3

EPISTVLA AD THEODOSIVM

Dubitanti mihi, Theodosi optime, quonam litterarum titulo nostri nominis memoriam mandaremus, fabularum textus occurrit, quod in his urbane concepta falsitas deceat et non incumbat necessitas veritatis. Nam quis tecum de oratione, quis de poemate loqueretur, cum in utroque litterarum genere et Atticos Graeca eruditione superes et Latinitate Romanos? Huius ergo materiae ducem nobis Aesopum noveris, qui responso Delphici Apollinis monitus ridicula orsus est, ut legenda firmaret. Verum has pro exemplo fabulas et Socrates divinis operibus indidit et poemati suo Flaccus aptavit, quod in se sub iocorum communium specie vitae argumenta contineant. Quas Graecis iambis Babrius repetens in duo volumina coartavit. Phaedrus etiam partem aliquam quinque in libellos resolvit. De his ego ad quadraginta et duas in unum redactas fabulas dedi, quas rudi Latinitate compositas elegis sum explicare conatus. Habes ergo opus, quo animum oblectes, ingenium exerceas, sollicitudinem leves totumque vivendi ordinem cautus agnoscas. Loqui vero arbores, feras cum hominibus gemere, verbis certare volucres, animalia ridere fecimus, ut pro singulorum necessitatibus vel ab ipsis in animis sententia proferatur. Vale.

I

DE NVTRICE ET INFANTE

Rustica deflentem parvum iuraverat olim,

ni taceat, rabido quod foret esca lupo.

Credulus hanc vocem lupus audiit et manet ipsas

pervigil ante fores, irrita vota gerens.

5Nam lassata puer nimiae dat membra quieti;

spem quoque raptoris sustulit inde fami.

Hunc ubi silvarum repetentem lustra suarum

ieiunum coniunx sensit adesse lupa,

"cur" inquit "nullam referens de more rapinam

10languida consumptis sic trahis ora genis?"

Ne mireris" ait "deceptum fraude maligna

vix miserum vacua delituisse fuga:

nam quae praeda, rogas, quae spes contingere posset,

iurgia nutricis cum mihi verba darent?"

15Haec sibi dicta putet seque hac sciat arte notari,

femineam quisquis credidit esse fidem.

II

DE TESTVDINE ET AQVILA

Pennatis avibus quondam testudo locuta est,

si quis eam volucrum constituisset humi,

protinus e Rubris conchas proferret harenis,

quis pretium nitido cortice baca daret:

5indignum, sibimet tardo quod sedula gressu

nil ageret toto proficeretque die.

Ast ubi promissis aquilam fallacibus implet,

experta est similem perfida lingua fidem;

et male mercatis dum quaerit sidera pennis,

10occidit infelix alitis ungue fero.

Tum quoque sublimis, cum iam moreretur, in auras

ingemuit votis haec licuisse suis;

nam dedit exosae post haec documenta quieti

non sine supremo magna labore peti.

15Sic quicumque nova sublatus laude tumescit,

dat merito poenas, dum meliora cupit.

III

DE CANCRO ET MATRE EIVS

Curva retro cedens dum fert vestigia cancer,

hispida saxosis terga relisit aquis.

Hunc genetrix facili cupiens procedere gressu

talibus alloquiis emonvisse datur:

5"ne tibi transuerso placeant haec devia, nate,

rursus in obliquos neu velis ire pedes,

sed nisu contenta ferens vestigia recto

innocuos proso tramite siste gradus."

Cui natus "faciam, si me praecesseris" inquit,

10"rectaque monstrantem certior ipse sequar.

Nam stultum nimis est, cum tu pravissima temptes,

alterius censor si vitiosa notes."

IV

DE VENTO ET SOLE

Immitis Boreas placidusque ad sidera Phoebus

iurgia cum magno conservere Iove,

quis prior inceptum peragat: mediumque per aequor

carpebat solitum forte viator iter.

5Convenit hanc potius liti praefigere causam,

pallia nudato decutienda viro.

Protinus impulsus ventis circum tonat aether

et gelidus nimias depluit imber aquas:

ille magis lateri duplicem circumdat amictum,

10turbida submotos quod trahit aura sinus.

Sed tenues radios paulatim increscere Phoebus

iusserat, ut nimio surgeret igne iubar,

donec lassa volens requiescere membra viator

deposita fessus veste sederet humi.

15Tunc victor docuit praesentia numina Titan,

nullum praemissis vincere posse minis.

V

DE ASINO PELLE LEONIS INDVTO

[Metiri se quemque decet propriisque iuvari

laudibus, alterius nec bona ferre sibi,

ne detracta gravem faciant miracula risum,

coeperit in solitis cum remanere malis.]

5Exuvias asinus Gaetuli forte leonis

repperit et spoliis induit ora novis.

Aptavitque suis incongrua tegmina membris

et miserum tanto pressit honore caput.

Ast ubi terribilis mimo circumstetit horror

10pigraque praesumptus venit in ossa vigor,

mitibus ille feris communia pabula calcans

turbabat pavidas per sua rura boves.

Rusticus hunc magna postquam deprendit ab aure,

correptum vinclis verberibusque domat;

15et simul abstracto denudans corpora tergo

increpat his miserum vocibus ille pecus:

"forsitan ignotos imitato murmure fallas;

at mihi, qui quondam, semper asellus eris."

VI

DE RANA ET VVLPE

Edita gurgitibus limoque immersa profundo

et luteis tantum semper amica vadis,

ad superos colles herbosaque prata recurrens

mulcebat miseras turgida rana feras,

5callida quod posset gravibus succurrere morbis

et vitam ingenio continuare suo;

nec se Paeonio iactat cessisse magistro,

quamuis perpetuos curet in orbe deos.

Tunc vulpes pecudum ridens astuta quietem,

10verborum vacuam prodidit esse fidem:

"haec dabit aegrotis" inquit "medicamina membris,

pallida caeruleus cui notat ora color?

VII

DE CANE QVI NOLVIT LATRARE

[Haud facile est pravis innatum mentibus ut se

verberibus dignas suppliciove putent.]

Forte canis quondam nullis latratibus horrens

nec patulis primum rictibus ora trahens,

5mollia sed pavidae submittens verbera caudae,

concitus audaci vulnera dente dabat.

Hunc dominus, ne quem probitas simulata lateret,

iusserat in rabido gutture ferre nolam.

Faucibus innexis crepitantia subligat aera,

10quae facili motu signa cavenda darent,

haec tamen ille sibi credebat praemia ferri,

et similem turbam despiciebat ovans.

Tunc insultantem senior de plebe superbum

aggreditur tali singula voce monens:

15"infelix, quae tanta rapit dementia sensum,

munera pro meritis si cupis ista dari?

Non hoc virtutis decus ostentatur in aere,

nequitiae testem sed geris inde sonum."

VIII

DE CAMELO ET IOVE

[Contentum propriis sapientem vivere rebus

nec cupere alterius fabula nostra monet,

indignata cito ne stet Fortuna recursu

atque eadem minuat quae dedit ante rota.]

5Corporis immensi fertur pecus isse per auras

et magnum precibus sollicitasse Iovem:

turpe nimis cunctis irridendumque videri,

insignes geminis cornibus ire boves,

et solum nulla munitum parte camelum

10obiectum cunctis expositumque feris.

Iuppiter irridens postquam sperata negavit,

insuper et magnae sustulit auris onus.

"Vive minor merito, cui sors non sufficit" inquit,

"et tua perpetuum, livide, damna geme."

IX

DE DVOBVS SOCIIS ET VRSA

Montibus ignotis curvisque in vallibus artum

cum socio quidam suscipiebat iter,

securus, cum quodque malum Fortuna tulisset,

robore collato posset uterque pati.

5Dumque per inceptum vario sermone feruntur,

in mediam praeceps convenit ursa viam.

Horum alter facili comprendens robora cursu

in viridi trepidum fronde pependit onus;

ille trahens nullo iacuit vestigia gressu,

10exanimem fingens, sponte relisus humi.

Continuo praedam cupiens fera saeva cucurrit

et miserum curvis unguibus ante levat;

verum ubi concreto riguerunt membra timore

(nam solitus mentis liquerat ossa calor),

15tunc olidum credens, quamuis ieiuna, cadaver

deserit et lustris conditur ursa suis.

Sed cum securi paulatim in verba redissent,

liberior iusto, qui fuit ante fugax:

"dic, sodes, quidnam trepido tibi rettulit ursa?

20Nam secreta diu multaque verba dedit."

"Magna quidem monvit, tamen haec quoque maxima iussit,

quae misero semper sunt facienda mihi:

"ne facile alterius repetas consortia," dixit,

"rursus ab insana ne capiare fera."

X

DE CALVO EQVITE

Calvus eques capiti solitus religasse capillos

atque alias nudo vertice ferre comas,

ad Campum nitidis venit conspectus in armis

et facilem frenis flectere coepit equum.

5Huius ab adverso Boreae spiramina perflant

ridiculum populo conspiciente caput;

nam mox deiecto nituit frons nuda galero,

discolor apposita quae fuit ante coma.

Ille sagax, tantis quod risus milibus esset,

10distulit admota calliditate iocum,

"quid mirum" referens "positos fugisse capillos,

quem prius aequaevae deservere comae?"

XI

DE DVABVS OLLIS

Eripiens geminas ripis cedentibus ollas

insanis pariter flumen agebat aquis.

Sed diversa duas ars et natura creavit:

aere prior fusa est, altera ficta luto.

5Dispar erat fragili et solidae concordia motus,

incertumque vagus amnis habebat iter.

Ne tamen allisam confringeret, aerea testa

iurabat solidam longius ire viam.

Illa, timens ne quid levibus graviora nocerent,

10et quia nulla brevi est cum meliore fides,

"quamuis securam verbis me feceris" inquit,

"non timor ex animo decutiendus erit;

nam me sive tibi seu te mihi conferat unda,

semper ero ambobus subdita sola malis."

XII

DE RVSTICO ET THESAVRO

Rusticus impresso molitus vomere terram

thesaurum sulcis prosilvisse videt.

Mox indigna animo properante reliquit aratra,

gramina compellens ad meliora boves.

5Continuo supplex Telluri construit aras,

quae sibi depositas sponte dedisset opes.

Hunc Fortuna novis gaudentem provida rebus

admonet, indignam se quoque ture dolens:

"nunc inventa meis non prodis munera templis

10atque alios mavis participare deos;

sed cum surrepto fueris tristissimus auro,

me primam lacrimis sollicitabis inops."

XIII

DE HIRCO ET TAVRO

Immensum taurus fugeret cum forte leonem

tutaque desertis quaereret antra viis,

speluncam reperit, quam tunc hirsutus habebat

Cinyphii ductor qui gregis esse solet.

5Ast ubi submissa meditantem irrumpere fronte

obvius obliquo terruit ore caper,

tristis abit longaque fugax de valle locutus

(nam timor expulsum iurgia ferre vetat):

"non te demissis saetosum, putide, barbis,

10illum, qui super est consequiturque, tremo;

nam si discedat, nosces, stultissime, quantum

discrepet a tauri viribus hircus olens."

XIV

DE SIMIA

Iuppiter in toto quondam quaesiverat orbe,

munera natorum quis meliora daret.

Certatim ad regem currit genus omne ferarum,

permixtumque homini cogitur ire pecus;

5sed nec squamigeri desunt ad iurgia pisces

vel quicquid volucrum purior aura vehit.

Inter quos trepidae ducebant pignora matres,

iudicio tanti discutienda dei.

Tunc brevis informem traheret cum simia natum,

10ipsum etiam in risum compulit ire Iovem.

Hanc tamen ante alios rupit turpissima vocem,

dum generis crimen sic abolere cupit:

"Iuppiter hoc norit, maneat victoria si quem;

iudicio superest omnibus iste meo."

XV

DE GRVE ET PAVONE

Threiciam volucrem fertur Iunonius ales

communi sociam contervisse cibo-

namque inter varias fuerat discordia formas,

magnaque de facili iurgia lite trahunt-

5quod sibi multimodo fulgerent membra decore,

caeruleam facerent livida terga gruem;

et simul erectae circumdans tegmina caudae

sparserat arcatum sursus in astra iubar.

illa licet nullo pennarum certet honore,

10his tamen insultans vocibus usa datur:

"quamuis innumerus plumas variaverit ordo,

mersus humi semper florida terga geris:

ast ego deformi sublimis in aëra penna

proxima sideribus numinibusque feror."

XVI

DE QVERCV ET HARVNDINE

Montibus e summis radicitus eruta quercus

decidit insani turbine victa Noti,

quam tumidis subter decurrens alveus undis

suscipit et fluvio praecipitante rapit.

5Verum ubi diversis impellitur ardua ripis,

in fragiles calamos grande residit onus.

