1

I

Nāsŏ Tŏmītānaē iām nōn nŏvŭs īncŏlă tērraē

hōc tĭbĭ dē Gĕtĭcō ‖ lītŏrĕ mīttĭt ŏpūs.

Sī văcăt, hōspĭtĭō pĕrĕgrīnōs, Brūtĕ, lĭbēllōs

ēxcĭpĕ, dūmque ălĭquō, ‖ quōlĭbĕt ābdĕ mŏdō.

Pūblĭcă nōn aūdēnt īntrā mŏnĭmēntă vĕnīrĕ,5

nē sŭŭs hōc īllīs ‖ claūsĕrĭt aūctŏr ĭtēr.

Ā, quŏtĭēns dīxī "cērtē nīl tūrpĕ dŏcētīs:

ītĕ, pătēt cāstīs ‖ vērsĭbŭs īllĕ lŏcūs!"

Nōn tămĕn āccēdūnt, sĕd, ŭt āspĭcĭs īpsĕ, lătērĕ

sūb Lărĕ prīvātō ‖ tūtĭŭs ēssĕ pŭtānt.10

Quaērĭs ŭbi hōs pōssīs nūllō cōmpōnĕrĕ laēsō?

Quā stĕtĕrānt Ārtēs, ‖ pārs văcăt īllă tĭbī.

Quīd vĕnĭānt, nŏvĭtātĕ rŏgēs fōrtāssĕ sŭb īpsā.

Āccĭpĕ, quōdcūmque ēst, ‖ dūmmŏdŏ nōn sĭt ămōr.

Īnvĕnĭēs, quāmvīs nōn ēst mĭsĕrābĭlĭs īndēx,15

nōn mĭnŭs hōc īllō ‖ trīstĕ, quŏd āntĕ dĕdī.

Rēbŭs ĭdēm, tĭtŭlō dīffērt; ĕt ĕpīstŭlă cuī sīt

nōn ōccūltātō ‖ nōmĭnĕ mīssă dŏcēt.

Nēc vōs hōc vūltīs, sēd nēc prŏhĭbērĕ pŏtēstīs,

Mūsăque ăd īnvītōs ‖ ōffĭcĭōsă vĕnīt.20

Quīcquĭd ĭd ēst, ādiūngĕ mĕīs. Nĭhĭl īnpĕdĭt ōrtōs

ēxsŭlĕ sērvātīs ‖ lēgĭbŭs ūrbĕ frŭī.

Quōd mĕtŭās nōn ēst. Āntōnī scrīptă lĕgūntūr,

dōctŭs ĕt īn prōmptū ‖ scrīnĭă Brūtŭs hăbēt.

Nēc mē nōmĭnĭbūs fŭrĭōsūs cōnfĕrŏ tāntīs:25

saēvă dĕōs cōntrā ‖ nōn tămĕn ārmă tŭlī.

Dēnĭquĕ Caēsărĕō, quōd nōn dēsīdĕrăt īpsĕ,

nōn cărĕt ē nōstrīs ‖ ūllŭs hŏnōrĕ lĭbēr.

Sī dŭbĭtās dē mē, laūdēs ādmīttĕ dĕōrūm,

ēt cārmēn dēmptō ‖ nōmĭnĕ sūmĕ mĕūm.30

Ādiŭvăt īn bēllō pācātaē rāmŭs ŏlīvaē:

prōdĕrĭt aūctōrēm ‖ pācĭs hăbērĕ nĭhīl?

Cūm fŏrĕt Aēnēaē cērvīx sūbiēctă părēntī,

dīcĭtŭr īpsă vĭrō ‖ flāmmă dĕdīssĕ vĭām:

fērt lĭbĕr Aēnĕădēn, ēt nōn ĭtĕr ōmnĕ pătēbīt?35

Āt pătrĭaē pătĕr hīc, ‖ īpsĭŭs īllĕ fŭīt.

Ēcquĭs ĭta ēst aūdāx, ūt līmĭnĕ cōgăt ăbīrĕ

iāctāntēm Phărĭā ‖ tīnnŭlă sīstră mănū;

āntĕ dĕūm Mātrēm cōrnū tībīcĕn ădūncō

cūm cănĭt, ēxĭgŭaē ‖ quīs stĭpĭs aēră nĕgāt?40

Scīmŭs ăb īnpĕrĭō fĭĕrī nīl tālĕ Dĭānaē:

ūndĕ tămēn vīvāt, ‖ vātĭcĭnātŏr hăbēt.

Īpsă mŏvēnt ănĭmōs sŭpĕrōrūm nūmĭnă nōstrōs,

tūrpĕ nĕc ēst tālī ‖ crēdŭlĭtātĕ căpī.

Ēn ĕgŏ prō sīstrō Phrўgĭīquĕ fŏrāmĭnĕ būxī45

gēntĭs Ĭūlēaē ‖ nōmĭnă sānctă fĕrō.

Vātĭcĭnōr mŏnĕōquĕ. Lŏcūm dătĕ sācră fĕrēntī.

Nōn mĭhĭ, sēd māgnō ‖ pōscĭtŭr īllĕ dĕō.

Nēc quĭă vēl mĕrŭī vēl sēnsī prīncĭpĭs īrām,

ā nōbīs īpsūm ‖ nōllĕ pŭtātĕ cŏlī.50

Vīdi ĕgŏ līnĭgĕraē nūmēn vĭŏlāssĕ fătēntēm

Īsĭdĭs Īsĭăcōs ‖ āntĕ sĕdērĕ fŏcōs.

Āltĕr, ŏb huīc sĭmĭlēm prīvātūs lūmĭnĕ cūlpām,

clāmābāt mĕdĭā ‖ sē mĕrŭīssĕ vĭā.

Tālĭă caēlēstēs fĭĕrī praēcōnĭă gaūdēnt,55

ūt sŭă quīd vălĕānt ‖ nūmĭnă tēstĕ prŏbēnt.

Saēpĕ lĕvānt poēnās ērēptăquĕ lūmĭnă rēddūnt,

cūm bĕnĕ pēccātī ‖ paēnĭtŭīssĕ vĭdēnt.

Paēnĭtĕt, ō! Sī quīd mĭsĕrōrūm crēdĭtŭr ūllī,

paēnĭtĕt, ēt fāctō ‖ tōrquĕŏr īpsĕ mĕō.60

Cūmquĕ sĭt ēxĭlĭūm, măgĭs ēst mĭhĭ cūlpă dŏlōrī;

ēstquĕ pătī poēnām, ‖ quām mĕrŭīssĕ, mĭnūs.

Ūt mĭhĭ dī făvĕānt, quĭbŭs ēst mănĭfēstĭŏr īpsĕ,

poēnă pŏtēst dēmī, ‖ cūlpă pĕrēnnĭs ĕrīt.

Mōrs făcĭēt cērtē, nē sīm, cūm vēnĕrĭt, ēxsūl:65

ūt nōn pēccārīm ‖ mōrs quŏquĕ nōn făcĭēt.

Nōn ĭgĭtūr mīrūm, sī mēns mĕă tābĭdă fāctă

dē nĭvĕ mānāntīs ‖ mōrĕ lĭquēscĭt ăquaē.

Ēstŭr ŭt ōccūltā vĭtĭātă tĕrēdĭnĕ nāvīs,

aēquŏrĕī scŏpŭlōs ‖ ūt căvăt ūndă sălīs,70

rōdĭtŭr ūt scābrā pŏsĭtūm rūbīgĭnĕ fērrūm

cōndĭtŭs ūt tĭnĕaē ‖ cārpĭtŭr ōrĕ lĭbēr,

sīc mĕă pērpĕtŭōs cūrārūm pēctŏră mōrsūs,

fīnĕ quĭbūs nūllō ‖ cōnfĭcĭāntŭr, hăbēnt.

Nēc prĭŭs hī mēntēm stĭmŭlī quām vītă rĕlīnquēt:75

quīquĕ dŏlēt, cĭtĭūs ‖ quām dŏlŏr īpsĕ, cădēt.

Hōc mĭhĭ sī sŭpĕrī, quōrūm sŭmŭs ōmnĭă, crēdēnt

fōrsĭtăn ēxĭgŭā ‖ dīgnŭs hăbēbŏr ŏpĕ,

īnquĕ lŏcūm Scўthĭcō văcŭūm mūtābŏr ăb ārcū.

Plūs īstō, dūrī, ‖ sī prĕcĕr, ōrĭs ĕrō.80

II

Māxĭmĕ, quī tāntī mēnsūrām nōmĭnĭs īnplēs,

ēt gĕmĭnās ănĭmī ‖ nōbĭlĭtātĕ gĕnūs:

quī nāsci ūt pōssēs, quāmvīs cĕcĭdērĕ trĕcēntī,

nōn ōmnēs Făbĭōs ‖ ābstŭlĭt ūnă dĭēs:

fōrsĭtăn haēc ā quō mīttātŭr ĕpīstŭlă quaērās,5

quīsquĕ lŏquār tēcūm, ‖ cērtĭŏr ēssĕ vĕlīs.

Eī mĭhĭ, quīd făcĭām? Vĕrĕōr nē nōmĭnĕ lēctō

dūrŭs ĕt āvērsā ‖ cētĕră mēntĕ lĕgās.

Vīdĕrĭs. Aūdēbō tĭbĭ mē scrīpsīssĕ fătērī...

* * *

Quī, cūm mē poēnā dīgnūm grăvĭōrĕ fŭīssĕ

cōnfĭtĕār, pōssūm ‖ vīx grăvĭōră pătī.

Hōstĭbŭs īn mĕdĭīs īntērquĕ pĕrīcŭlă vērsōr,

tāmquām cūm pătrĭā ‖ pāx sĭt ădēmptă mĭhī:

quī, mōrtīs saēvō gĕmĭnēnt ūt vūlnĕrĕ caūsās,5

ōmnĭă vīpĕrĕō ‖ spīcŭlă fēllĕ lĭnūnt.

Hīs ĕquĕs īnstrūctūs pērtērrĭtă moēnĭă lūstrāt

mōrĕ lŭpī claūsās ‖ cīrcŭĕūntĭs ŏvēs:

ēt sĕmĕl īntēntūs nērvō lĕvĭs ārcŭs ĕquīnō

vīncŭlă sēmpĕr hăbēns ‖ īnrĕsŏlūtă mănēt.10

Tēctă rĭgēnt fīxīs vĕlŭtī vēlātă săgīttīs,

pōrtăquĕ vīx fīrmā ‖ sūmmŏvĕt ārmă sĕrā.

Āddĕ lŏcī făcĭēm nēc frōndĕ nĕc ārbŏrĕ tēctī,

ēt quŏd ĭnērs hĭĕmī ‖ cōntĭnŭātŭr hĭēms.

Hīc mē pūgnāntēm cūm frīgŏrĕ cūmquĕ săgīttīs15

cūmquĕ mĕō fātō ‖ quārtă fătīgăt hĭēms.

Fīnĕ cărēnt lăcrĭmaē, nĭsĭ cūm stŭpŏr ōbstĭtĭt īllīs:

ēt sĭmĭlīs mōrtī ‖ pēctŏră tōrpŏr hăbēt.

Fēlīcēm Nĭŏbēn, quāmvīs tōt fūnĕră vīdīt,

quaē pŏsŭīt sēnsūm ‖ sāxĕă fāctă mălīs:20

vōs quŏquĕ fēlīcēs, quārūm clāmāntĭă frātrēm

cōrtĭcĕ vēlāvīt ‖ pōpŭlŭs ōră nŏvō.

Īlle ĕgŏ sūm, līgnūm quī nōn ādmīttăr ĭn ūllūm:

īlle ĕgŏ sūm, frūstrā ‖ quī lăpĭs ēssĕ vĕlīm.

Īpsă Mĕdūsa ŏcŭlīs vĕnĭāt lĭcĕt ōbvĭă nōstrīs,25

āmīttēt vīrēs ‖ īpsă Mĕdūsă sŭās.

Vīvĭmŭs ūt nūmquām sēnsū cărĕāmŭs ămārō,

ēt grăvĭōr lōngā ‖ fīt mĕă poēnă mŏrā.

Sīc īncōnsūmptūm Tĭtўī sēmpērquĕ rĕnāscēns

nōn pĕrĭt ūt pōssīt ‖ saēpĕ pĕrīrĕ, iĕcūr.30

Āt, pŭtŏ, cūm rĕquĭēs mĕdĭcīnăquĕ pūblĭcă cūraē

sōmnŭs ădēst, sŏlĭtīs ‖ nōx vĕnĭt ōrbă mălīs.

Sōmnĭă mē tērrēnt vērōs ĭmĭtāntĭă cāsūs,

ēt vĭgĭlānt sēnsūs ‖ īn mĕă dāmnă mĕī.

Aūt ĕgŏ Sārmătĭcās vĭdĕōr vītārĕ săgīttās,35

aūt dărĕ cāptīvās ‖ ād fĕră vīnclă mănūs.

Aūt ŭbĭ dēcĭpĭōr mĕlĭōrĭs ĭmāgĭnĕ sōmnī,

āspĭcĭō pătrĭaē ‖ tēctă rĕlīctă mĕaē.

Ēt mŏdŏ vōbīscūm, quōs sūm vĕnĕrātŭs, ămīcī,

ēt mŏdŏ cūm cārā ‖ cōniŭgĕ mūltă lŏquōr.40

Sīc ŭbĭ pērcēpta ēst brĕvĭs ēt nōn vēră vŏlūptās,

pēiŏr ăb ādmŏnĭtū ‖ fīt stătŭs īstĕ bŏnī.

Sīvĕ dĭēs ĭgĭtūr căpŭt hōc mĭsĕrābĭlĕ cērnīt,

sīvĕ prŭīnōsī ‖ Nōctĭs ăgūntŭr ĕquī,

sīc mĕă pērpĕtŭīs lĭquĕfīūnt pēctŏră cūrīs,45

īgnĭbŭs ādmōtīs ‖ ūt nŏvă cēră sŏlēt.

Saēpĕ prĕcōr mōrtēm, mōrtēm quŏquĕ dēprĕcŏr īdēm,

nē mĕă Sārmătĭcūm ‖ cōntĕgăt ōssă sŏlūm.

Cūm sŭbĭt Aūgūstī quaē sīt clēmēntĭă, crēdō

mōllĭă naūfrăgĭīs ‖ lītŏră pōssĕ dărī.50

Cūm vĭdĕō quām sīnt mĕă fātă tĕnācĭă, frāngōr,

spēsquĕ lĕvīs māgnō ‖ vīctă tĭmōrĕ cădīt.

