Nūntĭă mūltĭvăgō Dănăās pērlābĭtŭr ūrbēs
Fāmă grădū, sāncīrĕ nŏvō sōllēmnĭă būstō
Īnăchĭdās lūdūmquĕ sŭpēr, quō Mārtĭă bēllīs
praēsūdārĕ părēt sēsēque āccēndĕrĕ vīrtūs.
Grāium ēx mōrĕ dĕcūs: prīmūs Pīsaēă pĕr ārvă5
hūnc pĭŭs Ālcīdēs Pĕlŏpī cērtāvĭt hŏnōrēm
pūlvĕrĕūmquĕ fĕrā crīnēm dētērsĭt ŏlīvā;
prōxĭmă vīpĕrĕō cĕlĕbrāvīt lībĕră nēxū
Phōcĭs, Ăpōllĭnĕaē bēllūm pŭĕrīlĕ phărētraē;
mōx cīrcūm trīstīs sērvātă Pălaēmŏnĭs ārās10
nīgră sŭpērstĭtĭō, quŏtĭēns ănĭmōsă rĕsūmīt
Leūcŏthĕā gĕmĭtūs ĕt ămīca ād lītŏră fēstā
tēmpēstātĕ vĕnīt: plānctū cōnclāmăt ŭtērquĕ
Īsthmŏs, Ĕchiōnīaē rēspōnsānt flēbĭlĕ Thēbaē.
Ēt nūnc ēxĭmĭī rēgūm, quĭbŭs Ārgŏs ălūmnīs15
cōnēxūm caēlō, quōrūmque īngēntĭă tēllūs
Āŏnĭs ēt Tўrĭaē sūspīrānt nōmĭnă mātrēs,
cōncūrrūnt nūdāsquĕ mŏvēnt īn proēlĭă vīrīs.
Ceū prīmum aūsūraē trāns ālta īgnōtă bĭrēmēs,
seū Tŷrrhēnam hĭĕmēm seū stāgna Aēgaēă lăcēssānt,20
trānquīllō prĭŭs ārmă lăcū clāvūmquĕ lĕvīsquĕ
ēxplōrānt rēmōs ātque īpsă pĕrīcŭlă dīscūnt;
āt cum ēxpērtă cŏhōrs, tūnc pōntum īrrūmpĕrĕ frētaē
lōngĭŭs ērēptāsque ŏcŭlīs nōn quaērĕrĕ tērrās.
Clāră lăbōrĭfĕrōs caēlō Tīthōnĭă cūrrūs25
ēxtŭlĕrāt vĭgĭlēsquĕ dĕaē pāllēntĭs hăbēnās
ēt Nōx ēt cōrnū fŭgĭēbāt Sōmnŭs ĭnānī;
iām plāngōrĕ vĭaē, gĕmĭtū iām rēgĭă mūgīt
flēbĭlĭs, āccēptōs lōngē nĕmŏra āvĭă frāngūnt
mūltĭplĭcāntquĕ sŏnōs. Sĕdĕt īpse ēxūtŭs hŏnōrō30
vīttārūm nēxū gĕnĭtōr squālēntĭăque ōră
spārsŭs ĕt īncūltām fērālī pūlvĕrĕ bārbām.
āspĕrĭōr cōntrā plānctūsque ēgrēssă vĭrīlīs
ēxēmplō fămŭlās prĕmĭt hōrtātūrquĕ vŏlēntīs
ōrbă părēns, lăcĕrāsquĕ sŭpēr prōcūmbĕrĕ nātī35
rēlĭquĭās ārdēt tŏtĭēnsque āvūlsă rĕfērtūr.
Ārcĕt ĕt īpsĕ pătēr. Mōx ūt maērēntĭă dīgnīs
vūltĭbŭs Īnăchĭī pĕnĕtrārūnt līmĭnă rēgēs,
ceū nŏvă tūnc clādēs ēt prīmō saūcĭŭs īnfāns
vūlnĕrĕ lētālīsve īrrūmpĕrĕt ātrĭă sērpēns,40
sīc ălĭum ēx ălĭō quāmquām lāssātă frăgōrēm
pēctŏră cōngĕmĭnānt, īntēgrātōquĕ rĕsūltānt
āccēnsaē clāmōrĕ fŏrēs; sēnsērĕ Pĕlāsgī
īnvĭdĭam ēt lăcrĭmīs ēxcūsānt crīmĕn ŏbōrtīs.