Tunc sic exiguo conectens caespite ramos

miratur liquidis quod stet harundo vadis:

se quoque tam vasto necdum consistere trunco.

10Ast illam tenui cortice ferre minas.

Stridula mox blando respondens canna susurro

seque magis tutam debilitate docet.

"Tu rabidos" inquit "ventos saevasque procellas

despicis et totis viribus acta ruis.

15Ast ego surgentes paulatim demoror Austros

et quamuis levibus provida cedo Notis;

in tua praeruptus se effundit robora nimbus,

motibus aura meis ludificata perit."

Haec nos dicta monent magnis obsistere frustra,

20paulatimque truces exsuperare minas.

XVII

DE VENATORE ET TIGRIDE

Venator iaculis haud irrita vulnera torquens

turbabat trepidas per sua lustra feras.

Tum pavidis audax cupiens succurrere tigris

verbere commoto iussit adesse minax.

5Ille tamen solito contorquens tela lacerto

"nunc tibi, qualis eam, nuntius iste refert."

Et simul emissum transegit vulnere ferrum,

praestrinxitque citos hasta cruenta pedes.

Molliter at fixum traheret cum saucia telum,

10a trepida fertur vulpe retenta diu,

nempe quis ille foret, qui talia vulnera ferret,

aut ubinam iaculum delituisset agens.

Illa gemens fractoque loqui vix murmure coepit

(nam solitas voces ira dolorque rapit):

15"nulla quidem medio convenit in aggere forma

quaeque oculis olim sit repetenda meis,

sed cruor et validis in nos directa lacertis

ostendunt aliquem tela fuisse virum."

XVIII

DE QVATTVOR IVVENCIS ET LEONE

Quattuor immensis quondam per prata iuvencis

fertur amicitiae tanta fuisse fides,

ut simul emissos nullus divelleret error,

rursus et e pastu turba rediret amans.

5Hos quoque collatis inter se cornibus ingens

dicitur in silvis pertimuisse leo,

dum metus oblatam prohibet temptare rapinam

et coniuratos horret adire boves;

et quamuis audax factisque immanior esset,

10tantorum solus viribus impar erat.

Protinus aggreditur pravis insistere verbis,

collisum cupiens dissociare pecus.

Sic postquam dictis animos disiunxit acerbis,

invasit miserum diripuitque gregem.

15Tunc quidam ex illis "vitam servare quietam

qui cupit, e nostra discere morte potest;

neve cito admotas verbis fallacibus aures

impleat aut veterem deserat ante fidem."

XIX

DE ABIETE AC DVMIS

Horrentes dumos abies pulcherrima risit,

cum facerent formae iurgia magna suae,

indignum referens cum istis certamen haberi,

quos meritis nullus consociaret honor:

5"nam mihi deductum surgens in nubila corpus

verticis erectas tollit in astra comas,

puppibus et patulis media cum sede locamur,

in me suspensos explicat aura sinus;

at tibi deformem quod dant spineta figuram,

10despectum cuncti praeteriere viri."

Ille refert: "nunc laeta quidem bona sola fateris

et nostris frueris imperiosa malis;

sed cum pulchra minax succidet membra securis,

quam velles spinas tunc habuisse meas!"

XX

DE PISCATORE ET PISCE

Piscator solitus praedam suspendere saeta

exigui piscis vile trahebat onus.

Sed postquam superas captum perduxit ad auras

atque avido fixum vulnus ab ore tulit,

5"parce, precor" supplex lacrimis ita dixit obortis;

"nam quanta ex nostro corpore dona feres?

Nunc me saxosis genetrix fecunda sub antris

fudit et in propriis ludere iussit aquis.

Tolle minas, tenerumque tuis sine crescere mensis:

10haec tibi me rursum litoris ora dabit:

protinus immensi depastus caerula ponti

pinguior ad calamum sponte recurro tuum."

Ille nefas captum referens absolvere piscem,

difficiles queritur casibus esse vices:

15"nam miserum est" inquit "praesentem amittere praedam,

stultius et rursum vota futura sequi."

XXI

DE ALITE ET MESSIONE

Parvula progeniem terrae mandaverat ales,

qua stabat viridi caespite flava seges.

Rusticus hanc fragili cupiens decerpere culmo

vicinam supplex forte petebat opem.

5Sed vox implumes turbavit credita nidos,

suasit et e laribus continuare fugam.

Cautior hos remeans prohibet discedere mater:

"nam quid ab externis proficietur?" Ait.

Ille iterum caris operam mandavit amicis;

10at genetrix rursum tutior inde manet.

Sed postquam curvas dominum comprendere falces,

frugibus et veram sensit adesse manum,

"nunc" ait, "o miseri, dilecta relinquite rura,

cum spem de propriis viribus ille petit."

XXII

DE CVPIDO ET INVIDO

Iuppiter ambiguas hominum praediscere mentes

ad terras Phoebum misit ab arce poli.

Tunc duo diversis poscebant numina votis;

namque alter cupidus, invidus alter erat.

5His sese medium Titan scrutatus utrumque

obtulit et precibus cum peteretur, ait:

"praestant di facilis; quae namque rogaverit unus,

protinus haec alter congeminata feret."

Sed cui longa iecur nequeat satiare cupido,

10distulit admotas in nova damna preces,

spem sibi confidens alieno crescere voto

seque ratus solum munera ferre duo.

Ille ubi captantem socium sua praemia vidit,

supplicium proprii corporis optat ovans;

15nam petit exstinctus sic lumine degeret uno.

Alter ut hoc duplicans vivat utroque carens.

Tum sortem sapiens humanam risit Apollo,

invidiaeque malum rettulit ipse Iovi,

quae, dum proventis aliorum gaudet iniquis,

20laetior infelix et sua damna cupit.

XXIII

DE VENDITORE ET BACCHO

Venditor insignem referens de marmore Bacchum

expositum pretio fecerat esse deum.

Nobilis hunc quidam funesta in sede sepulcri

mercari cupiens compositurus erat;

5alter adoratis ut ferret numina templis,

redderet et sacro debita vota loco.

"Nunc" ait "ambiguum facies de mercibus omen,

cum spes in pretium munera dispar agit,

et me defunctis seu malis tradere divis,

10sive decus busti seu velis esse deum;

subdita namque tibi est magni reverentia sacri

atque eadem retines funera nostra manu."

Convenit hoc illis, quibus est permissa potestas,

an prodesse magis seu nocuisse velint.

XXIV

DE VENATORE ET LEONE.

Certamen longa protractum lite gerebant

venator quondam nobilis atque leo.

Hi cum perpetuum cuperent in iurgia finem,

edita continuo forte sepulcra vident.

5Illic docta manus flectentem colla leonem

fecerat in gremio procubuisse viri.

"Scilicet affirmas pictura teste superbum

te fieri? Exstinctam nam docet esse feram."

Ille graves oculos ad inania signa retorquens

10infremit et rabido pectore verba dedit:

"irrita te generis subiit fiducia vestri,

artificis testem si cupis esse manum.

Quod si nostra novum caperet sollertia sensum,

sculperet ut docili pollice saxa leo,

15tunc hominem adspiceres oppressum murmure magno,

conderet ut rabidis ultima fata genis."

XXV

DE PVERO ET FVRE

Flens puer extremam putei consedit ad undam,

vana supervacuis rictibus ora trahens.

Callidus hunc lacrimis postquam fur vidit obortis,

quaenam tristitiae sit modo causa rogat.

5Ille sibi abrupti fingens discrimina funis

hac auri queritur desilvisse cadum.

Nec mora, sollicitam traxit manus improba vestem:

exutus putei protinus ima petit.

Parvulus exiguo circumdans pallia collo

10sentibus immersus delituisse datur.

Sed post fallaci suscepta pericula voto

tristis ut amissa veste resedit humi,

dicitur his sollers vocem rupisse querellis

et gemitu summos sollicitasse deos:

15"perdita, quisquis erit, post haec bene pallia credat,

qui putat in liquidis quod latet urna vadis."

XXVI

DE CAPELLA ET LEONE

Viderat excelsa pascentem rupe capellam,

comminus esuriens cum leo ferret iter,

et prior "heus" inquit "praeruptis ardua saxis

linque nec hirsutis pascua quaere iugis;

5sed cytisi croceum per prata virentia florem

et glaucas salices et thyma grata pete.

Illa gemens "desiste, precor, fallaciter" inquit

"securam placidis instimulare dolis.

Vera licet moneas, maiora pericula tollas,

10tu tamen his dictis non facis esse fidem:

nam quamuis rectis constet sententia verbis,

suspectam hanc rabidus consiliator habet."

XXVII

DE CORNICE ET VRNA

Ingentem sitiens cornix adspexerat urnam,

quae minimam fundo continuisset aquam.

Hanc enisa diu planis effundere campis,

scilicet ut nimiam pelleret inde sitim,

5postquam nulla viam virtus dedit, admovet omnes

indignata nova calliditate dolos;

nam brevis immersis accrescens sponte lapillis

potandi facilem praebuit unda viam.

Viribus haec docuit quam sit prudentia maior,

10qua coeptum cornix explicuisset opus.

XXVIII

DE RVSTICO ET IVVENCO

Vincla recusanti dedignantique iuvenco

aspera mordaci subdere colla iugo

rusticus obliqua succidens cornua falce

credidit insanum defremuisse pecus,

5cautus et immenso cervicem innectit aratro

(namque erat hic cornu promptior atque pede),

scilicet ut longus prohiberet verbera temo

neve ictus faciles ungula saeva daret.

Sed postquam irato detractans vincula collo

10immeritam vacua calce fatigat humum,

continuo eversam pedibus dispergit harenam,

quam in domini Boreas ora sequentis agat.

Tunc hic informi squalentes pulvere crines

discutiens imo pectore victus ait:

15"nimirum exemplum naturae derat iniquae,

qua fieri posset quis ratione nocens."

XXIX

DE VIATORE ET SATYRO

Horrida congestis cum staret bruma pruinis

cunctaque durato stringeret arva gelu,

haesit in adversa nimborum mole viator;

perdita nam prohibet semita ferre gradum.

5Hunc nemorum custos fertur miseratus in antro

exceptum Satyrus continuisse suo.

Quem simul adspiciens ruris miratur alumnus

vimque homini tantam protinus esse pavet;

nam gelidos artus vitae ut revocaret in usum,

10afflatas calido solverat ore manus.

Sed cum depulso coepisset frigore laetus

hospitis eximia sedulitate frui,

namque illi agrestem cupiens ostendere vitam

silvarum referens optima quaeque dabat,

15obtulit et calido plenum cratera Lyaeo,

laxet ut infusus frigida membra tepor.

Ille ubi ferventem labris contingere testam

horruit, algenti rursus ab ore reflat.

Obstipuit duplici monstro perterritus hospes

20et pulsum silvis longius ire iubet:

"nolo" ait "ut nostris umquam successerit antris,

tam diversa duo qui simul ora ferat."

XXX

DE SVE ET ILLIVS DOMINO

Vastantem segetes et pinguia culta ruentem

liquerat abscisa rusticus aure suem,

ut memor accepti referens monumenta doloris

ulterius teneris parceret ille satis.

5Rursus in exsculpti deprensus crimine campi

perdidit indultae perfidus auris onus.

Nec mora, praedictae segeti caput intulit horrens;

poena sed insignem congeminata facit.

Tunc domini captum mensis dedit ille superbis,

10in varias epulas plurima frusta secans.

Sed cum consumpti dominus cor quaereret apri,

impatiens fertur quod rapuisse cocus,

rusticus hoc iustam verbo compescuit iram,

affirmans stultum non habuisse suem-

15nam cur membrorum demens in damna redisset,

atque uno totiens posset ab hoste capi?

Haec illos descripta monent, qui saepius ausi

numquam peccatis abstinuere manus.

XXXI

DE MVRE ET BOVE

Ingentem fertur mus quondam parvus oberrans

ausus ab exiguo laedere dente bovem.

Verum ubi mordaci confecit vulnera rostro,

tutus in anfractus conditur inde suos.

5Ille licet vasta torvum cervice minetur,

non tamen iratus quem petat esse videt.

Tunc indignantem mus hoc sermone fatigans

distulit hostiles calliditate minas:

"non quia magna tibi tribuerunt membra parentes,

10viribus effectum constituere tuis.

Disce tamen brevibus quae sit fiducia rostris,

ut faciat quicquid parvula turba cupit."

XXXII

DE ARATORE ET BOBVS

Haerentem luteo sub gurgite rusticus axem

liquerat et nexos ad iuga tarda boves,

frustra depositis confidens numina votis

ferre suis rebus, cum resideret, opem.

5Cui rector summis Tirynthius infit ab astris

(nam vocat hunc supplex in sua vota deum):

"perge laborantes stimulis agitare iuvencos,

et manibus pigras disce iuvare rotas.