Nēc tămĕn ūltĕrĭūs quīcquām spērōvĕ prĕcōrvĕ,

quām mălĕ mūtātō ‖ pōssĕ cărērĕ lŏcō.

Aūt hōc, aūt nĭhĭl ēst, prō mē tēmptārĕ mŏdēstē55

grātĭă quōd sālvō ‖ vēstră pŭdōrĕ quĕāt.

Sūscĭpĕ, Rōmānaē fācūndĭă, Māxĭmĕ, līnguaē,

dīffĭcĭlīs caūsaē ‖ mītĕ pătrōcĭnĭūm.

Ēst mălă, cōnfĭtĕōr: sēd tē bŏnă fīĕt ăgēntĕ,

lēnĭă prō mĭsĕrā ‖ fāc mŏdŏ vērbă fŭgā.60

Nēscĭt ĕnīm Caēsār, quāmvīs dĕŭs ōmnĭă nōrīt,

ūltĭmŭs hīc quā sīt ‖ cōndĭcĭōnĕ lŏcūs.

Māgnă tĕnēnt īllūd nūmēn mōlīmĭnă rērūm:

haēc ēst caēlēstī ‖ pēctŏrĕ cūră mĭnōr.

Nēc văcăt, īn quā sīnt pŏsĭtī rĕgĭōnĕ Tŏmītaē,65

quaērĕrĕ, fīnĭtĭmō ‖ vīx lŏcă nōtă Gĕtaē:

aūt quīd Saūrŏmătaē făcĭānt, quīd Iāzўgĕs ācrēs

cūltăque Ŏrēstēaē ‖ Taūrĭcă tērră dĕaē:

quaēque ălĭaē gēntēs, ŭbĭ frīgŏrĕ cōnstĭtĭt Hīstēr,

dūrā meānt cĕlĕrī ‖ tērgă pĕr āmnĭs ĕquō.70

Māxĭmă pārs hŏmĭnūm nēc tē, pūlchērrĭmă, cūrāt,

Rōmă, nĕc Aūsŏnĭī ‖ mīlĭtĭs ārmă tĭmēt.

Dānt īllīs ănĭmōs ārcūs plēnaēquĕ phărētraē

quāmquĕ lĭbēt lōngīs ‖ cūrsĭbŭs āptŭs ĕquūs,

quōdquĕ sĭtīm dĭdĭcērĕ dĭū tŏlĕrārĕ fămēmquĕ,75

quōdquĕ sĕquēns nūllās ‖ hōstĭs hăbēbĭt ăquās.

Īră vĭrī mītīs nōn mē mīsīssĕt ĭn īstām,

sī sătĭs haēc īllī ‖ nōtă fŭīssĕt hŭmūs.

Nēc mē nēc quēmquām Rōmānūm gaūdĕt ăb hōstĕ,

mēquĕ mĭnūs, vītām ‖ cuī dăbăt īpsĕ, căpī.80

Nōlŭĭt, ūt pŏtĕrāt, mĭnĭmō mē pērdĕrĕ nūtū.

nīl ŏpŭs ēst ūllīs ‖ īn mĕă fātă Gĕtīs.

Sēd nĕquĕ, cūr mŏrĕrēr, quīcquām mĭhĭ cōmpĕrĭt āctūm,

ēt mĭnŭs īnfēstūs, ‖ quām fŭĭt, ēssĕ pŏtēst.

Tūnc quŏquĕ nīl fēcīt nĭsĭ quōd făcĕre īpsĕ cŏēgī:85

paēne ĕtĭām mĕrĭtō ‖ pārcĭŏr īră mĕo ēst.

Dī făcĭānt ĭgĭtūr, quōrūm iūstīssĭmŭs īpse ēst,

ālmă nĭhīl māiūs ‖ Caēsărĕ tērră fĕrāt,

ūtquĕ fŭīt sŭb ĕō, sīc sīt sūb Caēsărĕ tērră,

pērquĕ mănūs hūiūs ‖ trādĭtă gēntĭs ĕāt.90

Āt tū tām plăcĭdō, quām nōs quŏquĕ sēnsĭmŭs īllūm,

iūdĭcĕ prō lăcrĭmīs ‖ ōră rĕsōlvĕ mĕīs.

Nōn pĕtĭto ūt bĕnĕ sīt, sĕd ŭtī mălĕ tūtĭŭs, ūtquĕ

ēxĭlĭūm saēvō ‖ dīstĕt ăb hōstĕ mĕūm:

quāmquĕ dĕdērĕ mĭhī praēsēntĭă nūmĭnă vītām,95

nōn ădĭmāt strīctō ‖ squālĭdŭs ēnsĕ Gĕtēs:

dēnĭquĕ, sī mŏrĭār, sŭbĕām pācātĭŭs ārvūm,

ōssă nĕc ā Scўthĭcā ‖ nōstră prĕmāntŭr hŭmō,

nēc mălĕ cōmpŏsĭtōs, ūt scīlĭcĕt ēxsŭlĕ dīgnūm,

Bīstŏnĭī cĭnĕrēs ‖ ūngŭlă pūlsĕt ĕquī:100

ēt nē, sī sŭpĕrēst ălĭquīs pōst fūnĕră sēnsūs,

tērrĕăt ēt Mānēs ‖ Sārmătĭs ūmbră mĕōs.

Caēsărĭs haēc ănĭmūm pŏtĕrānt aūdītă mŏvērĕ,

Māxĭmĕ, mōvīssēnt ‖ sī tămĕn āntĕ tŭūm.

Vōx, prĕcŏr, Aūgūstās prō mē tŭă mōllĭăt aūrēs,105

aūxĭlĭō trĕpĭdīs ‖ quaē sŏlĕt ēssĕ rĕīs,

ādsuētāquĕ tĭbī dōctaē dūlcēdĭnĕ līnguaē

aēquāndī sŭpĕrīs ‖ pēctŏră flēctĕ vĭrī.

Nōn tĭbĭ Thērŏmĕdōn crūdūsquĕ rŏgābĭtŭr Ātreūs,

quīquĕ sŭīs hŏmĭnēs ‖ pābŭlă fēcĭt ĕquīs:110

sēd pĭgĕr ād poēnās prīncēps, ād praēmĭă vēlōx,

quīquĕ dŏlēt, quŏtĭēns ‖ cōgĭtŭr ēssĕ fĕrōx:

quī vīcīt sēmpēr, vīctīs ūt pārcĕrĕ pōssēt,

claūsĭt ĕt aētērnā ‖ cīvĭcă bēllă sĕrā:

mūltă mĕtū poēnaē, poēnā quī paūcă cŏērcēt,115

ēt iăcĭt īnvītā ‖ fūlmĭnă rāră mănū.

Ērgō tām plăcĭdās ōrātōr mīssŭs ăd aūrēs,

ūt prŏpĭōr pătrĭaē ‖ sīt fŭgă nōstră rŏgā.

Īlle ĕgŏ sūm, quī tē cŏlŭī, quēm fēstă sŏlēbāt

īntēr cōnvīvās ‖ mēnsă vĭdērĕ tŭōs:120

īlle ĕgŏ, quī dūxī vēstrōs Hўmĕnaēŏn ăd īgnēs,

ēt cĕcĭnī faūstō ‖ cārmĭnă dīgnă tŏrō:

cūiūs tē sŏlĭtūm mĕmĭnī laūdārĕ lĭbēllōs,

ēxcēptīs dŏmĭnō ‖ quī nŏcŭērĕ sŭō:

cuī tŭă nōnnūmquām mīrāntī scrīptă lĕgēbās:125

īlle ĕgŏ dē vēstrā ‖ cuī dătă nūptă dŏmo ēst.

Hānc prŏbăt ēt prīmō dīlēctām sēmpĕr ăb aēvō

ēst īntēr cŏmĭtēs ‖ Mārcĭă cēnsă sŭās,

īnquĕ sŭīs hăbŭīt mātērtĕră Caēsărĭs āntĕ:

quārūm iūdĭcĭō ‖ sīquă prŏbātă, prŏba ēst.130

Īpsă sŭā mĕlĭōr fāmā, laūdāntĭbŭs īstīs,

Claūdĭă dīvīnā ‖ nōn ĕgŭīssĕt ŏpĕ.

Nōs quŏquĕ praētĕrĭtōs sĭnĕ lābĕ pĕrēgĭmŭs ānnōs:

prōxĭmă pārs vītaē ‖ trānsĭlĭēndă mĕaē.

Sēd dē me ūt sĭlĕām, cōniūnx mĕă sārcĭnă vēstra ēst:135

nōn pŏtĕs hānc sālvā ‖ dīssĭmŭlārĕ fĭdē.

Cōnfŭgĭt haēc ād vōs, vēstrās āmplēctĭtŭr ārās

(iūrĕ vĕnīt cūltōs ‖ ād sĭbĭ quīsquĕ dĕōs)

flēnsquĕ rŏgāt, prĕcĭbūs lēnītō Caēsărĕ vēstrīs,

būstă sŭī fīānt ‖ ūt prŏpĭōră vĭrī.140

III

Hānc tĭbĭ Nāsŏ tŭūs mīttīt, Rūfīnĕ, sălūtēm:

quī mĭsĕr ēst, ūllī ‖ sī sŭŭs ēssĕ pŏtēst.

Rēddĭtă cōnfūsaē nūpēr sōlācĭă mēntī

aūxĭlĭūm nōstrīs ‖ spēmquĕ tŭlērĕ mălīs.

Ūtquĕ Măchāŏnĭīs Poēāntĭŭs ārtĭbŭs hērōs5

lēnītō mĕdĭcām ‖ vūlnĕrĕ sēnsĭt ŏpēm,

sīc ĕgŏ mēntĕ iăcēns ĕt ăcērbō saūcĭŭs īctū

ādmŏnĭtū coēpī ‖ fōrtĭŏr ēssĕ tŭō:

ēt iām dēfĭcĭēns sīc ād tŭă vērbă rĕvīxī,

ūt sŏlĕt īnfūsō ‖ vēnă rĕdīrĕ mĕrō.10

Nōn tămĕn ēxhĭbŭīt tāntās fācūndĭă vīrēs,

ūt mĕă sīnt dīctīs ‖ pēctŏră sānă tŭīs.

Ūt mūltūm dēmās nōstraē dē gūrgĭtĕ cūraē,

nōn mĭnŭs ēxhaūstō ‖ quōd sŭpĕrābĭt ĕrīt.

Tēmpŏrĕ dūcētūr lōngō fōrtāssĕ cĭcātrīx:15

hōrrēnt ādmōtās ‖ vūlnĕră crūdă mănūs.

Nōn ēst īn mĕdĭcō sēmpēr rĕlĕvētŭr ŭt aēgēr:

īntērdūm dōctā ‖ plūs vălĕt ārtĕ mălūm.

Cērnĭs ŭt ē mōllī sānguīs pūlmōnĕ rĕmīssūs

ād Stўgĭās cērtō ‖ līmĭtĕ dūcăt ăquās.20

Āffĕrăt īpsĕ lĭcēt sācrās Ĕpĭdaūrĭŭs hērbās,

sānābīt nūllā ‖ vūlnĕră cōrdĭs ŏpĕ.

Tōllĕrĕ nōdōsām nēscīt mĕdĭcīnă pŏdāgrām,

nēc fōrmīdātīs ‖ aūxĭlĭātŭr ăquīs.

Cūră quŏque īntērdūm nūllā mĕdĭcābĭlĭs ārte ēst:25

aūt, ūt sīt, lōnga ēst ‖ ēxtĕnŭāndă mŏrā.

Cūm bĕnĕ fīrmārūnt ănĭmūm praēcēptă iăcēntēm,

sūmptăquĕ sūnt nōbīs ‖ pēctŏrĭs ārmă tŭī,

rūrsŭs ămōr pătrĭaē rătĭōnĕ vălēntĭŏr ōmnī,

quōd tŭă fēcērūnt ‖ scrīptă, rĕtēxĭt ŏpūs.30

Sīvĕ pĭūm vīs hōc sīve hōc mŭlĭēbrĕ vŏcārī,

cōnfĭtĕōr mĭsĕrō ‖ mōllĕ cŏr ēssĕ mĭhī.

Nōn dŭbĭa ēst Ĭthăcī prūdēntĭă, sēd tămĕn ōptāt

fūmūm dē pătrĭīs ‖ pōssĕ vĭdērĕ fŏcīs.

Nēscĭŏquā nātālĕ sŏlūm dūlcēdĭnĕ cūnctōs35

dūcĭt ĕt īnmĕmŏrēs ‖ nōn sĭnĭt ēssĕ sŭī.

Quīd mĕlĭūs Rōmā? Scўthĭcō quīd frīgŏrĕ pēiūs?

hūc tămĕn ēx īstā ‖ bārbărŭs ūrbĕ fŭgīt.

Cūm bĕnĕ sīt claūsaē căvĕā Pāndīŏnĕ nātaē,

nītĭtŭr īn sīlvās ‖ īllă rĕdīrĕ sŭās.40

Ādsuētōs taūrī sāltūs, ādsuētă lĕōnēs

(nēc fĕrĭtās īllōs ‖ īnpĕdĭt) āntră pĕtūnt.

Tū tămĕn ēxĭlĭī mōrsūs ē pēctŏrĕ nōstrō

fōmēntīs spērās ‖ cēdĕrĕ pōssĕ tŭīs.

Ēffĭcĕ vōs īpsī nē tām mĭhĭ sītĭs ămāndī,45

tālĭbŭs ūt lĕvĭūs ‖ sīt cărŭīssĕ mălūm.

Āt, pŭtŏ, quā gĕnĭtūs fŭĕrām, tēllūrĕ cărēntī

īn tămĕn hūmānō ‖ cōntĭgĭt ēssĕ lŏcō.

Ōrbĭs ĭn ēxtrēmī iăcĕō dēsērtŭs hărēnīs,

fērt ŭbĭ pērpĕtŭās ‖ ōbrŭtă tērră nĭvēs.50

Nōn ăgĕr hīc pōmūm, nōn dūlcēs ēdŭcăt ūvās.

nōn sălĭcēs rīpā, ‖ rōbŏră mōntĕ vĭrēnt.

Nēvĕ frĕtūm laūdēs tērrā măgĭs, aēquŏră sēmpēr

vēntōrūm răbĭē ‖ sōlĭbŭs ōrbă tŭmēnt.