Īpsĕ, dătūm quŏtĭēns īntērcīsōquĕ tŭmūltū45
cōntĭcŭīt stŭpĕfāctă dŏmūs, sōlātŭr Ădrāstūs
ādlŏquĭīs gĕnĭtōrem ūltrō, nūnc fātă rĕcēnsēns
rēsque hŏmĭnūm dūrās ĕt ĭnēxōrābĭlĕ pēnsūm,
nūnc ălĭām prōlēm mānsūrăquĕ nūmĭnĕ dēxtrō
pīgnŏră. nōndum ōrsīs mŏdŭs, ēt lāmēntă rĕdībānt.50
Īllĕ quŏque ādfātūs nōn mōllĭŭs aūdĭt ămīcōs,
quām trūcīs Iŏnĭī răbĭēs clāmāntĭă pōntō
vōtă vĭrum aūt tĕnŭīs cūrānt văgă fūlmĭnă nīmbōs.
Trīstĭbŭs īntĕrĕā rāmīs tĕnĕrāquĕ cŭprēssō
dāmnātūs flāmmaē tŏrŭs ēt pŭĕrīlĕ fĕrētrūm55
tēxĭtŭr: īmă vĭrēnt āgrēstī strāmĭnă cūltū;
prōxĭmă grāmĭnĕīs ŏpĕrōsĭŏr ārĕă sērtīs,
ēt pīctūrātūs mŏrĭtūrīs flōrĭbŭs āggēr;
tērtĭŭs āssūrgēns Ărăbūm strŭĕ tōllĭtŭr ōrdŏ
Ēōās cōmplēxŭs ŏpēs īncānăquĕ glaēbīs60
tūra ĕt ăb āntīquō dūrāntĭă cīnnămă Bēlō.
sūmmă crĕpānt aūrō, Tўrĭōque āttōllĭtŭr ōstrō
mōllĕ sŭpērcĭlĭūm, tĕrĕtēs hōc ūndĭquĕ gēmmaē
īrrădĭānt, mĕdĭō Lĭnŭs īntērtēxtŭs ăcānthō
lētĭfĕrīquĕ cănēs: ŏpŭs ādmīrābĭlĕ sēmpēr65
ōdĕrăt ātque ŏcŭlōs flēctēbăt ăb ōmĭnĕ mātēr.
Ārma ĕtĭam ēt vĕtĕrum ēxŭvĭās cīrcūmdăt ăvōrūm
glōrĭă mīxtă mălīs ādflīctaēque āmbĭtŭs aūlaē,
ceū grānde ēxsĕquĭīs ŏnŭs ātque īmmēnsă fĕrāntūr
mēmbră rŏgō, sēd cāssă tămēn stĕrĭlīsquĕ dŏlēntīs70
fāmă iŭvāt, pārvīque aūgēscūnt fūnĕrĕ mānēs.
Īnde īngēns lăcrĭmīs hŏnŏr ēt mĭsĕrāndă vŏlūptās,
mūnĕrăque īn cĭnĕrēs ānnīs grăvĭōră fĕrūntūr
- nāmque īlli ēt phărĕtrās brĕvĭōrăquĕ tēlă dĭcārāt
fēstīnūs vōtī pătĕr īnsōntīsquĕ săgīttās;75
iām tūnc ēt nōtā stăbŭlī dē gēntĕ prŏbātōs
īn nōmēn pāscēbăt ĕquōs - cīnctūsquĕ sŏnāntēs
ārmăquĕ māiōrēs ēxspēctātūră lăcērtōs.
spēs ăvĭdaē! quās nōn īn nōmēn crēdŭlă vēstīs
ūrgēbāt stŭdĭō cūltūsque īnsīgnĭă rēgnī80
pūrpŭrĕōs scēptrūmquĕ mĭnūs? Cūncta īgnĭbŭs ātrīs
dāmnăt ătrōx sŭăque īpsĕ părēns gēstāmĭnă fērrī,
sī dāmnīs răbĭdūm quĕăt ēxsătŭrārĕ dŏlōrēm.
Pārte ălĭā gnārī mŏnĭtīs ēxērcĭtŭs īnstāt
aūgŭrĭs āĕrĭām trūncīs nĕmŏrūmquĕ rŭīnā,85
mōntĭs ŏpūs, cŭmŭlārĕ pўrām, quaē crīmĭnă caēsī
ānguĭs ĕt īnfaūstī crĕmĕt ātră pĭācŭlă bēllī.