Tunc quoque congressum maioraque viribus ausum

10fas superos animis conciliare tuis.

Disce tamen pigris non flecti numina votis

praesentesque adhibe, cum facis ipse, deos."

XXXIII

DE ANSERE OVA AVREA PARIENTE

Anser erat cuidam pretioso germine feta,

ovaque quae nidis aurea saepe daret.

Fixerat hanc volucri legem Natura superbae,

ne liceat pariter munera ferre duo.

5Sed dominus, cupidum sperans vanescere votum,

non tulit exosas in sua lucra moras,

grande ratus pretium volucris de morte referre,

quae tam continuo munere dives erat.

Postquam nuda minax egit per viscera ferrum

10et vacuam solitis fetibus esse videt,

ingemuit tantae deceptus crimine fraudis;

nam poenam meritis rettulit inde suis.

Sic qui cuncta deos uno male tempore poscunt,

iustius his etiam vota diurna negant.

XXXIV

DE FORMICA ET CICADA

[Quisquis torpentem passus transisse iuventam

nec timuit vitae providus ante mala,

confectus senio, postquam gravis adfuit aetas,

heu frustra alterius saepe rogabit opem.]

5Solibus ereptos hiemi formica labores

distulit et brevibus condidit ante cavis.

Verum ubi candentes suscepit terra pruinas

arvaque sub rigido delituere gelu,

pigra nimis tantos non aequans corpore nimbos

10in laribus propriis umida grana legit.

Discolor hanc precibus supplex alimenta rogabat,

quae quondam querulo ruperat arva sono:

se quoque, maturas cum tunderet area messes,

cantibus aestivos explicuisse dies.

15Parvula tunc ridens sic est affata cicadam

(nam vitam pariter continuare solent):

"mi quoniam summo substantia parta labore est,

frigoribus mediis otia longa traho;

at tibi saltandi nunc ultima tempora restant,

20cantibus est quoniam vita peracta prior."

XXXV

DE SIMIAE GEMELLIS

Fama est quod geminum profundens simia partum

dividat in varias pignora nata vices;

namque unum caro genetrix educit amore,

alteriusque odiis exsaturata tumet.

5Coeperit ut fetam gravior terrere tumultus,

dissimili natos condicione rapit:

dilectum manibus vel pectore gestat amico,

contemptum dorso suscipiente levat.

Sed cum lassatis nequeat consistere plantis,

10oppositum fugiens sponte remittit onus.

Alter at hirsuto circumdans bracchia collo

haeret et invita cum genetrice fugit.

Mox quoque dilecti succedit in oscula fratris,

servatus vetulis unicus heres avis.

15Sic multos neglecta iuvant, atque ordine verso

spes humiles rursus in meliora refert.

XXXVI

DE VITVLO ET BOVE

Pulcher et intacta vitulus cervice resultans

scindentem adsidue viderat arva bovem.

"Non pudet heus" inquit "longaevo vincula collo

ferre nec haec positis otia nosse iugis?

5Cum mihi subiectas pateat discursus in herbas

et nemorum liceat rursus opaca sequi."

At senior, nullam verbis compulsus in iram,

vertebat solitam vomere fessus humum,

donec deposito per prata liceret aratro

10molliter herboso procubuisse toro.

Mox vitulum sacris innexum respicit aris

admotum cultro comminus ire popae.

"Hanc tibi" testis ait "dedit indulgentia mortem,

expertem nostri quae facit esse iugi.

15Proderit ergo graves quamuis perferre labores,

otia quam tenerum mox peritura pati."

Est hominum sors ista, magis felicibus ut mors

sit cita, cum miseris vita diurna negat.

XXXVII

DE CANE ET LEONE

Pinguior exhausto canis occurrisse leoni

fertur et insertis verba dedisse iocis.

"Nonne vides duplici tendantur ut ilia tergo

luxurietque toris nobile pectus?" Ait.

5"Proximus humanis ducor post otia mensis,

communem capiens largius ore cibum."

"Sed quod crassa malum circumdat guttura ferrum?"

"Ne custodita fas sit abire domo.

At tu magna diu moribundus lustra pererras,

10donec se silvis obvia praeda ferat.

Perge igitur nostris tua subdere colla catenis,

dum liceat faciles promeruisse dapes."

Protinus ille gravem gemuit collectus in iram

atque ferox animi nobile murmur agit.

15"Vade" ait "et meritis nodum cervicibus infer,

compensentque tuam vincula dura famem;

at mea cum vacuis libertas redditur antris,

quamuis ieiunus quae libet arva peto.

Has illis epulas potius laudare memento,

20qui libertatem postposuere gulae."

XXXVIII

DE PISCE ET PHYCIDE

Dulcibus e stagnis fluvio torrente coactus

aequoreas praeceps piscis obibat aquas.

Illic squamigerum despectans improbus agmen

eximium sese nobilitate refert.

5Non tulit expulsum patrio sub gurgite phycis

verbaque cum salibus asperiora dedit:

"vana laboratis aufer mendacia dictis,

quaeque refutari te quoque teste queant.

Nam quis eat potior populo spectante probabo,

10si pariter captos umida lina trahant.

Tunc me nobilior magno mercabitur emptor,

te simul aere brevi debile vulgus emet."

XXXIX

DE MILITE ARMA CREMANTE

Voverat attritus quondam per proelia miles

omnia suppositis ignibus arma dare,

vel quae victori moriens sibi turba dedisset

vel quicquid profugo posset ab hoste capi.

5Interea votis fors adfuit, et memor arma

coeperat accenso singula ferre rogo.

Tunc lituus rauco deflectens murmure culpam

immeritum flammis se docet isse pyrae.

"Nulla tuos" inquit "petierunt tela lacertos,

10viribus affirmes quae tamen acta meis;

sed tantum ventis et cantibus arma coëgi,

hoc quoque submisso (testor et astra) sono."

Ille resultantem flammis crepitantibus addens

"nunc te maior" ait "poena dolorque rapit;

15nam licet ipse nihil possis temptare nec ausis,

saevior hoc, alios quod facis esse malos."

XL

DE PARDO ET VVLPE

Distinctus maculis et pulchro pectore pardus

inter consimiles ibat in ora feras;

sed quia nulla graves variarent terga leones,

protinus his miserum credidit esse genus.

5Cetera sordenti damnans animalia vultu

solus in exemplum nobilitatis erat.

Hunc arguta novo gaudentem vulpis amictu

corripit et vanas approbat esse notas:

"vade" ait "et pictae nimium confide iuventae,

10dum mihi consilium pulchrius esse queat,

miremurque magis quos munera mentis adornant,

quam qui corporeis enituere bonis."

XLI

DE IMBRE ET TESTA

Impulsus ventis et pressa nube coactus

ruperat hibernis se gravis imber aquis;

cumque per effusas stagnaret turbine terras,

expositum campis fictile pressit opus:

5mobile namque lutum tepidus prius instruit aër.

Discat ut admoto rectius igne coqui.

Tunc nimbus fragilis perquirit nomina testae.

Immemor illa sui "Amphora dicor" ait;

"nunc me docta manus rapiente volumina gyro

10molliter obliquum iussit habere latus."

"Hactenus hac" inquit "liceat constare figura:

nam te subiectam diluet imber aquis."

Et simul accepto violentius amne fatiscens

pronior in tenues victa cucurrit aquas.

15Infelix, quae magna sibi cognomina sumens

ausa pharetratis nubibus ista loqui!

Haec poterunt miseros posthac exempla monere,

subdita nobilibus ne sua fata gemant.

XLII

DE LVPO ET HAEDO

Forte lupum melior cursu deluserat haedus,

proxima vicinis dum petit arva casis;

inde fugam recto tendens in moenia cursu

inter lanigeros adstitit ille greges.

5Impiger hunc raptor mediamque secutus in urbem

temptat compositis sollicitare dolis:

"nonne vides" inquit, "cunctis ut victima templis

immitem regemens morte cruentet humum?

Quod nisi securo valeas te reddere campo,

10ei mihi, vittata tu quoque fronte cades."

Ille refert: "modo quam metuis, precor, exue curam

et tecum viles, improbe, tolle minas;

nam sat erit sacrum divis fudisse cruorem

quam rabido fauces exsaturare lupo."

15Sic quotiens duplici subeuntur tristia casu,

expedit insignem promeruisse necem.

EPISTVLA AD THEODOSIVM

Dubitanti mihi, Theodosi optime, quonam litterarum titulo nostri nominis memoriam mandaremus, fabularum textus occurrit, quod in his urbane concepta falsitas deceat et non incumbat necessitas ueritatis. Nam quis tecum de oratione, quis de poemate loqueretur, cum in utroque litterarum genere et Atticos Graeca eruditione superes et Latinitate Romanos? Huius ergo materiae ducem nobis Aesopum noueris, qui responso Delphici Apollinis monitus ridicula orsus est, ut legenda firmaret. Verum has pro exemplo fabulas et Socrates diuinis operibus indidit et poemati suo Flaccus aptauit, quod in se sub iocorum communium specie uitae argumenta contineant. Quas Graecis iambis Babrius repetens in duo uolumina coartauit. Phaedrus etiam partem aliquam quinque in libellos resoluit. De his ego ad quadraginta et duas in unum redactas fabulas dedi, quas rudi Latinitate compositas elegis sum explicare conatus. Habes ergo opus, quo animum oblectes, ingenium exerceas, sollicitudinem leues totumque uiuendi ordinem cautus agnoscas. Loqui uero arbores, feras cum hominibus gemere, uerbis certare uolucres, animalia ridere fecimus, ut pro singulorum necessitatibus uel ab ipsis in animis sententia proferatur. Vale.

I

DE NVTRICE ET INFANTE

Rūstĭcă dēflēntēm pārvūm iūrāvĕrăt ōlīm,

nī tăcĕāt, răbĭdō ‖ quōd fŏrĕt ēscă lŭpō.

Crēdŭlŭs hānc vōcēm lŭpŭs aūdĭĭt ēt mănĕt īpsās

pērvĭgĭl āntĕ fŏrēs, ‖ īrrĭtă vōtă gĕrēns.

Nām lāssātă pŭēr nĭmĭaē dāt mēmbră quĭētī;5

spēm quŏquĕ rāptōrīs ‖ sūstŭlĭt īndĕ fămī.

Hūnc ŭbĭ sīlvārūm rĕpĕtēntēm lūstră sŭārūm

iēiūnūm cōniūnx ‖ sēnsĭt ădēssĕ lŭpă,

"cūr" īnquīt "nūllām rĕfĕrēns dē mōrĕ răpīnām

lānguĭdă cōnsūmptīs ‖ sīc trăhĭs ōră gĕnīs?"10

Nē mīrērĭs" ăīt "dēcēptūm fraūdĕ mălīgnā

vīx mĭsĕrūm văcŭā ‖ dēlĭtŭīssĕ fŭgā:

nām quaē praēdă, rŏgās, quaē spēs cōntīngĕrĕ pōssēt,

iūrgĭă nūtrīcīs ‖ cūm mĭhĭ vērbă dărēnt?"

Haēc sĭbĭ dīctă pŭtēt sēque hāc scĭăt ārtĕ nŏtārī,15

fēmĭnĕām quīsquīs ‖ crēdĭdĭt ēssĕ fĭdēm.

II

DE TESTVDINE ET AQVILA

Pēnnātīs ăvĭbūs quōndām tēstūdŏ lŏcūta ēst,

sī quĭs ĕām vŏlŭcrūm ‖ cōnstĭtŭīssĕt hŭmī,

prōtĭnŭs ē Rūbrīs cōnchās prōfērrĕt hărēnīs,

quīs prĕtĭūm nĭtĭdō ‖ cōrtĭcĕ bācă dărēt:

īndīgnūm, sĭbĭmēt tārdō quōd sēdŭlă grēssū5

nīl ăgĕrēt tōtō ‖ prōfĭcĕrētquĕ dĭē.

Āst ŭbĭ prōmīssīs ăquĭlām fāllācĭbŭs īmplēt,

ēxpērta ēst sĭmĭlēm ‖ pērfĭdă līnguă fĭdēm;

ēt mălĕ mērcātīs dūm quaērīt sīdĕră pēnnīs,

ōccĭdĭt īnfēlīx ‖ ālĭtĭs ūnguĕ fĕrō.10

Tūm quŏquĕ sūblīmīs, cūm iām mŏrĕrētŭr, ĭn aūrās

īngĕmŭīt vōtīs ‖ haēc lĭcŭīssĕ sŭīs;

nām dĕdĭt ēxōsaē pōst haēc dŏcŭmēntă quĭētī

nōn sĭnĕ sūprēmō ‖ māgnă lăbōrĕ pĕtī.

Sīc quīcūmquĕ nŏvā sūblātūs laūdĕ tŭmēscīt,15

dāt mĕrĭtō poēnās, ‖ dūm mĕlĭōră cŭpīt.