Quōcūmque āspĭcĭās, cāmpī cūltōrĕ cărēntēs55

vāstăquĕ, quaē nēmō ‖ vīndĭcăt, ārvă iăcēnt.

Hōstĭs ădēst dēxtrā laēvāque ā pārtĕ tĭmēndūs,

vīcīnōquĕ mĕtū ‖ tērrĕt ŭtrūmquĕ lătūs.

Āltĕră Bīstŏnĭās pārs ēst sēnsūră sărīsās,

āltĕră Sārmătĭcā ‖ spīcŭlă mīssă mănū.60

Ī nūnc ēt vĕtĕrūm nōbīs ēxēmplă vĭrōrūm,

quī fōrtī cāsūm ‖ mēntĕ tŭlērĕ rĕfēr,

ēt grăvĕ māgnănĭmī rōbūr mīrārĕ Rŭtīlī

nōn ūsī rĕdĭtūs ‖ cōndĭcĭōnĕ dătī.

Smŷrnă vĭrūm tĕnŭīt, nōn Pōntŭs ĕt hōstĭcă tēllūs,65

paēnĕ mĭnūs nūllō ‖ Smŷrnă pĕtēndă lŏco ēst.

Nōn dŏlŭīt pătrĭā cўnĭcūs prŏcŭl ēssĕ Sĭnōpeūs,

lēgĭt ĕnīm sēdēs, ‖ Āttĭcă tērră, tŭās.

Ārmă Nĕōclīdēs quī Pērsĭcă cōntŭdĭt ārmīs,

Ārgŏlĭcā prīmām ‖ sēnsĭt ĭn ūrbĕ fŭgām.70

Pūlsŭs Ărīstīdēs pătrĭā Lăcĕdaēmŏnă fūgīt,

īntēr quās dŭbĭūm, ‖ quaē prĭŏr ēssĕt, ĕrāt.

Caēdĕ pŭēr fāctā Pātrōclŭs Ŏpūntă rĕlīquīt,

Thēssălĭcāmque ădĭīt ‖ hōspĕs Ăchīllĭs hŭmūm.

Ēxsŭl ăb Haēmŏnĭā Pīrēnĭdă cēssĭt ăd ūndām,75

quō dŭcĕ trābs Cōlchā ‖ sācră cŭcūrrĭt ăquā.

Līquĭt Ăgēnŏrĭdēs Sīdōnĭă moēnĭă Cādmūs,

pōnĕrĕt ūt mūrōs ‖ īn mĕlĭōrĕ lŏcō.

Vēnĭt ăd Ādrāstūm Tŷdeūs Călўdōnĕ fŭgātūs,

ēt Teūcrūm Vĕnĕrī ‖ grātă rĕcēpĭt hŭmūs.80

Quīd rĕfĕrām vĕtĕrēs Rōmānaē gēntĭs, ăpūd quōs

ēxsŭlĭbūs tēllūs ‖ ūltĭmă Tībŭr ĕrāt?

Pērsĕquăr ūt cūnctōs, nūllī dătŭs ōmnĭbŭs aēvīs

tām prŏcŭl ā pătrĭa ēst ‖ hōrrĭdĭōrvĕ lŏcūs.

Quō măgĭs īgnōscāt săpĭēntĭă vēstră dŏlēntī:85

quaē făcĭt ēx dīctīs, ‖ nōn ĭtă mūltă, tŭīs.

Nēc tămĕn īnfĭtĭōr, sī pōssīnt nōstră cŏīrĕ

vūlnĕră, praēcēptīs ‖ pōssĕ cŏīrĕ tŭīs.

Sēd vĕrĕōr nē mē frūstrā sērvārĕ lăbōrēs,

neū iŭvĕr ādmōtā ‖ pērdĭtŭs aēgĕr ŏpĕ.90

Nēc lŏquŏr haēc, quĭă sīt māiōr prūdēntĭă nōbīs,

sēd sūm quām mĕdĭcō ‖ nōtĭŏr īpsĕ mĭhī.

Ūt tămĕn hōc ĭtă sīt, mūnūs tŭă grāndĕ vŏlūntās

ād mē pērvēnīt ‖ cōnsŭlĭtūrquĕ bŏnī.

IV

Iām mĭhĭ dētĕrĭōr cānīs āspērgĭtŭr aētās,

iāmquĕ mĕōs vūltūs ‖ rūgă sĕnīlĭs ărāt:

iām vĭgŏr ēt quāssō lānguēnt īn cōrpŏrĕ vīrēs,

nēc, iŭvĕnī lūsūs ‖ quī plăcŭērĕ, iŭvānt.

Nēc, sī mē sŭbĭtō vĭdĕās, āgnōscĕrĕ pōssīs,5

aētātīs fācta ēst ‖ tāntă rŭīnă mĕaē.

Cōnfĭtĕōr făcĕre hōc ānnōs, sĕd ĕt āltĕră caūsa ēst,

ānxĭĕtās ănĭmī ‖ cōntĭnŭūsquĕ lăbōr.

Nām mĕă pēr lōngōs sīquīs mălă dīgĕrăt ānnōs,

crēdĕ mĭhī, Pўlĭō ‖ Nēstŏrĕ māiŏr ĕrō.10

Cērnĭs ŭt īn dūrīs (ēt quīd bŏvĕ fīrmĭŭs?) ārvīs

fōrtĭă taūrōrūm ‖ cōrpŏră frāngăt ŏpūs.

Quaē nūmquām văcŭō sŏlĭta ēst cēssārĕ nŏvālī,

frūctĭbŭs āssĭdŭīs ‖ lāssă sĕnēscĭt hŭmūs.

Ōccĭdĕt, ād Cīrcī sīquīs cērtāmĭnă sēmpēr15

nōn īntērmīssīs ‖ cūrsĭbŭs ībĭt ĕquūs.

Fīrmă sĭt īllă lĭcēt, sōlvētŭr ĭn aēquŏrĕ nāvīs,

quaē nūmquām lĭquĭdīs ‖ sīccă cărēbĭt ăquīs.

Mē quŏquĕ dēbĭlĭtāt sĕrĭēs īnmēnsă mălōrūm,

āntĕ mĕūm tēmpūs ‖ cōgĭt ĕt ēssĕ sĕnēm.20

Ōtĭă cōrpŭs ălūnt, ănĭmūs quŏquĕ pāscĭtŭr īllīs:

īnmŏdĭcūs cōntrā ‖ cārpĭt ŭtrūmquĕ lăbōr.

Āspĭce, ĭn hās pārtīs quōd vēnĕrĭt Aēsŏnĕ nātūs,

quām laūdem ā sērā ‖ pōstĕrĭtātĕ fĕrāt

āt lăbŏr īllīūs nōstrō lĕvĭōrquĕ mĭnōrque ēst,25

sī mŏdŏ nōn vērūm ‖ nōmĭnă māgnă prĕmūnt.

Īlle ēst īn Pōntūm Pĕlĭā mīttēntĕ prŏfēctūs,

quī vīx Thēssălĭaē ‖ fīnĕ tĭmēndŭs ĕrāt.

Caēsărĭs īră mĭhī nŏcŭīt, quēm sōlĭs ăb ōrtū

sōlĭs ăd ōccāsūs ‖ ūtrăquĕ tērră trĕmīt.30

Iūnctĭŏr Haēmŏnĭa ēst Pōntō, quām Rōmă, Sĭnīstrō,

ēt brĕvĭūs, quām nōs, ‖ īllĕ pĕrēgĭt ĭtēr.

Īlle hăbŭīt cŏmĭtēs prīmōs tēllūrĭs Ăchīvaē:

āt nōstrām cūnctī ‖ dēstĭtŭērĕ fŭgām.

Nōs frăgĭlī līgnō vāstūm sūlcāvĭmŭs aēquōr:35

quaē tŭlĭt Aēsŏnĭdēn, ‖ dēnsă cărīnă fŭīt.

Nēc mĭhĭ Tīphўs ĕrāt rēctōr, nĕc Ăgēnŏrĕ nātūs

quās fŭgĕrēm dŏcŭīt ‖ quās sĕquĕrērquĕ vĭās.

Īllūm tūtāta ēst cūm Pāllădĕ rēgĭă Iūnŏ:

dēfēndērĕ mĕūm ‖ nūmĭnă nūllă căpūt.40

Īllūm fūrtīvaē iūvērĕ Cŭpīdĭnĭs ārtēs;

quās ā mē vēllēm ‖ nōn dĭdĭcīssĕt Ămōr.

Īllĕ dŏmūm rĕdĭīt: nōs hīs mŏrĭēmŭr ĭn ārvīs,

pērstĭtĕrīt laēsī ‖ sī grăvĭs īră dĕī.

Dūrĭŭs ēst ĭgĭtūr nōstrūm, fīdīssĭmă cōniūnx,45

īllō, quōd sŭbĭīt ‖ Aēsŏnĕ nātŭs, ŏpūs.

Tē quŏquĕ, quām iŭvĕnēm dīscēdēns ūrbĕ rĕlīquī,

crēdĭbĭle ēst nōstrīs ‖ īnsĕnŭīssĕ mălīs.

Ō, | ĕgŏ dī făcĭānt tālēm tē cērnērē pōssīm,

cārăquĕ mūtātīs ‖ ōscŭlă fērrĕ cŏmīs,50

āmplēctīquĕ mĕīs cōrpūs nōn pīnguĕ lăcērtīs,

ēt "grăcĭle hōc fēcīt" ‖ dīcĕrĕ "cūră mĕī",

ēt nārrārĕ mĕōs flēntī flēns īpsĕ lăbōrēs,

spērātō nūmquām ‖ cōnlŏquĭōquĕ frŭī,

tūrăquĕ Caēsărĭbūs cūm cōniŭgĕ Caēsărĕ dīgnā,55

dīs vērīs, mĕmŏrī ‖ dēbĭtă fērrĕ mănū!

Mēmnŏnĭs hānc ŭtĭnām lēnītō prīncĭpĕ mātēr

quām prīmūm rŏsĕō ‖ prōvŏcĕt ōrĕ dĭēm!

V

Īllĕ tŭōs quōndām nōn ūltĭmŭs īntĕr ămīcōs,

ūt sŭă vērbă lĕgās, ‖ Māxĭmĕ, Nāsŏ rŏgāt.

Īn quĭbŭs īngĕnĭūm dēsīstĕ rĕquīrĕrĕ nōstrūm,

nēscĭŭs ēxĭlĭī ‖ nē vĭdĕārĕ mĕī.

Cērnĭs ŭt īgnāvūm cōrrūmpānt ōtĭă cōrpūs,5

ūt căpĭānt vĭtĭūm, ‖ nī mŏvĕāntŭr, ăquaē.

Ēt mĭhĭ sīquĭs ĕrāt dūcēndī cārmĭnĭs ūsūs,

dēfĭcĭt ēstquĕ mĭnōr ‖ fāctŭs ĭnērtĕ sĭtū.

Haēc quŏquĕ, quaē lĕgĭtīs, sīquīd mĭhĭ, Māxĭmĕ, crēdīs,

scrībĭmŭs īnvītā ‖ vīxquĕ cŏāctă mănū.10

Nōn lĭbĕt īn tālīs ănĭmūm cōntēndĕrĕ cūrās,

nēc vĕnĭt ād dūrōs ‖ Mūsă vŏcātă Gĕtās.

Ūt tămĕn īpsĕ vĭdēs, lūctōr dēdūcĕrĕ vērsūm:

sēd nōn fīt fātō ‖ mōllĭŏr īllĕ mĕō.

Cūm rĕlĕgō, scrīpsīssĕ pŭdēt, quĭă plūrĭmă cērnō15

mē quŏquĕ, quī fēcī, ‖ iūdĭcĕ dīgnă lĭnī.

Nēc tămĕn ēmēndō. Lăbŏr hīc quām scrībĕrĕ māiōr,

mēnsquĕ pătī dūrūm ‖ sūstĭnĕt aēgră nĭhīl.

Scīlĭcĕt īncĭpĭām līmā mōrdācĭŭs ūtī,

ēt sūb iūdĭcĭūm ‖ sīngŭlă vērbă vŏcēm?20

Tōrquĕt ĕnīm fōrtūnă părūm, nĭsĭ Līxŭs ĭn Hēbrūm

cōnflŭăt, ēt frōndēs ‖ Ālpĭbŭs āddăt Ăthō?

Pārcēndum ēst ănĭmō mĭsĕrābĭlĕ vūlnŭs hăbēntī.

Sūbdūcūnt ŏnĕrī ‖ cōllă pĕrūstă bŏvēs.

Āt, pŭtŏ, frūctŭs ădēst, iūstīssĭmă caūsă lăbōrūm,25

ēt sătă cūm mūltō ‖ faēnŏrĕ rēddĭt ăgēr?

tēmpŭs ăd hōc nōbīs, rĕpĕtās lĭcĕt ōmnĭă, nūllūm

prōfŭĭt (ātque ŭtĭnām ‖ nōn nŏcŭīssĕt!) ŏpūs.

Cūr ĭgĭtūr scrībām, mīrārīs? Mīrŏr ĕt īpsĕ,

ēt tēcūm quaērō ‖ saēpĕ quĭd īndĕ pĕtām.30

Ān pŏpŭlūs vērē sānōs nĕgăt ēssĕ pŏētās,

sūmquĕ fĭdēs hūiūs ‖ māxĭmă vōcĭs ĕgŏ,

quī, stĕrĭlī tŏtĭēns cūm sīm dēcēptŭs ăb ārvō,

dāmnōsā pērstō ‖ cōndĕrĕ sēmĕn hŭmō?

Scīlĭcĕt ēst cŭpĭdūs stŭdĭōrūm quīsquĕ sŭōrūm,35

tēmpŭs ĕt ādsuētā ‖ pōnĕre ĭn ārtĕ iŭvāt.

Saūcĭŭs ēiūrāt pūgnām glădĭātŏr, ĕt īdēm

īnmĕmŏr āntīquī ‖ vūlnĕrĭs ārmă căpīt.

Nīl sĭbĭ cūm pĕlăgī dīcīt fŏrĕ naūfrăgŭs ūndīs,

ēt dūcīt rēmōs ‖ quā mŏdŏ nāvĭt ăquā.40

Sīc ĕgŏ cōnstāntēr stŭdĭūm nōn ūtĭlĕ sērvō,

ēt rĕpĕtō, nōllēm ‖ quās cŏlŭīssĕ, dĕās.

Quīd pŏtĭūs făcĭām? Nōn sūm, quī sēgnĭă dūcām

ōtĭă: mōrs nōbīs ‖ tēmpŭs hăbētŭr ĭnērs.