Hīs lăbŏr āccīsām Nĕmĕēn ūmbrōsăquĕ tēmpē
praēcĭpĭtārĕ sŏlō lūcōsque ōstēndĕrĕ Phoēbō.
Stērnĭtŭr ēxtēmplō vĕtĕrēs īncaēdŭă fērrō90
sīlvă cŏmās, lārgaē quā nōn ŏpŭlēntĭŏr ūmbraē
Ārgŏlĭcōs īntēr sāltūsque ēdūctă Lўcaēōs
ēxtŭlĕrāt sŭpĕr āstră căpūt: stāt sācră sĕnēctaē
nūmĭnĕ, nēc sōlōs hŏmĭnūm trānsgrēssă vĕtērnō
fērtŭr ăvōs, Nŷmphās ĕtĭām mūtāssĕ sŭpērstēs95
Faūnōrūmquĕ grĕgēs. Ădĕrāt mĭsĕrābĭlĕ lūcō
ēxcĭdĭūm: fūgērĕ fĕraē, nīdōsquĕ tĕpēntīs
ābsĭlĭūnt - mĕtŭs ūrgĕt - ăvēs; cădĭt ārdŭă fāgūs,
Chāŏnĭūmquĕ nĕmūs brūmaēque īllaēsă cŭprēssūs,
prōcūmbūnt pĭcĕaē, flāmmīs ălĭmēntă sŭprēmīs,100
ōrnīque īlĭcĕaēquĕ trăbēs mĕtŭēndăquĕ sūcō
tāxŭs ĕt īnfāndōs bēllī pōtūră crŭōrēs
frāxĭnŭs ātquĕ sĭtū nōn ēxpūgnābĭlĕ rōbūr.
Hīnc aūdāx ăbĭēs ĕt ŏdōrō vūlnĕrĕ pīnūs
scīndĭtŭr, ācclīnānt īntōnsă căcūmĭnă tērraē105
ālnŭs ămīcă frĕtīs nĕc ĭnhōspĭtă vītĭbŭs ūlmūs.
Dāt gĕmĭtūm tēllūs: nōn sīc ēvērsă fĕrūntūr
Īsmără, cūm frāctō Bŏrĕās căpŭt ēxtŭlĭt āntrō,
nōn grāssāntĕ nŏtō cĭtĭūs nōctūrnă pĕrēgīt
flāmmă nĕmūs; līnquūnt flēntēs dīlēctă lŏcōrūm110
ōtĭă cānă Pălēs Sīlvānūsque ārbĭtĕr ūmbraē
sēmĭdĕūmquĕ pĕcūs, mīgrāntĭbŭs ādgĕmĭt īllīs
sīlvă, nĕc āmplēxaē dīmīttūnt rōbŏră Nŷmphaē.
ūt cūm pōssēssās ăvĭdīs vīctōrĭbŭs ārcēs
dūx rāptārĕ dĕdīt, vīx sīgna aūdītă, nĕc ūrbēm115
īnvĕnĭās; dūcūnt stērnūntque ăbĭgūntquĕ fĕrūntquĕ
īmmŏdĭcī, mĭnŏr īllĕ frăgōr, quō bēllă gĕrēbānt.
Iāmquĕ părī cŭmŭlō gĕmĭnās hānc trīstĭbŭs ūmbrīs,
āst īllām sŭpĕrīs aēquūs lăbŏr aūxĕrăt ārās,
cūm sīgnūm lūctūs cōrnū grăvĕ mūgĭt ădūncō120
tībĭă, cuī tĕnĕrōs suētūm prōdūcĕrĕ mānīs
lēgĕ Phrўgūm maēstā. Pĕlŏpēm mōnstrāssĕ fĕrēbānt
ēxsĕquĭālĕ săcrūm cārmēnquĕ mĭnōrĭbŭs ūmbrīs
ūtĭlĕ, quō gĕmĭnīs Nĭŏbē cōnsūmptă phărētrīs
squālĭdă bīssēnās Sĭpўlōn dēdūxĕrăt ūrnās.125
Pōrtānt īnfĕrĭās ārsūrăquĕ fērcŭlă prīmī
Grāiōrūm, tĭtŭlīsquĕ pĭōs tēstāntŭr hŏnōrēs
gēntīs quīsquĕ sŭaē; lōngō pōst tēmpŏrĕ sūrgīt
cōllă sŭpēr iŭvĕnūm - nŭmĕrō dūx lēgĕrăt ōmnī -
īpsĕ fĕrō clāmōrĕ tŏrūs. Cīnxērĕ Lўcūrgūm130
Lērnaēī prŏcĕrēs, gĕnĕtrīcēm mōllĭŏr āmbīt
tūrbă, nĕc Hŷpsĭpўlē rārō sŭbĭt āgmĭnĕ; vāllānt
Īnăchĭdaē mĕmŏrēs, sūstēntānt līvĭdă nātī
brācchĭa ĕt īnvēntaē cōncēdūnt plāngĕrĕ mātrī.