III

DE CANCRO ET MATRE EIVS

Cūrvă rĕtrō cēdēns dūm fērt vēstīgĭă cāncēr,

hīspĭdă sāxōsīs ‖ tērgă rĕlīsĭt ăquīs.

Hūnc gĕnĕtrīx făcĭlī cŭpĭēns prōcēdĕrĕ grēssū

tālĭbŭs āllŏquĭīs ‖ ēmŏnŭīssĕ dătūr:

"nē tĭbĭ trānsvērsō plăcĕānt haēc dēvĭă, nātĕ,5

rūrsŭs ĭn ōblīquōs ‖ neū vĕlĭs īrĕ pĕdēs,

sēd nīsū cōntēntă fĕrēns vēstīgĭă rēctō

īnnŏcŭōs prōsō ‖ trāmĭtĕ sīstĕ grădūs."

Cuī nātūs "făcĭām, sī mē praēcēssĕrĭs" īnquīt,

"rēctăquĕ mōnstrāntēm ‖ cērtĭŏr īpsĕ sĕquār.10

Nām stūltūm nĭmĭs ēst, cūm tū prāvīssĭmă tēmptēs,

āltĕrĭūs cēnsōr ‖ sī vĭtĭōsă nŏtēs."

IV

DE VENTO ET SOLE

Īmmītīs Bŏrĕās plăcĭdūsque ād sīdĕră Phoēbūs

iūrgĭă cūm māgnō ‖ cōnsĕrŭērĕ Iŏvĕ,

quīs prĭŏr īncēptūm pĕrăgāt: mĕdĭūmquĕ pĕr aēquōr

cārpēbāt sŏlĭtūm ‖ fōrtĕ vĭātŏr ĭtēr.

Cōnvĕnĭt hānc pŏtĭūs lītī praēfīgĕrĕ caūsām,5

pāllĭă nūdātō ‖ dēcŭtĭēndă vĭrō.

Prōtĭnŭs īmpūlsūs vēntīs cīrcūm tŏnăt aēthēr

ēt gĕlĭdūs nĭmĭās ‖ dēplŭĭt īmbĕr ăquās:

īllĕ măgīs lătĕrī dŭplĭcēm cīrcūmdăt ămīctūm,

tūrbĭdă sūbmōtōs ‖ quōd trăhĭt aūră sĭnūs.10

Sēd tĕnŭēs rădĭōs paūlātim īncrēscĕrĕ Phoēbūs

iūssĕrăt, ūt nĭmĭō ‖ sūrgĕrĕt īgnĕ iŭbār,

dōnēc lāssă vŏlēns rĕquĭēscĕrĕ mēmbră vĭātōr

dēpŏsĭtā fēssūs ‖ vēstĕ sĕdērĕt hŭmī.

Tūnc vīctōr dŏcŭīt praēsēntĭă nūmĭnă Tītān,15

nūllūm praēmīssīs ‖ vīncĕrĕ pōssĕ mĭnīs.

V

DE ASINO PELLE LEONIS INDVTO

[Mētīrī sē quēmquĕ dĕcēt prŏprĭīsquĕ iŭvārī

laūdĭbŭs, āltĕrĭūs ‖ nēc bŏnă fērrĕ sĭbĭ,

nē dētrāctă grăvēm făcĭānt mīrācŭlă rīsūm,

coēpĕrĭt īn sŏlĭtīs ‖ cūm rĕmănērĕ mălīs.]

Ēxŭvĭās ăsĭnūs Gaētūlī fōrtĕ lĕōnīs5

rēppĕrĭt ēt spŏlĭīs ‖ īndŭĭt ōră nŏvīs.

Āptāvītquĕ sŭīs īncōngrŭă tēgmĭnă mēmbrīs

ēt mĭsĕrūm tāntō ‖ prēssĭt hŏnōrĕ căpūt.

Āst ŭbĭ tērrĭbĭlīs mīmō cīrcūmstĕtĭt hōrrōr

pīgrăquĕ praēsūmptūs ‖ vēnĭt ĭn ōssă vĭgōr,10

mītĭbŭs īllĕ fĕrīs cōmmūnĭă pābŭlă cālcāns

tūrbābāt păvĭdās ‖ pēr sŭă rūră bŏvēs.

Rūstĭcŭs hūnc māgnā pōstquām dēprēndĭt ăb aūrĕ,

cōrrēptūm vīnclīs ‖ vērbĕrĭbūsquĕ dŏmāt;

ēt sĭmŭl ābstrāctō dēnūdāns cōrpŏră tērgō15

īncrĕpăt hīs mĭsĕrūm ‖ vōcĭbŭs īllĕ pĕcūs:

"fōrsĭtăn īgnōtōs ĭmĭtātō mūrmŭrĕ fāllās;

āt mĭhĭ, quī quōndām, ‖ sēmpĕr ăsēllŭs ĕrīs."

VI

DE RANA ET VVLPE

Ēdĭtă gūrgĭtĭbūs līmōque īmmērsă prŏfūndō

ēt lŭtĕīs tāntūm ‖ sēmpĕr ămīcă vădīs,

ād sŭpĕrōs cōllēs hērbōsăquĕ prātă rĕcūrrēns

mūlcēbāt mĭsĕrās ‖ tūrgĭdă rānă fĕrās,

cāllĭdă quōd pōssēt grăvĭbūs sūccūrrĕrĕ mōrbīs5

ēt vītam īngĕnĭō ‖ cōntĭnŭārĕ sŭō;

nēc sē Paēŏnĭō iāctāt cēssīssĕ măgīstrō,

quāmvīs pērpĕtŭōs ‖ cūrĕt ĭn ōrbĕ dĕōs.

Tūnc vūlpēs pĕcŭdūm rīdēns āstūtă quĭētēm,

vērbōrūm văcŭām ‖ prōdĭdĭt ēssĕ fĭdēm:10

"haēc dăbĭt aēgrōtīs" īnquīt "mĕdĭcāmĭnă mēmbrīs,

pāllĭdă caērŭlĕūs ‖ cuī nŏtăt ōră cŏlōr?

VII

DE CANE QVI NOLVIT LATRARE

[Haūd făcĭle ēst prāvīs īnnātūm mēntĭbŭs ūt sē

vērbĕrĭbūs dīgnās ‖ sūpplĭcĭōvĕ pŭtēnt.]

Fōrtĕ cănīs quōndām nūllīs lātrātĭbŭs hōrrēns

nēc pătŭlīs prīmūm ‖ rīctĭbŭs ōră trăhēns,

mōllĭă sēd păvĭdaē sūbmīttēns vērbĕră caūdaē,5

cōncĭtŭs aūdācī ‖ vūlnĕră dēntĕ dăbāt.

Hūnc dŏmĭnūs, nē quēm prŏbĭtās sĭmŭlātă lătērēt,

iūssĕrăt īn răbĭdō ‖ gūttŭrĕ fērrĕ nŏlām.

Faūcĭbŭs īnnēxīs crĕpĭtāntĭă sūblĭgăt aēră,

quaē făcĭlī mōtū ‖ sīgnă căvēndă dărēnt,10

haēc tămĕn īllĕ sĭbī crēdēbāt praēmĭă fērrī,

ēt sĭmĭlēm tūrbām ‖ dēspĭcĭēbăt ŏvāns.

Tūnc īnsūltāntēm sĕnĭōr dē plēbĕ sŭpērbūm

āggrĕdĭtūr tālī ‖ sīngŭlă vōcĕ mŏnēns:

"īnfēlīx, quaē tāntă răpīt dēmēntĭă sēnsūm,15

mūnĕră prō mĕrĭtīs ‖ sī cŭpĭs īstă dărī?

Nōn hōc vīrtūtīs dĕcŭs ōstēntātŭr ĭn aērĕ,

nēquĭtĭaē tēstēm ‖ sēd gĕrĭs īndĕ sŏnūm."

VIII

DE CAMELO ET IOVE

[Cōntēntūm prŏprĭīs săpĭēntēm vīvĕrĕ rēbūs

nēc cŭpĕre āltĕrĭūs ‖ fābŭlă nōstră mŏnēt,

īndīgnātă cĭtō nē stēt Fōrtūnă rĕcūrsū

ātque ĕădēm mĭnŭāt ‖ quaē dĕdĭt āntĕ rŏtă.]

Cōrpŏrĭs īmmēnsī fērtūr pĕcŭs īssĕ pĕr aūrās5

ēt māgnūm prĕcĭbūs ‖ sōllĭcĭtāssĕ Iŏvēm:

tūrpĕ nĭmīs cūnctīs īrrīdēndūmquĕ vĭdērī,

īnsīgnēs gĕmĭnīs ‖ cōrnĭbŭs īrĕ bŏvēs,

ēt sōlūm nūllā mūnītūm pārtĕ cămēlūm

ōbiēctūm cūnctīs ‖ ēxpŏsĭtūmquĕ fĕrīs.10

Iūppĭtĕr īrrīdēns pōstquām spērātă nĕgāvīt,

īnsŭpĕr ēt māgnaē ‖ sūstŭlĭt aūrĭs ŏnūs.

"Vīvĕ mĭnōr mĕrĭtō, cuī sōrs nōn sūffĭcĭt" īnquīt,

"ēt tŭă pērpĕtŭūm, ‖ līvĭdĕ, dāmnă gĕmĕ."

IX

DE DVOBVS SOCIIS ET VRSA

Mōntĭbŭs īgnōtīs cūrvīsque īn vāllĭbŭs ārtūm

cūm sŏcĭō quīdām ‖ sūscĭpĭēbăt ĭtēr,

sēcūrūs, cūm quōdquĕ mălūm Fōrtūnă tŭlīssēt,

rōbŏrĕ cōllātō ‖ pōssĕt ŭtērquĕ pătī.

Dūmquĕ pĕr īncēptūm vărĭō sērmōnĕ fĕrūntūr,5

īn mĕdĭām praēcēps ‖ cōnvĕnĭt ūrsă vĭām.

Hōrum āltēr făcĭlī cōmprēndēns rōbŏră cūrsū

īn vĭrĭdī trĕpĭdūm ‖ frōndĕ pĕpēndĭt ŏnūs;

īllĕ trăhēns nūllō iăcŭīt vēstīgĭă grēssū,

ēxănĭmēm fīngēns, ‖ spōntĕ rĕlīsŭs hŭmī.10

Cōntĭnŭō praēdām cŭpĭēns fĕră saēvă cŭcūrrīt

ēt mĭsĕrūm cūrvīs ‖ ūnguĭbŭs āntĕ lĕvāt;

vērum ŭbĭ cōncrētō rĭgŭērūnt mēmbră tĭmōrĕ

(nām sŏlĭtūs mēntīs ‖ līquĕrăt ōssă călōr),

tūnc ŏlĭdūm crēdēns, quāmvīs iēiūnă, cădāvēr15

dēsĕrĭt ēt lūstrīs ‖ cōndĭtŭr ūrsă sŭīs.

Sēd cūm sēcūrī paūlātim īn vērbă rĕdīssēnt,

lībĕrĭōr iūstō, ‖ quī fŭĭt āntĕ fŭgāx:

"dīc, sōdēs, quīdnām trĕpĭdō tĭbĭ rēttŭlĭt ūrsă?

Nām sēcrētă dĭū ‖ mūltăquĕ vērbă dĕdīt."20

"Māgnă quĭdēm mŏnŭīt, tămĕn haēc quŏquĕ māxĭmă iūssīt,

quaē mĭsĕrō sēmpēr ‖ sūnt făcĭēndă mĭhĭ:

"nē făcĭle āltĕrĭūs rĕpĕtās cōnsōrtĭă," dīxīt,

"rūrsŭs ăb īnsānā ‖ nē căpĭārĕ fĕrā."

X

DE CALVO EQVITE

Cālvŭs ĕquēs căpĭtī sŏlĭtūs rĕlĭgāssĕ căpīllōs

ātque ălĭās nūdō ‖ vērtĭcĕ fērrĕ cŏmās,

ād Cāmpūm nĭtĭdīs vēnīt cōnspēctŭs ĭn ārmīs

ēt făcĭlēm frēnīs ‖ flēctĕrĕ coēpĭt ĕquūm.

Hūiŭs ăb ādvērsō Bŏrĕaē spīrāmĭnă pērflānt5

rīdĭcŭlūm pŏpŭlō ‖ cōnspĭcĭēntĕ căpūt;

nām mōx dēiēctō nĭtŭīt frōns nūdă gălērō,

dīscŏlŏr āppŏsĭtā ‖ quaē fŭĭt āntĕ cŏmā.

