĕquō,

pācĕ tŭā dīxīssĕ vĕlīm, tū pēssĭmă dūrō

pārs ĕs ĭn ēxĭlĭō, ‖ tū mălă nōstră grăvās.10

Tū nĕquĕ vēr sēntīs cīnctūm flōrēntĕ cŏrōnā,

tū nĕquĕ mēssōrūm ‖ cōrpŏră nūdă vĭdēs.

Nēc tĭbĭ pāmpĭnĕās aūtūmnūs pōrrĭgĭt ūvās:

cūnctă sĕd īnmŏdĭcūm ‖ tēmpŏră frīgŭs hăbēt.

Tū glăcĭē frĕtă vīnctă vĭdēs, ĕt ĭn aēquŏrĕ pīscīs15

īnclūsūs tēctā ‖ saēpĕ nătāvĭt ăquā.

Nēc tĭbĭ sūnt fōntēs, lătĭcīs nĭsĭ paēnĕ mărīnī,

quī pōtūs dŭbĭūm ‖ sīstăt ălātnĕ sĭtīm.

Rāră, nĕque haēc fēlīx, ĭn ăpērtīs ēmĭnĕt ārvīs

ārbŏr, ĕt īn tērra ēst ‖ āltĕră fōrmă mărīs.20

Nōn ăvĭs ōblŏquĭtūr, sīlvīs nĭsĭ sīquă rĕmōtă

aēquŏrĕās raūcō ‖ gūttŭrĕ pōtăt ăquās.

Trīstĭă pēr văcŭōs hōrrēnt ābsīnthĭă cāmpōs,

cōnvĕnĭēnsquĕ sŭō ‖ mēssĭs ămāră lŏcō.

Āddĕ mĕtūs, ēt quōd mūrūs pūlsātŭr ăb hōstĕ,25

tīnctăquĕ mōrtĭfĕrā ‖ tābĕ săgīttă mădēt,

quōd prŏcŭl haēc, rĕgĭo ēst ĕt ăb ōmnī dēvĭă cūrsū,

nēc pĕdĕ quō quīsquām ‖ nēc rătĕ tūtŭs ĕāt.

Nōn ĭgĭtūr mīrūm, fīnēm quaērēntĭbŭs hōrūm

āltĕră sī nōbīs ‖ ūsquĕ rŏgātŭr hŭmūs.30

Tē măgĭs ēst mīrūm nōn hōc ēvīncĕrĕ, cōniūnx,

īnquĕ mĕīs lăcrĭmās ‖ pōssĕ tĕnērĕ mălīs.

Quīd făcĭās, quaērīs? Quaērās hōc scīlĭcĕt īpsūm,

īnvĕnĭēs, vērē ‖ sī rĕpĕrīrĕ vŏlēs.

Vēllĕ părum ēst: cŭpĭās, ūt rē pŏtĭārĭs, ŏpōrtēt,35

ēt făcĭāt sōmnōs ‖ haēc tĭbĭ cūră brĕvēs.

Vēllĕ rĕōr mūltōs: quĭs ĕnīm mĭhĭ tām sĭt ĭnīquūs,

ōptĕt ŭt ēxĭlĭūm ‖ pācĕ cărērĕ mĕūm?

Pēctŏrĕ tē tōtō cūnctīsque īncūmbĕrĕ nērvīs

ēt nītī prō mē ‖ nōctĕ dĭēquĕ dĕcēt.40

Ūtquĕ iŭvēnt ălĭī, tū dēbēs vīncĕre ămīcōs,

ūxŏr, ĕt ād pārtīs ‖ prīmă vĕnīrĕ tŭās.

Māgnă tĭbi īmpŏsĭta ēst nōstrīs pērsōnă lĭbēllīs:

cōniŭgĭs ēxēmplūm ‖ dīcĕrĭs ēssĕ bŏnaē.

Hānc căvĕ dēgĕnĕrēs. Ūt sīnt praēcōnĭă nōstră45

vēră, vĭdē fāmaē ‖ quōd tŭĕārĭs ŏpūs.

Ūt nĭhĭl īpsĕ quĕrār, tăcĭtō mē fāmă quĕrētūr.

Quaē dēbēt, fŭĕrīt ‖ nī tĭbĭ cūră mĕī.

Ēxpŏsŭīt mēmēt pŏpŭlō Fōrtūnă vĭdēndūm,

ēt plūs nōtĭtĭaē, ‖ quām fŭĭt āntĕ, dĕdīt.50

Nōtĭŏr ēst fāctūs Căpănēŭs ă fūlmĭnĭs īctū:

nōtŭs hŭmō mērsīs ‖ Āmphĭărāŭs ĕquīs.

Sī mĭnŭs ērrāssēt, nōtūs mĭnŭs ēssĕt Ŭlīxēs:

māgnă Phĭlōctētaē ‖ vūlnĕrĕ fāmă sŭo ēst.

Sī lŏcŭs ēst ălĭquīs tānta īntēr nōmĭnă pārvīs,55

nōs quŏquĕ cōnspĭcŭōs ‖ nōstră rŭīnă făcīt.

Nēc tē nēscīrī pătĭtūr mĕă pāgĭnă, quā nōn

īnfĕrĭūs Cōā ‖ Bīttĭdĕ nōmĕn hăbēs.

Quīcquĭd ăgēs ĭgĭtūr, scaēnā spēctābĕrĕ māgnā,

ēt pĭă nōn paūcīs ‖ tēstĭbŭs ūxŏr ĕrīs.60

Crēdĕ mĭhī, quŏtĭēns laūdārīs cārmĭnĕ nōstrō,

quī lĕgĭt hās laūdēs, ‖ ān mĕrĕārĕ rŏgāt.

Ūtquĕ făvērĕ rĕōr plūrēs vīrtūtĭbŭs īstīs,

sīc tŭă nōn paūcaē ‖ cārpĕrĕ fāctă vŏlēnt.

Quārūm tū praēstā nē līvōr dīcĕrĕ pōssīt65

"haēc ēst prō mĭsĕrī ‖ lēntă sălūtĕ vĭrī."

Cūmque ĕgŏ dēfĭcĭām, nēc pōssīm dūcĕrĕ cūrrūm,

fāc tū sūstĭnĕās ‖ dēbĭlĕ sōlă iŭgūm.

Ād mĕdĭcūm spēctō vēnīs fŭgĭēntĭbŭs aēgēr:

ūltĭmă pārs ănĭmaē ‖ dūm mĭhĭ rēstăt, ădēs;70

quōdque ĕgŏ praēstārēm, sī tē măgĭs īpsĕ vălērēm,

īd mĭhĭ, cūm vălĕās ‖ fōrtĭŭs īpsă, rĕfēr.

Ēxĭgĭt hōc sŏcĭālĭs ămōr foēdūsquĕ mărītūm:

mōrĭbŭs hōc, cōniūnx, ‖ ēxĭgĭs īpsă tŭīs.

Hōc dŏmŭī dēbēs, dē quā cēnsērĭs, ŭt īllām75

nōn măgĭs ōffĭcĭīs ‖ quām prŏbĭtātĕ cŏlās.

Cūnctă lĭcēt făcĭās, nĭsi ĕrīs laūdābĭlĭs ūxōr,

nōn pŏtĕrīt crēdī ‖ Mārcĭă cūltă tĭbī.

Nēc sŭmŭs īndīgnī: nēc, sī vīs vēră fătērī,

dēbētūr mĕrĭtīs ‖ grātĭă nūllă mĕīs.80

Rēddĭtŭr īllă quĭdēm grāndī cūm faēnŏrĕ nōbīs,

nēc tē, sī cŭpĭāt, ‖ laēdĕrĕ rūmŏr hăbēt.

Sēd tămĕn hōc fāctīs ādiūngĕ prĭōrĭbŭs ūnūm,

prō nōstrīs ūt sīs ‖ āmbĭtĭōsă mălīs.

Ūt mĭnŭs īnfēstā iăcĕām rĕgĭōnĕ lăbōrā,85

claūdă nĕc ōffĭcĭī ‖ pārs ĕrĭt ūllă tŭī.

Māgnă pĕtō, sēd nōn tămĕn īnvĭdĭōsă rŏgāntī:

ūtque ĕă nōn tĕnĕās, ‖ tūtă rĕpūlsă tŭa ēst.

Nēc mĭhĭ sūscēnsē, tŏtĭēns sī cārmĭnĕ nōstrō,

quōd făcĭs, ūt făcĭās, ‖ tēque ĭmĭtērĕ, rŏgō.90

Fōrtĭbŭs ādsuēvīt tŭbĭcēn prōdēssĕ, sŭōquĕ

dūx bĕnĕ pūgnāntīs ‖ īncĭtăt ōrĕ vĭrōs.

Nōtă tŭa ēst prŏbĭtās tēstātăquĕ tēmpŭs ĭn ōmnĕ;

sīt vīrtūs ĕtĭām ‖ nōn prŏbĭtātĕ mĭnōr.

Nōn tĭbi Ămāzŏnĭa ēst prō mē sūmēndă sĕcūrīs,95

aūt ēxcīsă lĕvī ‖ pēltă gĕrēndă mănū.

Nūmĕn ădōrāndum ēst, nōn ūt mĭhĭ fīăt ămīcūm,

sēd sĭt ŭt īrātūm, ‖ quām fŭĭt āntĕ, mĭnūs.

Grātĭă sī nūlla ēst, lăcrĭmaē tĭbĭ grātĭă fīēnt.

Hāc pŏtĕs aūt nūllā ‖ pārtĕ mŏvērĕ dĕōs.100

Quaē tĭbĭ nē dēsīnt, bĕnĕ pēr mălă nōstră căvētūr:

mēquĕ vĭrō flēndī ‖ cōpĭă dīvĕs ădēst;

ūtquĕ mĕaē rēs sūnt, ōmnī, pŭtŏ, tēmpŏrĕ flēbīs.

Hās fōrtūnă tĭbī ‖ nōstră mĭnīstrăt ŏpēs.

Sī mĕă mōrs rĕdĭmēndă tŭā, quŏd ăbōmĭnŏr, ēssēt105

Ādmētī cōniūnx, ‖ quām sĕquĕrērĭs, ĕrāt.

Aēmŭlă Pēnĕlŏpēs fĭĕrēs, sī fraūdĕ pŭdīcā

īnstāntīs vēllēs ‖ fāllĕrĕ nūptă prŏcōs.

Sī cŏmĕs ēxtīnctī Mānēs sĕquĕrērĕ mărītī,

ēssēt dūx fāctī ‖ Lāŭdămīă tŭī.110

Īphĭăs ānte ŏcŭlōs tĭbi ĕrāt pōnēndă vŏlēntī

cōrpŭs ĭn āccēnsōs ‖ mīttĕrĕ fōrtĕ rŏgōs.

Mōrtĕ nĭhīl ŏpŭs ēst, nĭhĭl Īcărĭōtĭdĕ tēlā.

Caēsărĭs ēst cōniūnx ‖ ōrĕ prĕcāndă tŭō,

quaē praēstāt vīrtūtĕ sŭā, nē prīscă vĕtūstās115

laūdĕ pŭdīcĭtĭaē ‖ saēcŭlă nōstră prĕmāt:

quaē Vĕnĕrīs fōrmām, mōrēs Iūnōnĭs hăbēndō

sōla ēst caēlēstī ‖ dīgnă rĕpērtă tŏrō

quīd trĕpĭdās ĕt ădīrĕ tĭmēs? Nōn īnpĭă Prōcnē

fīlĭăve Aēētaē ‖ vōcĕ mŏvēndă tŭa ēst,120

nēc nŭrŭs Aēgŷptī, nēc saēva Ăgămēmnŏnĭs ūxōr,

Scŷllăquĕ, quaē Sĭcŭlās ‖ īnguĭnĕ tērrĕt ăquās,

Tēlĕgŏnīvĕ părēns vērtēndīs nātă fĭgūrīs,

nēxăquĕ nōdōsās ‖ ānguĕ Mĕdūsă cŏmās,

fēmĭnă sēd prīncēps, īn quā Fōrtūnă vĭdērĕ125

sē prŏbăt ēt caēcaē ‖ crīmĭnă fālsă tŭlīt:

quā nĭhĭl īn tērrīs ād fīnēm sōlĭs ăb ōrtū

clārĭŭs ēxcēptō ‖ Caēsărĕ mūndŭs hăbēt.

Ēlĭgĭtō tēmpūs cāptātūm saēpĕ rŏgāndī,

ēxĕăt ādvērsā ‖ nē tŭă nāvĭs ăquā.130

Nōn sēmpēr sācrās rēddūnt ōrācŭlă sōrtīs,

īpsăquĕ nōn ōmnī ‖ tēmpŏrĕ fānă pătēnt.

Cūm stătŭs ūrbĭs ĕrīt, quālēm nūnc aūgŭrŏr ēssĕ,

ēt nūllūs pŏpŭlī ‖ cōntrăhĕt ōră dŏlōr,

cūm dŏmŭs Aūgūstī, Căpĭtōlī mōrĕ cŏlēndă,135

laētă, quŏd ēst ēt sīt, ‖ plēnăquĕ pācĭs ĕrīt,

tūm tĭbĭ dī făcĭānt ădĕūndī cōpĭă fīāt,

prōfēctūra ălĭquīd ‖ tūm tŭă vērbă pŭtēs.

Sīquĭd ăgēt māiūs, dīffēr tŭă coēptă căvēquĕ

spēm fēstīnāndō ‖ praēcĭpĭtārĕ mĕām.140

Nēc rūrsūs iŭbĕō dūm sīt văcŭīssĭmă quaērās:

cōrpŏrĭs ād cūrām ‖ vīx văcăt īllă sŭī.

Ōmnĭă...

Pēr rērūm tūrbām ‖ tū quŏque ŏpōrtĕt ĕās.