Īllīc īnfaūstōs ūt prīmum ēgrēssă pĕnātīs135
Eūrўdĭcē, nūdō vōcēm dē pēctŏrĕ rūmpīt
plānctūque ēt lōngīs praēfāta ŭlŭlātĭbŭs īnfīt:
"Nōn hōc Ārgŏlĭdūm coētū cīrcūmdătă mātrūm
spērāvī tē, nātĕ, sĕquī, nēc tālĭă dēmēns
fīngēbām vōtīs ānnōrum ĕlĕmēntă tŭōrūm,140
nīl saēvūm rĕpŭtāns; ĕtĕnim hīs īn fīnĭbŭs aēvī
ūnde ĕgŏ bēllă tĭbī Thēbāsque īgnāră tĭmērēm?
Cuī sŭpĕrūm nōstrō cōmmīttĕrĕ sānguĭnĕ pūgnās
dūlcĕ? Quĭs hōc ārmīs vōvīt scĕlŭs? Āt tŭă nōndūm,
Cādmĕ, dŏmūs, nūllūs Tўrĭō grĕgĕ plāngĭtŭr īnfāns.145
Prīmĭtĭās ĕgŏmēt lăcrĭmārum ēt caēdĭs ăcērbaē
āntĕ tŭbās fērrūmquĕ tŭlī, dūm dēsĭdĕ cūrā
crēdŏ sĭnūs fīdōs āltrīcĭs ĕt ūbĕră māndō.
Quīdni ĕgŏ? Nārrābāt sērvātūm fraūdĕ părēntēm
īnsōntīsquĕ mănūs. ēn! quām fērālĕ pŭtēmūs150
ābiūrāssĕ săcrum ēt Lēmnī gēntīlĭbŭs ūnām
īmmūnēm fŭrĭīs! haēc īlla ēst, crēdĭtĭs, aūsă?
haēc pĭĕtātĕ pŏtēns sōlīs ābiēcĭt ĭn ārvīs
nōn rēgēm dŏmĭnūmque, ălĭēnōs - īmpĭă! - pārtūs,
hōc tāntūm, sīlvaēque īnfāmīs trāmĭtĕ līquīt,155
quēm nōn ānguĭs ătrōx quĭd ĕnim hāc ŏpŭs, eī mĭhĭ, lētī
mōlĕ fŭīt? - tāntūm caēlī vĭŏlēntĭŏr aūră
īmpūlsaēquĕ nŏtō frōndēs cāssūsquĕ vălērēt
ēxănĭmārĕ tĭmōr. Nēc vōs īncēssĕrĕ lūctū
ōrba ăvĕō, fīxūm mātri īmmōtūmquĕ mănēbāt160
hāc āltrīcĕ nĕfās; ātquīn ēt blāndŭs ăd īllām,
nātĕ, măgīs, sōlām nōsse ātque aūdīrĕ vŏcāntēm,
īgnārūsquĕ mĕī: nūlla ēx tē gaūdĭă mātrī.
Īllă tŭōs quēstūs lăcrĭmōsōsque īmpĭă rīsūs
aūdĭĭt ēt vōcīs dēcērpsīt mūrmŭră prīmaē.165
īllă tĭbī gĕnĕtrīx sēmpēr dūm vītă mănēbāt,
nūnc ĕgŏ. Sēd mĭsĕraē mĭhĭ nēc pūnīrĕ pŏtēstās
sīc mĕrĭtām! Quīd dōnă, dŭcēs, quĭd ĭnānĭă fērtīs
iūstă rŏgīs? Īllām - nīl pōscūnt āmplĭŭs ūmbraē -,
īllam, ōrō, cĭnĕrī sĭmŭl ēxcīsaēquĕ părēntī170
rēddĭtĕ, quaēsŏ, dŭcēs, pĕr ĕgo haēc prīmōrdĭă bēllī,
cuī pĕpĕrī; sīc aēquă gĕmānt mĭhĭ fūnĕră mātrēs
Ōgўgĭaē". stērnīt crīnīs ĭtĕrātquĕ prĕcāndō:
"Rēddĭtĕ, nēc vērō crūdēlem ăvĭdāmquĕ vŏcātĕ
sānguĭnĭs: ōccūmbām părĭtēr, dūm vūlnĕrĕ iūstō175
ēxsătŭrāta ŏcŭlōs, ūnum īmpēllāmŭr ĭn īgnēm".