Nēc iŭvăt īn lūcēm nĭmĭō mārcēscĕrĕ vīnō,45

nēc tĕnĕt īncērtās ‖ ālĕă blāndă mănūs.

Cūm dĕdĭmūs sōmnō quās cōrpūs pōstŭlăt hōrās,

quō pōnām vĭgĭlāns ‖ tēmpŏră lōngă mŏdō?

Mōrĭs ăn ōblītūs pătrĭī cōntēndĕrĕ dīscām

Sārmătĭcōs ārcūs, ‖ ēt trăhăr ārtĕ lŏcī?50

Hōc quŏquĕ mē stŭdĭūm prŏhĭbēnt ādsūmĕrĕ vīrēs,

mēnsquĕ măgīs grăcĭlī ‖ cōrpŏrĕ nōstră vălēt.

Cūm bĕnĕ quaēsĭĕrīs quĭd ăgām, măgĭs ūtĭlĕ nīl ēst

ārtĭbŭs hīs, quaē nīl ‖ ūtĭlĭtātĭs hăbēnt.

Cōnsĕquŏr ēx īllīs cāsūs ōblīvĭă nōstrī:55

hānc mēssēm sătĭs ēst ‖ sī mĕă rēddĭt hŭmūs.

Glōrĭă vōs ăcŭāt, vōs, ūt rĕcĭtātă prŏbēntūr

cārmĭnă, Pīĕrĭīs ‖ īnvĭgĭlātĕ chŏrīs.

Quōd vĕnĭt ēx făcĭlī, sătĭs ēst cōmpōnĕrĕ nōbīs,

ēt nĭmĭs īntēntī ‖ caūsă lăbōrĭs ăbēst.60

Cūr ĕgŏ sōllĭcĭtā pŏlĭām mĕă cārmĭnă cūrā?

Ān vĕrĕār nē nōn ‖ āpprŏbĕt īllă Gĕtēs?

Fōrsĭtăn aūdāctēr făcĭām, sēd glōrĭŏr Hīstrūm

īngĕnĭō nūllūm ‖ māiŭs hăbērĕ mĕō.

Hōc, ŭbĭ vīvēndum ēst, sătĭs ēst, sī cōnsĕquŏr ārvō,65

īntĕr ĭnhūmānōs ‖ ēssĕ pŏētă Gĕtās.

Quō mĭhĭ dīvērsūm fāmā cōntēndĕre ĭn ōrbēm?

Quēm fōrtūnă dĕdīt, ‖ Rōmă sĭt īllĕ lŏcūs.

Hōc mĕă cōntēnta ēst īnfēlīx Mūsă thĕātrō:

sīc mĕrŭī, māgnī ‖ sīc vŏlŭērĕ dĕī70

nēc rĕŏr hīnc īstūc nōstrīs ĭtĕr ēssĕ lĭbēllīs,

quō Bŏrĕās pīnnā ‖ dēfĭcĭēntĕ vĕnīt.

Dīvĭdĭmūr caēlō, quaēque ēst prŏcŭl ūrbĕ Quĭrīnī,

āspĭcĭt hīrsūtōs ‖ cōmmĭnŭs Ūrsă Gĕtās.

Pēr tāntūm tērraē, tŏt ăquās vīx crēdĕrĕ pōssūm75

īndĭcĭūm stŭdĭī ‖ trānsĭlŭīssĕ mĕī.

Fīngĕ lĕgī, quōdque ēst mīrābĭlĕ, fīngĕ plăcērĕ:

aūctōrēm cērtē ‖ rēs iŭvăt īstă nĭhīl.

Quīd tĭbĭ, sī călĭdaē, prōsīt, laūdērĕ Sўēnaē,

aūt ŭbĭ Tāprŏbănēn ‖ Īndĭcă tīngĭt ăquă?80

Āltĭŭs īrĕ lĭbēt? Sī tē dīstāntĭă lōngē

Plēĭădūm laūdēnt ‖ sīgnă, quĭd īndĕ fĕrās?

Sēd nĕquĕ pērvĕnĭō scrīptīs mĕdĭōcrĭbŭs īstūc,

fāmăquĕ cūm dŏmĭnō ‖ fūgĭt ăb ūrbĕ sŭō.

Vōsquĕ, quĭbūs pĕrĭī, tūnc cūm mĕă fāmă sĕpūlta ēst,85

nūnc quŏquĕ dē nōstrā ‖ mōrtĕ tăcērĕ rĕōr.

VI

Ēcquĭd, ŭt aūdīstī (nām tē dīvērsă tĕnēbāt

tērră) mĕōs cāsūs, ‖ cōr tĭbĭ trīstĕ fŭīt?

Dīssĭmŭlēs mĕtŭāsquĕ lĭcēt Graēcīnĕ, fătērī,

sī bĕnĕ tē nōvī, ‖ trīstĕ fŭīssĕ lĭquēt.

Nōn cădĭt īn mōrēs fĕrĭtās ĭnămābĭlĭs īstōs,5

nēc mĭnŭs ā stŭdĭīs ‖ dīssĭdĕt īllă tŭīs.

Ārtĭbŭs īngĕnŭīs, quārūm tĭbĭ māxĭmă cūra ēst,

pēctŏră mōllēscūnt ‖ āspĕrĭtāsquĕ fŭgīt.

Nēc quīsquām mĕlĭōrĕ fĭdē cōmplēctĭtŭr īllās,

quā sĭnĭt ōffĭcĭūm ‖ mīlĭtĭaēquĕ lăbōr.10

Cērte ĕgŏ cūm prīmūm pŏtŭī sēntīrĕ quĭd ēssēm

(nām fŭĭt āttŏnĭtī ‖ mēns mĕă nūllă dĭū),

hōc quŏquĕ fōrtūnām sēnsī, quŏd ămīcŭs ăbēssēs,

quī mĭhĭ praēsĭdĭūm ‖ grāndĕ fŭtūrŭs ĕrās.

Tēcūm tūnc ăbĕrānt aēgraē sōlācĭă mēntīs,15

māgnăquĕ pārs ănĭmī ‖ cōnsĭlĭīquĕ mĕī.

Āt nūnc, quōd sŭpĕrēst, fĕr ŏpēm, prĕcŏr, ēmĭnŭs ūnām,

ādlŏquĭōquĕ iŭvā ‖ pēctŏră nōstră tŭō,

quaē, nōn mēndācī sī quīcquām crēdĭs ămīcō,

stūltă măgīs dīcī ‖ quām scĕlĕrātă dĕcēt.20

Nēc brĕvĕ nēc tūtūm pēccātī quaē sĭt ŏrīgŏ

scrībĕrĕ; trāctārī ‖ vūlnĕră nōstră tĭmēnt.

Quālīcūmquĕ mŏdō mĭhĭ sūnt ĕă fāctă, rŏgārĕ

dēsĭnĕ: nōn ăgĭtēs, ‖ sīquă cŏīrĕ vĕlīs.

Quīcquĭd ĭd ēst, ūt nōn făcĭnūs, sīc cūlpă vŏcānda ēst.25

Ōmnĭs ăn īn māgnōs ‖ cūlpă dĕōs scĕlŭs ēst?

Spēs ĭgĭtūr mēntī poēnaē, Graēcīnĕ, lĕvāndaē

nōn ēst ēx tōtō ‖ nūllă rĕlīctă mĕaē.

Haēc dĕă, cūm fŭgĕrēnt scĕlĕrātās nūmĭnă tērrās,

īn dīs īnvīsā ‖ sōlă rĕmānsĭt hŭmō.30

Haēc făcĭt ūt vīvāt fōssōr quŏquĕ cōmpĕdĕ vīnctūs,

lībĕrăque ā fērrō ‖ crūră fŭtūră pŭtēt.

Haēc făcĭt ūt, vĭdĕāt cūm tērrās ūndĭquĕ nūllās,

naūfrăgŭs īn mĕdĭīs ‖ brāchĭă iāctĕt ăquīs.

Saēpe ălĭquēm sōllērs mĕdĭcōrūm cūră rĕlīquīt,35

nēc spēs huīc vēnā ‖ dēfĭcĭēntĕ cădīt.

Cārcĕrĕ dīcūntūr claūsī spērārĕ sălūtēm,

ātque ălĭquīs pēndēns ‖ īn crŭcĕ vōtă făcīt.

Haēc dĕă quām mūltōs lăquĕō sŭă cōllă lĭgāntīs

nōn ēst prōpŏsĭtā ‖ pāssă pĕrīrĕ nĕcĕ!40

Mē quŏquĕ cōnāntēm glădĭō fīnīrĕ dŏlōrēm

ārgŭĭt īniēctā ‖ cōntĭnŭītquĕ mănū,

"quīd"quĕ "făcīs? Lăcrĭmīs ŏpŭs ēst, nōn sānguĭnĕ" dīxīt,

"saēpĕ pĕr hās flēctī ‖ prīncĭpĭs īră sŏlēt".

Quāmvīs ēst ĭgĭtūr mĕrĭtīs īndēbĭtă nōstrīs,45

māgnă tămēn spēs ēst ‖ īn bŏnĭtātĕ dĕī.

Quī nē dīffĭcĭlīs mĭhĭ sīt, Graēcīnĕ, prĕcārĕ,

cōnfĕr ĕt īn vōtūm ‖ tū quŏquĕ vērbă mĕūm.

Īnquĕ Tŏmītānā iăcĕām tŭmŭlātŭs hărēnā,

sī tē nōn nōbīs ‖ īstă vŏvērĕ lĭquēt.50

Nām prĭŭs īncĭpĭēnt tūrrīs vītārĕ cŏlūmbaē,

āntră fĕraē, pĕcŭdēs ‖ grāmĭnă, mērgŭs ăquās,

quām mălĕ sē praēstēt vĕtĕrī Graēcīnŭs ămīcō.

Nōn ĭtă sūnt fātīs ‖ ōmnĭă vērsă mĕīs.

VII

Līttĕră prō vērbīs tĭbĭ, Mēssālīnĕ, sălūtēm

quām lĕgĭs, ā saēvīs ‖ āttŭlĭt ūsquĕ Gĕtīs.

Īndĭcăt aūctōrēm lŏcŭs? Ān, nĭsĭ nōmĭnĕ lēctō,

haēc mē Nāsōnēm ‖ scrībĕrĕ vērbă lătēt?

Ēcquĭs ĭn ēxtrēmō pŏsĭtūs iăcĕt ōrbĕ tŭōrūm,5

mē tămĕn ēxcēptō, ‖ quī prĕcŏr ēssĕ tŭūs?

Dī prŏcŭl ā cūnctīs, quī tē vĕnĕrāntŭr ămāntquĕ,

hūiūs nōtĭtĭām ‖ gēntĭs hăbērĕ vĕlīnt.

Nōs sătĭs ēst īntēr glăcĭēm Scўthĭcāsquĕ săgīttās

vīvĕrĕ, sī vīta ēst ‖ mōrtĭs hăbēndă gĕnūs.10

Nōs prĕmăt aūt bēllō tēllūs, aūt frīgŏrĕ caēlūm,

trūxquĕ Gĕtēs ārmīs, ‖ grāndĭnĕ pūgnĕt hĭēms:

nōs hăbĕāt rĕgĭō nēc pōmō fētă nĕc ūvīs,

ēt cūiūs nūllūm ‖ cēssĕt ăb hōstĕ lătūs.

Cētĕră sīt sōspēs cūltōrūm tūrbă tŭōrūm,15

īn quĭbŭs, ūt pŏpŭlō, ‖ pārs ĕgŏ pārvă fŭī.

Mē mĭsĕrūm, sī tū vērbīs ōffēndĕrĭs īstīs

nōsquĕ nĕgās ūllā ‖ pārtĕ fŭīssĕ tŭōs!

Īdquĕ sĭt ūt vērūm, mēntīto īgnōscĕrĕ dēbēs

nīl dēmīt laūdī ‖ glōrĭă nōstră tŭaē.20

Quīs sē Caēsărĭbūs nōtūs nōn fīngĭt ămīcūm?

Dā vĕnĭām fāssō: ‖ tū mĭhĭ Caēsăr ĕrās.

Nēc tămĕn īnrūmpō quō nōn lĭcĕt īrĕ, sătīsque ēst

ātrĭă sī nōbīs ‖ nōn pătŭīssĕ nĕgās.

Ūtquĕ tĭbī fŭĕrīt mēcūm nĭhĭl āmplĭŭs, ūnō25

nēmpĕ sălūtārīs, ‖ quām prĭŭs, ōrĕ mĭnīs.

Nēc tŭŭs ēst gĕnĭtōr nōs īnfĭtĭātŭs ămīcōs,

hōrtātōr stŭdĭī ‖ caūsăquĕ fāxquĕ mĕī:

cuī nōs ēt lăcrĭmās, sūprēmum īn fūnĕrĕ mūnūs,

ēt dĕdĭmūs mĕdĭō ‖ scrīptă cănēndă fŏrō.30

Āddĕ quŏd ēst frātēr, tāntō tĭbĭ iūnctŭs ămōrĕ,

quāntŭs ĭn Ātrīdīs ‖ Tŷndărĭdīsquĕ fŭīt:

īs mē nēc cŏmĭtēm nēc dēdīgnātŭs ămīcum ēst:

sī tămĕn haēc īllī ‖ nōn nŏcĭtūră pŭtās.

Sī mĭnŭs, hāc quŏquĕ mē mēndācēm pārtĕ fătēbōr:35

claūsă mĭhī pŏtĭūs ‖ tōtă sĭt īstă dŏmūs.

Sēd nĕquĕ claūdēnda ēst, ēt nūllă pŏtēntĭă vīrēs

praēstāndī, nē quīd ‖ pēccĕt ămīcŭs, hăbēt.

Ēt tămĕn ūt cŭpĕrēm cūlpām quŏquĕ pōssĕ nĕgārī,

sīc făcĭnūs nēmō ‖ nēscĭt ăbēssĕ mĭhī.40

Quōd nĭsĭ dēlīctī pārs ēxcūsābĭlĭs ēssēt,

pārvă rĕlēgārī ‖ poēnă fŭtūră fŭīt.

Īpsĕ sĕd hōc vīdīt, quī pērvĭdĕt ōmnĭă, Caēsār,

stūltĭtĭām dīcī ‖ crīmĭnă pōssĕ mĕă:

quāque ĕgŏ pērmīsī, quāque ēst rēs pāssă, pĕpērcīt,45

ūsŭs ĕt ēst mŏdĭcē ‖ fūlmĭnĭs īgnĕ sŭī.