Cūm tĭbĭ cōntĭgĕrīt vūltūm Iūnōnĭs ădīrĕ,145

fāc sīs pērsōnaē, ‖ quām tŭĕārĕ, mĕmōr.

Nēc fāctūm dēfēndĕ mĕūm: mălă caūsă sĭlēnda ēst.

nīl nĭsĭ sōllĭcĭtaē ‖ sīnt tŭă vērbă prĕcēs.

Tūm lăcrĭmīs dēmēndă mŏra ēst, sūmmīssăquĕ tērrā

ād nōn mōrtālīs ‖ brāchĭă tēndĕ pĕdēs.150

Tūm pĕtĕ nīl ălĭūd, saēvō nĭsi ăb hōstĕ rĕcēdām

hōstēm Fōrtūnām ‖ sīt sătĭs ēssĕ mĭhī.

Plūră quĭdēm sŭbĕūnt, sēd sūnt tūrbātă tĭmōrĕ;

haēc quŏquĕ vīx pŏtĕrīs ‖ vōcĕ trĕmēntĕ lŏquī.

Sūspĭcŏr hōc dāmnō fŏrĕ nōn tĭbĭ. Sēntĭĕt īllă155

tē māiēstātēm ‖ pērtĭmŭīssĕ sŭām.

Nēc, tŭă sī flētū scīndēntūr vērbă, nŏcēbīt:

īntērdūm lăcrĭmaē ‖ pōndĕră vōcĭs hăbēnt.

Lūx ĕtĭām coēptīs făcĭtō bŏnă tālĭbŭs ādsīt

hōrăquĕ cōnvĕnĭēns ‖ aūspĭcĭūmquĕ făvēns.160

Sēd prĭŭs īnpŏsĭtō sānctīs āltārĭbŭs īgnī

tūră fĕr ād māgnōs ‖ vīnăquĕ pūră dĕōs.

Ē quĭbŭs ānte ōmnīs Aūgūstūm nūmĕn ădōrā

prōgĕnĭēmquĕ pĭām ‖ pārtĭcĭpēmquĕ tŏrī.

Sīnt ŭtĭnām mītēs sŏlĭtō tĭbĭ mōrĕ tŭāsquĕ165

nōn dūrīs lăcrĭmās ‖ vūltĭbŭs āspĭcĭānt.

II

Quām lĕgĭs ā nōbīs mīssām tĭbĭ, Cōttă, sălūtēm,

mīssă sĭt ūt vērē ‖ pērvĕnĭātquĕ, prĕcōr.

Nāmquĕ mĕīs sōspēs mūltūm crŭcĭātĭbŭs aūfērs,

ātquĕ sĭt īn nōbīs ‖ pārs bŏnă sālvă făcīs.

Cūmquĕ lăbēnt ălĭquī iāctātăquĕ vēlă rĕlīnquānt,5

tū lăcĕraē rĕmănēs ‖ āncŏră sōlă rătī.

Grātă tŭa ēst ĭgĭtūr pĭĕtās. Īgnōscĭmŭs īllīs

quī cūm Fōrtūnā ‖ tērgă dĕdērĕ fŭgaē.

Cūm fĕrĭānt ūnūm, nōn ūnūm fūlmĭnă tērrēnt,

iūnctăquĕ pērcūssō ‖ tūrbă păvērĕ sŏlēt:10

cūmquĕ dĕdīt părĭēs vēntūraē sīgnă rŭīnaē,

sōllĭcĭtō văcŭūs ‖ fīt lŏcŭs īllĕ mĕtū.

Quīs nōn ē tĭmĭdīs aēgrī cōntāgĭă vītāt,

vīcīnūm mĕtŭēns ‖ nē trăhăt īndĕ mălūm?

Mē quŏque ămīcōrūm nĭmĭō tērrōrĕ mĕtūquĕ,15

nōn ŏdĭō, quīdām ‖ dēstĭtŭērĕ mĕī.

Nōn īllīs pĭĕtās, nōn ōffĭcĭōsă vŏlūntās

dēfŭĭt: ādvērsōs ‖ ēxtĭmŭērĕ dĕōs.

Ūtquĕ măgīs caūtī pōssūnt tĭmĭdīquĕ vĭdērī,

sīc āppēllārī ‖ nōn mĕrŭērĕ mălī.20

Aūt mĕŭs ēxcūsāt cārōs ĭtă cāndŏr ămīcōs,

ūtque hăbĕānt dē mē ‖ crīmĭnă nūllă, făvēt.

Sīnt hī cōntēntī vĕnĭā, iāctēntquĕ lĭcēbīt

pūrgārī fāctūm ‖ mē quŏquĕ tēstĕ sŭūm.

Pārs ēstīs paūcī mĕlĭōr, quī rēbŭs ĭn ārtīs25

fērrĕ mĭhī nūllām ‖ tūrpĕ pŭtāstĭs ŏpēm.

Tūnc ĭgĭtūr mĕrĭtī mŏrĭētūr grātĭă vēstrī,

cūm cĭnĭs ābsūmptō ‖ cōrpŏrĕ fāctŭs ĕrō.

Fāllŏr, ĕt īllă mĕaē sŭpĕrābīt tēmpŏră vītaē,

sī tămĕn ā mĕmŏrī ‖ pōstĕrĭtātĕ lĕgār.30

Cōrpŏră dēbēntūr maēstīs ēxsānguĭă būstīs:

ēffŭgĭūnt strūctōs ‖ nōmĕn hŏnōrquĕ rŏgōs.

Ōccĭdĭt ēt Thēseūs ēt quī cŏmĭtāvĭt Ŏrēstēm:

sēd tămĕn īn laūdēs ‖ vīvĭt ŭtērquĕ sŭās.

Vōs ĕtĭām sērī laūdābūnt saēpĕ nĕpōtēs,35

clārăque ĕrīt scrīptīs ‖ glōrĭă vēstră mĕīs.

Hīc quŏquĕ Saūrŏmătaē iām vōs nōvērĕ Gĕtaēquĕ,

ēt tālēs ănĭmōs ‖ bārbără tūrbă prŏbāt.

Cūmque ĕgŏ dē vēstrā nūpēr prŏbĭtātĕ rĕfērrēm

(nām dĭdĭcī Gĕtĭcē ‖ Sārmătĭcēquĕ lŏquī),40

fōrtĕ sĕnēx quīdām, coētū cūm stārĕt ĭn īllō,

rēddĭdĭt ād nōstrōs ‖ tālĭă vērbă sŏnōs:

"nōs quŏque ămīcĭtĭaē nōmēn, bŏnĕ, nōvĭmŭs, hōspēs,

quōs prŏcŭl ā vōbīs ‖ Pōntŭs ĕt Hīstĕr hăbēt.

Ēst lŏcŭs īn Scўthĭā, Taūrōs dīxērĕ prĭōrēs45

quī Gĕtĭcā lōngē ‖ nōn ĭtă dīstăt hŭmō.

Hāc ĕgŏ sūm tērrā (pătrĭaē nēc paēnĭtĕt) ōrtūs:

cōnsōrtēm Phoēbī ‖ gēns cŏlĭt īllă dĕām.

Tēmplă mănēnt hŏdĭē vāstīs īnnīxă cŏlūmnīs,

pērquĕ quătēr dēnōs ‖ ītŭr ĭn īllă grădūs.50

Fāmă rĕfērt īllīc sīgnūm caēlēstĕ fŭīssĕ:

quōquĕ mĭnūs dŭbĭtēs, ‖ stāt băsĭs ōrbă dĕā:

ārăquĕ, quaē fŭĕrāt nātūrā cāndĭdă sāxī,

dēcŏlŏr ādfūsō ‖ tīnctă crŭōrĕ rŭbēt.

Fēmĭnă sācră făcīt taēdaē nōn nōtă iŭgālī,55

quaē sŭpĕrāt Scўthĭcās ‖ nōbĭlĭtātĕ nŭrūs.

Sācrĭfĭcī gĕnŭs ēst, sīc īnstĭtŭērĕ părēntēs,

ādvĕnă vīrgĭnĕō ‖ caēsŭs ŭt ēnsĕ cădāt.

Rēgnă Thŏāns hăbŭīt Maēōtĭdĕ clārŭs ĭn ōrā,

nēc fŭĭt Eūxīnīs ‖ nōtĭŏr āltĕr ăquīs.60

Scēptră tĕnēnte īllō lĭquĭdās fēcīssĕ pĕr aūrās

nēscĭŏquām dīcūnt ‖ Īphĭgĕnīăn ĭtēr.

Quām lĕvĭbūs vēntīs sūb nūbĕ pĕr aēthĕră vēctām

crēdĭtŭr hīs Phoēbē ‖ dēpŏsŭīssĕ lŏcīs.

Praēfŭĕrāt tēmplō mūltōs ĕă rītĕ pĕr ānnōs,65

īnvītā pĕrăgēns ‖ trīstĭă sācră mănū:

cūm dŭŏ vēlĭfĕrā iŭvĕnēs vēnērĕ cărīnā

prēssērūntquĕ sŭō ‖ lītŏră nōstră pĕdē.

Pār fŭĭt hīs aētās ĕt ămōr, quōrum āltĕr Ŏrēstēs,

āltĕr ĕrāt Pўlădēs: ‖ nōmĭnă fāmă tĕnēt.70

Prōtĭnŭs īnmītēm Trĭvĭaē dūcūntŭr ăd ārām.

Ēvīnctī gĕmĭnās ‖ ād sŭă tērgă mănūs.

Spārgĭt ăquā cāptōs lūstrālĭ Grăīă săcērdōs,

āmbĭăt ūt fūlvās ‖ īnfŭlă lōngă cŏmās.

Dūmquĕ părāt sācrūm, dūm vēlāt tēmpŏră vīttīs,75

dūm tārdaē caūsās ‖ īnvĕnĭt īpsă mŏraē,

"nōn ĕgŏ crūdēlīs, iŭvĕnēs, (īgnōscĭtĕ)" dīxīt

"sācră sŭō făcĭō ‖ bārbărĭōră lŏcō.

Rītŭs ĭs ēst gēntīs. Quā vōs tămĕn ūrbĕ vĕnītīs?

Quōdvĕ părūm faūstā ‖ pūppĕ pĕtīstĭs ĭtēr?80

Dīxĭt, ĕt aūdītō pătrĭaē pĭă nōmĭnĕ vīrgŏ

cōnsōrtēs ūrbīs ‖ cōmpĕrĭt ēssĕ sŭaē.

"Āltĕr ŭt ē vōbīs" īnquīt "cădăt hōstĭă sācrīs,

ād pătrĭās sēdēs ‖ nūntĭŭs āltĕr ĕāt."

Īrĕ iŭbēt Pўlădēs cārūm pĕrĭtūrŭs Ŏrēstēm;85

hīc nĕgăt īnquĕ vĭcēs ‖ pūgnăt ŭtērquĕ mŏrī.

Ēxtĭtĭt hōc ūnūm, quō nōn cōnvēnĕrĭt īllīs:

cētĕră pār cōncōrs ‖ ēt sĭnĕ lītĕ fŭīt.

Dūm pĕrăgūnt pūlchrī iŭvĕnēs cērtāmĕn ămōrīs,

ād frātrēm scrīptās ‖ ēxărăt īllă nŏtās.90

Ād frātrēm māndātă dăbāt. Cuīque īllă dăbāntūr

(hūmānōs cāsūs ‖ āspĭcĕ) frātĕr ĕrāt.

Nēc mŏră, dē tēmplō răpĭūnt sĭmŭlācră Dĭānaē,

clāmquĕ pĕr īnmēnsās ‖ pūppĕ fĕrūntŭr ăquās.

Mīrŭs ămōr iŭvĕnūm: quāmvīs ăbĭērĕ tŏt ānnī,95

īn Scўthĭā māgnūm ‖ nūnc quŏquĕ nōmĕn hăbēnt."

Fābŭlă nārrāta ēst pōstquām vūlgārĭs ăb īllō,

laūdārūnt ōmnēs ‖ fāctă pĭāmquĕ fĭdēm.

Scīlĭcĕt hāc ĕtĭām, quā nūllă fĕrōcĭŏr ōra ēst,

nōmĕn ămīcĭtĭaē ‖ bārbără cōrdă mŏvēt.100

Quīd făcĕre Aūsŏnĭā gĕnĭtī dēbētĭs ĭn ūrbĕ,

cūm tāngānt dūrōs ‖ tālĭă fāctă Gĕtās?

Āddĕ quŏd ēst ănĭmūs sēmpēr tĭbĭ mītĭs, ĕt āltaē

īndĭcĭūm mōrēs ‖ nōbĭlĭtātĭs hăbēnt,

quōs Vŏlĕsūs pătrĭī cōgnōscāt nōmĭnĭs aūctōr,105

quōs Nŭmă mātērnī ‖ nōn nĕgĕt ēssĕ sŭōs,

ādiēctīquĕ prŏbēnt gĕnĕtīva ād nōmĭnă Cōttaē,

sī tū nōn ēssēs, ‖ īntĕrĭtūră dŏmūs.

Dīgnĕ vĭr hāc sĕrĭē, lāssō sūccūrrĕre ămīcō

cōnvĕnĭēns īstīs ‖ mōrĭbŭs ēssĕ pŭtā.110

III

Sī văcăt ēxĭgŭūm prŏfŭgō dărĕ tēmpŭs ămīcō,

ō sīdūs Făbĭaē, ‖ Māxĭmĕ, gēntĭs, ădēs,

dūm tĭbĭ quaē vīdī rĕfĕrō, seū cōrpŏrĭs ūmbră

seū vērī spĕcĭēs ‖ seū fŭĭt īllĕ sŏpōr.