Īllĕ săgāx, tāntīs quōd rīsūs mīlĭbŭs ēssēt,

dīstŭlĭt ādmōtā ‖ cāllĭdĭtātĕ iŏcūm,10

"quīd mīrūm" rĕfĕrēns "pŏsĭtōs fūgīssĕ căpīllōs,

quēm prĭŭs aēquaēvaē ‖ dēsĕrŭērĕ cŏmaē?"

XI

DE DVABVS OLLIS

Ērĭpĭēns gĕmĭnās rīpīs cēdēntĭbŭs ōllās

īnsānīs părĭtēr ‖ flūmĕn ăgēbăt ăquīs.

Sēd dīvērsă dŭās ārs ēt nātūră crĕāvīt:

aērĕ prĭōr fūsa ēst, ‖ āltĕră fīctă lŭtō.

Dīspăr ĕrāt frăgĭli ēt sŏlĭdaē cōncōrdĭă mōtūs,5

īncērtūmquĕ văgūs ‖ āmnĭs hăbēbăt ĭtēr.

Nē tămĕn āllīsām cōnfrīngĕrĕt, aērĕă tēstă

iūrābāt sŏlĭdām ‖ lōngĭŭs īrĕ vĭām.

Īllă, tĭmēns nē quīd lĕvĭbūs grăvĭōră nŏcērēnt,

ēt quĭă nūllă brĕvi ēst ‖ cūm mĕlĭōrĕ fĭdēs,10

"quāmvīs sēcūrām vērbīs mē fēcĕrĭs" īnquīt,

"nōn tĭmŏr ēx ānīmō ‖ dĕcŭtiēndŭs ĕrīt;

nām mē sīvĕ tĭbī seū tē mĭhĭ cōnfĕrăt ūndă,

sēmpĕr ĕro āmbōbūs ‖ sūbdĭtă sōlă mălīs."

XII

DE RVSTICO ET THESAVRO

Rūstĭcŭs īmprēssō mōlītūs vōmĕrĕ tērrām

thēsaūrūm sūlcīs ‖ prōsĭlŭīssĕ vĭdēt.

Mōx īndīgna ănĭmō prŏpĕrāntĕ rĕlīquĭt ărātră,

grāmĭnă cōmpēllēns ‖ ād mĕlĭōră bŏvēs.

Cōntĭnŭō sūpplēx Tēllūrī cōnstrŭĭt ārās,5

quaē sĭbĭ dēpŏsĭtās ‖ spōntĕ dĕdīssĕt ŏpēs.

Hūnc Fōrtūnă nŏvīs gaūdēntēm prōvĭdă rēbūs

ādmŏnĕt, īndīgnām ‖ sē quŏquĕ tūrĕ dŏlēns:

"nūnc īnvēntă mĕīs nōn prōdīs mūnĕră tēmplīs

ātque ălĭōs māvīs ‖ pārtĭcĭpārĕ dĕōs;10

sēd cūm sūrrēptō fŭĕrīs trīstīssĭmŭs aūrō,

mē prīmām lăcrĭmīs ‖ sōllĭcĭtābĭs ĭnōps."

XIII

DE HIRCO ET TAVRO

Īmmēnsūm taūrūs fŭgĕrēt cūm fōrtĕ lĕōnēm

tūtăquĕ dēsērtīs ‖ quaērĕrĕt āntră vĭīs,

spēlūncām rĕpĕrīt, quām tūnc hīrsūtŭs hăbēbāt

Cīnўphĭī dūctōr ‖ quī grĕgĭs ēssĕ sŏlēt.

Āst ŭbĭ sūbmīssā mĕdĭtāntem īrrūmpĕrĕ frōntĕ5

ōbvĭŭs ōblīquō ‖ tērrŭĭt ōrĕ căpēr,

trīstĭs ăbīt lōngāquĕ fŭgāx dē vāllĕ lŏcūtūs

(nām tĭmŏr ēxpūlsūm ‖ iūrgĭă fērrĕ vĕtāt):

"nōn tē dēmīssīs saētōsūm, pūtĭdĕ, bārbīs,

īllūm, quī sŭpĕr ēst ‖ cōnsĕquĭtūrquĕ, trĕmō;10

nām sī dīscēdāt, nōscēs, stūltīssĭmĕ, quāntūm

dīscrĕpĕt ā taūrī ‖ vīrĭbŭs hīrcŭs ŏlēns."

XIV

DE SIMIA

Iūppĭtĕr īn tōtō quōndām quaēsīvĕrăt ōrbĕ,

mūnĕră nātōrūm ‖ quīs mĕlĭōră dărēt.

Cērtātim ād rēgēm cūrrīt gĕnŭs ōmnĕ fĕrārūm,

pērmīxtūmque hŏmĭnī ‖ cōgĭtŭr īrĕ pĕcūs;

sēd nēc squāmĭgĕrī dēsūnt ād iūrgĭă pīscēs5

vēl quīcquīd vŏlŭcrūm ‖ pūrĭŏr aūră vĕhīt.

Īntēr quōs trĕpĭdaē dūcēbānt pīgnŏră mātrēs,

iūdĭcĭō tāntī ‖ dīscŭtĭēndă dĕī.

Tūnc brĕvĭs īnfōrmēm trăhĕrēt cūm sīmĭă nātūm,

īpsum ĕtĭam īn rīsūm ‖ cōmpŭlĭt īrĕ Iŏvēm.10

Hānc tămĕn ānte ălĭōs rūpīt tūrpīssĭmă vōcēm,

dūm gĕnĕrīs crīmēn ‖ sīc ăbŏlērĕ cŭpīt:

"Iūppĭtĕr hōc nōrīt, mănĕāt vīctōrĭă sī quēm;

iūdĭcĭō sŭpĕrēst ‖ ōmnĭbŭs īstĕ mĕō."

XV

DE GRVE ET PAVONE

Thrēĭcĭām vŏlŭcrēm fērtūr Iūnōnĭŭs ālēs

cōmmūnī sŏcĭām ‖ cōntĕrŭīssĕ cĭbō

nāmque īntēr vărĭās fŭĕrāt dīscōrdĭă fōrmās,

māgnăquĕ dē făcĭlī ‖ iūrgĭă lītĕ trăhūnt-

quōd sĭbĭ mūltĭmŏdō fūlgērēnt mēmbră dĕcōrĕ,5

caērŭlĕām făcĕrēnt ‖ līvĭdă tērgă grŭēm;

ēt sĭmŭl ērēctaē cīrcūmdāns tēgmĭnă caūdaē

spārsĕrăt ārcātūm ‖ sūrsŭs ĭn āstră iŭbār.

īllă lĭcēt nūllō pēnnārūm cērtĕt hŏnōrĕ,

hīs tămĕn īnsūltāns ‖ vōcĭbŭs ūsă dătūr:10

"quāmvīs īnnŭmĕrūs plūmās vărĭāvĕrĭt ōrdŏ,

mērsŭs hŭmī sēmpēr ‖ flōrĭdă tērgă gĕrīs:

āst ĕgŏ dēfōrmī sūblīmĭs ĭn āĕră pēnnă

prōxĭmă sīdĕrĭbūs ‖ nūmĭnĭbūsquĕ fĕrōr."

XVI

DE QVERCV ET HARVNDINE

Mōntĭbŭs ē sūmmīs rādīcĭtŭs ērŭtă quērcūs

dēcĭdĭt īnsānī ‖ tūrbĭnĕ vīctă Nŏtī,

quām tŭmĭdīs sūbtēr dēcūrrēns ālvĕŭs ūndīs

sūscĭpĭt ēt flŭvĭō ‖ praēcĭpĭtāntĕ răpīt.

Vērum ŭbĭ dīvērsīs īmpēllĭtŭr ārdŭă rīpīs,5

īn frăgĭlēs călămōs ‖ grāndĕ rĕsīdĭt ŏnūs.

Tūnc sīc ēxĭgŭō cōnēctēns caēspĭtĕ rāmōs

mīrātūr lĭquĭdīs ‖ quōd stĕt hărūndŏ vădīs:

sē quŏquĕ tām vāstō nēcdūm cōnsīstĕrĕ trūncō.

Āst īllām tĕnŭī ‖ cōrtĭcĕ fērrĕ mĭnās.10

Strīdŭlă mōx blāndō rēspōndēns cānnă sŭsūrrō

sēquĕ măgīs tūtām ‖ dēbĭlĭtātĕ dŏcēt.

"Tū răbĭdōs" īnquīt "vēntōs saēvāsquĕ prŏcēllās

dēspĭcĭs ēt tōtīs ‖ vīrĭbŭs āctă rŭīs.

Āst ĕgŏ sūrgēntēs paūlātīm dēmŏrŏr Aūstrōs15

ēt quāmvīs lĕvĭbūs ‖ prōvĭdă cēdŏ Nŏtīs;

īn tŭă praērūptūs se ēffūndīt rōbŏră nīmbūs,

mōtĭbŭs aūră mĕīs ‖ lūdĭfĭcātă pĕrīt."

Haēc nōs dīctă mŏnēnt māgnīs ōbsīstĕrĕ frūstrā,

paūlātīmquĕ trŭcēs ‖ ēxsŭpĕrārĕ mĭnās.20

XVII

DE VENATORE ET TIGRIDE

Vēnātōr iăcŭlīs haūd īrrĭtă vūlnĕră tōrquēns

tūrbābāt trĕpĭdās ‖ pēr sŭă lūstră fĕrās.

Tūm păvĭdīs aūdāx cŭpĭēns sūccūrrĕrĕ tīgrīs

vērbĕrĕ cōmmōtō ‖ iūssĭt ădēssĕ mĭnāx.

Īllĕ tămēn sŏlĭtō cōntōrquēns tēlă lăcērtō5

"nūnc tĭbĭ, quālĭs ĕām, ‖ nūntĭŭs īstĕ rĕfērt."

Ēt sĭmŭl ēmīssūm trānsēgīt vūlnĕrĕ fērrūm,

praēstrīnxītquĕ cĭtōs ‖ hāstă crŭēntă pĕdēs.

Mōllĭtĕr āt fīxūm trăhĕrēt cūm saūcĭă tēlūm,

ā trĕpĭdā fērtūr ‖ vūlpĕ rĕtēntă dĭū,10

nēmpĕ quĭs īllĕ fŏrēt, quī tālĭă vūlnĕră fērrēt,

aūt ŭbĭnām iăcŭlūm ‖ dēlĭtŭīssĕt ăgēns.

Īllă gĕmēns frāctōquĕ lŏquī vīx mūrmŭrĕ coēpīt

(nām sŏlĭtās vōcēs ‖ īră dŏlōrquĕ răpīt):

"nūllă quĭdēm mĕdĭō cōnvēnĭt ĭn āggĕrĕ fōrmă15

quaēque ŏcŭlīs ōlīm ‖ sīt rĕpĕtēndă mĕīs,

sēd crŭŏr ēt vălĭdīs īn nōs dīrēctă lăcērtīs

ōstēndūnt ălĭquēm ‖ tēlă fŭīssĕ vĭrūm."

XVIII

DE QVATTVOR IVVENCIS ET LEONE

Quāttŭŏr īmmēnsīs quōndām pēr prātă iŭvēncīs

fērtŭr ămīcĭtĭaē ‖ tāntă fŭīssĕ fĭdēs,

ūt sĭmŭl ēmīssōs nūllūs dīvēllĕrĕt ērrōr,

rūrsŭs ĕt ē pāstū ‖ tūrbă rĕdīrĕt ămāns.

Hōs quŏquĕ cōllātīs īntēr sē cōrnĭbŭs īngēns5

dīcĭtŭr īn sīlvīs ‖ pērtĭmŭīssĕ lĕŏ,

dūm mĕtŭs ōblātām prŏhĭbēt tēmptārĕ răpīnām

ēt cōniūrātōs ‖ hōrrĕt ădīrĕ bŏvēs;

ēt quāmvīs aūdāx fāctīsque īmmānĭŏr ēssēt,

tāntōrūm sōlūs ‖ vīrĭbŭs īmpăr ĕrāt.10

Prōtĭnŭs āggrĕdĭtūr prāvīs īnsīstĕrĕ vērbīs,

cōllīsūm cŭpĭēns ‖ dīssŏcĭārĕ pĕcūs.

Sīc pōstquām dīctīs ănĭmōs dīsiūnxĭt ăcērbīs,

īnvāsīt mĭsĕrūm ‖ dīrĭpŭītquĕ grĕgēm.

Tūnc quīdam ēx īllīs "vītām sērvārĕ quĭētām15

quī cŭpĭt, ē nōstrā ‖ dīscĕrĕ mōrtĕ pŏtēst;

nēvĕ cĭto ādmōtās vērbīs fāllācĭbŭs aūrēs

īmplĕăt aūt vĕtĕrēm ‖ dēsĕrăt āntĕ fĭdēm."