Nēc vītām nĕc ŏpēs nĕc ădēmīt pōssĕ rĕvērtī,

sī sŭă pēr vēstrās ‖ vīctă sĭt īră prĕcēs.

Āt grăvĭtēr cĕcĭdī. Quĭd ĕnīm mīrābĭlĕ, sī quīs

ā Iŏvĕ pērcūssūs ‖ nōn lĕvĕ vūlnŭs hăbēt?50

Īpsĕ sŭās ĕtĭām vīrēs ĭnhĭbērĕt Ăchīllēs,

mīssă grăvīs īctūs ‖ Pēlĭăs hāstă dăbāt.

Iūdĭcĭūm nōbīs ĭgĭtūr cūm vīndĭcĭs ādsīt,

nōn ēst cūr tŭă mē ‖ iānŭă nōssĕ nĕgēt.

Cūltă quĭdēm, fătĕōr, cītrā quām dēbŭĭt, īlla ēst:55

sēd fŭĭt īn fātīs ‖ hōc quŏquĕ, crēdŏ, mĕīs.

Nēc tămĕn ōffĭcĭūm sēnsīt dŏmŭs āltĕră nōstrūm

sīc īllīc: vēstrō ‖ sūb Lărĕ sēmpĕr ĕrām.

Quaēquĕ tŭa ēst pĭĕtās, ūt tē nōn ēxcŏlăt īpsūm,

iūs ălĭquōd tēcūm ‖ frātrĭs ămīcŭs hăbēt.60

Quīd quŏd, ŭt ēmĕrĭtīs rĕfĕrēnda ēst grātĭă sēmpēr,

sīc ēst fōrtūnaē ‖ prōmĕrŭīssĕ tŭaē?

Quōd sī pērmīttīs nōbīs suādērĕ quĭd ōptēs,

ūt dēs quām rēddās ‖ plūră prĕcārĕ dĕōs.

Īdquĕ făcīs, quāntūmquĕ lĭcēt mĕmĭnīssĕ, sŏlēbās65

ōffĭcĭī caūsaē ‖ plūrĭbŭs ēssĕ dătīs.

Quō lĭbĕt īn nŭmĕrō mē, Mēssālīnĕ, rĕpōnĕ,

sīm mōdō pārs vēstraē ‖ nŏn ăliēnă dŏmūs:

ēt mălă Nāsōnēm, quŏnĭām mĕrŭīssĕ vĭdētūr,

sī nōn fērrĕ dŏlēs, ‖ āt mĕrŭīssĕ dŏlē.70

VIII

Ā tĭbĭ dīlēctō mīssām Nāsōnĕ sălūtēm

āccĭpĕ, pārs ănĭmaē ‖ māgnă, Sĕvērĕ, mĕaē.

Nēvĕ rŏgā quĭd ăgām. Sī pērsĕquăr ōmnĭă, flēbīs;

sūmmă sătīs nōstrī ‖ sīt tĭbĭ nōtă mălī.

Vīvĭmŭs āssĭdŭīs ēxpērtēs pācĭs ĭn ārmīs,5

dūră phărētrātō ‖ bēllă mŏvēntĕ Gĕtā.

Dēquĕ tŏt ēxpūlsīs sūm mīlĕs ĭn ēxsŭlĕ sōlūs:

tūtă, nĕque īnvĭdĕō, ‖ cētĕră tūrbă lătēt.

Quōquĕ măgīs nōstrōs vĕnĭā dīgnērĕ lĭbēllōs,

haēc īn prōcīnctū ‖ cārmĭnă fāctă lĕgēs.10

Stāt vĕtŭs ūrbs, rīpaē vīcīnă bĭnōmĭnĭs Hīstrī,

moēnĭbŭs ēt pŏsĭtū ‖ vīx ădĕūndă lŏcī.

Cāspĭŏs Aēgīsōs, dē sē sī crēdĭmŭs īpsīs,

cōndĭdĭt, ēt prŏprĭō ‖ nōmĭnĕ dīxĭt ŏpūs.

Hānc fĕrŭs, Ōdrўsĭīs ĭnŏpīnō Mārtĕ pĕrēmptīs,15

cēpĭt ĕt īn rēgēm ‖ sūstŭlĭt ārmă Gĕtēs.

Īllĕ mĕmōr māgnī gĕnĕrīs, vīrtūtĕ quŏd aūgēt,

prōtĭnŭs īnnŭmĕrō ‖ mīlĭtĕ cīnctŭs ădēst.

Nēc prĭŭs ābscēssīt, mĕrĭtā quām caēdĕ nŏcēntūm

* * *

Āt tĭbĭ, rēx aēvō, dētūr, fōrtīssĭmĕ nōstrō,

sēmpĕr hŏnōrātā ‖ scēptră tĕnērĕ mănū.

Tēquĕ, quŏd ēt praēstāt (quĭd ĕnīm tĭbĭ plēnĭŭs ōptēm?)

Mārtĭă cūm māgnō ‖ Caēsărĕ Rōmă prŏbēt.

Sēd mĕmŏr ūnde ăbĭī, quĕrŏr, ō iūcūndĕ sŏdālīs,5

āccēdūnt nōstrīs ‖ saēvă quŏd ārmă mălīs.

Ūt cărĕō vōbīs, Stўgĭās dētrūsŭs ĭn ōrās,

quāttŭŏr aūtūmnōs ‖ Plēĭăs ōrtă făcīt.

Nēc tū crēdĭdĕrīs ūrbānaē cōmmŏdă vītaē

quaērĕrĕ Nāsōnēm, ‖ quaērĭt ĕt īllă tămēn.10

Nām mŏdŏ vōs ănĭmō dūlcēs rĕmĭnīscŏr ămīcī,

nūnc mĭhĭ cūm cārā ‖ cōniŭgĕ nātă sŭbīt:

āquĕ dŏmō rūrsūs pūlchraē lŏcă vērtŏr ăd ūrbīs,

cūnctăquĕ mēns ŏcŭlīs ‖ pērvĭdĕt ūsă sŭīs.

Nūnc fŏră, nūnc aēdēs, nūnc mārmŏrĕ tēctă thĕātră,15

nūnc sŭbĭt aēquātā ‖ pōrtĭcŭs ōmnĭs hŭmō.

Grāmĭnă nūnc Cāmpī pūlchrōs spēctāntĭs ĭn hōrtōs,

stāgnăque ĕt eūrīpī ‖ Vīrgĭnĕūsquĕ lĭquōr.

Āt, pŭtŏ, sīc ūrbīs mĭsĕro ēst ērēptă vŏlūptās,

quōlĭbĕt ūt sāltēm ‖ rūrĕ frŭī lĭcĕāt?20

Nōn mĕŭs āmīssōs ănĭmūs dēsīdĕrăt āgrōs,

rūrăquĕ Paēlīgnō ‖ cōnspĭcĭēndă sŏlō,

nēc quōs pīnĭfĕrīs pŏsĭtōs īn cōllĭbŭs hōrtōs

spēctāt Flāmĭnĭaē ‖ Clōdĭă iūnctă vĭaē.

Quōs ĕgŏ nēscĭŏcuī cŏlŭī, quĭbŭs īpsĕ sŏlēbām25

ād sătă fōntānās, ‖ nēc pŭdĕt, āddĕre ăquās:

sūnt ŭbĭ, sī vīvūnt, nōstrā quŏquĕ cōnsĭtă quaēdām,

sēd nōn ēt nōstrā ‖ pōmă lĕgēndă mănū.

Prō quĭbŭs āmīssīs ŭtĭnām cōntīngĕrĕ pōssīt

hīc sāltēm prŏfŭgō ‖ glaēbă cŏlēndă mĭhī!30

Īpse ĕgŏ pēndēntīs, lĭcĕāt mŏdŏ, rūpĕ căpēllās,

īpsĕ vĕlīm băcŭlō ‖ pāscĕrĕ nīxŭs ŏvēs;

īpse ĕgŏ, nē sŏlĭtīs īnsīstānt pēctŏră cūrīs,

dūcām rūrĭcŏlās ‖ sūb iŭgă cūrvă bŏvēs;

ēt dīscām Gĕtĭcī quaē nōrūnt vērbă iŭvēncī,35

ādsuētās īllīs ‖ ādĭcĭāmquĕ mĭnās.

Īpsĕ mănū căpŭlūm prēssī mŏdĕrātŭs ărātrī

ēxpĕrĭār mōtā ‖ spārgĕrĕ sēmĕn hŭmō.

Nēc dŭbĭtēm lōngīs pūrgārĕ lĭgōnĭbŭs hērbās,

ēt dărĕ iām sĭtĭēns ‖ quās bĭbăt hōrtŭs ăquās.40

Ūndĕ sĕd hōc nōbīs, mĭnĭmūm quōs īntĕr ĕt hōstēm

dīscrīmēn mūrūs ‖ claūsăquĕ pōrtă făcīt?

Āt tĭbĭ nāscēntī, quōd tōtō pēctŏrĕ laētōr,

nērūnt fātālēs ‖ fōrtĭă fīlă dĕaē.

Tē mŏdŏ Cāmpŭs hăbēt, dēnsā mŏdŏ pōrtĭcŭs ūmbrā,45

nūnc, īn quō pōnīs ‖ tēmpŏră rāră, fŏrūm:

Ūmbrĭă nūnc rĕvŏcāt, nēc nōn Ālbānă pĕtēntēm

Āppĭă fērvēntī ‖ dūcĭt ĭn ārvă rŏtā.

Fōrsĭtăn hīc ōptēs, ūt iūstām sūpprĭmăt īrām

Caēsăr, ĕt hōspĭtĭūm ‖ sīt tŭă vīllă mĕūm.50

Ā! Nĭmĭum ēst, quŏd, ămīcĕ, pĕtīs: mŏdĕrātĭŭs ōptā,

ēt vōtī quaēsō ‖ cōntrăhĕ vēlă tŭī.

Tērră vĕlīm prŏpĭōr nūllīque ōbnōxĭă bēllō

dētŭr: ĕrīt nōstrīs ‖ pārs bŏnă dēmptă mălīs.

IX

Quaē mĭhĭ dē rāptō tŭă vēnĭt ĕpīstŭlă Cēlsō,

prōtĭnŭs ēst lăcrĭmīs ‖ ūmĭdă fāctă mĕīs;

quōdquĕ nĕfās dīctū, fĭĕrī nēc pōssĕ pŭtāvī,

īnvītīs ŏcŭlīs ‖ līttĕră lēctă tŭa ēst.

Nēc quīcquam ād nōstrās pērvēnĭt ăcērbĭŭs aūrēs,5

ūt sŭmŭs īn Pōntō, ‖ pērvĕnĭātquĕ prĕcōr.

Āntĕ mĕōs ŏcŭlōs tāmquām praēsēntĭs ĭmāgŏ

haērĕt, ĕt ēxtīnctūm ‖ vīvĕrĕ fīngĭt ămōr.

Saēpĕ rĕfērt ănĭmūs lūsūs grăvĭtātĕ cărēntēs,

sērĭă cūm lĭquĭdā ‖ saēpĕ pĕrāctă fĭdē.10

Nūllă tămēn sŭbĕūnt mĭhĭ tēmpŏră dēnsĭŭs īllīs,

quaē vēllēm vītaē ‖ sūmmă fŭīssĕ mĕaē,

cūm dŏmŭs īngēntī sŭbĭtō mĕă lāpsă rŭīnā

cōncĭdĭt īn dŏmĭnī ‖ prōcŭbŭītquĕ căpūt.

Ādfŭĭt īllĕ mĭhī, cūm mē pārs māgnă rĕlīquīt,15

Māxĭmĕ, fōrtūnaē ‖ nēc fŭĭt īpsĕ cŏmēs.

Īllum ĕgŏ nōn ălĭtēr flēntēm mĕă fūnĕră vīdī,

pōnēndūs quām sī ‖ frātĕr ĭn īgnĕ fŏrēt.

Haēsĭt ĭn āmplēxū cōnsōlātūsquĕ iăcēntem ēst,

cūmquĕ mĕīs lăcrĭmīs ‖ mīscŭĭt ūsquĕ sŭās.20

Ō quŏtĭēns vītaē cūstōs īnvīsŭs ămāraē

cōntĭnŭīt prōmptās ‖ īn mĕă fātă mănūs!

Ō quŏtĭēns dīxīt "plācābĭlĭs īră dĕōrum ēst:

vīvĕ nĕc īgnōscī ‖ tū tĭbĭ pōssĕ nĕgā!"

Vōx tămĕn īllă fŭīt cĕlĕbērrĭmă, "rēspĭcĕ, quāntūm25

dēbĕăt aūxĭlĭūm ‖ Māxĭmŭs ēssĕ tĭbī.

Māxĭmŭs īncūmbēt, quāque ēst pĭĕtātĕ, rŏgābīt,

nē sĭt ăd ēxtrēmūm ‖ Caēsărĭs īră tĕnāx;

cūmquĕ sŭīs frātrīs vīrēs ădhĭbēbĭt, ĕt ōmnēm,

quō lĕvĭūs dŏlĕās, ‖ ēxpĕrĭētŭr ŏpēm".30

Haēc mĭhĭ vērbă mălaē mĭnŭērūnt taēdĭă vītaē.

Quaē tū nē fŭĕrīnt, ‖ Māxĭmĕ, vānă căvē.

Hūc quŏquĕ vēntūrūm mĭhĭ sē iūrārĕ sŏlēbāt

nōn nĭsĭ tē lōngaē ‖ iūs sĭbĭ dāntĕ vĭaē.

Nām tŭă nōn ălĭō cŏlŭīt pĕnĕtrālĭă rītū,35

tērrārūm dŏmĭnōs ‖ quām cŏlĭs īpsĕ dĕōs.

Crēdĕ mĭhī, mūltōs hăbĕās cūm dīgnŭs ămīcōs,

nōn fŭĭt ē mūltīs ‖ quōlĭbĕt īllĕ mĭnōr,

sī mŏdŏ nōn cēnsūs nēc clārūm nōmĕn ăvōrūm

sēd prŏbĭtās māgnōs ‖ īngĕnĭūmquĕ făcīt.40

Iūre ĭgĭtūr lăcrĭmās Cēlsō lībāmŭs ădēmptō,

cūm fŭgĕrēm, vīvō ‖ quās dĕdĭt īllĕ mĭhī:

cārmĭnă iūrĕ dămūs rārōs tēstāntĭă mōrēs,

ūt tŭă vēntūrī ‖ nōmĭnă, Cēlsĕ, lĕgānt.