Nōx ĕrăt ēt bĭfŏrēs īntrābāt lūnă fĕnēstrās,5

mēnsĕ fĕrē mĕdĭō ‖ quāntă nĭtērĕ sŏlēt.

Pūblĭcă mē rĕquĭēs cūrārūm sōmnŭs hăbēbāt,

fūsăque ĕrānt tōtō ‖ lānguĭdă mēmbră tŏrō,

cūm sŭbĭtō pīnnīs ăgĭtātŭs ĭnhōrrŭĭt āēr,

ēt gĕmŭīt pārvō ‖ mōtă fĕnēstră sŏnō.10

Tērrĭtŭs īn cŭbĭtūm rĕlĕvō mĕă mēmbră sĭnīstrūm,

pūlsŭs ĕt ē trĕpĭdō ‖ pēctŏrĕ sōmnŭs ăbīt.

Stābăt Ămōr, vūltū nōn quō prĭŭs ēssĕ sŏlēbāt,

fūlcră tĕnēns laēvā ‖ trīstĭs ăcērnă mănū,

nēc tōrquēm cōllō, nĕc hăbēns crīnālĕ căpīllō,15

nēc bĕnĕ dīspŏsĭtās ‖ cōmptŭs, ŭt āntĕ, cŏmās.

Hōrrĭdă pēndēbānt mōllēs sŭpĕr ōră căpīllī,

ēt vīsa ēst ŏcŭlīs ‖ hōrrĭdă pīnnă mĕīs,

quālĭs ĭn āĕrĭaē tērgō sŏlĕt ēssĕ cŏlūmbaē,

trāctātām mūltaē ‖ quām tĕtĭgērĕ mănūs.20

Nūnc sĭmŭl āgnōvī, nĕque ĕnīm mĭhĭ nōtĭŏr āltēr,

tālĭbŭs ādfāta ēst ‖ lībĕră līnguă sŏnīs:

"ō pŭĕr, ēxĭlĭī dēcēptō caūsă măgīstrō,

quēm fŭĭt ūtĭlĭūs ‖ nōn dŏcŭīssĕ mĭhī,

hūc quŏquĕ vēnīstī, pāx ēst ŭbĭ tēmpŏrĕ nūllō,25

ēt cŏĭt ādstrīctīs ‖ bārbărŭs Hīstĕr ăquīs?

Quaē tĭbĭ caūsă vĭaē, nĭsi ŭtī mălă nōstră vĭdērēs?

quaē sūnt, sī nēscīs, ‖ īnvĭdĭōsă tĭbī.

Tū mĭhĭ dīctāstī iŭvĕnālĭă cārmĭnă prīmūs:

āppŏsŭī sēnīs ‖ tē dŭcĕ quīnquĕ pĕdēs.30

Nēc mē Maēŏnĭō cōnsūrgĕrĕ cārmĭnĕ nēc mē

dīcĕrĕ māgnōrūm ‖ pāssŭs ĕs āctă dŭcūm.

Fōrsĭtăn ēxĭgŭās, ălĭquās tămĕn, ārcŭs ĕt īgnēs

īngĕnĭī vīrēs ‖ cōmmĭnŭērĕ mĕī.

Nāmque ĕgŏ dūm cāntō tŭă rēgnă tŭaēquĕ părēntīs,35

īn nūllūm mĕă mēns ‖ grāndĕ văcāvĭt ŏpūs.

Nēc sătĭs hōc fŭĕrāt. Stūltō quŏquĕ cārmĭnĕ fēcī,

Ārtĭbŭs ūt pōssēs ‖ nōn rŭdĭs ēssĕ mĕīs.

Prō quĭbŭs ēxĭlĭūm mĭsĕro ēst mĭhĭ rēddĭtă mērcēs,

īd quŏque ĭn ēxtrēmīs ‖ ēt sĭnĕ pācĕ lŏcīs.40

Āt nōn Chīŏnĭdēs Eūmōlpūs īn Ōrphĕă tālīs,

īn Phrўgă nēc Sătўrūm ‖ tālĭs Ŏlŷmpŭs ĕrāt,

praēmĭă nēc Chīrōn ăb Ăchīllē tālĭă cēpīt,

Pŷthăgŏraēquĕ fĕrūnt ‖ nōn nŏcŭīssĕ Nŭmām.

Nōmĭnă neū rĕfĕrām lōngūm cōllēctă pĕr aēvūm,45

dīscĭpŭlō pĕrĭī ‖ sōlŭs ăb īpsĕ mĕō.

Dūm dămŭs ārmă tĭbī, dūm tē, lāscīvĕ, dŏcēmūs,

haēc tē dīscĭpŭlō ‖ dōnă măgīstĕr hăbēt.

Scīs tămĕn, ēt lĭquĭdō iūrātūs dīcĕrĕ pōssīs,

nōn mē lēgĭtĭmōs ‖ sōllĭcĭtāssĕ tŏrōs.50

Scrīpsĭmŭs haēc īllīs, quārūm nēc vīttă pŭdīcōs

cōntīngīt crīnēs ‖ nēc stŏlă lōngă pĕdēs.

Dīc, prĕcŏr, ēcquāndō dĭdĭcīstī fāllĕrĕ nūptās,

ēt făcĕre īncērtūm ‖ pēr mĕă iūssă gĕnūs?

Ān sĭt ăb hīs ōmnīs rĭgĭdē sūmmōtă lĭbēllīs,55

quām lēx fūrtīvōs ‖ ārcĕt hăbērĕ vĭrōs?

Quīd tămĕn hōc prōdēst, vĕtĭtī sī lēgĕ sĕvērā

crēdŏr ădūltĕrĭī ‖ cōnpŏsŭīssĕ nŏtās?

Āt tū, sīc hăbĕās fĕrĭēntēs cūnctă săgīttās,

sīc nūmquām răpĭdō ‖ lāmpădĕs īgnĕ văcēnt,60

sīc rĕgăt īmpĕrĭūm tērrāsquĕ cŏērcĕăt ōmnīs

Caēsăr, ăb Aēnēā ‖ quī tĭbĭ frātrĕ tŭūs,

ēffĭcĕ, sīt nōbīs nōn īnplācābĭlĭs īră,

mēquĕ lŏcō plēctī ‖ cōmmŏdĭōrĕ vĕlīt."

Haēc ĕgŏ vīsŭs ĕrām pŭĕrō dīxīssĕ vŏlūcrī,65

hōs vīsūs nōbīs ‖ īllĕ dĕdīssĕ sŏnōs:

"Pēr mĕă tēlă, făcēs, ēt pēr mĕă tēlă, săgīttās,

pēr mātrēm iūrō ‖ Caēsărĕūmquĕ căpūt,

nīl nĭsĭ cōncēssūm nōs tē dĭdĭcīssĕ măgīstrō,

Ārtĭbŭs ēt nūllūm ‖ crīmĕn ĭnēssĕ tŭīs.70

Ūtque hōc, sīc ŭtĭnām dēfēndĕrĕ cētĕră pōssēm!

Scīs ălĭūd, quōd tē ‖ laēsĕrĭt, ēssĕ, măgīs.

Quīcquĭd ĭd ēst (nĕque ĕnīm dēbēt dŏlŏr īpsĕ rĕfērrī,

nēc pŏtĕs ā cūlpā ‖ dīcĕre ăbēssĕ tŭā)

tū lĭcĕt ērrōrīs sŭb ĭmāgĭnĕ crīmĕn ŏbūmbrēs,75

nōn grăvĭōr mĕrĭtō ‖ iūdĭcĭs īră fŭīt.

Ūt tămĕn āspĭcĕrēm cōnsōlārērquĕ iăcēntēm,

lāpsă pĕr īnmēnsās ‖ ēst mĕă pīnnă vĭās.

Haēc lŏcă tūm prīmūm vīdī, cūm mātrĕ rŏgāntĕ

Phāsĭăs ēst tēlīs ‖ fīxă pŭēllă mĕīs.80

Quaē nūnc cūr ĭtĕrūm pōst saēcūlā,lōngă rĕvīsām,

tū făcĭs, ō cāstrīs ‖ mīlĕs ămīcĕ mĕīs.

Pōnĕ mĕtūs ĭgĭtūr: mītēscēt Caēsărĭs īră,

ēt vĕnĭēt vōtīs ‖ mōllĭŏr hōră tŭīs.

Nēvĕ mŏrām tĭmĕās, tēmpūs, quōd quaērĭmŭs, īnstāt,85

cūnctăquĕ laētĭtĭaē ‖ plēnă trĭūmphŭs hăbēt.

Dūm dŏmŭs ēt nātī, dūm mātēr Līvĭă gaūdēt,

dūm gaūdēs, pătrĭaē ‖ māgnĕ dŭcīsquĕ pătēr,

dūm sĭbĭ grātātūr pŏpŭlūs, tōtāmquĕ pĕr ūrbēm

ōmnĭs ŏdōrātīs ‖ īgnĭbŭs āră călēt,90

dūm făcĭlēs ădĭtūs praēbēt vĕnĕrābĭlĕ tēmplūm,

spērāndum ēst nōstrās ‖ pōssĕ vălērĕ prĕcēs."

Dīxĭt, ĕt aūt īlle ēst tĕnŭēs dīlāpsŭs ĭn aūrās,

coēpērūnt sēnsūs ‖ aūt vĭgĭlārĕ mĕī.

Sī dŭbĭtēm, făvĕās quīn hīs, ō Māxĭmĕ, dīctīs,95

Mēmnŏnĭō cŷcnōs ‖ ēssĕ cŏlōrĕ pŭtēm.

Sēd nĕquĕ mūtātūr nīgrā pĭcĕ lāctĕŭs hūmōr,

nēc, quŏd ĕrāt cāndēns, ‖ fīt tĕrĕbīnthŭs ĕbūr.

cōnvĕnĭēns ănĭmō gĕnŭs ēst tĭbĭ, nōbĭlĕ nāmquĕ

pēctŭs ĕt Hērcŭlĕaē ‖ sīmplĭcĭtātĭs hăbēs.100

Līvŏr, ĭnērs vĭtĭūm, mōrēs nōn ēxĭt ĭn āltōs,

ūtquĕ lătēns īmā ‖ vīpĕră sērpĭt hŭmō.

Mēns tŭă sūblīmīs sūprā gĕnŭs ēmĭnĕt īpsūm,

grāndĭŭs īngĕnĭō ‖ nēc tĭbĭ nōmĕn ĭnēst.

Ērgo ălĭī nŏcĕānt mĭsĕrīs ōptēntquĕ tĭmērī,105

tīnctăquĕ mōrdācī ‖ spīcŭlă fēllĕ gĕrānt:

āt tŭă sūpplĭcĭbūs dŏmŭs ēst ādsuētă iŭvāndīs,

īn quōrūm nŭmĕrō ‖ mē, prĕcŏr, ēssĕ vĕlīs.

IV

Haēc tĭbĭ nōn vānām pōrtāntĭă vērbă sălūtēm

Nāsŏ Tŏmītānā ‖ mīttĭt ăb ūrbĕ tŭūs,

ūtquĕ sŭō făvĕās māndāt, Rūfīnĕ, trĭūmphō,

īn vēstrās vēnīt ‖ sī tămĕn īllĕ mănūs.

Ēst ŏpŭs ēxĭgŭūm vēstrīsquĕ părātĭbŭs īnpār:5

quālĕ tămēn cūmque ēst, ‖ ūt tŭĕārĕ, rŏgō.

Fīrmă vălēnt pēr sē, nūllūmquĕ Măchāŏnă quaērūnt.

Ād mĕdĭcām dŭbĭūs ‖ cōnfŭgĭt aēgĕr ŏpēm.

Nōn ŏpŭs ēst māgnīs plăcĭdō lēctōrĕ pŏētīs:

quāmlĭbĕt īnvītūm ‖ dīffĭcĭlēmquĕ tĕnēnt.10

Nōs, quĭbŭs īngĕnĭūm lōngī mĭnŭērĕ lăbōrēs,

aūt ĕtĭām nūllūm ‖ fōrsĭtăn āntĕ fŭīt,

vīrĭbŭs īnfīrmī, vēstrō cāndōrĕ vălēmūs:

quōd mĭhĭ sī dēmās, ‖ ōmnĭă rāptă pŭtēm.

Cūnctăquĕ cūm mĕă sīnt prōpēnsō nīxă făvōrĕ,15

praēcĭpŭūm vĕnĭaē ‖ iūs hăbĕt īllĕ lĭbēr.

Spēctātūm vātēs ălĭī scrīpsērĕ trĭūmphūm:

ēst ălĭquīd mĕmŏrī ‖ vīsă nŏtārĕ mănū.

Nōs ĕă vīx ăvĭdām vūlgō cāptātă pĕr aūrēm

scrīpsĭmŭs, ātque ŏcŭlī ‖ fāmă fŭērĕ mĕī.20

Scīlĭcĕt ādfēctūs sĭmĭlēs, aūt īnpĕtŭs īdēm

rēbŭs ăb aūdītīs ‖ cōnspĭcŭīsquĕ vĕnīt!

Nēc nĭtŏr ārgēntī, quēm vōs vīdīstĭs, ĕt aūrī

quōd mĭhĭ dēfŭĕrīt, ‖ pūrpŭrăque īllă, quĕrōr:

sēd lŏcă, sēd gēntēs fōrmātaē mīllĕ fĭgūrīs25

nūtrīssēnt cārmēn ‖ proēlĭăque īpsă mĕūm,

ēt rēgūm vūltūs, cērtīssĭmă pīgnŏră mēntīs,

iūvīssēnt ălĭquā ‖ fōrsĭtăn īllŭd ŏpūs.

Plaūsĭbŭs ēx īpsīs pŏpŭlī laētōquĕ făvōrĕ

īngĕnĭūm quŏdŭīs ‖ īncălŭīssĕ pŏtēst:30

tāmque ĕgŏ sūmpsīssēm tālī clāmōrĕ vĭgōrēm,

quām rŭdĭs aūdītā ‖ mīlĕs ăd ārmă tŭbā.