XIX

DE ABIETE AC DVMIS

Hōrrēntēs dūmōs ăbĭēs pūlchērrĭmă rīsīt,

cūm făcĕrēnt fōrmaē ‖ iūrgĭă māgnă sŭaē,

īndīgnūm rĕfĕrēns cum īstīs cērtāmĕn hăbērī,

quōs mĕrĭtīs nūllūs ‖ cōnsŏcĭārĕt hŏnōr:

"nām mĭhĭ dēdūctūm sūrgēns īn nūbĭlă cōrpūs5

vērtĭcĭs ērēctās ‖ tōllĭt ĭn āstră cŏmās,

pūppĭbŭs ēt pătŭlīs mĕdĭā cūm sēdĕ lŏcāmūr,

īn mē sūspēnsōs ‖ ēxplĭcăt aūră sĭnūs;

āt tĭbĭ dēfōrmēm quōd dānt spīnētă fĭgūrām,

dēspēctūm cūnctī ‖ praētĕrĭērĕ vĭrī."10

Īllĕ rĕfērt: "nūnc laētă quĭdēm bŏnă sōlă fătērīs

ēt nōstrīs frŭĕrīs ‖ īmpĕrĭōsă mălīs;

sēd cūm pūlchră mĭnāx sūccīdēt mēmbră sĕcūrīs,

quām vēllēs spīnās ‖ tūnc hăbŭīssĕ mĕās!"

XX

DE PISCATORE ET PISCE

Pīscātōr sŏlĭtūs praēdām sūspēndĕrĕ saētā

ēxĭgŭī pīscīs ‖ vīlĕ trăhēbăt ŏnūs.

Sēd pōstquām sŭpĕrās cāptūm pērdūxĭt ăd aūrās

ātque ăvĭdō fīxūm ‖ vūlnŭs ăb ōrĕ tŭlīt,

"pārcĕ, prĕcōr" sūpplēx lăcrĭmīs ĭtă dīxĭt ŏbōrtīs;5

"nām quānta ēx nōstrō ‖ cōrpŏrĕ dōnă fĕrēs?

Nūnc mē sāxōsīs gĕnĕtrīx fēcūndă sŭb āntrīs

fūdĭt ĕt īn prŏprĭīs ‖ lūdĕrĕ iūssĭt ăquīs.

Tōllĕ mĭnās, tĕnĕrūmquĕ tŭīs sĭnĕ crēscĕrĕ mēnsīs:

haēc tĭbĭ mē rūrsūm ‖ lītŏrĭs ōră dăbīt:10

prōtĭnŭs īmmēnsī dēpāstūs caērŭlă pōntī

pīnguĭŏr ād călămūm ‖ spōntĕ rĕcūrrŏ tŭūm."

Īllĕ nĕfās cāptūm rĕfĕrēns ābsōlvĕrĕ pīscēm,

dīffĭcĭlēs quĕrĭtūr ‖ cāsĭbŭs ēssĕ vĭcēs:

"nām mĭsĕrum ēst" īnquīt "praēsēntem āmīttĕrĕ praēdām,15

stūltĭŭs ēt rūrsūm ‖ vōtă fŭtūră sĕquī."

XXI

DE ALITE ET MESSIONE

Pārvŭlă prōgĕnĭēm tērraē māndāvĕrăt ālēs,

quā stābāt vĭrĭdī ‖ caēspĭtĕ flāvă sĕgēs.

Rūstĭcŭs hānc frăgĭlī cŭpĭēns dēcērpĕrĕ cūlmō

vīcīnām sūpplēx ‖ fōrtĕ pĕtēbăt ŏpēm.

Sēd vōx īmplūmēs tūrbāvīt crēdĭtă nīdōs,5

suāsĭt ĕt ē lărĭbūs ‖ cōntĭnŭārĕ fŭgām.

Caūtĭŏr hōs rĕmĕāns prŏhĭbēt dīscēdĕrĕ mātēr:

"nām quĭd ăb ēxtērnīs ‖ prōfĭcĭētŭr?" Ăīt.

Īlle ĭtĕrūm cārīs ŏpĕrām māndāvĭt ămīcīs;

āt gĕnĕtrīx rūrsūm ‖ tūtĭŏr īndĕ mănēt.10

Sēd pōstquām cūrvās dŏmĭnūm cōmprēndĕrĕ fālcēs,

frūgĭbŭs ēt vērām ‖ sēnsĭt ădēssĕ mănūm,

"nūnc" ăĭt, "ō mĭsĕrī, dīlēctă rĕlīnquĭtĕ rūră,

cūm spēm dē prŏprĭīs ‖ vīrĭbŭs īllĕ pĕtīt."

XXII

DE CVPIDO ET INVIDO

Iūppĭtĕr āmbĭgŭās hŏmĭnūm praēdīscĕrĕ mēntēs

ād tērrās Phoēbūm ‖ mīsĭt ăb ārcĕ pŏlī.

Tūnc dŭŏ dīvērsīs pōscēbānt nūmĭnă vōtīs;

nāmque āltēr cŭpĭdūs, ‖ īnvĭdŭs āltĕr ĕrāt.

Hīs sēsē mĕdĭūm Tītān scrūtātŭs ŭtrūmquĕ5

ōbtŭlĭt ēt prĕcĭbūs ‖ cūm pĕtĕrētŭr, ăīt:

"praēstānt dī făcĭlīs; quaē nāmquĕ rŏgāvĕrĭt ūnūs,

prōtĭnŭs haēc āltēr ‖ cōngĕmĭnātă fĕrēt."

Sēd cuī lōngă iĕcūr nĕquĕāt sătĭārĕ cŭpīdŏ,

dīstŭlĭt ādmōtās ‖ īn nŏvă dāmnă prĕcēs,10

spēm sĭbĭ cōnfīdēns ălĭēnō crēscĕrĕ vōtō

sēquĕ rătūs sōlūm ‖ mūnĕră fērrĕ dŭŏ.

Īlle ŭbĭ cāptāntēm sŏcĭūm sŭă praēmĭă vīdīt,

sūpplĭcĭūm prŏprĭī ‖ cōrpŏrĭs ōptăt ŏvāns;

nām pĕtĭt ēxstīnctūs sīc lūmĭnĕ dēgĕrĕt ūnō.15

Āltĕr ŭt hōc dŭplĭcāns ‖ vīvăt ŭtrōquĕ cărēns.

Tūm sōrtēm săpĭēns hūmānām rīsĭt Ăpōllŏ,

īnvĭdĭaēquĕ mălūm ‖ rēttŭlĭt īpsĕ Iŏvī,

quaē, dūm prōvēntīs ălĭōrūm gaūdĕt ĭnīquīs,

laētĭŏr īnfēlīx ‖ ēt sŭă dāmnă cŭpīt.20

XXIII

DE VENDITORE ET BACCHO

Vēndĭtŏr īnsīgnēm rĕfĕrēns dē mārmŏrĕ Bācchūm

ēxpŏsĭtūm prĕtĭō ‖ fēcĕrăt ēssĕ dĕūm.

Nōbĭlĭs hūnc quīdām fūnēsta īn sēdĕ sĕpūlcrī

mērcārī cŭpĭēns ‖ cōmpŏsĭtūrŭs ĕrāt;

āltĕr ădōrātīs ūt fērrēt nūmĭnă tēmplīs,5

rēddĕrĕt ēt sācrō ‖ dēbĭtă vōtă lŏcō.

"Nūnc" ăĭt "āmbĭgŭūm făcĭēs dē mērcĭbŭs ōmēn,

cūm spēs īn prĕtĭūm ‖ mūnĕră dīspăr ăgīt,

ēt mē dēfūnctīs seū mālīs trādĕrĕ dīvīs,

sīvĕ dĕcūs būstī ‖ seū vĕlĭs ēssĕ dĕūm;10

sūbdĭtă nāmquĕ tĭbi ēst māgnī rĕvĕrēntĭă sācrī

ātque ĕădēm rĕtĭnēs ‖ fūnĕră nōstră mănū."

Cōnvĕnĭt hōc īllīs, quĭbŭs ēst pērmīssă pŏtēstās,

ān prōdēssĕ măgīs ‖ seū nŏcŭīssĕ vĕlīnt.

XXIV

DE VENATORE ET LEONE.

Cērtāmēn lōngā prōtrāctūm lītĕ gĕrēbānt

vēnātōr quōndām ‖ nōbĭlĭs ātquĕ lĕŏ.

Hī cūm pērpĕtŭūm cŭpĕrēnt īn iūrgĭă fīnēm,

ēdĭtă cōntĭnŭō ‖ fōrtĕ sĕpūlcră vĭdēnt.

Īllīc dōctă mănūs flēctēntēm cōllă lĕōnēm5

fēcĕrăt īn grĕmĭō ‖ prōcŭbŭīssĕ vĭrī.

"Scīlĭcĕt āffīrmās pīctūrā tēstĕ sŭpērbūm

tē fĭĕri? Ēxstīnctām ‖ nām dŏcĕt ēssĕ fĕrām."

Īllĕ grăvēs ŏcŭlōs ăd ĭnānĭă sīgnă rĕtōrquēns

īnfrĕmĭt ēt răbĭdō ‖ pēctŏrĕ vērbă dĕdīt:10

"īrrĭtă tē gĕnĕrīs sŭbĭīt fīdūcĭă vēstrī,

ārtĭfĭcīs tēstēm ‖ sī cŭpĭs ēssĕ mănūm.

Quōd sī nōstră nŏvūm căpĕrēt sōllērtĭă sēnsūm,

scūlpĕrĕt ūt dŏcĭlī ‖ pōllĭcĕ sāxă lĕŏ,

tūnc hŏmĭnem ādspĭcĕrēs ōpprēssūm mūrmŭrĕ māgnō,15

cōndĕrĕt ūt răbĭdīs ‖ ūltĭmă fātă gĕnīs."

XXV

DE PVERO ET FVRE

Flēns pŭĕr ēxtrēmām pŭtĕī cōnsēdĭt ăd ūndām,

vānă sŭpērvăcŭīs ‖ rīctĭbŭs ōră trăhēns.

Cāllĭdŭs hūnc lăcrĭmīs pōstquām fūr vīdĭt ŏbōrtīs,

quaēnām trīstĭtĭaē ‖ sīt mŏdŏ caūsă rŏgāt.

Īllĕ sĭbi ābrūptī fīngēns dīscrīmĭnă fūnīs5

hāc aūrī quĕrĭtūr ‖ dēsĭlŭīssĕ cădūm.

Nēc mŏră, sōllĭcĭtām trāxīt mănŭs īmprŏbă vēstēm:

ēxūtūs pŭtĕī ‖ prōtĭnŭs īmă pĕtīt.

Pārvŭlŭs ēxĭgŭō cīrcūmdāns pāllĭă cōllō

sēntĭbŭs īmmērsūs ‖ dēlĭtŭīssĕ dătūr.10

Sēd pōst fāllācī sūscēptă pĕrīcŭlă vōtō

trīstĭs ŭt āmīssā ‖ vēstĕ rĕsēdĭt hŭmī,

dīcĭtŭr hīs sōllērs vōcēm rūpīssĕ quĕrēllīs

ēt gĕmĭtū sūmmōs ‖ sōllĭcĭtāssĕ dĕōs:

"pērdĭtă, quīsquĭs ĕrīt, pōst haēc bĕnĕ pāllĭă crēdāt,15

quī pŭtăt īn lĭquĭdīs ‖ quōd lătĕt ūrnă vădīs."

XXVI

DE CAPELLA ET LEONE

Vīdĕrăt ēxcēlsā pāscēntēm rūpĕ căpēllām,

cōmmĭnŭs ēsŭrĭēns ‖ cūm lĕŏ fērrĕt ĭtēr,

ēt prĭŏr "heūs" īnquīt "praērūptīs ārdŭă sāxīs

līnquĕ nĕc hīrsūtīs ‖ pāscŭă quaērĕ iŭgīs;

sēd cўtĭsī crŏcĕūm pēr prātă vĭrēntĭă flōrēm5

ēt glaūcās sălĭcēs ‖ ēt thўmă grātă pĕtĕ.

Īllă gĕmēns "dēsīstĕ, prĕcōr, fāllācĭtĕr" īnquīt

"sēcūrām plăcĭdīs ‖ īnstĭmŭlārĕ dŏlīs.

Vēră lĭcēt mŏnĕās, māiōră pĕrīcŭlă tōllās,

tū tămĕn hīs dīctīs ‖ nōn făcĭs ēssĕ fĭdēm:10

nām quāmvīs rēctīs cōnstēt sēntēntĭă vērbīs,

sūspēctam hānc răbĭdūs ‖ cōnsĭlĭātŏr hăbēt."

XXVII

DE CORNICE ET VRNA

Īngēntēm sĭtĭēns cōrnīx ādspēxĕrăt ūrnām,

quaē mĭnĭmām fūndō ‖ cōntĭnŭīssĕt ăquām.