Hōc ēst, quōd pōssūm Gĕtĭcīs tĭbĭ mīttĕre ăb ārvīs:45

hōc sōlum ēst īstīc ‖ quōd lĭcĕt ēssĕ mĕūm.

Fūnĕră nōn pŏtŭī cŏmĭtārĕ nĕc ūngĕrĕ cōrpūs,

āquĕ tŭīs tōtō ‖ dīvĭdŏr ōrbĕ rŏgīs.

Quī pŏtŭīt, quēm tū prō nūmĭnĕ vīvŭs hăbēbās,

praēstĭtĭt ōffĭcĭūm ‖ Māxĭmŭs ōmnĕ tĭbī.50

Īllĕ tĭbi ēxsĕquĭās ēt māgnī fūnŭs hŏnōrīs

fēcĭt ĕt īn gĕlĭdōs ‖ vērtĭt ămōmă sĭnūs,

dīlŭĭt ēt lăcrĭmīs maērēns ūnguēntă prŏfūsīs

ōssăquĕ vīcīnā ‖ cōndĭtă tēxĭt hŭmō.

Quī quŏnĭam ēxtīnctīs, quaē dēbēt, praēstăt ămīcīs,55

ēt nōs ēxtīnctīs ‖ ādnŭmĕrārĕ pŏtēst.

X

Nāsŏ sŭō prŏfŭgūs mīttīt tĭbĭ, Flāccĕ, sălūtēm,

mīttĕrĕ rēm sīquīs, ‖ quā cărĕt īpsĕ, pŏtēst.

Lōngŭs ĕnīm cūrīs vĭtĭātūm cōrpŭs ămārīs

nōn pătĭtūr vīrēs ‖ lānguŏr hăbērĕ sŭās.

Nēc dŏlŏr ūllŭs ădēst, nēc fēbrĭbŭs ūrŏr ănhēlīs,5

ēt pĕrăgīt sŏlĭtī ‖ vēnă tĕnōrĭs ĭtēr.

Ōs hĕbĕs ēst pŏsĭtaēquĕ mŏvēnt fāstīdĭă mēnsaē,

ēt quĕrŏr, īnvīsī ‖ cūm vĕnĭt hōră cĭbī.

Quōd mărĕ quōd tēllūs ādpōnĕ quŏd ēdŭcăt āēr,

nīl ĭbĭ, quōd nōbīs ‖ ēsŭrĭātŭr, ĕrīt.10

Nēctăr ĕt āmbrŏsĭām, lătĭcēs ĕpŭlāsquĕ dĕōrūm,

dēt mĭhĭ fōrmōsā ‖ nāvă Iŭvēntă mănū:

nōn tămĕn ēxăcŭēt tōrpēns săpŏr īllĕ pălātūm,

stābĭt ĕt īn stŏmăchō ‖ pōndŭs ĭnērtĕ dĭū.

Haēc ĕgŏ nōn aūsīm, cūm sīnt vērīssĭmă, cuīvīs15

scrībĕrĕ, dēlĭcĭās ‖ nē mălă nōstră vŏcēt.

Scīlĭcĕt īs stătŭs ēst, ĕă rērūm fōrmă mĕārūm,

dēlĭcĭīs ĕtĭām ‖ pōssĭt ŭt ēssĕ lŏcūs.

Dēlĭcĭās īllī prĕcŏr hās cōntīngĕrĕ, sīquīs

nē mĭhĭ sīt lĕvĭōr ‖ Caēsărĭs īră tĭmēt.20

Īs quŏquĕ, quī grăcĭlī cĭbŭs ēst īn cōrpŏrĕ, sōmnūs,

nōn ălĭt ōffĭcĭō ‖ cōrpŭs ĭnānĕ sŭō.

Sēd vĭgĭlō vĭgĭlāntquĕ mĕī sĭnĕ fīnĕ dŏlōrēs,

quōrūm mātĕrĭām ‖ dāt lŏcŭs īpsĕ mĭhī.

Vīx ĭgĭtūr pōssīs vīsōs āgnōscĕrĕ vūltūs,25

quōquĕ iĕrīt quaērās ‖ quī fŭĭt āntĕ cŏlōr.

Pārvŭs ĭn ēxīlēs sūcūs mĭhĭ pērvĕnĭt ārtūs,

mēmbrăquĕ sūnt cērā ‖ pāllĭdĭōră nŏvā.

Nōn haēc īnmŏdĭcō cōntrāxī dāmnă Lўaēō:

scīs mĭhĭ quām sōlaē ‖ paēnĕ bĭbāntŭr ăquaē.30

Nōn ĕpŭlīs ŏnĕrōr: quārūm sī tāngăr ămōrĕ,

ēst tămĕn īn Gĕtĭcīs ‖ cōpĭă nūllă lŏcīs.

Nēc vīrēs ădĭmīt Vĕnĕrīs dāmnōsă vŏlūptās

nōn sŏlĕt īn maēstōs ‖ īllă vĕnīrĕ tŏrōs.

Ūndă lŏcūsquĕ nŏcēnt ēt caūsă vălēntĭŏr īstīs,35

ānxĭĕtās ănĭmī, ‖ quaē mĭhĭ sēmpĕr ădēst.

Haēc nĭsĭ tū părĭtēr sĭmĭlī cūm frātrĕ lĕvārēs,

vīx mēns trīstĭtĭaē ‖ nōstră tŭlīssĕt ŏnūs.

Vōs ēstīs frāctō tēllūs nōn dūră phăsēlō:

quāmquĕ nĕgānt mūltī, ‖ vōs mĭhĭ fērtĭs ŏpēm.40

Fērtĕ, prĕcōr, sēmpēr, quĭă sēmpĕr ĕgēbĭmŭs īllā,

Caēsărĭs ōffēnsūm ‖ dūm mĭhĭ nūmĕn ĕrīt.

Quī mĕrĭtām nōbīs mĭnŭāt, nōn fīnĭăt, īrām,

sūpplĭcĭtēr vēstrōs ‖ quīsquĕ rŏgātĕ dĕōs.

I

Naso Tomitanae iam non novus incola terrae

hoc tibi de Getico litore mittit opus.

Si vacat, hospitio peregrinos, Brute, libellos

excipe, dumque aliquo, quolibet abde modo.

5Publica non audent intra monimenta venire,

ne suus hoc illis clauserit auctor iter.

A, quotiens dixi "certe nil turpe docetis:

ite, patet castis versibus ille locus!"

Non tamen accedunt, sed, ut aspicis ipse, latere

10sub Lare privato tutius esse putant.

Quaeris ubi hos possis nullo componere laeso?

Qua steterant Artes, pars vacat illa tibi.

Quid veniant, novitate roges fortasse sub ipsa.

Accipe, quodcumque est, dummodo non sit amor.

15Invenies, quamuis non est miserabilis index,

non minus hoc illo triste, quod ante dedi.

Rebus idem, titulo differt; et epistula cui sit

non occultato nomine missa docet.

Nec vos hoc vultis, sed nec prohibere potestis,

20Musaque ad invitos officiosa venit.

Quicquid id est, adiunge meis. Nihil inpedit ortos

exsule servatis legibus urbe frui.

Quod metuas non est. Antoni scripta leguntur,

doctus et in promptu scrinia Brutus habet.

25Nec me nominibus furiosus confero tantis:

saeva deos contra non tamen arma tuli.

Denique Caesareo, quod non desiderat ipse,

non caret e nostris ullus honore liber.

Si dubitas de me, laudes admitte deorum,

30et carmen dempto nomine sume meum.

Adiuvat in bello pacatae ramus olivae:

proderit auctorem pacis habere nihil?

Cum foret Aeneae cervix subiecta parenti,

dicitur ipsa viro flamma dedisse viam:

35fert liber Aeneaden, et non iter omne patebit?

At patriae pater hic, ipsius ille fuit.

Ecquis ita est audax, ut limine cogat abire

iactantem Pharia tinnula sistra manu;

ante deum Matrem cornu tibicen adunco

40cum canit, exiguae quis stipis aera negat?

Scimus ab inperio fieri nil tale Dianae:

unde tamen vivat, vaticinator habet.

Ipsa movent animos superorum numina nostros,

turpe nec est tali credulitate capi.

45En ego pro sistro Phrygiique foramine buxi

gentis Iuleae nomina sancta fero.

Vaticinor moneoque. Locum date sacra ferenti.

Non mihi, sed magno poscitur ille deo.

Nec quia vel merui vel sensi principis iram,

50a nobis ipsum nolle putate coli.

Vidi ego linigerae numen violasse fatentem

Isidis Isiacos ante sedere focos.

Alter, ob huic similem privatus lumine culpam,

clamabat media se meruisse via.

55Talia caelestes fieri praeconia gaudent,

ut sua quid valeant numina teste probent.

Saepe levant poenas ereptaque lumina reddunt,

cum bene peccati paenituisse vident.

Paenitet, o! Si quid miserorum creditur ulli,

60paenitet, et facto torqueor ipse meo.

Cumque sit exilium, magis est mihi culpa dolori;

estque pati poenam, quam meruisse, minus.

Ut mihi di faveant, quibus est manifestior ipse,

poena potest demi, culpa perennis erit.

65Mors faciet certe, ne sim, cum venerit, exsul:

ut non peccarim mors quoque non faciet.

Non igitur mirum, si mens mea tabida facta

de nive manantis more liquescit aquae.

Estur ut occulta vitiata teredine navis,

70aequorei scopulos ut cavat unda salis,

roditur ut scabra positum rubigine ferrum

conditus ut tineae carpitur ore liber,

sic mea perpetuos curarum pectora morsus,

fine quibus nullo conficiantur, habent.

75Nec prius hi mentem stimuli quam vita relinquet:

quique dolet, citius quam dolor ipse, cadet.

Hoc mihi si superi, quorum sumus omnia, credent

forsitan exigua dignus habebor ope,

inque locum Scythico vacuum mutabor ab arcu.

80Plus isto, duri, si precer, oris ero.

II

Maxime, qui tanti mensuram nominis inples,

et geminas animi nobilitate genus:

qui nasci ut posses, quamuis cecidere trecenti,

non omnes Fabios abstulit una dies:

5forsitan haec a quo mittatur epistula quaeras,

quisque loquar tecum, certior esse velis.

Ei mihi, quid faciam? Vereor ne nomine lecto

durus et aversa cetera mente legas.

Videris. Audebo tibi me scripsisse fateri...

* * *

Qui, cum me poena dignum graviore fuisse

confitear, possum vix graviora pati.

Hostibus in mediis interque pericula versor,

tamquam cum patria pax sit adempta mihi:

5qui, mortis saevo geminent ut vulnere causas,

omnia vipereo spicula felle linunt.

His eques instructus perterrita moenia lustrat

more lupi clausas circueuntis oves:

et semel intentus nervo levis arcus equino

10vincula semper habens inresoluta manet.

Tecta rigent fixis veluti velata sagittis,

portaque vix firma summovet arma sera.

Adde loci faciem nec fronde nec arbore tecti,

et quod iners hiemi continuatur hiems.

15Hic me pugnantem cum frigore cumque sagittis

cumque meo fato quarta fatigat hiems.

Fine carent lacrimae, nisi cum stupor obstitit illis:

et similis morti pectora torpor habet.

Felicem Nioben, quamuis tot funera vidit,

20quae posuit sensum saxea facta malis:

vos quoque felices, quarum clamantia fratrem

cortice velavit populus ora novo.

Ille ego sum, lignum qui non admittar in ullum:

ille ego sum, frustra qui lapis esse velim.

25Ipsa Medusa oculis veniat licet obvia nostris,

amittet vires ipsa Medusa suas.

Vivimus ut numquam sensu careamus amaro,

et gravior longa fit mea poena mora.

Sic inconsumptum Tityi semperque renascens

30non perit ut possit saepe perire, iecur.

At, puto, cum requies medicinaque publica curae

somnus adest, solitis nox venit orba malis.

Somnia me terrent veros imitantia casus,

et vigilant sensus in mea damna mei.

35Aut ego Sarmaticas videor vitare sagittas,

aut dare captivas ad fera vincla manus.

Aut ubi decipior melioris imagine somni,

aspicio patriae tecta relicta meae.

Et modo vobiscum, quos sum veneratus, amici,

40et modo cum cara coniuge multa loquor.

Sic ubi percepta est brevis et non vera voluptas,

peior ab admonitu fit status iste boni.

Sive dies igitur caput hoc miserabile cernit,

sive pruinosi Noctis aguntur equi,

45sic mea perpetuis liquefiunt pectora curis,

ignibus admotis ut nova cera solet.

Saepe precor mortem, mortem quoque deprecor idem,

ne mea Sarmaticum contegat ossa solum.

Cum subit Augusti quae sit clementia, credo

50mollia naufragiis litora posse dari.

Cum video quam sint mea fata tenacia, frangor,

spesque levis magno victa timore cadit.

Nec tamen ulterius quicquam sperove precorve,

quam male mutato posse carere loco.

55Aut hoc, aut nihil est, pro me temptare modeste

gratia quod salvo vestra pudore queat.

Suscipe, Romanae facundia, Maxime, linguae,

difficilis causae mite patrocinium.

Est mala, confiteor: sed te bona fiet agente,

60lenia pro misera fac modo verba fuga.

Nescit enim Caesar, quamuis deus omnia norit,

ultimus hic qua sit condicione locus.

Magna tenent illud numen molimina rerum:

haec est caelesti pectore cura minor.

65Nec vacat, in qua sint positi regione Tomitae,

quaerere, finitimo vix loca nota Getae:

aut quid Sauromatae faciant, quid Iazyges acres

cultaque Oresteae Taurica terra deae:

quaeque aliae gentes, ubi frigore constitit Hister,

70dura meant celeri terga per amnis equo.

Maxima pars hominum nec te, pulcherrima, curat,

Roma, nec Ausonii militis arma timet.

Dant illis animos arcus plenaeque pharetrae

quamque libet longis cursibus aptus equus,

75quodque sitim didicere diu tolerare famemque,

quodque sequens nullas hostis habebit aquas.

Ira viri mitis non me misisset in istam,

si satis haec illi nota fuisset humus.

Nec me nec quemquam Romanum gaudet ab hoste,

80meque minus, vitam cui dabat ipse, capi.

Nolvit, ut poterat, minimo me perdere nutu.

nil opus est ullis in mea fata Getis.

Sed neque, cur morerer, quicquam mihi comperit actum,

et minus infestus, quam fuit, esse potest.