Pēctŏră sīnt nōbīs nĭvĭbūs glăcĭēquĕ lĭcēbīt

ātque hōc, quēm pătĭōr, ‖ frīgĭdĭōră lŏcō,

īllă dŭcīs făcĭēs īn cūrrū stāntĭs ĕbūrnō35

ēxcŭtĕrēt frīgūs ‖ sēnsĭbŭs ōmnĕ mĕīs.

Hīs ĕgŏ dēfēctūs dŭbĭīsque aūctōrĭbŭs ūsūs

ād vēstrī vĕnĭō ‖ iūrĕ făvōrĭs ŏpēm.

Nēc mĭhĭ nōtă dŭcūm nēc sūnt mĭhĭ nōtă lŏcōrūm

nōmĭnă. Mātĕrĭām ‖ nōn hăbŭērĕ mănūs.40

Pārs quŏtă dē tāntīs rēbūs, quām fāmă rĕfērrĕ

aūt ălĭquīs nōbīs ‖ scrībĕrĕ pōssĕt, ĕrāt?

Quō măgĭs, ō lēctōr, dēbēs īgnōscĕrĕ, sī quīd

ērrātum ēst īllīc ‖ praētĕrĭtūmvĕ mĭhī.

Āddĕ quŏd āssĭdŭē dŏmĭnī mĕdĭtātă quĕrēlās45

ād laētūm cārmēn ‖ vīx mĕă vērsă lўra ēst.

Vīx bŏnă pōst tāntō quaērēntī vērbă sŭbībānt,

ēt gaūdēre ălĭquīd ‖ rēs mĭhĭ vīsă nŏva ēst.

Ūtquĕ rĕfōrmīdānt īnsuētūm lūmĭnă sōlēm,

sīc ād laētĭtĭām ‖ mēns mĕă sēgnĭs ĕrāt.50

Ēst quŏquĕ cūnctārūm nŏvĭtās cārīssĭmă rērūm,

grātĭăque ōffĭcĭō, ‖ quōd mŏră tārdăt, ăbēst.

Cētĕră cērtātīm dē māgnō scrīptă trĭūmphō

iām prīdēm pŏpŭlī ‖ sūspĭcŏr ōrĕ lĕgī.

Īllă bĭbīt sĭtĭēns lēctōr, mĕă pōcŭlă plēnūs:55

īllă rĕcēns pōta ēst, ‖ nōstră tĕpēbĭt ăquă.

Nōn ĕgŏ cēssāvī, nēc fēcĭt ĭnērtĭă sērūm.

Ūltĭmă mē vāstī ‖ sūstĭnĕt ōră frĕtī.

Dūm vĕnĭt hūc rūmōr prŏpĕrātăquĕ cārmĭnă fīūnt

fāctăque ĕūnt ād vōs, ‖ ānnŭs ăbīssĕ pŏtēst.60

Nēc mĭnĭmūm rēfērt, īntāctă rŏsārĭă prīmūs,

ān sērā cārpās ‖ paēnĕ rĕlīctă mănū.

Quīd mīrūm, lēctīs ēxhaūstō flōrĭbŭs hōrtō,

sī dŭcĕ nōn fācta ēst ‖ dīgnă cŏrōnă tŭō?

Dēprĕcŏr hōc: vātūm cōntrā sŭă cārmĭnă nē quīs65

dīctă pŭtēt! Prō sē ‖ Mūsă lŏcūtă mĕa ēst.

Sūnt mĭhĭ vōbīscūm cōmmūnĭă sācră, pŏētaē,

īn vēstrō mĭsĕrīs ‖ sī lĭcĕt ēssĕ chŏrō.

Māgnăquĕ pārs ănĭmaē mēcūm vīxīstĭs, ămīcī:

hāc ĕgŏ vōs ābsēns ‖ nūnc quŏquĕ pārtĕ cŏlō.70

Sīnt ĭgĭtūr vēstrō mĕă cōmmēndātă făvōrĕ

cārmĭnă, nōn pōssūm ‖ prō quĭbŭs īpsĕ lŏquī.

Scrīptă plăcēnt ā mōrtĕ fĕrē, quĭă laēdĕrĕ vīvōs

līvŏr ĕt īniūstō ‖ cārpĕrĕ dēntĕ sŏlēt.

Sī gĕnŭs ēst mōrtīs mălĕ vīvĕrĕ, tērră mŏrātūr,75

ēt dēsūnt fātīs ‖ sōlă sĕpūlchră mĕīs.

Dēnĭque ŏpūs cūraē cūlpētŭr ŭt ūndĭquĕ nōstraē,

ōffĭcĭūm nēmō ‖ quī rĕprĕhēndăt ĕrīt.

Ūt dēsīnt vīrēs, tămĕn ēst laūdāndă vŏlūntās:

hāc ĕgŏ cōntēntōs ‖ aūgŭrŏr ēssĕ dĕōs.80

Haēc făcĭt ūt vĕnĭāt paūpēr quŏquĕ grātŭs ăd ārās,

ēt plăcĕāt caēsō ‖ nōn mĭnŭs āgnă bŏvē.

Rēs quŏquĕ tāntă fŭīt quāntaē sūbsīstĕrĕ sūmmō

Aēnĕădūm vātī ‖ grāndĕ fŭīssĕt ŏnūs.

Fērre ĕtĭām mōllēs ĕlĕgī tām vāstă trĭūmphī85

pōndĕră dīspărĭbūs ‖ nōn pŏtŭērĕ rŏtīs.

Quō pĕdĕ nūnc ūtār, dŭbĭa ēst sēntēntĭă nōbīs:

āltĕr ĕnīm dē tē, ‖ Rhēnĕ, trĭūmphŭs ădēst.

Īnrĭtă vōtōrūm nōn sūnt praēsāgĭă vātūm:

dāndă Iŏvī laūrūs, ‖ dūm prĭŏr īllă vĭrēt.90

Nēc mĕă vērbă lĕgīs, quī sūm sūmmōtŭs ăd Hīstrūm,

nōn bĕnĕ pācātīs ‖ flūmĭnă pōtă Gĕtīs:

īstă dĕī vōx ēst, dĕŭs ēst īn pēctŏrĕ nōstrō,

haēc dŭcĕ praēdīcō ‖ vātĭcĭnōrquĕ dĕō.

Quīd cēssās cūrrūm pōmpāmquĕ părārĕ trĭūmphīs,95

Līvĭă? Dānt nūllās ‖ iām tĭbĭ bēllă mŏrās.

Pērfĭdă dāmnātās Gērmānĭă prōĭcĭt hāstās.

iām pōndūs dīcēs ‖ ōmĕn hăbērĕ mĕūm.

Crēdĕ, brĕvīquĕ fĭdēs ădĕrīt. Gĕmĭnābĭt hŏnōrēm

fīlĭŭs, ēt iūnctīs, ‖ ūt prĭŭs, ībĭt ĕquīs.100

Prōmĕ, quŏd īnĭcĭās ŭmĕrīs vīctōrĭbŭs, ōstrūm:

īpsă pŏtēst sŏlĭtūm ‖ nōssĕ cŏrōnă căpūt:

scūtă sĕd ēt gălĕaē gēmmīs rădĭēntŭr ĕt aūrō,

stēntquĕ sŭpēr vīnctōs ‖ trūncă trŏpaēă vĭrōs:

ōppĭdă tūrrītīs cīngāntŭr ĕbūrnĕă mūrīs,105

fīctăquĕ rēs vērō ‖ mōrĕ pŭtētŭr ăgī.

Squālĭdŭs īnmīssōs frāctā sŭb hărūndĭnĕ crīnēs

Rhēnŭs ĕt īnfēctās ‖ sānguĭnĕ pōrtĕt ăquās.

Bārbără iām cāptī pōscūnt īnsīgnĭă rēgēs

tēxtăquĕ fōrtūnā ‖ dīvĭtĭōră sŭā,110

ēt quaē praētĕrĕā vīrtūs īnvīctă tŭōrūm

saēpĕ părātă tĭbī, ‖ saēpĕ părāndă făcīt.

Dī, quōrūm mŏnĭtū sŭmŭs ēvēntūră lŏcūtī,

vērbă, prĕcōr, cĕlĕrī ‖ nōstră prŏbātĕ fĭdē.

V

Quām lĕgĭs, ūndĕ tĭbī mīttātŭr ĕpīstŭlă, quaērīs?

Hīnc, ŭbĭ caērŭlĕīs ‖ iūngĭtŭr Hīstĕr ăquīs.

Ūt rĕgĭō dīcta ēst sūccūrrĕrĕ dēbĕt ĕt aūctōr,

laēsŭs ăb īngĕnĭō ‖ Nāsŏ pŏētă sŭō.

Quī tĭbĭ quām māllēt praēsēns ādfērrĕ sălūtēm,5

mīttĭt ăb hīrsūtīs, ‖ Māxĭmĕ Cōttă, Gĕtīs.

Lēgĭmŭs, ō iŭvĕnīs pătrĭī nōn dēgĕnĕr ōrīs,

dīctă tĭbī plēnō ‖ vērbă dĭsērtă fŏrō.

Quaē quāmquām līnguā mĭhĭ sūnt prŏpĕrāntĕ pĕr hōrās

lēctă sătīs mūltās, ‖ paūcă fŭīssĕ quĕrōr.10

Plūră sĕd haēc fēcī rĕlĕgēndō saēpĕ, nĕc ūmquām

nōn mĭhĭ, quām prīmō, ‖ grātă fŭērĕ măgīs.

Cūmquĕ nĭhīl tŏtĭēns lēcta ē dūlcēdĭnĕ pērdānt,

vīrĭbŭs īllă sŭīs, ‖ nōn nŏvĭtātĕ, plăcēnt.

Fēlīcēs quĭbŭs haēc īpsō cōgnōscĕre ĭn āctū15

ēt tām fācūndō ‖ cōntĭgĭt ōrĕ frŭī!

Nām, quāmquām săpŏr ēst āllātā dūlcĭs ĭn ūndā,

grātĭŭs ēx īpsō ‖ fōntĕ bĭbūntŭr ăquaē.

Ēt măgĭs āddūctō pōmūm dēcērpĕrĕ rāmō

quām dē caēlātā ‖ sūmĕrĕ lāncĕ iŭvāt.20

Āt nĭsĭ pēccāssēm, nĭsĭ mē mĕă Mūsă fŭgāssēt

quōd lēgī, tŭă vōx ‖ ēxhĭbŭīssĕt ŏpūs,

ūtquĕ fŭī sŏlĭtūs, sēdīssēm fōrsĭtăn ūnūs

dē cēntūm iūdēx ‖ īn tŭă vērbă vĭrīs,

māiŏr ĕt īmplēssēt praēcōrdĭă nōstră vŏlūptās,25

cūm trăhĕrēr dīctīs ‖ ādnŭĕrēmquĕ tŭīs.

Quēm quŏnĭām fātūm pătrĭā vōbīsquĕ rĕlīctīs

īntĕr ĭnhūmānōs ‖ mālŭĭt ēssĕ Gĕtās,

quōd lĭcĕt, ūt vĭdĕār tēcūm măgĭs ēssĕ lŏquēndō,

saēpĕ, prĕcōr, stŭdĭī ‖ pīgnŏră mīttĕ tŭī,30

ēxēmplōquĕ mĕō, nĭsĭ dēdīgnārĭs ĭd īpsūm,

ūtĕrĕ, quōd nōbīs ‖ rēctĭŭs īpsĕ dărēs.

Nāmque ĕgŏ, quī pĕrĭī iām prīdēm, Māxĭmĕ, vōbīs,

īngĕnĭō nītōr ‖ nōn pĕrĭīssĕ mĕō.

Rēddĕ vĭcēm, nēc rāră tŭī mŏnĭmēntă lăbōrīs35

āccĭpĭānt nōstraē, ‖ grātă fŭtūră, mănūs.

Dīc tămĕn, ō iŭvĕnīs stŭdĭōrūm plēnĕ mĕōrūm,

ēcquĭd ăb hīs īpsīs ‖ ādmŏnĕārĕ mĕī.

Ēcquĭd, ŭbi aūt rĕcĭtās fāctūm mŏdŏ cārmĕn ămīcīs,

aūt, quōd saēpĕ sŏlēs, ‖ ēxĭgĭs ūt rĕcĭtēnt,40

quaērŏr, ŭt īntērdūm tŭă mēns, ōblītă quĭd ābsīt,

nēscĭŏ quīd cērtē ‖ sēntĭt ăbēssĕ sŭī,

ūtquĕ lŏquī mūltūm dē mē praēsēntĕ sŏlēbās,

nūnc quŏquĕ Nāsōnīs ‖ nōmĕn ĭn ōrĕ tŭo ēst?

Īpsĕ quĭdēm Gĕtĭcō pĕrĕām vĭŏlātŭs ăb ārcū45

(ēt sīt pēriūrī ‖ quām prŏpĕ poēnă, vĭdēs)

tē nĭsĭ mōmēntīs vĭdĕō paēne ōmnĭbŭs ābsēns.

Grātĭă quōd mēntī ‖ quōlĭbĕt īrĕ lĭcēt.

Hāc ŭbĭ pērvēnī nūllī cērnēndŭs ĭn ūrbēm,

saēpĕ lŏquōr tēcūm, ‖ saēpĕ lŏquēntĕ frŭōr.50

Tūm mĭhĭ dīffĭcĭle ēst, quām sīt bĕnĕ, dīcĕrĕ, quāmquĕ

cāndĭdă iūdĭcĭīs ‖ īllă sĭt hōră mĕīs.