Hānc ēnīsă dĭū plānīs ēffūndĕrĕ cāmpīs,

scīlĭcĕt ūt nĭmĭām ‖ pēllĕrĕt īndĕ sĭtīm,

pōstquām nūllă vĭām vīrtūs dĕdĭt, ādmŏvĕt ōmnēs5

īndīgnātă nŏvā ‖ cāllĭdĭtātĕ dŏlōs;

nām brĕvĭs īmmērsīs āccrēscēns spōntĕ lăpīllīs

pōtāndī făcĭlēm ‖ praēbŭĭt ūndă vĭām.

Vīrĭbŭs haēc dŏcŭīt quām sīt prūdēntĭă māiōr,

quā coēptūm cōrnīx ‖ ēxplĭcŭīssĕt ŏpūs.10

XXVIII

DE RVSTICO ET IVVENCO

Vīnclă rĕcūsāntī dēdīgnāntīquĕ iŭvēncō

āspĕră mōrdācī ‖ sūbdĕrĕ cōllă iŭgō

rūstĭcŭs ōblīquā sūccīdēns cōrnŭă fālcĕ

crēdĭdĭt īnsānūm ‖ dēfrĕmŭīssĕ pĕcūs,

caūtŭs ĕt īmmēnsō cērvīcem īnnēctĭt ărātrō5

(nāmque ĕrăt hīc cōrnū ‖ prōmptĭŏr ātquĕ pĕdĕ),

scīlĭcĕt ūt lōngūs prŏhĭbērēt vērbĕră tēmŏ

nēve īctūs făcĭlēs ‖ ūngŭlă saēvă dărēt.

Sēd pōstquam īrātō dētrāctāns vīncŭlă cōllō

īmmĕrĭtām văcŭā ‖ cālcĕ fătīgăt hŭmūm,10

cōntĭnŭo ēvērsām pĕdĭbūs dīspērgĭt hărēnām,

quam īn dŏmĭnī Bŏrĕās ‖ ōră sĕquēntĭs ăgāt.

Tūnc hīc īnfōrmī squālēntēs pūlvĕrĕ crīnēs

dīscŭtĭēns īmō ‖ pēctŏrĕ vīctŭs ăīt:

"nīmīrum ēxēmplūm nātūraē dērăt ĭnīquaē,15

quā fĭĕrī pōssēt ‖ quīs rătĭōnĕ nŏcēns."

XXIX

DE VIATORE ET SATYRO

Hōrrĭdă cōngēstīs cūm stārēt brūmă prŭīnīs

cūnctăquĕ dūrātō ‖ strīngĕrĕt ārvă gĕlū,

haēsĭt ĭn ādvērsā nīmbōrūm mōlĕ vĭātōr;

pērdĭtă nām prŏhĭbēt ‖ sēmĭtă fērrĕ grădūm.

Hūnc nĕmŏrūm cūstōs fērtūr mĭsĕrātŭs ĭn āntrō5

ēxcēptūm Sătўrūs ‖ cōntĭnŭīssĕ sŭō.

Quēm sĭmŭl ādspĭcĭēns rūrīs mīrātŭr ălūmnūs

vīmque hŏmĭnī tāntām ‖ prōtĭnŭs ēssĕ păvēt;

nām gĕlĭdōs ārtūs vītae ūt rĕvŏcārĕt ĭn ūsūm,

āfflātās călĭdō ‖ sōlvĕrăt ōrĕ mănūs.10

Sēd cūm dēpūlsō coēpīssēt frīgŏrĕ laētūs

hōspĭtĭs ēxĭmĭā ‖ sēdŭlĭtātĕ frŭī,

nāmque īlli āgrēstēm cŭpĭēns ōstēndĕrĕ vītām

sīlvārūm rĕfĕrēns ‖ ōptĭmă quaēquĕ dăbāt,

ōbtŭlĭt ēt călĭdō plēnūm crātēră Lўaēō,15

lāxĕt ŭt īnfūsūs ‖ frīgĭdă mēmbră tĕpōr.

Īlle ŭbĭ fērvēntēm lābrīs cōntīngĕrĕ tēstām

hōrrŭĭt, ālgēntī ‖ rūrsŭs ăb ōrĕ rĕflāt.

Ōbstĭpŭīt dŭplĭcī mōnstrō pērtērrĭtŭs hōspēs

ēt pūlsūm sīlvīs ‖ lōngĭŭs īrĕ iŭbēt:20

"nōlo" ăĭt "ūt nōstrīs ūmquām sūccēssĕrĭt āntrīs,

tām dīvērsă dŭō ‖ quī sĭmŭl ōră fĕrāt."

XXX

DE SVE ET ILLIVS DOMINO

Vāstāntēm sĕgĕtēs ēt pīnguĭă cūltă rŭēntēm

līquĕrăt ābscīsā ‖ rūstĭcŭs aūrĕ sŭēm,

ūt mĕmŏr āccēptī rĕfĕrēns mŏnŭmēntă dŏlōrīs

ūltĕrĭūs tĕnĕrīs ‖ pārcĕrĕt īllĕ sătīs.

Rūrsŭs ĭn ēxscūlptī dēprēnsūs crīmĭnĕ cāmpī5

pērdĭdĭt īndūltaē ‖ pērfĭdŭs aūrĭs ŏnūs.

Nēc mŏră, praēdīctaē sĕgĕtī căpŭt īntŭlĭt hōrrēns;

poēnă sĕd īnsīgnēm ‖ cōngĕmĭnātă făcīt.

Tūnc dŏmĭnī cāptūm mēnsīs dĕdĭt īllĕ sŭpērbīs,

īn vărĭās ĕpŭlās ‖ plūrĭmă frūstă sĕcāns.10

Sēd cūm cōnsūmptī dŏmĭnūs cōr quaērĕrĕt āprī,

īmpătĭēns fērtūr ‖ quōd răpŭīssĕ cŏcūs,

rūstĭcŭs hōc iūstām vērbō cōmpēscŭĭt īrām,

āffīrmāns stūltūm ‖ nōn hăbŭīssĕ sŭēm-

nām cūr mēmbrōrūm dēmēns īn dāmnă rĕdīssēt,15

ātque ūnō tŏtĭēns ‖ pōssĕt ăb hōstĕ căpī?

Haēc īllōs dēscrīptă mŏnēnt, quī saēpĭŭs aūsī

nūmquām pēccātīs ‖ ābstĭnŭērĕ mănūs.

XXXI

DE MVRE ET BOVE

Īngēntēm fērtūr mūs quōndām pārvŭs ŏbērrāns

aūsŭs ăb ēxĭgŭō ‖ laēdĕrĕ dēntĕ bŏvēm.

Vērum ŭbĭ mōrdācī cōnfēcīt vūlnĕră rōstrō,

tūtŭs ĭn ānfrāctūs ‖ cōndĭtŭr īndĕ sŭōs.

Īllĕ lĭcēt vāstā tōrvūm cērvīcĕ mĭnētūr,5

nōn tămĕn īrātūs ‖ quēm pĕtăt ēssĕ vĭdēt.

Tūnc īndīgnāntēm mūs hōc sērmōnĕ fătīgāns

dīstŭlĭt hōstīlēs ‖ cāllĭdĭtātĕ mĭnās:

"nōn quĭă māgnă tĭbī trĭbŭērūnt mēmbră părēntēs,

vīrĭbŭs ēffēctūm ‖ cōnstĭtŭērĕ tŭīs.10

Dīscĕ tămēn brĕvĭbūs quaē sīt fīdūcĭă rōstrīs,

ūt făcĭāt quīcquīd ‖ pārvŭlă tūrbă cŭpīt."

XXXII

DE ARATORE ET BOBVS

Haērēntēm lŭtĕō sūb gūrgĭtĕ rūstĭcŭs āxēm

līquĕrăt ēt nēxōs ‖ ād iŭgă tārdă bŏvēs,

frūstrā dēpŏsĭtīs cōnfīdēns nūmĭnă vōtīs

fērrĕ sŭīs rēbūs, ‖ cūm rĕsĭdērĕt, ŏpēm.

Cuī rēctōr sūmmīs Tīrŷnthĭŭs īnfĭt ăb āstrīs5

(nām vŏcăt hūnc sūpplēx ‖ īn sŭă vōtă dĕūm):

"pērgĕ lăbōrāntēs stĭmŭlīs ăgĭtārĕ iŭvēncōs,

ēt mănĭbūs pīgrās ‖ dīscĕ iŭvārĕ rŏtās.

Tūnc quŏquĕ cōngrēssūm māiōrăquĕ vīrĭbŭs aūsūm

fās sŭpĕrōs ănĭmīs ‖ cōncĭlĭārĕ tŭīs.10

Dīscĕ tămēn pīgrīs nōn flēctī nūmĭnă vōtīs

praēsēntēsque ădhĭbē, ‖ cūm făcĭs īpsĕ, dĕōs."

XXXIII

DE ANSERE OVA AVREA PARIENTE

Ānsĕr ĕrāt cuīdām prĕtĭōsō gērmĭnĕ fētă,

ōvăquĕ quaē nīdīs ‖ aūrĕă saēpĕ dărēt.

Fīxĕrăt hānc vŏlŭcrī lēgēm Nātūră sŭpērbaē,

nē lĭcĕāt părĭtēr ‖ mūnĕră fērrĕ dŭŏ.

Sēd dŏmĭnūs, cŭpĭdūm spērāns vānēscĕrĕ vōtūm,5

nōn tŭlĭt ēxōsās ‖ īn sŭă lūcră mŏrās,

grāndĕ rătūs prĕtĭūm vŏlŭcrīs dē mōrtĕ rĕfērrĕ,

quaē tām cōntĭnŭō ‖ mūnĕrĕ dīvĕs ĕrāt.

Pōstquām nūdă mĭnāx ēgīt pēr vīscĕră fērrūm

ēt văcŭām sŏlĭtīs ‖ fētĭbŭs ēssĕ vĭdēt,10

īngĕmŭīt tāntaē dēcēptūs crīmĭnĕ fraūdīs;

nām poēnām mĕrĭtīs ‖ rēttŭlĭt īndĕ sŭīs.

Sīc quī cūnctă dĕōs ūnō mălĕ tēmpŏrĕ pōscūnt,

iūstĭŭs hīs ĕtĭām ‖ vōtă dĭūrnă nĕgānt.

XXXIV

DE FORMICA ET CICADA

[Quīsquīs tōrpēntēm pāssūs trānsīssĕ iŭvēntām

nēc tĭmŭīt vītaē ‖ prōvĭdŭs āntĕ mălă,

cōnfēctūs sĕnĭō, pōstquām grăvĭs ādfŭĭt aētās,

heū frūstra āltĕrĭūs ‖ saēpĕ rŏgābĭt ŏpēm.]

Sōlĭbŭs ērēptōs hĭĕmī fōrmīcă lăbōrēs5

dīstŭlĭt ēt brĕvĭbūs ‖ cōndĭdĭt āntĕ căvīs.

Vērum ŭbĭ cāndēntēs sūscēpīt tērră prŭīnās

ārvăquĕ sūb rĭgĭdō ‖ dēlĭtŭērĕ gĕlū,

pīgră nĭmīs tāntōs nōn aēquāns cōrpŏrĕ nīmbōs

īn lărĭbūs prŏprĭīs ‖ ūmĭdă grānă lĕgīt.10

Dīscŏlŏr hānc prĕcĭbūs sūpplēx ălĭmēntă rŏgābāt,

quaē quōndām quĕrŭlō ‖ rūpĕrăt ārvă sŏnō:

sē quŏquĕ, mātūrās cūm tūndĕrĕt ārĕă mēssēs,

cāntĭbŭs aēstīvōs ‖ ēxplĭcŭīssĕ dĭēs.

Pārvŭlă tūnc rīdēns sīc ēst āffātă cĭcādām15

(nām vītām părĭtēr ‖ cōntĭnŭārĕ sŏlēnt):

"mī quŏnĭām sūmmō sūbstāntĭă pārtă lăbōre ēst,

frīgŏrĭbūs mĕdĭīs ‖ ōtĭă lōngă trăhō;

āt tĭbĭ sāltāndī nūnc ūltĭmă tēmpŏră rēstānt,

cāntĭbŭs ēst quŏnĭām ‖ vītă pĕrāctă prĭōr."20

XXXV

DE SIMIAE GEMELLIS

Fāma ēst quōd gĕmĭnūm prōfūndēns sīmĭă pārtūm

dīvĭdăt īn vărĭās ‖ pīgnŏră nātă vĭcēs;

nāmque ūnūm cārō gĕnĕtrīx ēdūcĭt ămōrĕ,

āltĕrĭūsque ŏdĭīs ‖ ēxsătŭrātă tŭmēt.