Tālĭă vōcĭfĕrāns ălĭā dē pārtĕ gĕmēntēm
Hŷpsĭpўlēn - nĕque ĕnim īllă cŏmās nēc pēctŏră sērvāt -
āgnōvīt lōnge, ēt sŏcĭum īndīgnātă dŏlōrēm:
"Hōc sāltem, ō prŏcĕrēs, tūque ō, cuī pīgnŏră nōstrī180
prōtūrbātă tŏrī, prŏhĭbēte aūfērtĕ sŭprēmīs
īnvīsam ēxsĕquĭīs. quīd sē fūnēstă părēntī
mīscĕt ĕt īn nōstrīs spēctātŭr ĕt īpsă rŭīnīs?"
Cuī lūgēt cōmplēxă sŭōs?" Dīxītquĕ rĕpēntĕ
cōncĭdĭt, ābrūptīsque ōbmūtŭĭt ōrĕ quĕrēlīs.185
nōn sĕcŭs āc, prīmō fraūdātūm lāctĕ iŭvēncūm,
cuī trĕpĭdaē vīrēs ēt sōlŭs ăb ūbĕrĕ sānguīs
seū fĕră seū dūrās āvēxīt pāstŏr ăd ārās,
nūnc vāllēm spŏlĭātă părēns, nūnc flūmĭnă quēstū,
nūnc ārmēntă mŏvēt văcŭōsque īntērrŏgăt āgrōs;190
tūnc pĭgĕt īrĕ dŏmūm, maēstōquĕ nŏvīssĭmă cāmpō
ēxĭt ĕt ōppŏsĭtās īmpāsta āvērtĭtŭr hērbās.
Āt gĕnĭtōr scēptrīquĕ dĕcūs cūltūsquĕ Tŏnāntīs
īnĭcĭt īpsĕ rŏgīs, tērgōque ēt pēctŏrĕ fūsām
caēsărĭēm fērrō mĭnŭīt sēctīsquĕ iăcēntīs195
ōbnūbīt tĕnŭia ōră cŏmīs, āc tālĭă flētū
vērbă pĭō mīscēns: "Ălĭō tĭbĭ, pērfĭdĕ, pāctō,
Iūppĭtĕr, hūnc crīnēm vōtī rĕŭs āntĕ dĭcārām,
sī părĭtēr vĭrĭdīs nātī lībārĕ dĕdīssēs
ād tŭă tēmplă gĕnās, sēd nōn rătŭs ōrĕ săcērdōs,200
dāmnātaēquĕ prĕcēs; fĕrăt haēc, quaē dīgnĭŏr, ūmbră."
Iām făcĕ sūbiēctā prīmīs īn frōndĭbŭs īgnīs:
ēxclāmāt, lăbŏr īnsānōs ārcērĕ părēntēs.
Stānt iūssī Dănăum ātque ōbtēntīs ēmĭnŭs ārmīs
prōspēctū vīsūs īntērclūsērĕ nĕfāstō.205
Dītāntūr flāmmaē; nōn ūmquam ŏpŭlēntĭŏr īllīc
āntĕ cĭnīs: crĕpĭtānt gēmmae, ātque īmmānĕ lĭquēscīt
ārgēntum, ēt pīctīs ēxsūdāt vēstĭbŭs aūrūm;
nēc nōn Āssўrĭīs pīnguēscūnt rōbŏră sūcīs
pāllēntīquĕ crŏcō, strīdēnt ārdēntĭă mēllă,210
spūmāntēsquĕ mĕrō pătĕraē vērgūntŭr ĕt ātrī
sānguĭnĭs ēt rāptī grātīssĭmă cŷmbĭă lāctīs.
Tūnc sēptēm nŭmĕrō tūrmās, cēntēnŭs ŭbīquĕ
sūrgĭt ĕquēs, vērsīs dūcūnt īnsīgnĭbŭs īpsī
Grāiŭgĕnaē rēgēs, lūstrāntque ēx mōrĕ sĭnīstrō215
ōrbĕ rŏgum ēt stāntīs īnclīnānt pūlvĕrĕ flāmmās.
tēr cūrvōs ēgērĕ sĭnūs īllīsăquĕ tēlīs
tēlă sŏnānt, quătĕr hōrrēndūm pĕpŭlērĕ frăgōrēm
ārmă, quătēr mōllēm fămŭlārūm brācchĭă plānctūm.