Tūm mē, sī quă fĭdēs, caēlēstī sēdĕ rĕcēptūm

cūm fōrtūnātīs ‖ sūspĭcŏr ēssĕ dĕīs.

Rūrsŭs ŭbi hūc rĕdĭī, caēlūm sŭpĕrōsquĕ rĕlīnquō,55

ā Stўgĕ nēc lōngē ‖ Pōntĭcă dīstăt hŭmūs.

Ūnde ĕgŏ sī fātō nītōr prŏhĭbēntĕ rĕvērtī,

spēm sĭnĕ prōfēctū, ‖ Māxĭmĕ, tōllĕ mĭhī.

VI

Nāsŏ sŭō (pŏsŭīt nōmēn quām paēnĕ!) sŏdālī

mīttĭt ăb Eūxīnīs ‖ hōc brĕvĕ cārmĕn ăquīs.

Āt sī caūtă părūm scrīpsīssēt dēxtră quĭs ēssēs,

fōrsĭtăn ōffĭcĭō ‖ pārtă quĕrēlă fŏrēt.

Cūr tămĕn, hōc ălĭīs tūtūm crēdēntĭbŭs, ūnūs,5

ādpēllēnt nē tē ‖ cārmĭnă nōstră, rŏgās?

Quāntă sĭt īn mĕdĭā clēmēntĭă Caēsărĭs īrā,

sī nēscīs, ēx mē ‖ cērtĭŏr ēssĕ pŏtēs.

Huīc ĕgŏ, quām pătĭōr, nīl pōssēm dēmĕrĕ poēnaē,

sī iūdēx mĕrĭtī ‖ cōgĕrĕr ēssĕ mĕī.10

Nōn vĕtăt īllĕ sŭī quēmquām mĕmĭnīssĕ sŏdālīs,

nēc prŏhĭbēt tĭbĭ mē ‖ scrībĕrĕ tēquĕ mĭhī.

Nēc scĕlŭs ādmīttās, sī cōnsōlērĭs ămīcūm,

mōllĭbŭs ēt vērbīs ‖ āspĕră fātă lĕvēs.

Cūr, dūm tūtă tĭmēs, făcĭs ūt rĕvĕrēntĭă tālīs15

fīăt ĭn Aūgūstōs ‖ īnvĭdĭōsă dĕōs?

Fūlmĭnĭs ādflātōs īntērdūm vīvĕrĕ tēlīs

vīdĭmŭs ēt rĕfĭcī, ‖ nōn prŏhĭbēntĕ Iŏvĕ.

Nēc, quĭă Nēptūnūs nāvēm lăcĕrārăt Ŭlīxīs,

Leūcŏthĕā nāntī ‖ fērrĕ nĕgāvĭt ŏpēm.20

Crēdĕ mĭhī, mĭsĕrīs caēlēstĭă nūmĭnă pārcūnt,

nēc sēmpēr laēsōs ‖ ēt sĭnĕ fīnĕ prĕmūnt.

Prīncĭpĕ nēc nōstrō dĕŭs ēst mŏdĕrātĭŏr ūllūs:

Iūstĭtĭā vīrēs ‖ tēmpĕrăt īllĕ sŭās.

Nūpĕr ĕām Caēsār fāctō dē mārmŏrĕ tēmplō,25

iāmprīdēm pŏsŭīt ‖ mēntĭs ĭn aēdĕ sŭaē.

Iūppĭtĕr īn mūltōs tĕmĕrārĭă fūlmĭnă tōrquēt,

quī poēnām cūlpā ‖ nōn mĕrŭērĕ pătī.

Ōbrŭĕrīt cūm tōt saēvīs dĕŭs aēquŏrĭs ūndīs,

ēx īllīs mērgī ‖ pārs quŏtă dīgnă fŭīt?30

Cūm pĕrĕānt ăcĭē fōrtīssĭmă quaēquĕ, vĕl īpsō

iūdĭcĕ dīlēctūs ‖ Mārtĭs ĭnīquŭs ĕrīt.

Āt sī fōrtĕ vĕlīs īn nōs īnquīrĕrĕ, nēmo ēst

quī sē, quōd pătĭtūr, ‖ cōnmĕrŭīssĕ nĕgēt.

Āddĕ quŏd ēxtīnctōs vĕl ăquā vēl Mārtĕ vĕl īgnī35

nūllă pŏtēst ĭtĕrūm ‖ rēstĭtŭīssĕ dĭēs.

Rēstĭtŭīt mūltōs aūt poēnaē pārtĕ lĕvāvīt

Caēsăr: ĕt īn mūltīs ‖ mē, prĕcŏr, ēssĕ vĕlīt.

Āt tū, cūm tālī pŏpŭlūs sūb prīncĭpĕ sīmūs,

ādlŏquĭō prŏfŭgī ‖ crēdĭs ĭnēssĕ mĕtūm?40

Fōrsĭtăn haēc dŏmĭnō Būsīrĭdĕ iūrĕ tĭmērēs,

aūt sŏlĭtō claūsōs ‖ ūrĕre ĭn aērĕ vĭrōs.

Dēsĭnĕ mītem ănĭmūm vāno īnfāmārĕ tĭmōrĕ.

Saēvă quĭd īn plăcĭdīs ‖ sāxă vĕrērĭs ăquīs?

Īpse ĕgŏ quōd prīmō scrīpsī sĭnĕ nōmĭnĕ vōbīs,45

vīx ēxcūsārī ‖ pōssĕ mĭhī vĭdĕōr.

Sēd păvŏr āttŏnĭtō rătĭōnĭs ădēmĕrăt ūsūm,

cēssĕrăt ōmnĕ nŏvīs ‖ cōnsĭlĭūmquĕ mălīs,

fōrtūnāmquĕ mĕām mĕtŭēns, nōn vīndĭcĭs īrām,

tērrēbār tĭtŭlō ‖ nōmĭnĭs īpsĕ mĕī.50

Hāctĕnŭs ādmŏnĭtūs mĕmŏrī cōncēdĕ pŏētaē

pōnăt ŭt īn chārtīs ‖ nōmĭnă cāră sŭīs.

Tūrpe ĕrĭt āmbōbūs, lōngō mĭhĭ prōxĭmŭs ūsū

sī nūllā lībrī ‖ pārtĕ lĕgērĕ mĕī.

Nē tămĕn īstĕ mĕtūs sōmnōs tĭbĭ rūmpĕrĕ pōssīt,55

nōn ūltrā, quām vīs, ‖ ōffĭcĭōsŭs ĕrō,

tēquĕ tĕgām, quī sīs, nĭsĭ cūm pērmīsĕrĭs īpsĕ

cōgētūr nēmō ‖ mūnŭs hăbērĕ mĕūm.

Tū mŏdŏ, quēm pŏtĕrās vĕl ăpērtē tūtŭs ămārĕ,

sī rēs ēst āncēps ‖ īstă, lătēntĕr ămā.60

VII

Vērbă mĭhī dēsūnt ĕădēm tām saēpĕ rŏgāntī.

iāmquĕ pŭdēt vānās ‖ fīnĕ cărērĕ prĕcēs.

Taēdĭă cōnsĭmĭlī fĭĕrī dē cārmĭnĕ vōbīs,

quīdquĕ pĕtām cūnctōs ‖ ēdĭdĭcīssĕ rĕōr.

Nōstrăquĕ quīd pōrtēt iām nōstĭs ĕpīstŭlă, quāmvīs5

cēră sĭt ā vīnclīs ‖ nōn lăbĕfāctă mĕīs.

Ērgō mūtētūr scrīptī sēntēntĭă nōstrī,

nē tŏtĭēns cōntrā, ‖ quām răpĭt āmnĭs, ĕām.

Quōd bĕnĕ dē vōbīs spērāvi, īgnōscĭte, ămīcī:

tālĭă pēccāndī ‖ iām mĭhĭ fīnĭs ĕrīt.10

Nēc grăvĭs ūxōrī dīcār: quaē scīlĭcĕt īn mē

quām prŏbă tām tĭmĭda ēst ‖ ēxpĕrĭēnsquĕ părūm.

Hōc quŏquĕ, Nāsŏ, fĕrēs: ĕtĕnīm pēiōră tŭlīstī.

iām tĭbĭ sēntīrī ‖ sārcĭnă nūllă pŏtēst.

Dūctŭs ăb ārmēntō taūrūs dētrēctĕt ărātrūm,15

sūbtrăhăt ēt dūrō ‖ cōllă nŏvēllă iŭgō.

Nōs, quĭbŭs ādsuēvīt fātūm crūdēlĭtĕr ūtī,

ād mălă iām prīdēm ‖ nōn sŭmŭs ūllă rŭdēs.

Vēnĭmŭs īn Gĕtĭcōs fīnēs: mŏrĭāmŭr ĭn īllīs,

Pārcăque ăd ēxtrēmūm ‖ quā mĕă coēpĭt ĕāt.20

Spēm iŭvăt āmplēctī, quaē nōn iŭvăt īnrĭtă sēmpēr:

ēt, fĭĕrī cŭpĭās ‖ sīquă, fŭtūră pŭtēs.

Prōxĭmŭs huīc grădŭs ēst bĕnĕ dēspērārĕ sălūtēm,

sēquĕ sĕmēl vērā ‖ scīrĕ pĕrīssĕ fĭdē.

Cūrāndō fĭĕrī quaēdām māiōră vĭdēmūs25

vūlnĕră, quaē mĕlĭūs ‖ nōn tĕtĭgīssĕ fŭīt.

Mītĭŭs īllĕ pĕrīt sŭbĭtā quī mērgĭtŭr ūndā,

quām sŭă quī tŭmĭdīs ‖ brāchĭă lāssăt ăquīs.

Cūr ĕgŏ cōncēpī Scўthĭcīs mē pōssĕ cărērĕ

fīnĭbŭs ēt tērrā ‖ prōspĕrĭōrĕ frŭī?30

Cūr ălĭquīd dē mē spērāvī lēnĭŭs ūmquām?

Ān fōrtūnă mĭhī ‖ sīc mĕă nōtă fŭīt?

tōrquĕŏr ēn grăvĭūs, rĕpĕtītăquĕ fōrmă lŏcōrūm

ēxĭlĭūm rĕnŏvāt ‖ trīstĕ rĕcēnsquĕ făcīt.

Ēst tămĕn ūtĭlĭūs, stŭdĭūm cēssārĕ mĕōrūm,35

quām, quās ādmōrīnt, ‖ nōn vălŭīssĕ prĕcēs.

Māgnă quĭdēm rēs ēst, quām nōn aūdētĭs, ămīcī:

sēd sī quīs pĕtĕrēt, ‖ quī dărĕ vēllĕt, ĕrāt.

Dūmmŏdŏ nōn nōbīs hōc Caēsărĭs īră nĕgārīt,

fōrtĭtĕr Eūxīnīs ‖ īnmŏrĭēmŭr ăquīs.40

VIII

Quaē tĭbĭ quaērēbām mĕmŏrēm tēstāntĭă cūrām

dōnă Tŏmītānūs ‖ mīttĕrĕ pōssĕt ăgēr.

Dīgnŭs ĕs ārgēntō, fūlvō quŏquĕ dīgnĭŏr aūrō,

sēd tē, cūm dōnās, ‖ īstă iŭvārĕ sŏlēnt.

Nēc tămĕn haēc lŏcă sūnt ūllō prĕtĭōsă mĕtāllō:5

hōstĭs ăb āgrĭcŏlā ‖ vīx sĭnĭt īllă fŏdī.

Pūrpŭră saēpĕ tŭōs fūlgēns praētēxĭt ămīctūs.

Sēd nōn Sārmătĭcō ‖ tīngĭtŭr īllă mărī.

Vēllĕră dūră fĕrūnt pĕcŭdēs, ēt Pāllădĭs ūtī

ārtĕ Tŏmītānaē ‖ nōn dĭdĭcērĕ nŭrūs.10

Fēmĭnă prō lānā Cĕrĕālĭă mūnĕră frāngīt,

sūppŏsĭtōquĕ grăvēm ‖ vērtĭcĕ pōrtăt ăquām.

Nōn hīc pāmpĭnĕīs ămĭcītūr vītĭbŭs ūlmūs,

nūllă prĕmūnt rāmōs ‖ pōndĕrĕ pōmă sŭōs.

Trīstĭă dēfōrmēs părĭūnt ābsīnthĭă cāmpī,15

tērrăquĕ dē frūctū ‖ quām sĭt ămāră dŏcēt.

Nīl ĭgĭtūr tōtā Pōntī rĕgĭōnĕ Sĭnīstrī,

quōd mĕă sēdŭlĭtās ‖ mīttĕrĕ pōssĕt, ĕrāt.

Claūsă tămēn mĭsĭ Scŷthīcā tĭbĭ tēlă phărētrā:

hōstĕ prĕcōr fīānt ‖ īllă crŭēntă tŭō.20

Hōs hăbĕt haēc călămōs, hōs haēc hăbĕt ōră lĭbēllōs.

Haēc vĭgĕt īn nōstrīs, ‖ Māxĭmĕ, Mūsă lŏcīs!

Quaē quāmquām mīsīssĕ pŭdēt, quĭă pārvă vĭdēntūr,

tū tămĕn haēc, quaēsō, ‖ cōnsŭlĕ mīssă bŏnī.

IX

Quōd sĭt ĭn hīs ĕădēm sēntēntĭă, Brūtĕ, lĭbēllīs,

cārmĭnă nēscĭŏquēm ‖ cārpĕrĕ nōstră rĕfērs:

nīl nĭsĭ mē tērrā frŭăr ūt prŏpĭōrĕ rŏgārĕ,

ēt quām sīm dēnsō ‖ cīnctŭs ăb hōstĕ lŏquī.

Ō, quām dē mūltīs vĭtĭūm rĕprĕhēndĭtŭr ūnūm!5

Hōc pēccāt sōlūm ‖ sī mĕă Mūsă, bĕne ēst.