Coēpĕrĭt ūt fētām grăvĭōr tērrērĕ tŭmūltūs,5

dīssĭmĭlī nātōs ‖ cōndĭcĭōnĕ răpīt:

dīlēctūm mănĭbūs vēl pēctŏrĕ gēstăt ămīcō,

cōntēmptūm dōrsō ‖ sūscĭpĭēntĕ lĕvāt.

Sēd cūm lāssātīs nĕquĕāt cōnsīstĕrĕ plāntīs,

ōppŏsĭtūm fŭgĭēns ‖ spōntĕ rĕmīttĭt ŏnūs.10

Āltĕr ăt hīrsūtō cīrcūmdāns brācchĭă cōllō

haērĕt ĕt īnvītā ‖ cūm gĕnĕtrīcĕ fŭgīt.

Mōx quŏquĕ dīlēctī sūccēdĭt ĭn ōscŭlă frātrīs,

sērvātūs vĕtŭlīs ‖ ūnĭcŭs hērĕs ăvīs.

Sīc mūltōs nēglēctă iŭvānt, ātque ōrdĭnĕ vērsō15

spēs hŭmĭlēs rūrsūs ‖ īn mĕlĭōră rĕfērt.

XXXVI

DE VITVLO ET BOVE

Pūlchĕr ĕt īntāctā vĭtŭlūs cērvīcĕ rĕsūltāns

scīndēntem ādsĭdŭē ‖ vīdĕrăt ārvă bŏvēm.

"Nōn pŭdĕt heūs" īnquīt "lōngaēvō vīncŭlă cōllō

fērrĕ nĕc haēc pŏsĭtīs ‖ ōtĭă nōssĕ iŭgīs?

Cūm mĭhĭ sūbiēctās pătĕāt dīscūrsŭs ĭn hērbās5

ēt nĕmŏrūm lĭcĕāt ‖ rūrsŭs ŏpācă sĕquī."

Āt sĕnĭōr, nūllām vērbīs cōmpūlsŭs ĭn īrām,

vērtēbāt sŏlĭtām ‖ vōmĕrĕ fēssŭs hŭmūm,

dōnēc dēpŏsĭtō pēr prātă lĭcērĕt ărātrō

mōllĭtĕr hērbōsō ‖ prōcŭbŭīssĕ tŏrō.10

Mōx vĭtŭlūm sācrīs īnnēxūm rēspĭcĭt ārīs

ādmōtūm cūltrō ‖ cōmmĭnŭs īrĕ pŏpaē.

"Hānc tĭbĭ" tēstĭs ăīt "dĕdĭt īndūlgēntĭă mōrtēm,

ēxpērtēm nōstrī ‖ quaē făcĭt ēssĕ iŭgī.

Prōdĕrĭt ērgŏ grăvēs quāmvīs pērfērrĕ lăbōrēs,15

ōtĭă quām tĕnĕrūm ‖ mōx pĕrĭtūră pătī."

Ēst hŏmĭnūm sōrs īstă, măgīs fēlīcĭbŭs ūt mōrs

sīt cĭtă, cūm mĭsĕrīs ‖ vītă dĭūrnă nĕgāt.

XXXVII

DE CANE ET LEONE

Pīnguĭŏr ēxhaūstō cănĭs ōccūrrīssĕ lĕōnī

fērtŭr ĕt īnsērtīs ‖ vērbă dĕdīssĕ iŏcīs.

"Nōnnĕ vĭdēs dŭplĭcī tēndāntŭr ŭt īlĭă tērgō

lūxŭrĭētquĕ tŏrīs ‖ nōbĭlĕ pēctŭs?" Ăīt.

"Prōxĭmŭs hūmānīs dūcōr pōst ōtĭă mēnsīs,5

cōmmūnēm căpĭēns ‖ lārgĭŭs ōrĕ cĭbūm."

"Sēd quōd crāssă mălūm cīrcūmdāt gūttŭră fērrūm?"

"Nē cūstōdītā ‖ fās sĭt ăbīrĕ dŏmō.

Āt tū māgnă dĭū mŏrĭbūndūs lūstră pĕrērrās,

dōnēc sē sīlvīs ‖ ōbvĭă praēdă fĕrāt.10

Pērge ĭgĭtūr nōstrīs tŭă sūbdĕrĕ cōllă cătēnīs,

dūm lĭcĕāt făcĭlēs ‖ prōmĕrŭīssĕ dăpēs."

Prōtĭnŭs īllĕ grăvēm gĕmŭīt cōllēctŭs ĭn īrām

ātquĕ fĕrōx ănĭmī ‖ nōbĭlĕ mūrmŭr ăgīt.

"Vāde" ăĭt "ēt mĕrĭtīs nōdūm cērvīcĭbŭs īnfēr,15

cōmpēnsēntquĕ tŭām ‖ vīncŭlă dūră fămēm;

āt mĕă cūm văcŭīs lībērtās rēddĭtŭr āntrīs,

quāmvīs iēiūnūs ‖ quaē lĭbĕt ārvă pĕtō.

Hās īllīs ĕpŭlās pŏtĭūs laūdārĕ mĕmēntŏ,

quī lībērtātēm ‖ pōstpŏsŭērĕ gŭlaē.20

XXXVIII

DE PISCE ET PHYCIDE

Dūlcĭbŭs ē stāgnīs flŭvĭō tōrrēntĕ cŏāctūs

aēquŏrĕās praēcēps ‖ pīscĭs ŏbībăt ăquās.

Īllīc squāmĭgĕrūm dēspēctāns īmprŏbŭs āgmēn

ēxĭmĭūm sēsē ‖ nōbĭlĭtātĕ rĕfērt.

Nōn tŭlĭt ēxpūlsūm pătrĭō sūb gūrgĭtĕ phŷcīs5

vērbăquĕ cūm sălĭbūs ‖ āspĕrĭōră dĕdīt:

"vānă lăbōrātīs aūfēr mēndācĭă dīctīs,

quaēquĕ rĕfūtārī ‖ tē quŏquĕ tēstĕ quĕānt.

Nām quĭs ĕāt pŏtĭōr pŏpŭlō spēctāntĕ prŏbābō,

sī părĭtēr cāptōs ‖ ūmĭdă līnă trăhānt.10

Tūnc mē nōbĭlĭōr māgnō mērcābĭtŭr ēmptōr,

tē sĭmŭl aērĕ brĕvī ‖ dēbĭlĕ vūlgŭs ĕmēt."

XXXIX

DE MILITE ARMA CREMANTE

Vōvĕrăt āttrītūs quōndām pēr proēlĭă mīlēs

ōmnĭă sūppŏsĭtīs ‖ īgnĭbŭs ārmă dărĕ,

vēl quaē vīctōrī mŏrĭēns sĭbĭ tūrbă dĕdīssēt

vēl quīcquīd prŏfŭgō ‖ pōssĕt ăb hōstĕ căpī.

Īntĕrĕā vōtīs fōrs ādfŭĭt, ēt mĕmŏr ārmă5

coēpĕrăt āccēnsō ‖ sīngŭlă fērrĕ rŏgō.

Tūnc lĭtŭūs raūcō dēflēctēns mūrmŭrĕ cūlpām

īmmĕrĭtūm flāmmīs ‖ sē dŏcĕt īssĕ pўraē.

"Nūllă tŭōs" īnquīt "pĕtĭērūnt tēlă lăcērtōs,

vīrĭbŭs āffīrmēs ‖ quaē tămĕn āctă mĕīs;10

sēd tāntūm vēntīs ēt cāntĭbŭs ārmă cŏēgī,

hōc quŏquĕ sūbmīssō ‖ (tēstŏr ĕt āstră) sŏnō."

Īllĕ rĕsūltāntēm flāmmīs crĕpĭtāntĭbŭs āddēns

"nūnc tē māiŏr" ăīt ‖ "poēnă dŏlōrquĕ răpīt;

nām lĭcĕt īpsĕ nĭhīl pōssīs tēmptārĕ nĕc aūsīs,15

saēvĭŏr hōc, ălĭōs ‖ quōd făcĭs ēssĕ mălōs."

XL

DE PARDO ET VVLPE

Dīstīnctūs măcŭlīs ēt pūlchrō pēctŏrĕ pārdūs

īntēr cōnsĭmĭlēs ‖ ībăt ĭn ōră fĕrās;

sēd quĭă nūllă grăvēs vărĭārēnt tērgă lĕōnēs,

prōtĭnŭs hīs mĭsĕrūm ‖ crēdĭdĭt ēssĕ gĕnūs.

Cētĕră sōrdēntī dāmnāns ănĭmālĭă vūltū5

sōlŭs ĭn ēxēmplūm ‖ nōbĭlĭtātĭs ĕrāt.

Hūnc ārgūtă nŏvō gaūdēntēm vūlpĭs ămīctū

cōrrĭpĭt ēt vānās ‖ āpprŏbăt ēssĕ nŏtās:

"vāde" ăĭt "ēt pīctaē nĭmĭūm cōnfīdĕ iŭvēntaē,

dūm mĭhĭ cōnsĭlĭūm ‖ pūlchrĭŭs ēssĕ quĕāt,10

mīrēmūrquĕ măgīs quōs mūnĕră mēntĭs ădōrnānt,

quām quī cōrpŏrĕīs ‖ ēnĭtŭērĕ bŏnīs."

XLI

DE IMBRE ET TESTA

Īmpūlsūs vēntīs ēt prēssā nūbĕ cŏāctūs

rūpĕrăt hībērnīs ‖ sē grăvĭs īmbĕr ăquīs;

cūmquĕ pĕr ēffūsās stāgnārēt tūrbĭnĕ tērrās,

ēxpŏsĭtūm cāmpīs ‖ fīctĭlĕ prēssĭt ŏpūs:

mōbĭlĕ nāmquĕ lŭtūm tĕpĭdūs prĭŭs īnstrŭĭt āēr.5

Dīscăt ŭt ādmōtō ‖ rēctĭŭs īgnĕ cŏquī.

Tūnc nīmbūs frăgĭlīs pērquīrīt nōmĭnă tēstaē.

Īmmĕmŏr īllā sūi ‖ "Āmphŏră dīcŏr" ăīt;

"nūnc mē dōctă mănūs răpĭēntĕ vŏlūmĭnă gŷrō

mōllĭtĕr ōblīquūm ‖ iūssĭt hăbērĕ lătūs."10

"Hāctĕnŭs hāc" īnquīt "lĭcĕāt cōnstārĕ fĭgūrā:

nām tē sūbiēctām ‖ dīlŭĕt īmbĕr ăquīs."

Ēt sĭmŭl āccēptō vĭŏlēntĭŭs āmnĕ fătīscēns

prōnĭŏr īn tĕnŭēs ‖ vīctă cŭcūrrĭt ăquās.

Īnfēlīx, quaē māgnă sĭbī cōgnōmĭnă sūmēns15

aūsă phărētrātīs ‖ nūbĭbŭs īstă lŏquī!

Haēc pŏtĕrūnt mĭsĕrōs pōsthāc ēxēmplă mŏnērĕ,

sūbdĭtă nōbĭlĭbūs ‖ nē sŭă fātă gĕmānt.

XLII

DE LVPO ET HAEDO

Fōrtĕ lŭpūm mĕlĭōr cūrsū dēlūsĕrăt haēdūs,

prōxĭmă vīcīnīs ‖ dūm pĕtĭt ārvă căsīs;

īndĕ fŭgām rēctō tēndēns īn moēnĭă cūrsū

īntēr lānĭgĕrōs ‖ ādstĭtĭt īllĕ grĕgēs.

Īmpĭgĕr hūnc rāptōr mĕdĭāmquĕ sĕcūtŭs ĭn ūrbēm5

tēmptāt cōmpŏsĭtīs ‖ sōllĭcĭtārĕ dŏlīs:

"nōnnĕ vĭdēs" īnquīt, "cūnctīs ūt vīctĭmă tēmplīs

īmmītēm rĕgĕmēns ‖ mōrtĕ crŭēntĕt hŭmūm?

Quōd nĭsĭ sēcūrō vălĕās tē rēddĕrĕ cāmpō,

eī mĭhĭ, vīttātā ‖ tū quŏquĕ frōntĕ cădēs.10

Īllĕ rĕfērt: "mŏdŏ quām mĕtŭīs, prĕcŏr, ēxŭĕ cūrām

ēt tēcūm vīlēs, ‖ īmprŏbĕ, tōllĕ mĭnās;

nām săt ĕrīt sācrūm dīvīs fūdīssĕ crŭōrēm

quām răbĭdō faūcēs ‖ ēxsătŭrārĕ lŭpō."

Sīc quŏtĭēns dŭplĭcī sŭbĕūntūr trīstĭă cāsū,15

ēxpĕdĭt īnsīgnēm ‖ prōmĕrŭīssĕ nĕcēm.