85Tunc quoque nil fecit nisi quod facere ipse coëgi:

paene etiam merito parcior ira meo est.

Di faciant igitur, quorum iustissimus ipse est,

alma nihil maius Caesare terra ferat,

utque fuit sub eo, sic sit sub Caesare terra,

90perque manus huius tradita gentis eat.

At tu tam placido, quam nos quoque sensimus illum,

iudice pro lacrimis ora resolve meis.

Non petito ut bene sit, sed uti male tutius, utque

exilium saevo distet ab hoste meum:

95quamque dedere mihi praesentia numina vitam,

non adimat stricto squalidus ense Getes:

denique, si moriar, subeam pacatius arvum,

ossa nec a Scythica nostra premantur humo,

nec male compositos, ut scilicet exsule dignum,

100Bistonii cineres ungula pulset equi:

et ne, si superest aliquis post funera sensus,

terreat et Manes Sarmatis umbra meos.

Caesaris haec animum poterant audita movere,

Maxime, movissent si tamen ante tuum.

105Vox, precor, Augustas pro me tua molliat aures,

auxilio trepidis quae solet esse reis,

adsuetaque tibi doctae dulcedine linguae

aequandi superis pectora flecte viri.

Non tibi Theromedon crudusque rogabitur Atreus,

110quique suis homines pabula fecit equis:

sed piger ad poenas princeps, ad praemia velox,

quique dolet, quotiens cogitur esse ferox:

qui vicit semper, victis ut parcere posset,

clausit et aeterna civica bella sera:

115multa metu poenae, poena qui pauca coërcet,

et iacit invita fulmina rara manu.

Ergo tam placidas orator missus ad aures,

ut propior patriae sit fuga nostra roga.

Ille ego sum, qui te colui, quem festa solebat

120inter convivas mensa videre tuos:

ille ego, qui duxi vestros Hymenaeon ad ignes,

et cecini fausto carmina digna toro:

cuius te solitum memini laudare libellos,

exceptis domino qui nocuere suo:

125cui tua nonnumquam miranti scripta legebas:

ille ego de vestra cui data nupta domo est.

Hanc probat et primo dilectam semper ab aevo

est inter comites Marcia censa suas,

inque suis habuit matertera Caesaris ante:

130quarum iudicio siqua probata, proba est.

Ipsa sua melior fama, laudantibus istis,

Claudia divina non eguisset ope.

Nos quoque praeteritos sine labe peregimus annos:

proxima pars vitae transilienda meae.

135Sed de me ut sileam, coniunx mea sarcina vestra est:

non potes hanc salva dissimulare fide.

Confugit haec ad vos, vestras amplectitur aras

(iure venit cultos ad sibi quisque deos)

flensque rogat, precibus lenito Caesare vestris,

140busta sui fiant ut propiora viri.

III

Hanc tibi Naso tuus mittit, Rufine, salutem:

qui miser est, ulli si suus esse potest.

Reddita confusae nuper solacia menti

auxilium nostris spemque tulere malis.

5Utque Machaoniis Poeantius artibus heros

lenito medicam vulnere sensit opem,

sic ego mente iacens et acerbo saucius ictu

admonitu coepi fortior esse tuo:

et iam deficiens sic ad tua verba revixi,

10ut solet infuso vena redire mero.

Non tamen exhibuit tantas facundia vires,

ut mea sint dictis pectora sana tuis.

Ut multum demas nostrae de gurgite curae,

non minus exhausto quod superabit erit.

15Tempore ducetur longo fortasse cicatrix:

horrent admotas vulnera cruda manus.

Non est in medico semper relevetur ut aeger:

interdum docta plus valet arte malum.

Cernis ut e molli sanguis pulmone remissus

20ad Stygias certo limite ducat aquas.

Afferat ipse licet sacras Epidaurius herbas,

sanabit nulla vulnera cordis ope.

Tollere nodosam nescit medicina podagram,

nec formidatis auxiliatur aquis.

25Cura quoque interdum nulla medicabilis arte est:

aut, ut sit, longa est extenuanda mora.

Cum bene firmarunt animum praecepta iacentem,

sumptaque sunt nobis pectoris arma tui,

rursus amor patriae ratione valentior omni,

30quod tua fecerunt scripta, retexit opus.

Sive pium vis hoc sive hoc muliebre vocari,

confiteor misero molle cor esse mihi.

Non dubia est Ithaci prudentia, sed tamen optat

fumum de patriis posse videre focis.

35Nescioqua natale solum dulcedine cunctos

ducit et inmemores non sinit esse sui.

Quid melius Roma? Scythico quid frigore peius?

huc tamen ex ista barbarus urbe fugit.

Cum bene sit clausae cavea Pandione natae,

40nititur in silvas illa redire suas.

Adsuetos tauri saltus, adsueta leones

(nec feritas illos inpedit) antra petunt.

Tu tamen exilii morsus e pectore nostro

fomentis speras cedere posse tuis.

45Effice vos ipsi ne tam mihi sitis amandi,

talibus ut levius sit carvisse malum.

At, puto, qua genitus fueram, tellure carenti

in tamen humano contigit esse loco.

Orbis in extremi iaceo desertus harenis,

50fert ubi perpetuas obruta terra nives.

Non ager hic pomum, non dulces educat uvas.

non salices ripa, robora monte virent.

Neve fretum laudes terra magis, aequora semper

ventorum rabie solibus orba tument.

55Quocumque aspicias, campi cultore carentes

vastaque, quae nemo vindicat, arva iacent.

Hostis adest dextra laevaque a parte timendus,

vicinoque metu terret utrumque latus.

Altera Bistonias pars est sensura sarisas,

60altera Sarmatica spicula missa manu.

I nunc et veterum nobis exempla virorum,

qui forti casum mente tulere refer,

et grave magnanimi robur mirare Rutili

non usi reditus condicione dati.

65Smyrna virum tenuit, non Pontus et hostica tellus,

paene minus nullo Smyrna petenda loco est.

Non doluit patria cynicus procul esse Sinopeus,

legit enim sedes, Attica terra, tuas.

Arma Neoclides qui Persica contudit armis,

70Argolica primam sensit in urbe fugam.

Pulsus Aristides patria Lacedaemona fugit,

inter quas dubium, quae prior esset, erat.

Caede puer facta Patroclus Opunta reliquit,

Thessalicamque adiit hospes Achillis humum.

75Exsul ab Haemonia Pirenida cessit ad undam,

quo duce trabs Colcha sacra cucurrit aqua.

Liquit Agenorides Sidonia moenia Cadmus,

poneret ut muros in meliore loco.

Venit ad Adrastum Tydeus Calydone fugatus,

80et Teucrum Veneri grata recepit humus.

Quid referam veteres Romanae gentis, apud quos

exsulibus tellus ultima Tibur erat?

Persequar ut cunctos, nulli datus omnibus aevis

tam procul a patria est horridiorve locus.

85Quo magis ignoscat sapientia vestra dolenti:

quae facit ex dictis, non ita multa, tuis.

Nec tamen infitior, si possint nostra coire

vulnera, praeceptis posse coire tuis.

Sed vereor ne me frustra servare labores,

90neu iuver admota perditus aeger ope.

Nec loquor haec, quia sit maior prudentia nobis,

sed sum quam medico notior ipse mihi.

Ut tamen hoc ita sit, munus tua grande voluntas

ad me pervenit consuliturque boni.

IV

Iam mihi deterior canis aspergitur aetas,

iamque meos vultus ruga senilis arat:

iam vigor et quasso languent in corpore vires,

nec, iuveni lusus qui placuere, iuvant.

5Nec, si me subito videas, agnoscere possis,

aetatis facta est tanta ruina meae.

Confiteor facere hoc annos, sed et altera causa est,

anxietas animi continuusque labor.

Nam mea per longos siquis mala digerat annos,

10crede mihi, Pylio Nestore maior ero.

Cernis ut in duris (et quid bove firmius?) arvis

fortia taurorum corpora frangat opus.

Quae numquam vacuo solita est cessare novali,

fructibus assiduis lassa senescit humus.

15Occidet, ad Circi siquis certamina semper

non intermissis cursibus ibit equus.

Firma sit illa licet, solvetur in aequore navis,

quae numquam liquidis sicca carebit aquis.

Me quoque debilitat series inmensa malorum,

20ante meum tempus cogit et esse senem.

Otia corpus alunt, animus quoque pascitur illis:

inmodicus contra carpit utrumque labor.

Aspice, in has partis quod venerit Aesone natus,

quam laudem a sera posteritate ferat

25at labor illius nostro leviorque minorque est,

si modo non verum nomina magna premunt.

Ille est in Pontum Pelia mittente profectus,

qui vix Thessaliae fine timendus erat.

Caesaris ira mihi nocuit, quem solis ab ortu

30solis ad occasus utraque terra tremit.

Iunctior Haemonia est Ponto, quam Roma, Sinistro,

et brevius, quam nos, ille peregit iter.

Ille habuit comites primos telluris Achivae:

at nostram cuncti destituere fugam.

35Nos fragili ligno vastum sulcavimus aequor:

quae tulit Aesoniden, densa carina fuit.

Nec mihi Tiphys erat rector, nec Agenore natus

quas fugerem docuit quas sequererque vias.

Illum tutata est cum Pallade regia Iuno:

40defendere meum numina nulla caput.

Illum furtivae iuvere Cupidinis artes;

quas a me vellem non didicisset Amor.

Ille domum rediit: nos his moriemur in arvis,

perstiterit laesi si gravis ira dei.

45Durius est igitur nostrum, fidissima coniunx,

illo, quod subiit Aesone natus, opus.

Te quoque, quam iuvenem discedens urbe reliqui,

credibile est nostris insenvisse malis.

O, | ego di faciant talem te cernere possim,

50caraque mutatis oscula ferre comis,

amplectique meis corpus non pingue lacertis,

et "gracile hoc fecit" dicere "cura mei",

et narrare meos flenti flens ipse labores,

sperato numquam conloquioque frui,

55turaque Caesaribus cum coniuge Caesare digna,

dis veris, memori debita ferre manu!

Memnonis hanc utinam lenito principe mater

quam primum roseo provocet ore diem!

V

Ille tuos quondam non ultimus inter amicos,

ut sua verba legas, Maxime, Naso rogat.

In quibus ingenium desiste requirere nostrum,

nescius exilii ne videare mei.

5Cernis ut ignavum corrumpant otia corpus,

ut capiant vitium, ni moveantur, aquae.

Et mihi siquis erat ducendi carminis usus,

deficit estque minor factus inerte situ.

Haec quoque, quae legitis, siquid mihi, Maxime, credis,

10scribimus invita vixque coacta manu.

Non libet in talis animum contendere curas,

nec venit ad duros Musa vocata Getas.

Ut tamen ipse vides, luctor deducere versum:

sed non fit fato mollior ille meo.

15Cum relego, scripsisse pudet, quia plurima cerno

me quoque, qui feci, iudice digna lini.

Nec tamen emendo. Labor hic quam scribere maior,

mensque pati durum sustinet aegra nihil.

Scilicet incipiam lima mordacius uti,

20et sub iudicium singula verba vocem?

Torquet enim fortuna parum, nisi Lixus in Hebrum

confluat, et frondes Alpibus addat Atho?

Parcendum est animo miserabile vulnus habenti.

Subducunt oneri colla perusta boves.

25At, puto, fructus adest, iustissima causa laborum,

et sata cum multo faenore reddit ager?

tempus ad hoc nobis, repetas licet omnia, nullum

profuit (atque utinam non nocuisset!) opus.

Cur igitur scribam, miraris? Miror et ipse,

30et tecum quaero saepe quid inde petam.

An populus vere sanos negat esse poëtas,

sumque fides huius maxima vocis ego,

qui, sterili totiens cum sim deceptus ab arvo,

damnosa persto condere semen humo?

35Scilicet est cupidus studiorum quisque suorum,

tempus et adsueta ponere in arte iuvat.

Saucius eiurat pugnam gladiator, et idem

inmemor antiqui vulneris arma capit.

Nil sibi cum pelagi dicit fore naufragus undis,

40et ducit remos qua modo navit aqua.

Sic ego constanter studium non utile servo,

et repeto, nollem quas coluisse, deas.

Quid potius faciam? Non sum, qui segnia ducam

otia: mors nobis tempus habetur iners.

45Nec iuvat in lucem nimio marcescere vino,

nec tenet incertas alea blanda manus.

Cum dedimus somno quas corpus postulat horas,

quo ponam vigilans tempora longa modo?

Moris an oblitus patrii contendere discam

50Sarmaticos arcus, et trahar arte loci?

Hoc quoque me studium prohibent adsumere vires,

mensque magis gracili corpore nostra valet.

Cum bene quaesieris quid agam, magis utile nil est

artibus his, quae nil utilitatis habent.

55Consequor ex illis casus oblivia nostri:

hanc messem satis est si mea reddit humus.

Gloria vos acuat, vos, ut recitata probentur

carmina, Pieriis invigilate choris.

Quod venit ex facili, satis est componere nobis,

60et nimis intenti causa laboris abest.

Cur ego sollicita poliam mea carmina cura?

An verear ne non approbet illa Getes?

Forsitan audacter faciam, sed glorior Histrum

ingenio nullum maius habere meo.

65Hoc, ubi vivendum est, satis est, si consequor arvo,

inter inhumanos esse poëta Getas.

Quo mihi diversum fama contendere in orbem?

Quem fortuna dedit, Roma sit ille locus.

Hoc mea contenta est infelix Musa theatro:

70sic merui, magni sic volvere dei

nec reor hinc istuc nostris iter esse libellis,

quo Boreas pinna deficiente venit.

Dividimur caelo, quaeque est procul urbe Quirini,

aspicit hirsutos comminus Ursa Getas.

75Per tantum terrae, tot aquas vix credere possum

indicium studii transilvisse mei.

Finge legi, quodque est mirabile, finge placere:

auctorem certe res iuvat ista nihil.

Quid tibi, si calidae, prosit, laudere Syenae,

80aut ubi Taprobanen Indica tingit aqua?

Altius ire libet? Si te distantia longe

Pleiadum laudent signa, quid inde feras?

Sed neque pervenio scriptis mediocribus istuc,

famaque cum domino fugit ab urbe suo.

85Vosque, quibus perii, tunc cum mea fama sepulta est,

nunc quoque de nostra morte tacere reor.

VI

Ecquid, ut audisti (nam te diversa tenebat

terra) meos casus, cor tibi triste fuit?