Īpse ĕgŏ lībrōrūm vĭdĕō dēlīctă mĕōrūm,

cūm sŭă plūs iūstō ‖ cārmĭnă quīsquĕ prŏbēt.

Aūctŏr ŏpūs laūdāt: sīc fōrsĭtăn Āgrĭŭs ōlīm

Thērsītēn făcĭē ‖ dīxĕrĭt ēssĕ bŏnā.10

Iūdĭcĭūm tămĕn hīc nōstrūm nōn dēcĭpĭt ērrōr,

nēc, quīcquīd gĕnŭī, ‖ prōtĭnŭs īllŭd ămō.

Cūr ĭgĭtūr, sī mē vĭdĕām dēlīnquĕrĕ, pēccēm,

ēt pătĭār scrīptō ‖ crīmĕn ĭnēssĕ, rŏgās?

Nōn ĕădēm rătĭo ēst sēntīre ēt dēmĕrĕ mōrbōs.15

Sēnsŭs ĭnēst cūnctīs, ‖ tōllĭtŭr ārtĕ mălūm.

Saēpe ălĭquōd vērbūm cŭpĭēns mūtārĕ rĕlīquī,

iūdĭcĭūm vīrēs ‖ dēstĭtŭūntquĕ mĕūm.

Saēpĕ pĭgēt (quĭd ĕnīm dŭbĭtēm tĭbĭ vēră fătērī?)

Cōrrĭgĕre ēt lōngī ‖ fērrĕ lăbōrĭs ŏnūs.20

Scrībēntēm iŭvăt īpsĕ lăbōr mĭnŭītquĕ lăbōrēm,

cūmquĕ sŭō crēscēns ‖ pēctŏrĕ fērvĕt ŏpūs.

Cōrrĭgĕre ūt rēs ēst tāntō măgĭs ārdŭă quāntō

māgnŭs Ărīstārchō ‖ māiŏr Hŏmērŭs ĕrāt,

sīc ănĭmūm lēntō cūrārūm frīgŏrĕ laēdīt25

ēt cŭpĭdī cūrsūs ‖ frēnă rĕtēntăt ĕquī.

Ātque ĭtă dī mītēs mĭnŭānt mĭhĭ Caēsărĭs īrām,

ōssăquĕ pācātā ‖ nōstră tĕgāntŭr hŭmō,

ūt mĭhĭ cōnāntī nōnnūmquam īntēndĕrĕ cūrās

fōrtūnaē spĕcĭēs ‖ ōbstăt ăcērbă mĕaē,30

vīxquĕ mĭhī vĭdĕōr, făcĭām quī cārmĭnă, sānūs,

īnquĕ fĕrīs cūrēm ‖ cōrrĭgĕre īllă Gĕtīs.

Nīl tămĕn ē scrīptīs măgĭs ēxcūsābĭlĕ nōstrīs,

quām sēnsūs cūnctīs ‖ paēnĕ quŏd ūnŭs ĭnēst.

Laētă fĕrē laētūs cĕcĭnī, cănŏ trīstĭă trīstīs:35

cōnvĕnĭēns ŏpĕrī ‖ tēmpŭs ŭtrūmquĕ sŭo ēst.

Quīd nĭsĭ dē vĭtĭō scrībām rĕgĭōnĭs ămāraē,

ūtquĕ lŏcō mŏrĭār ‖ cōmmŏdĭōrĕ prĕcēr?

Cūm tŏtĭēns ĕădēm dīcām, vīx aūdĭŏr ūllī,

vērbăquĕ prōfēctū ‖ dīssĭmŭlātă cărēnt.40

Ēt tămĕn haēc ĕădēm cūm sīnt, nōn scrīpsĭmŭs īsdēm,

ūnăquĕ pēr plūrēs ‖ vōx mĕă tēmptăt ŏpēm.

Ān, nē bīs sēnsūm lēctōr rĕpĕrīrĕt ĕūndēm,

ūnŭs ămīcōrūm, ‖ Brūtĕ, rŏgāndŭs ĕrās?

Nōn fŭĭt hōc tāntī. Cōnfēsso īgnōscĭtĕ, dōctī:45

vīlĭŏr ēst ŏpĕrīs ‖ fāmă sălūtĕ mĕā.

Dēnĭquĕ mātĕrĭām, quām quīs sĭbĭ fīnxĕrĭt īpsĕ,

ārbĭtrĭō vărĭāt ‖ mūltă pŏētă sŭō.

Mūsă mĕa ēst īndēx nĭmĭūm quŏquĕ vēră mălōrūm,

ātque īncōrrūptī ‖ pōndĕră tēstĭs hăbēt.50

Nēc lĭbĕr ūt fĭĕrēt, sĕd ŭtī sŭă cuīquĕ dărētūr

līttĕră, prōpŏsĭtūm ‖ cūrăquĕ nōstră fŭīt.

Pōstmŏdŏ cōllēctās ūtcūmquĕ sĭne ōrdĭnĕ iūnxī:

hōc ŏpŭs ēlēctūm ‖ nē mĭhĭ fōrtĕ pŭtēs.

Dā vĕnĭām scrīptīs, quōrūm nōn glōrĭă nōbīs55

caūsă, sĕd ūtĭlĭtās ‖ ōffĭcĭūmquĕ fŭīt.

I

Aequor Iasonio pulsatum remige primum,

quaeque nec hoste fero nec nive, terra, cares,

ecquod erit tempus quo vos ego Naso relinquam

in minus hostili iussus abesse loco?

5An mihi barbaria vivendum semper in ista,

inque Tomitana condar oportet humo?

Pace tua, si pax ulla est tua, Pontica tellus,

finitimus rapido quam terit hostis equo,

pace tua dixisse velim, tu pessima duro

10pars es in exilio, tu mala nostra gravas.

Tu neque ver sentis cinctum florente corona,

tu neque messorum corpora nuda vides.

Nec tibi pampineas autumnus porrigit uvas:

cuncta sed inmodicum tempora frigus habet.

15Tu glacie freta vincta vides, et in aequore piscis

inclusus tecta saepe natavit aqua.

Nec tibi sunt fontes, laticis nisi paene marini,

qui potus dubium sistat alatne sitim.

Rara, neque haec felix, in apertis eminet arvis

20arbor, et in terra est altera forma maris.

Non avis obloquitur, silvis nisi siqua remota

aequoreas rauco gutture potat aquas.

Tristia per vacuos horrent absinthia campos,

conveniensque suo messis amara loco.

25Adde metus, et quod murus pulsatur ab hoste,

tinctaque mortifera tabe sagitta madet,

quod procul haec, regio est et ab omni devia cursu,

nec pede quo quisquam nec rate tutus eat.

Non igitur mirum, finem quaerentibus horum

30altera si nobis usque rogatur humus.

Te magis est mirum non hoc evincere, coniunx,

inque meis lacrimas posse tenere malis.

Quid facias, quaeris? Quaeras hoc scilicet ipsum,

invenies, vere si reperire voles.

35Velle parum est: cupias, ut re potiaris, oportet,

et faciat somnos haec tibi cura breves.

Velle reor multos: quis enim mihi tam sit iniquus,

optet ut exilium pace carere meum?

Pectore te toto cunctisque incumbere nervis

40et niti pro me nocte dieque decet.

Utque iuvent alii, tu debes vincere amicos,

uxor, et ad partis prima venire tuas.

Magna tibi imposita est nostris persona libellis:

coniugis exemplum diceris esse bonae.

45Hanc cave degeneres. Ut sint praeconia nostra

vera, vide famae quod tuearis opus.

Ut nihil ipse querar, tacito me fama queretur.

Quae debet, fuerit ni tibi cura mei.

Exposuit memet populo Fortuna videndum,

50et plus notitiae, quam fuit ante, dedit.

Notior est factus Capaneus a fulminis ictu:

notus humo mersis Amphiaraus equis.

Si minus errasset, notus minus esset Ulixes:

magna Philoctetae vulnere fama suo est.

55Si locus est aliquis tanta inter nomina parvis,

nos quoque conspicuos nostra ruina facit.

Nec te nesciri patitur mea pagina, qua non

inferius Coa Bittide nomen habes.

Quicquid ages igitur, scaena spectabere magna,

60et pia non paucis testibus uxor eris.

Crede mihi, quotiens laudaris carmine nostro,

qui legit has laudes, an mereare rogat.

Utque favere reor plures virtutibus istis,

sic tua non paucae carpere facta volent.

65Quarum tu praesta ne livor dicere possit

"haec est pro miseri lenta salute viri."

Cumque ego deficiam, nec possim ducere currum,

fac tu sustineas debile sola iugum.

Ad medicum specto venis fugientibus aeger:

70ultima pars animae dum mihi restat, ades;

quodque ego praestarem, si te magis ipse valerem,

id mihi, cum valeas fortius ipsa, refer.

Exigit hoc socialis amor foedusque maritum:

moribus hoc, coniunx, exigis ipsa tuis.

75Hoc domui debes, de qua censeris, ut illam

non magis officiis quam probitate colas.

Cuncta licet facias, nisi eris laudabilis uxor,

non poterit credi Marcia culta tibi.

Nec sumus indigni: nec, si vis vera fateri,

80debetur meritis gratia nulla meis.

Redditur illa quidem grandi cum faenore nobis,

nec te, si cupiat, laedere rumor habet.

Sed tamen hoc factis adiunge prioribus unum,

pro nostris ut sis ambitiosa malis.

85Ut minus infesta iaceam regione labora,

clauda nec officii pars erit ulla tui.

Magna peto, sed non tamen invidiosa roganti:

utque ea non teneas, tuta repulsa tua est.

Nec mihi suscense, totiens si carmine nostro,

90quod facis, ut facias, teque imitere, rogo.

Fortibus adsuevit tubicen prodesse, suoque

dux bene pugnantis incitat ore viros.

Nota tua est probitas testataque tempus in omne;

sit virtus etiam non probitate minor.

95Non tibi Amazonia est pro me sumenda securis,

aut excisa levi pelta gerenda manu.

Numen adorandum est, non ut mihi fiat amicum,

sed sit ut iratum, quam fuit ante, minus.

Gratia si nulla est, lacrimae tibi gratia fient.

100Hac potes aut nulla parte movere deos.

Quae tibi ne desint, bene per mala nostra cavetur:

meque viro flendi copia dives adest;

utque meae res sunt, omni, puto, tempore flebis.

Has fortuna tibi nostra ministrat opes.

105Si mea mors redimenda tua, quod abominor, esset

Admeti coniunx, quam sequereris, erat.

Aemula Penelopes fieres, si fraude pudica

instantis velles fallere nupta procos.

Si comes extincti Manes sequerere mariti,

110esset dux facti Laudamia tui.

Iphias ante oculos tibi erat ponenda volenti

corpus in accensos mittere forte rogos.

Morte nihil opus est, nihil Icariotide tela.

Caesaris est coniunx ore precanda tuo,

115quae praestat virtute sua, ne prisca vetustas

laude pudicitiae saecula nostra premat:

quae Veneris formam, mores Iunonis habendo

sola est caelesti digna reperta toro

quid trepidas et adire times? Non inpia Procne

120filiave Aeetae voce movenda tua est,

nec nurus Aegypti, nec saeva Agamemnonis uxor,

Scyllaque, quae Siculas inguine terret aquas,

Telegonive parens vertendis nata figuris,

nexaque nodosas angue Medusa comas,

125femina sed princeps, in qua Fortuna videre

se probat et caecae crimina falsa tulit:

qua nihil in terris ad finem solis ab ortu

clarius excepto Caesare mundus habet.

Eligito tempus captatum saepe rogandi,

130exeat adversa ne tua navis aqua.

Non semper sacras reddunt oracula sortis,

ipsaque non omni tempore fana patent.

Cum status urbis erit, qualem nunc auguror esse,

et nullus populi contrahet ora dolor,

135cum domus Augusti, Capitoli more colenda,

laeta, quod est et sit, plenaque pacis erit,

tum tibi di faciant adeundi copia fiat,

profectura aliquid tum tua verba putes.

Siquid aget maius, differ tua coepta caveque

140spem festinando praecipitare meam.

Nec rursus iubeo dum sit vacuissima quaeras:

corporis ad curam vix vacat illa sui.

Omnia...

Per rerum turbam tu quoque oportet eas.

145Cum tibi contigerit vultum Iunonis adire,

fac sis personae, quam tueare, memor.

Nec factum defende meum: mala causa silenda est.

nil nisi sollicitae sint tua verba preces.

Tum lacrimis demenda mora est, summissaque terra

150ad non mortalis brachia tende pedes.

Tum pete nil aliud, saevo nisi ab hoste recedam

hostem Fortunam sit satis esse mihi.

Plura quidem subeunt, sed sunt turbata timore;

haec quoque vix poteris voce tremente loqui.

155Suspicor hoc damno fore non tibi. Sentiet illa

te maiestatem pertimuisse suam.

Nec, tua si fletu scindentur verba, nocebit:

interdum lacrimae pondera vocis habent.

Lux etiam coeptis facito bona talibus adsit

160horaque conveniens auspiciumque favens.

Sed prius inposito sanctis altaribus igni

tura fer ad magnos vinaque pura deos.

E quibus ante omnis Augustum numen adora

progeniemque piam participemque tori.

165Sint utinam mites solito tibi more tuasque

non duris lacrimas vultibus aspiciant.

II

Quam legis a nobis missam tibi, Cotta, salutem,

missa sit ut vere perveniatque, precor.

Namque meis sospes multum cruciatibus aufers,

atque sit in nobis pars bona salva facis.

5Cumque labent aliqui iactataque vela relinquant,

tu lacerae remanes ancora sola rati.