Sēmiănĭmās āltēr pĕcŭdēs spīrāntĭăque īgnīs220
āccĭpĭt ārmēnta; hīc lūctūs ăbŏlērĕ nŏvīquĕ
fūnĕrĭs aūspĭcĭūm vātēs, quāmquam ōmĭnă sēntīt
vēră, iŭbēt: dēxtrī gŷro ēt vībrāntĭbŭs hāstīs
hāc rĕdĕūnt, rāptūmquĕ sŭīs lībāmĕn ăb ārmīs
quīsquĕ iăcīt, seū frēnă lĭbēt seū cīngŭlă flāmmīs225
mērgĕrĕ seū iăcŭlūm sūmmaē seū cāssĭdĭs ūmbrām.
mūltă gĕmūnt cōntrā raūcīs cōncēntĭbŭs āgrī,
ēt lĭtŭīs aūrēs cīrcūm pūlsāntŭr ăcūtīs.
tērrētūr clāmōrĕ nĕmūs: sīc Mārtĭă vēllūnt
sīgnă tŭbaē, nōndum īră călēt, nēc sānguĭnĕ fērrūm230
īrrŭbŭīt, prīmūs bēllōrūm cōmĭtŭr ōrĕ
vūltūs hōrrĭsŏnō: stăt ădhūc īncērtŭs ĭn āltā
nūbĕ, quĭbūs sēsē Māvōrs īndūlgĕăt ārmīs.
Fīnĭs ĕrāt, lāssūsquĕ pŭtrīs iām Mūlcĭbĕr ībāt
īn cĭnĕrēs; īnstānt flāmmīs mūltōquĕ sŏpōrānt235
īmbrĕ rŏgūm, pŏsĭtō dōnēc cūm sōlĕ lăbōrēs
ēxhaūstī; sērīs vīx cēssīt cūră tĕnēbrīs.
Rōscĭdă iām nŏvĭēns caēlō dīmīsĕrăt āstră
Lūcĭfĕr ēt tŏtĭdēm Lūnaē praēvēnĕrăt īgnīs
mūtātō nōctūrnŭs ĕquō, nēc cōnscĭă fāllīt240
sīdĕra ĕt āltērnō dēprēndĭtŭr ūnŭs ĭn ōrtū;
mīrum ŏpŭs, āccĕlĕrāntĕ mănū, stāt sāxĕă mōlēs,
tēmplum īngēns cĭnĕrī, rērūmque ēffīctŭs ĭn īllā
ōrdŏ dŏcēt cāsūs: fēssīs hīc flūmĭnă mōnstrāt
Hŷpsĭpўlē Dănăīs, hīc rēptāt flēbĭlĭs īnfāns,245
hīc iăcĕt, ēxtrēmūm tŭmŭlī cīrcum āspĕrăt ōrbēm
squāmĕŭs; ēxspēctēs mŏrĭēntĭs ăb ōrĕ crŭēntă
sībĭlă, mārmŏrĕā sīc vōlvĭtŭr ānguĭs ĭn hāstā.
Iāmque ăvĭdūm pūgnās vīsēndī vūlgŭs ĭnērmīs
fāmă vŏcāt, cūnctīs ārvīs āc moēnĭbŭs ādsūnt250
ēxcīti; īlli ĕtĭām, quīs bēlli īncōgnĭtŭs hōrrōr,
quōs ēffētă dŏmī, quōs prīmă rĕlīquĕrăt aētās,
cōnvĕnĭūnt: nōn aūt Ĕphўrēo īn lītŏrĕ tāntă
ūmquam aūt Oēnŏmăī frĕmŭērūnt āgmĭnă cīrcō.