Dissimules metuasque licet Graecine, fateri,

si bene te novi, triste fuisse liquet.

5Non cadit in mores feritas inamabilis istos,

nec minus a studiis dissidet illa tuis.

Artibus ingenuis, quarum tibi maxima cura est,

pectora mollescunt asperitasque fugit.

Nec quisquam meliore fide complectitur illas,

10qua sinit officium militiaeque labor.

Certe ego cum primum potui sentire quid essem

(nam fuit attoniti mens mea nulla diu),

hoc quoque fortunam sensi, quod amicus abesses,

qui mihi praesidium grande futurus eras.

15Tecum tunc aberant aegrae solacia mentis,

magnaque pars animi consiliique mei.

At nunc, quod superest, fer opem, precor, eminus unam,

adloquioque iuva pectora nostra tuo,

quae, non mendaci si quicquam credis amico,

20stulta magis dici quam scelerata decet.

Nec breve nec tutum peccati quae sit origo

scribere; tractari vulnera nostra timent.

Qualicumque modo mihi sunt ea facta, rogare

desine: non agites, siqua coire velis.

25Quicquid id est, ut non facinus, sic culpa vocanda est.

Omnis an in magnos culpa deos scelus est?

Spes igitur menti poenae, Graecine, levandae

non est ex toto nulla relicta meae.

Haec dea, cum fugerent sceleratas numina terras,

30in dis invisa sola remansit humo.

Haec facit ut vivat fossor quoque compede vinctus,

liberaque a ferro crura futura putet.

Haec facit ut, videat cum terras undique nullas,

naufragus in mediis brachia iactet aquis.

35Saepe aliquem sollers medicorum cura reliquit,

nec spes huic vena deficiente cadit.

Carcere dicuntur clausi sperare salutem,

atque aliquis pendens in cruce vota facit.

Haec dea quam multos laqueo sua colla ligantis

40non est proposita passa perire nece!

Me quoque conantem gladio finire dolorem

arguit iniecta continuitque manu,

"quid"que "facis? Lacrimis opus est, non sanguine" dixit,

"saepe per has flecti principis ira solet".

45Quamuis est igitur meritis indebita nostris,

magna tamen spes est in bonitate dei.

Qui ne difficilis mihi sit, Graecine, precare,

confer et in votum tu quoque verba meum.

Inque Tomitana iaceam tumulatus harena,

50si te non nobis ista vovere liquet.

Nam prius incipient turris vitare columbae,

antra ferae, pecudes gramina, mergus aquas,

quam male se praestet veteri Graecinus amico.

Non ita sunt fatis omnia versa meis.

VII

Littera pro verbis tibi, Messaline, salutem

quam legis, a saevis attulit usque Getis.

Indicat auctorem locus? An, nisi nomine lecto,

haec me Nasonem scribere verba latet?

5Ecquis in extremo positus iacet orbe tuorum,

me tamen excepto, qui precor esse tuus?

Di procul a cunctis, qui te venerantur amantque,

huius notitiam gentis habere velint.

Nos satis est inter glaciem Scythicasque sagittas

10vivere, si vita est mortis habenda genus.

Nos premat aut bello tellus, aut frigore caelum,

truxque Getes armis, grandine pugnet hiems:

nos habeat regio nec pomo feta nec uvis,

et cuius nullum cesset ab hoste latus.

15Cetera sit sospes cultorum turba tuorum,

in quibus, ut populo, pars ego parva fui.

Me miserum, si tu verbis offenderis istis

nosque negas ulla parte fuisse tuos!

Idque sit ut verum, mentito ignoscere debes

20nil demit laudi gloria nostra tuae.

Quis se Caesaribus notus non fingit amicum?

Da veniam fasso: tu mihi Caesar eras.

Nec tamen inrumpo quo non licet ire, satisque est

atria si nobis non patuisse negas.

25Utque tibi fuerit mecum nihil amplius, uno

nempe salutaris, quam prius, ore minis.

Nec tuus est genitor nos infitiatus amicos,

hortator studii causaque faxque mei:

cui nos et lacrimas, supremum in funere munus,

30et dedimus medio scripta canenda foro.

Adde quod est frater, tanto tibi iunctus amore,

quantus in Atridis Tyndaridisque fuit:

is me nec comitem nec dedignatus amicum est:

si tamen haec illi non nocitura putas.

35Si minus, hac quoque me mendacem parte fatebor:

clausa mihi potius tota sit ista domus.

Sed neque claudenda est, et nulla potentia vires

praestandi, ne quid peccet amicus, habet.

Et tamen ut cuperem culpam quoque posse negari,

40sic facinus nemo nescit abesse mihi.

Quod nisi delicti pars excusabilis esset,

parva relegari poena futura fuit.

Ipse sed hoc vidit, qui pervidet omnia, Caesar,

stultitiam dici crimina posse mea:

45quaque ego permisi, quaque est res passa, pepercit,

usus et est modice fulminis igne sui.

Nec vitam nec opes nec ademit posse reverti,

si sua per vestras victa sit ira preces.

At graviter cecidi. Quid enim mirabile, si quis

50a Iove percussus non leve vulnus habet?

Ipse suas etiam vires inhiberet Achilles,

missa gravis ictus Pelias hasta dabat.

Iudicium nobis igitur cum vindicis adsit,

non est cur tua me ianua nosse neget.

55Culta quidem, fateor, citra quam debuit, illa est:

sed fuit in fatis hoc quoque, credo, meis.

Nec tamen officium sensit domus altera nostrum

sic illic: vestro sub Lare semper eram.

Quaeque tua est pietas, ut te non excolat ipsum,

60ius aliquod tecum fratris amicus habet.

Quid quod, ut emeritis referenda est gratia semper,

sic est fortunae promeruisse tuae?

Quod si permittis nobis suadere quid optes,

ut des quam reddas plura precare deos.

65Idque facis, quantumque licet meminisse, solebas

officii causae pluribus esse datis.

Quo libet in numero me, Messaline, repone,

sim modo pars vestrae non aliena domus:

et mala Nasonem, quoniam meruisse videtur,

70si non ferre doles, at meruisse dole.

VIII

A tibi dilecto missam Nasone salutem

accipe, pars animae magna, Severe, meae.

Neve roga quid agam. Si persequar omnia, flebis;

summa satis nostri sit tibi nota mali.

5Vivimus assiduis expertes pacis in armis,

dura pharetrato bella movente Geta.

Deque tot expulsis sum miles in exsule solus:

tuta, neque invideo, cetera turba latet.

Quoque magis nostros venia dignere libellos,

10haec in procinctu carmina facta leges.

Stat vetus urbs, ripae vicina binominis Histri,

moenibus et positu vix adeunda loci.

Caspios Aegisos, de se si credimus ipsis,

condidit, et proprio nomine dixit opus.

15Hanc ferus, Odrysiis inopino Marte peremptis,

cepit et in regem sustulit arma Getes.

Ille memor magni generis, virtute quod auget,

protinus innumero milite cinctus adest.

Nec prius abscessit, merita quam caede nocentum

* * *

At tibi, rex aevo, detur, fortissime nostro,

semper honorata sceptra tenere manu.

Teque, quod et praestat (quid enim tibi plenius optem?)

Martia cum magno Caesare Roma probet.

5Sed memor unde abii, queror, o iucunde sodalis,

accedunt nostris saeva quod arma malis.

Ut careo vobis, Stygias detrusus in oras,

quattuor autumnos Pleias orta facit.

Nec tu credideris urbanae commoda vitae

10quaerere Nasonem, quaerit et illa tamen.

Nam modo vos animo dulces reminiscor amici,

nunc mihi cum cara coniuge nata subit:

aque domo rursus pulchrae loca vertor ad urbis,

cunctaque mens oculis pervidet usa suis.

15Nunc fora, nunc aedes, nunc marmore tecta theatra,

nunc subit aequata porticus omnis humo.

Gramina nunc Campi pulchros spectantis in hortos,

stagnaque et euripi Virgineusque liquor.

At, puto, sic urbis misero est erepta voluptas,

20quolibet ut saltem rure frui liceat?

Non meus amissos animus desiderat agros,

ruraque Paeligno conspicienda solo,

nec quos piniferis positos in collibus hortos

spectat Flaminiae Clodia iuncta viae.

25Quos ego nesciocui colui, quibus ipse solebam

ad sata fontanas, nec pudet, addere aquas:

sunt ubi, si vivunt, nostra quoque consita quaedam,

sed non et nostra poma legenda manu.

Pro quibus amissis utinam contingere possit

30hic saltem profugo glaeba colenda mihi!

Ipse ego pendentis, liceat modo, rupe capellas,

ipse velim baculo pascere nixus oves;

ipse ego, ne solitis insistant pectora curis,

ducam ruricolas sub iuga curva boves;

35et discam Getici quae norunt verba iuvenci,

adsuetas illis adiciamque minas.

Ipse manu capulum pressi moderatus aratri

experiar mota spargere semen humo.

Nec dubitem longis purgare ligonibus herbas,

40et dare iam sitiens quas bibat hortus aquas.

Unde sed hoc nobis, minimum quos inter et hostem

discrimen murus clausaque porta facit?

At tibi nascenti, quod toto pectore laetor,

nerunt fatales fortia fila deae.

45Te modo Campus habet, densa modo porticus umbra,

nunc, in quo ponis tempora rara, forum:

Umbria nunc revocat, nec non Albana petentem

Appia ferventi ducit in arva rota.

Forsitan hic optes, ut iustam supprimat iram

50Caesar, et hospitium sit tua villa meum.

A! Nimium est, quod, amice, petis: moderatius opta,

et voti quaeso contrahe vela tui.

Terra velim propior nullique obnoxia bello

detur: erit nostris pars bona dempta malis.

IX

Quae mihi de rapto tua venit epistula Celso,

protinus est lacrimis umida facta meis;

quodque nefas dictu, fieri nec posse putavi,

invitis oculis littera lecta tua est.

5Nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures,

ut sumus in Ponto, perveniatque precor.

Ante meos oculos tamquam praesentis imago

haeret, et extinctum vivere fingit amor.

Saepe refert animus lusus gravitate carentes,

10seria cum liquida saepe peracta fide.

Nulla tamen subeunt mihi tempora densius illis,

quae vellem vitae summa fuisse meae,

cum domus ingenti subito mea lapsa ruina

concidit in domini procubuitque caput.

15Adfuit ille mihi, cum me pars magna reliquit,

Maxime, fortunae nec fuit ipse comes.

Illum ego non aliter flentem mea funera vidi,

ponendus quam si frater in igne foret.

Haesit in amplexu consolatusque iacentem est,

20cumque meis lacrimis miscuit usque suas.

O quotiens vitae custos invisus amarae

continuit promptas in mea fata manus!

O quotiens dixit "placabilis ira deorum est:

vive nec ignosci tu tibi posse nega!"

25Vox tamen illa fuit celeberrima, "respice, quantum

debeat auxilium Maximus esse tibi.

Maximus incumbet, quaque est pietate, rogabit,

ne sit ad extremum Caesaris ira tenax;

cumque suis fratris vires adhibebit, et omnem,

30quo levius doleas, experietur opem".

Haec mihi verba malae minuerunt taedia vitae.

Quae tu ne fuerint, Maxime, vana cave.

Huc quoque venturum mihi se iurare solebat

non nisi te longae ius sibi dante viae.

35Nam tua non alio coluit penetralia ritu,

terrarum dominos quam colis ipse deos.

Crede mihi, multos habeas cum dignus amicos,

non fuit e multis quolibet ille minor,

si modo non census nec clarum nomen avorum

40sed probitas magnos ingeniumque facit.

Iure igitur lacrimas Celso libamus adempto,

cum fugerem, vivo quas dedit ille mihi:

carmina iure damus raros testantia mores,

ut tua venturi nomina, Celse, legant.

45Hoc est, quod possum Geticis tibi mittere ab arvis:

hoc solum est istic quod licet esse meum.

Funera non potui comitare nec ungere corpus,

aque tuis toto dividor orbe rogis.

Qui potuit, quem tu pro numine vivus habebas,

50praestitit officium Maximus omne tibi.

Ille tibi exsequias et magni funus honoris

fecit et in gelidos vertit amoma sinus,

diluit et lacrimis maerens unguenta profusis

ossaque vicina condita texit humo.

55Qui quoniam extinctis, quae debet, praestat amicis,

et nos extinctis adnumerare potest.

X

Naso suo profugus mittit tibi, Flacce, salutem,

mittere rem siquis, qua caret ipse, potest.

Longus enim curis vitiatum corpus amaris

non patitur vires languor habere suas.

5Nec dolor ullus adest, nec febribus uror anhelis,

et peragit soliti vena tenoris iter.

Os hebes est positaeque movent fastidia mensae,

et queror, invisi cum venit hora cibi.

Quod mare quod tellus adpone quod educat aër,

10nil ibi, quod nobis esuriatur, erit.

Nectar et ambrosiam, latices epulasque deorum,

det mihi formosa nava Ivventa manu:

non tamen exacuet torpens sapor ille palatum,

stabit et in stomacho pondus inerte diu.

15Haec ego non ausim, cum sint verissima, cuivis

scribere, delicias ne mala nostra vocet.

Scilicet is status est, ea rerum forma mearum,

deliciis etiam possit ut esse locus.

Delicias illi precor has contingere, siquis

20ne mihi sit levior Caesaris ira timet.

Is quoque, qui gracili cibus est in corpore, somnus,

non alit officio corpus inane suo.

Sed vigilo vigilantque mei sine fine dolores,

quorum materiam dat locus ipse mihi.

25Vix igitur possis visos agnoscere vultus,

quoque ierit quaeras qui fuit ante color.

Parvus in exiles sucus mihi pervenit artus,

membraque sunt cera pallidiora nova.

Non haec inmodico contraxi damna Lyaeo:

30scis mihi quam solae paene bibantur aquae.

Non epulis oneror: quarum si tangar amore,

est tamen in Geticis copia nulla locis.

Nec vires adimit Veneris damnosa voluptas

non solet in maestos illa venire toros.

35Unda locusque nocent et causa valentior istis,

anxietas animi, quae mihi semper adest.

Haec nisi tu pariter simili cum fratre levares,

vix mens tristitiae nostra tulisset onus.

Vos estis fracto tellus non dura phaselo:

40quamque negant multi, vos mihi fertis opem.

Ferte, precor, semper, quia semper egebimus illa,

Caesaris offensum dum mihi numen erit.

Qui meritam nobis minuat, non finiat, iram,

suppliciter vestros quisque rogate deos.