Grata tua est igitur pietas. Ignoscimus illis

qui cum Fortuna terga dedere fugae.

Cum feriant unum, non unum fulmina terrent,

10iunctaque percusso turba pavere solet:

cumque dedit paries venturae signa ruinae,

sollicito vacuus fit locus ille metu.

Quis non e timidis aegri contagia vitat,

vicinum metuens ne trahat inde malum?

15Me quoque amicorum nimio terrore metuque,

non odio, quidam destituere mei.

Non illis pietas, non officiosa voluntas

defuit: adversos extimuere deos.

Utque magis cauti possunt timidique videri,

20sic appellari non meruere mali.

Aut meus excusat caros ita candor amicos,

utque habeant de me crimina nulla, favet.

Sint hi contenti venia, iactentque licebit

purgari factum me quoque teste suum.

25Pars estis pauci melior, qui rebus in artis

ferre mihi nullam turpe putastis opem.

Tunc igitur meriti morietur gratia vestri,

cum cinis absumpto corpore factus ero.

Fallor, et illa meae superabit tempora vitae,

30si tamen a memori posteritate legar.

Corpora debentur maestis exsanguia bustis:

effugiunt structos nomen honorque rogos.

Occidit et Theseus et qui comitavit Orestem:

sed tamen in laudes vivit uterque suas.

35Vos etiam seri laudabunt saepe nepotes,

claraque erit scriptis gloria vestra meis.

Hic quoque Sauromatae iam vos novere Getaeque,

et tales animos barbara turba probat.

Cumque ego de vestra nuper probitate referrem

40(nam didici Getice Sarmaticeque loqui),

forte senex quidam, coetu cum staret in illo,

reddidit ad nostros talia verba sonos:

"nos quoque amicitiae nomen, bone, novimus, hospes,

quos procul a vobis Pontus et Hister habet.

45Est locus in Scythia, Tauros dixere priores

qui Getica longe non ita distat humo.

Hac ego sum terra (patriae nec paenitet) ortus:

consortem Phoebi gens colit illa deam.

Templa manent hodie vastis innixa columnis,

50perque quater denos itur in illa gradus.

Fama refert illic signum caeleste fuisse:

quoque minus dubites, stat basis orba dea:

araque, quae fuerat natura candida saxi,

decolor adfuso tincta cruore rubet.

55Femina sacra facit taedae non nota iugali,

quae superat Scythicas nobilitate nurus.

Sacrifici genus est, sic instituere parentes,

advena virgineo caesus ut ense cadat.

Regna Thoans habuit Maeotide clarus in ora,

60nec fuit Euxinis notior alter aquis.

Sceptra tenente illo liquidas fecisse per auras

nescioquam dicunt Iphigenian iter.

Quam levibus ventis sub nube per aethera vectam

creditur his Phoebe deposuisse locis.

65Praefuerat templo multos ea rite per annos,

invita peragens tristia sacra manu:

cum duo velifera iuvenes venere carina

presseruntque suo litora nostra pede.

Par fuit his aetas et amor, quorum alter Orestes,

70alter erat Pylades: nomina fama tenet.

Protinus inmitem Triviae ducuntur ad aram.

Evincti geminas ad sua terga manus.

Spargit aqua captos lustrali Graia sacerdos,

ambiat ut fulvas infula longa comas.

75Dumque parat sacrum, dum velat tempora vittis,

dum tardae causas invenit ipsa morae,

"non ego crudelis, iuvenes, (ignoscite)" dixit

"sacra suo facio barbariora loco.

Ritus is est gentis. Qua vos tamen urbe venitis?

80Quodue parum fausta puppe petistis iter?"

Dixit, et audito patriae pia nomine virgo

consortes urbis comperit esse suae.

"Alter ut e vobis" inquit "cadat hostia sacris,

ad patrias sedes nuntius alter eat."

85Ire iubet Pylades carum periturus Orestem;

hic negat inque vices pugnat uterque mori.

Extitit hoc unum, quo non convenerit illis:

cetera par concors et sine lite fuit.

Dum peragunt pulchri iuvenes certamen amoris,

90ad fratrem scriptas exarat illa notas.

Ad fratrem mandata dabat. Cuique illa dabantur

(humanos casus aspice) frater erat.

Nec mora, de templo rapiunt simulacra Dianae,

clamque per inmensas puppe feruntur aquas.

95Mirus amor iuvenum: quamuis abiere tot anni,

in Scythia magnum nunc quoque nomen habent."

Fabula narrata est postquam vulgaris ab illo,

laudarunt omnes facta piamque fidem.

Scilicet hac etiam, qua nulla ferocior ora est,

100nomen amicitiae barbara corda movet.

Quid facere Ausonia geniti debetis in urbe,

cum tangant duros talia facta Getas?

Adde quod est animus semper tibi mitis, et altae

indicium mores nobilitatis habent,

105quos Volesus patrii cognoscat nominis auctor,

quos Numa materni non neget esse suos,

adiectique probent genetiva ad nomina Cottae,

si tu non esses, interitura domus.

Digne vir hac serie, lasso succurrere amico

110conveniens istis moribus esse puta.

III

Si vacat exiguum profugo dare tempus amico,

o sidus Fabiae, Maxime, gentis, ades,

dum tibi quae vidi refero, seu corporis umbra

seu veri species seu fuit ille sopor.

5Nox erat et bifores intrabat luna fenestras,

mense fere medio quanta nitere solet.

Publica me requies curarum somnus habebat,

fusaque erant toto languida membra toro,

cum subito pinnis agitatus inhorruit aër,

10et gemuit parvo mota fenestra sono.

Territus in cubitum relevo mea membra sinistrum,

pulsus et e trepido pectore somnus abit.

Stabat Amor, vultu non quo prius esse solebat,

fulcra tenens laeva tristis acerna manu,

15nec torquem collo, nec habens crinale capillo,

nec bene dispositas comptus, ut ante, comas.

Horrida pendebant molles super ora capilli,

et visa est oculis horrida pinna meis,

qualis in aëriae tergo solet esse columbae,

20tractatam multae quam tetigere manus.

Nunc simul agnovi, neque enim mihi notior alter,

talibus adfata est libera lingua sonis:

"o puer, exilii decepto causa magistro,

quem fuit utilius non docuisse mihi,

25huc quoque venisti, pax est ubi tempore nullo,

et coit adstrictis barbarus Hister aquis?

Quae tibi causa viae, nisi uti mala nostra videres?

quae sunt, si nescis, invidiosa tibi.

Tu mihi dictasti iuvenalia carmina primus:

30apposui senis te duce quinque pedes.

Nec me Maeonio consurgere carmine nec me

dicere magnorum passus es acta ducum.

Forsitan exiguas, aliquas tamen, arcus et ignes

ingenii vires comminuere mei.

35Namque ego dum canto tua regna tuaeque parentis,

in nullum mea mens grande vacavit opus.

Nec satis hoc fuerat. Stulto quoque carmine feci,

Artibus ut posses non rudis esse meis.

Pro quibus exilium misero est mihi reddita merces,

40id quoque in extremis et sine pace locis.

At non Chionides Eumolpus in Orphea talis,

in Phryga nec Satyrum talis Olympus erat,

praemia nec Chiron ab Achille talia cepit,

Pythagoraeque ferunt non nocuisse Numam.

45Nomina neu referam longum collecta per aevum,

discipulo perii solus ab ipse meo.

Dum damus arma tibi, dum te, lascive, docemus,

haec te discipulo dona magister habet.

Scis tamen, et liquido iuratus dicere possis,

50non me legitimos sollicitasse toros.

Scripsimus haec illis, quarum nec vitta pudicos

contingit crines nec stola longa pedes.

Dic, precor, ecquando didicisti fallere nuptas,

et facere incertum per mea iussa genus?

55An sit ab his omnis rigide summota libellis,

quam lex furtivos arcet habere viros?

Quid tamen hoc prodest, vetiti si lege severa

credor adulterii conposuisse notas?

At tu, sic habeas ferientes cuncta sagittas,

60sic numquam rapido lampades igne vacent,

sic regat imperium terrasque coërceat omnis

Caesar, ab Aenea qui tibi fratre tuus,

effice, sit nobis non inplacabilis ira,

meque loco plecti commodiore velit."

65Haec ego visus eram puero dixisse volucri,

hos visus nobis ille dedisse sonos:

"Per mea tela, faces, et per mea tela, sagittas,

per matrem iuro Caesareumque caput,

nil nisi concessum nos te didicisse magistro,

70Artibus et nullum crimen inesse tuis.

Utque hoc, sic utinam defendere cetera possem!

Scis aliud, quod te laeserit, esse, magis.

Quicquid id est (neque enim debet dolor ipse referri,

nec potes a culpa dicere abesse tua)

75tu licet erroris sub imagine crimen obumbres,

non gravior merito iudicis ira fuit.

Ut tamen aspicerem consolarerque iacentem,

lapsa per inmensas est mea pinna vias.

Haec loca tum primum vidi, cum matre rogante

80Phasias est telis fixa puella meis.

Quae nunc cur iterum post saecula,longa revisam,

tu facis, o castris miles amice meis.

Pone metus igitur: mitescet Caesaris ira,

et veniet votis mollior hora tuis.

85Neve moram timeas, tempus, quod quaerimus, instat,

cunctaque laetitiae plena triumphus habet.

Dum domus et nati, dum mater Livia gaudet,

dum gaudes, patriae magne ducisque pater,

dum sibi gratatur populus, totamque per urbem

90omnis odoratis ignibus ara calet,

dum faciles aditus praebet venerabile templum,

sperandum est nostras posse valere preces."

Dixit, et aut ille est tenues dilapsus in auras,

coeperunt sensus aut vigilare mei.

95Si dubitem, faveas quin his, o Maxime, dictis,

Memnonio cycnos esse colore putem.

Sed neque mutatur nigra pice lacteus humor,

nec, quod erat candens, fit terebinthus ebur.

conveniens animo genus est tibi, nobile namque

100pectus et Herculeae simplicitatis habes.

Livor, iners vitium, mores non exit in altos,

utque latens ima vipera serpit humo.

Mens tua sublimis supra genus eminet ipsum,

grandius ingenio nec tibi nomen inest.

105Ergo alii noceant miseris optentque timeri,

tinctaque mordaci spicula felle gerant:

at tua supplicibus domus est adsueta iuvandis,

in quorum numero me, precor, esse velis.

IV

Haec tibi non vanam portantia verba salutem

Naso Tomitana mittit ab urbe tuus,

utque suo faveas mandat, Rufine, triumpho,

in vestras venit si tamen ille manus.

5Est opus exiguum vestrisque paratibus inpar:

quale tamen cumque est, ut tueare, rogo.

Firma valent per se, nullumque Machaona quaerunt.

Ad medicam dubius confugit aeger opem.

Non opus est magnis placido lectore poëtis:

10quamlibet invitum difficilemque tenent.

Nos, quibus ingenium longi minuere labores,

aut etiam nullum forsitan ante fuit,

viribus infirmi, vestro candore valemus:

quod mihi si demas, omnia rapta putem.

15Cunctaque cum mea sint propenso nixa favore,

praecipuum veniae ius habet ille liber.

Spectatum vates alii scripsere triumphum:

est aliquid memori visa notare manu.

Nos ea vix avidam vulgo captata per aurem

20scripsimus, atque oculi fama fuere mei.

Scilicet adfectus similes, aut inpetus idem

rebus ab auditis conspicuisque venit!

Nec nitor argenti, quem vos vidistis, et auri

quod mihi defuerit, purpuraque illa, queror:

25sed loca, sed gentes formatae mille figuris

nutrissent carmen proeliaque ipsa meum,

et regum vultus, certissima pignora mentis,

iuvissent aliqua forsitan illud opus.

Plausibus ex ipsis populi laetoque favore

30ingenium quoduis incalvisse potest:

tamque ego sumpsissem tali clamore vigorem,

quam rudis audita miles ad arma tuba.

Pectora sint nobis nivibus glacieque licebit

atque hoc, quem patior, frigidiora loco,

35illa ducis facies in curru stantis eburno

excuteret frigus sensibus omne meis.

His ego defectus dubiisque auctoribus usus

ad vestri venio iure favoris opem.

Nec mihi nota ducum nec sunt mihi nota locorum

40nomina. Materiam non habuere manus.

Pars quota de tantis rebus, quam fama referre

aut aliquis nobis scribere posset, erat?

Quo magis, o lector, debes ignoscere, si quid

erratum est illic praeteritumve mihi.

45Adde quod assidue domini meditata querelas

ad laetum carmen vix mea versa lyra est.

Vix bona post tanto quaerenti verba subibant,

et gaudere aliquid res mihi visa nova est.

Utque reformidant insuetum lumina solem,

50sic ad laetitiam mens mea segnis erat.

Est quoque cunctarum novitas carissima rerum,

gratiaque officio, quod mora tardat, abest.

Cetera certatim de magno scripta triumpho

iam pridem populi suspicor ore legi.

55Illa bibit sitiens lector, mea pocula plenus:

illa recens pota est, nostra tepebit aqua.

Non ego cessavi, nec fecit inertia serum.

Ultima me vasti sustinet ora freti.

Dum venit huc rumor properataque carmina fiunt

60factaque eunt ad vos, annus abisse potest.

Nec minimum refert, intacta rosaria primus,

an sera carpas paene relicta manu.

Quid mirum, lectis exhausto floribus horto,

si duce non facta est digna corona tuo?

65Deprecor hoc: vatum contra sua carmina ne quis

dicta putet! Pro se Musa locuta mea est.

Sunt mihi vobiscum communia sacra, poëtae,

in vestro miseris si licet esse choro.

Magnaque pars animae mecum vixistis, amici:

70hac ego vos absens nunc quoque parte colo.

Sint igitur vestro mea commendata favore

carmina, non possum pro quibus ipse loqui.