Cōllĭbŭs īncūrvīs vĭrĭdīque ōbsēssă cŏrōnā255
vāllĭs ĭn āmplēxū nĕmŏrūm sĕdĕt; hīspĭdă cīrcūm
stānt iŭga, ĕt ōbiēctūs gĕmĭnīs ūmbōnĭbŭs āggēr
cāmpum ēxīrĕ vĕtāt, lōngō quēm trāmĭtĕ plānūm
grāmĭnĕaē frōntēs sĭnŭātăquĕ caēspĭtĕ vīvō
mōllĭă nōn sŭbĭtīs aūgēnt fāstīgĭă clīvīs.260
īllīc cōnfērtī, iām sōlĕ rŭbēntĭbŭs ārvīs,
bēllātrīx sēdērĕ cŏhōrs; ĭbĭ cōrpŏrĕ mīxtō
mētīrī nŭmĕrūm vūltūsque hăbĭtūsquĕ sŭōrūm
dūlcĕ vĭrīs, tāntīquĕ iŭvāt fīdūcĭă bēllī.
cēntum ĭbĭ nīgrāntīs, ārmēntī rōbŏră, taūrōs265
lēntā mōlĕ trăhūnt; īdēm nŭmĕrūsquĕ cŏlōrquĕ
mātrĭbŭs ēt nōndūm lūnātīs frōntĕ iŭvēncīs.
Ēxīn māgnănĭmūm sĕrĭēs āntīquă părēntūm
īnvĕhĭtūr, mīrīs īn vūltum ănĭmātă fĭgūrīs.
Prīmŭs ănhēlāntēm dūrō Tīrŷnthĭŭs āngēns270
pēctŏrĭs āttrītū sŭă frāngĭt ĭn ōssă lĕōnēm.
Haūd īllum īmpăvĭdī, quămŭīs ĕt ĭn aērĕ sŭūmquĕ
Īnăchĭdaē vīdērĕ dĕcūs. Pătĕr ōrdĭnĕ iūnctō
laēvŭs hărūndĭnĕaē rĕcŭbāns sŭpĕr āggĕrĕ rīpaē
cērnĭtŭr ēmīssaēque īndūlgēns Īnăchŭs ūrnaē.275
Īō pōst tērgūm, iām prōnă dŏlōrquĕ părēntīs,
spēctăt ĭnōccĭdŭīs stēllātūm vīsĭbŭs Ārgūm.
Āst īllām mĕlĭōr Phărĭīs ērēxĕrăt ārvīs
Iūppĭtĕr ātque hōspēs iām tūnc Aūrōră cŏlēbāt.
Tāntălŭs īndĕ părēns, nōn quī fāllēntĭbŭs ūndīs280
īmmĭnĕt aūt rĕfŭgaē stĕrĭlēm răpĭt āĕră sīlvaē,
sēd pĭŭs ēt māgnī vĕhĭtūr cōnvīvă Tŏnāntīs.
Pārte ălĭā vīctōr cūrrū Nēptūnĭă tēndīt
lōră Pĕlōps, prēnsātquĕ rŏtās aūrīgă nătāntīs
Mŷrtĭlŏs ēt vŏlŭcrī iām iāmquĕ rĕlīnquĭtŭr āxĕ.285
Ēt grăvĭs Ācrĭsĭūs spĕcĭēsque hōrrēndă Cŏroēbī
ēt Dănăē cūlpātă sĭnūs, ĕt ĭn āmnĕ rĕpērtō
trīstĭs Ămŷmŏnĕ, pārvōque Ālcmēnă sŭpērbīt
Hērcŭlĕ, tērgĕmĭnā crīnēm cīrcūmdătă lūnā.
iūngūnt dīscōrdīs ĭnĭmīca īn foēdĕră dēxtrās290
Bēlīdaē frātrēs; sēd vūltū mītĭŏr āstāt
Aēgŷptūs; Dănăī mănĭfēstum āgnōscĕrĕ fīctō
ōrĕ nŏtās pācīsquĕ mălaē nōctīsquĕ fŭtūraē.
Mīllĕ dĕhīnc spĕcĭēs. Tāndēm sătĭātă vŏlūptās
praēstāntīsquĕ vĭrōs vŏcăt ād sŭă praēmĭă vīrtūs.295
Prīmūs sūdŏr ĕquīs. dīc īnclĭtă, Phoēbĕ, rĕgēntūm
nōmĭnă, dīc īpsōs; nĕque ĕnīm gĕnĕrōsĭŏr ūmquām
ālĭpĕdūm cōllāta ăcĭēs, ceū praēpĕtĕ cūrsū
cōnflīgānt dēnsaē vŏlŭcrēs aūt lītŏre ĭn ūnō
Aēŏlŭs īnsānīs stătŭāt cērtāmĭnă vēntīs.300
Dūcĭtŭr ānte ōmnīs rŭtĭlaē mănĭfēstŭs Ărīōn
īgnĕ iŭbaē. Nēptūnŭs ĕquō, sī cērtă prĭōrūm
fāmă, pătēr; prīmūs tĕnĕrīs laēsīssĕ lŭpātīs
ōra ēt lītŏrĕō dŏmĭtāsse īn pūlvĕrĕ fērtūr,
vērbĕrĭbūs pārcēns; ĕtĕnim īnsătĭātŭs ĕūndī305
ārdŏr ĕt hībērnō pār īncōnstāntĭă pōntō.