Scripta placent a morte fere, quia laedere vivos

livor et iniusto carpere dente solet.

75Si genus est mortis male vivere, terra moratur,

et desunt fatis sola sepulchra meis.

Denique opus curae culpetur ut undique nostrae,

officium nemo qui reprehendat erit.

Ut desint vires, tamen est laudanda voluntas:

80hac ego contentos auguror esse deos.

Haec facit ut veniat pauper quoque gratus ad aras,

et placeat caeso non minus agna bove.

Res quoque tanta fuit quantae subsistere summo

Aeneadum vati grande fuisset onus.

85Ferre etiam molles elegi tam vasta triumphi

pondera disparibus non potuere rotis.

Quo pede nunc utar, dubia est sententia nobis:

alter enim de te, Rhene, triumphus adest.

Inrita votorum non sunt praesagia vatum:

90danda Iovi laurus, dum prior illa viret.

Nec mea verba legis, qui sum summotus ad Histrum,

non bene pacatis flumina pota Getis:

ista dei vox est, deus est in pectore nostro,

haec duce praedico vaticinorque deo.

95Quid cessas currum pompamque parare triumphis,

Livia? Dant nullas iam tibi bella moras.

Perfida damnatas Germania proicit hastas.

iam pondus dices omen habere meum.

Crede, brevique fides aderit. Geminabit honorem

100filius, et iunctis, ut prius, ibit equis.

Prome, quod inicias umeris victoribus, ostrum:

ipsa potest solitum nosse corona caput:

scuta sed et galeae gemmis radientur et auro,

stentque super vinctos trunca tropaea viros:

105oppida turritis cingantur eburnea muris,

fictaque res vero more putetur agi.

Squalidus inmissos fracta sub harundine crines

Rhenus et infectas sanguine portet aquas.

Barbara iam capti poscunt insignia reges

110textaque fortuna divitiora sua,

et quae praeterea virtus invicta tuorum

saepe parata tibi, saepe paranda facit.

Di, quorum monitu sumus eventura locuti,

verba, precor, celeri nostra probate fide.

V

Quam legis, unde tibi mittatur epistula, quaeris?

Hinc, ubi caeruleis iungitur Hister aquis.

Ut regio dicta est succurrere debet et auctor,

laesus ab ingenio Naso poëta suo.

5Qui tibi quam mallet praesens adferre salutem,

mittit ab hirsutis, Maxime Cotta, Getis.

Legimus, o iuvenis patrii non degener oris,

dicta tibi pleno verba diserta foro.

Quae quamquam lingua mihi sunt properante per horas

10lecta satis multas, pauca fuisse queror.

Plura sed haec feci relegendo saepe, nec umquam

non mihi, quam primo, grata fuere magis.

Cumque nihil totiens lecta e dulcedine perdant,

viribus illa suis, non novitate, placent.

15Felices quibus haec ipso cognoscere in actu

et tam facundo contigit ore frui!

Nam, quamquam sapor est allata dulcis in unda,

gratius ex ipso fonte bibuntur aquae.

Et magis adducto pomum decerpere ramo

20quam de caelata sumere lance iuvat.

At nisi peccassem, nisi me mea Musa fugasset

quod legi, tua vox exhibuisset opus,

utque fui solitus, sedissem forsitan unus

de centum iudex in tua verba viris,

25maior et implesset praecordia nostra voluptas,

cum traherer dictis adnueremque tuis.

Quem quoniam fatum patria vobisque relictis

inter inhumanos malvit esse Getas,

quod licet, ut videar tecum magis esse loquendo,

30saepe, precor, studii pignora mitte tui,

exemploque meo, nisi dedignaris id ipsum,

utere, quod nobis rectius ipse dares.

Namque ego, qui perii iam pridem, Maxime, vobis,

ingenio nitor non periisse meo.

35Redde vicem, nec rara tui monimenta laboris

accipiant nostrae, grata futura, manus.

Dic tamen, o iuvenis studiorum plene meorum,

ecquid ab his ipsis admoneare mei.

Ecquid, ubi aut recitas factum modo carmen amicis,

40aut, quod saepe soles, exigis ut recitent,

quaeror, ut interdum tua mens, oblita quid absit,

nescio quid certe sentit abesse sui,

utque loqui multum de me praesente solebas,

nunc quoque Nasonis nomen in ore tuo est?

45Ipse quidem Getico peream violatus ab arcu

(et sit periuri quam prope poena, vides)

te nisi momentis video paene omnibus absens.

Gratia quod menti quolibet ire licet.

Hac ubi perveni nulli cernendus in urbem,

50saepe loquor tecum, saepe loquente fruor.

Tum mihi difficile est, quam sit bene, dicere, quamque

candida iudiciis illa sit hora meis.

Tum me, si qua fides, caelesti sede receptum

cum fortunatis suspicor esse deis.

55Rursus ubi huc redii, caelum superosque relinquo,

a Styge nec longe Pontica distat humus.

Unde ego si fato nitor prohibente reverti,

spem sine profectu, Maxime, tolle mihi.

VI

Naso suo (posuit nomen quam paene!) sodali

mittit ab Euxinis hoc breve carmen aquis.

At si cauta parum scripsisset dextra quis esses,

forsitan officio parta querela foret.

5Cur tamen, hoc aliis tutum credentibus, unus,

adpellent ne te carmina nostra, rogas?

Quanta sit in media clementia Caesaris ira,

si nescis, ex me certior esse potes.

Huic ego, quam patior, nil possem demere poenae,

10si iudex meriti cogerer esse mei.

Non vetat ille sui quemquam meminisse sodalis,

nec prohibet tibi me scribere teque mihi.

Nec scelus admittas, si consoleris amicum,

mollibus et verbis aspera fata leves.

15Cur, dum tuta times, facis ut reverentia talis

fiat in Augustos invidiosa deos?

Fulminis adflatos interdum vivere telis

vidimus et refici, non prohibente Iove.

Nec, quia Neptunus navem lacerarat Ulixis,

20Leucothea nanti ferre negavit opem.

Crede mihi, miseris caelestia numina parcunt,

nec semper laesos et sine fine premunt.

Principe nec nostro deus est moderatior ullus:

Iustitia vires temperat ille suas.

25Nuper eam Caesar facto de marmore templo,

iampridem posuit mentis in aede suae.

Iuppiter in multos temeraria fulmina torquet,

qui poenam culpa non meruere pati.

Obruerit cum tot saevis deus aequoris undis,

30ex illis mergi pars quota digna fuit?

Cum pereant acie fortissima quaeque, vel ipso

iudice dilectus Martis iniquus erit.

At si forte velis in nos inquirere, nemo est

qui se, quod patitur, conmeruisse neget.

35Adde quod extinctos vel aqua vel Marte vel igni

nulla potest iterum restituisse dies.

Restituit multos aut poenae parte levavit

Caesar: et in multis me, precor, esse velit.

At tu, cum tali populus sub principe simus,

40adloquio profugi credis inesse metum?

Forsitan haec domino Busiride iure timeres,

aut solito clausos urere in aere viros.

Desine mitem animum vano infamare timore.

Saeva quid in placidis saxa vereris aquis?

45Ipse ego quod primo scripsi sine nomine vobis,

vix excusari posse mihi videor.

Sed pavor attonito rationis ademerat usum,

cesserat omne novis consiliumque malis,

fortunamque meam metuens, non vindicis iram,

50terrebar titulo nominis ipse mei.

Hactenus admonitus memori concede poëtae

ponat ut in chartis nomina cara suis.

Turpe erit ambobus, longo mihi proximus usu

si nulla libri parte legere mei.

55Ne tamen iste metus somnos tibi rumpere possit,

non ultra, quam vis, officiosus ero,

teque tegam, qui sis, nisi cum permiseris ipse

cogetur nemo munus habere meum.

Tu modo, quem poteras vel aperte tutus amare,

60si res est anceps ista, latenter ama.

VII

Verba mihi desunt eadem tam saepe roganti.

iamque pudet vanas fine carere preces.

Taedia consimili fieri de carmine vobis,

quidque petam cunctos edidicisse reor.

5Nostraque quid portet iam nostis epistula, quamuis

cera sit a vinclis non labefacta meis.

Ergo mutetur scripti sententia nostri,

ne totiens contra, quam rapit amnis, eam.

Quod bene de vobis speravi, ignoscite, amici:

10talia peccandi iam mihi finis erit.

Nec gravis uxori dicar: quae scilicet in me

quam proba tam timida est experiensque parum.

Hoc quoque, Naso, feres: etenim peiora tulisti.

iam tibi sentiri sarcina nulla potest.

15Ductus ab armento taurus detrectet aratrum,

subtrahat et duro colla novella iugo.

Nos, quibus adsuevit fatum crudeliter uti,

ad mala iam pridem non sumus ulla rudes.

Venimus in Geticos fines: moriamur in illis,

20Parcaque ad extremum qua mea coepit eat.

Spem iuvat amplecti, quae non iuvat inrita semper:

et, fieri cupias siqua, futura putes.

Proximus huic gradus est bene desperare salutem,

seque semel vera scire perisse fide.

25Curando fieri quaedam maiora videmus

vulnera, quae melius non tetigisse fuit.

Mitius ille perit subita qui mergitur unda,

quam sua qui tumidis brachia lassat aquis.

Cur ego concepi Scythicis me posse carere

30finibus et terra prosperiore frui?

Cur aliquid de me speravi lenius umquam?

An fortuna mihi sic mea nota fuit?

torqueor en gravius, repetitaque forma locorum

exilium renovat triste recensque facit.

35Est tamen utilius, studium cessare meorum,

quam, quas admorint, non valuisse preces.

Magna quidem res est, quam non audetis, amici:

sed si quis peteret, qui dare vellet, erat.

Dummodo non nobis hoc Caesaris ira negarit,

40fortiter Euxinis inmoriemur aquis.

VIII

Quae tibi quaerebam memorem testantia curam

dona Tomitanus mittere posset ager.

Dignus es argento, fulvo quoque dignior auro,

sed te, cum donas, ista iuvare solent.

5Nec tamen haec loca sunt ullo pretiosa metallo:

hostis ab agricola vix sinit illa fodi.

Purpura saepe tuos fulgens praetexit amictus.

Sed non Sarmatico tingitur illa mari.

Vellera dura ferunt pecudes, et Palladis uti

10arte Tomitanae non didicere nurus.

Femina pro lana Cerealia munera frangit,

suppositoque gravem vertice portat aquam.

Non hic pampineis amicitur vitibus ulmus,

nulla premunt ramos pondere poma suos.

15Tristia deformes pariunt absinthia campi,

terraque de fructu quam sit amara docet.

Nil igitur tota Ponti regione Sinistri,

quod mea sedulitas mittere posset, erat.

Clausa tamen misi Scythica tibi tela pharetra:

20hoste precor fiant illa cruenta tuo.

Hos habet haec calamos, hos haec habet ora libellos.

Haec viget in nostris, Maxime, Musa locis!

Quae quamquam misisse pudet, quia parva videntur,

tu tamen haec, quaeso, consule missa boni.

IX

Quod sit in his eadem sententia, Brute, libellis,

carmina nescioquem carpere nostra refers:

nil nisi me terra fruar ut propiore rogare,

et quam sim denso cinctus ab hoste loqui.

5O, quam de multis vitium reprehenditur unum!

Hoc peccat solum si mea Musa, bene est.

Ipse ego librorum video delicta meorum,

cum sua plus iusto carmina quisque probet.

Auctor opus laudat: sic forsitan Agrius olim

10Thersiten facie dixerit esse bona.

Iudicium tamen hic nostrum non decipit error,

nec, quicquid genui, protinus illud amo.

Cur igitur, si me videam delinquere, peccem,

et patiar scripto crimen inesse, rogas?

15Non eadem ratio est sentire et demere morbos.

Sensus inest cunctis, tollitur arte malum.

Saepe aliquod verbum cupiens mutare reliqui,

iudicium vires destituuntque meum.

Saepe piget (quid enim dubitem tibi vera fateri?)

20Corrigere et longi ferre laboris onus.

Scribentem iuvat ipse labor minuitque laborem,

cumque suo crescens pectore fervet opus.

Corrigere ut res est tanto magis ardua quanto

magnus Aristarcho maior Homerus erat,

25sic animum lento curarum frigore laedit

et cupidi cursus frena retentat equi.

Atque ita di mites minuant mihi Caesaris iram,

ossaque pacata nostra tegantur humo,

ut mihi conanti nonnumquam intendere curas

30fortunae species obstat acerba meae,

vixque mihi videor, faciam qui carmina, sanus,

inque feris curem corrigere illa Getis.

Nil tamen e scriptis magis excusabile nostris,

quam sensus cunctis paene quod unus inest.

35Laeta fere laetus cecini, cano tristia tristis:

conveniens operi tempus utrumque suo est.

Quid nisi de vitio scribam regionis amarae,

utque loco moriar commodiore precer?

Cum totiens eadem dicam, vix audior ulli,

40verbaque profectu dissimulata carent.

Et tamen haec eadem cum sint, non scripsimus isdem,

unaque per plures vox mea temptat opem.

An, ne bis sensum lector reperiret eundem,

unus amicorum, Brute, rogandus eras?

45Non fuit hoc tanti. Confesso ignoscite, docti:

vilior est operis fama salute mea.

Denique materiam, quam quis sibi finxerit ipse,

arbitrio variat multa poëta suo.

Musa mea est index nimium quoque vera malorum,

50atque incorrupti pondera testis habet.

Nec liber ut fieret, sed uti sua cuique daretur

littera, propositum curaque nostra fuit.

Postmodo collectas utcumque sine ordine iunxi:

hoc opus electum ne mihi forte putes.

55Da veniam scriptis, quorum non gloria nobis

causa, sed utilitas officiumque fuit.