Saēpĕ pĕr Īŏnĭūm Lĭbўcūmquĕ nătāntĭbŭs īrĕ
īntēriūnctŭs ĕquīs ōmnīsque āssuērăt ĭn ōrās
caērŭlĕūm dēfērrĕ pătrēm; stŭpŭērĕ rĕlīctă
nūbĭlă, cērtāntēs Eūrīquĕ Nŏtīquĕ sĕquūntūr.310
Nēc mĭnŏr īn tērrīs bēlla Eūrŷsthēă gĕrēntēm
Āmphĭtrўōnĭădēn āltō pēr grāmĭnă sūlcō
dūxĕrăt, īlli ĕtĭām fĕrŭs īndŏcĭlīsquĕ tĕnērī.
Mōx dīvūm dōnō rēgīs dīgnātŭs Ădrāstī
īmpĕrĭa ēt mūltūm mĕdĭīs mānsuēvĕrăt ānnīs.315
Tūnc rēctōr gĕnĕrō Pŏlўnīci īndūlgĕt ăgēndūm
mūltă mŏnēns, ŭbĭ fērvŏr ĕquō, quā suētŭs ăb ārtĕ
mūlcērī, nē saēvă mănūs, nē lībĕr hăbēnīs
īmpĕtŭs. "ūrge ălĭōs" īnquīt "stĭmŭlīsquĕ mĭnīsquĕ;
īlle ībīt, mĭnŭs īpsĕ vŏlēs". Sīc īgnĕă lōră320
cūm dărĕt ēt răpĭdō Sōl nātum īmpōnĕrĕt āxī,
gaūdēntēm lăcrĭmāns āstra īnsĭdĭōsă dŏcēbāt
nōlēntīsquĕ tĕrī zōnās mĕdĭāmquĕ pŏlōrūm
tēmpĕrĭēm: pĭŭs īllĕ quĭdem ēt fōrmīdĭnĕ caūtā,
sēd iŭvĕnēm dūraē prŏhĭbēbānt dīscĕrĕ Pārcaē.325
Oēbălĭōs sūblīmĭs ăgīt, spēs prōxĭmă pālmaē,
Āmphĭăārŭs ĕquōs; tŭă fūrtō lāpsă prŏpāgŏ,
Cŷllărĕ, dūm Scўthĭcī dīvērsŭs ăd ōstĭă Pōntī
Cāstŏr Ămŷclaēās rēmō pērmūtăt hăbēnās.
Īpse hăbĭtū nĭvĕūs, nĭvĕī dānt cōllă iŭgālēs,330
cōncŏlŏr ēst ālbīs ēt cāssĭs ĕt īnfŭlă crīstīs.
Quīn ēt Thēssălĭcīs fēlīx Ādmētŭs ăb ōrīs
vīx stĕrĭlīs cōmpēscĭt ĕquās. Cēntaūrĭcă dīcūnt
sēmĭnă: crēdo, ădĕō sēxum īndīgnāntŭr, ĕt ōmnīs
īn vīrīs āddūctă Vĕnūs; nōctēmquĕ dĭēmquĕ335
āssĭmŭlānt, măcŭlīs īntērnīgrāntĭbŭs ālbaē:
tāntŭs ŭtērquĕ cŏlōr, crēdī nēc dēgĕnĕr īllō
dē grĕgĕ, Cāstălĭaē stŭpŭīt quī sībĭlă cānnaē
laētŭs ĕt aūdītō cōntēmpsĭt Ăpōllĭnĕ pāscī.
Ēcce ĕt Ĭāsŏnĭdaē iŭvĕnēs, nŏvă glōrĭă mātrīs340
Hŷpsĭpўlēs, sŭbĭērĕ iŭgō, quō vēctŭs ŭtērquĕ,
nōmĕn ăvō gēntīlĕ Thŏās ātque ōmĭnĕ dīctūs
Eūnĕŏs Ārgōō. Gĕmĭnīs ĕădem ōmnĭă: vūltūs,
cūrrŭs, ĕquī, vēstēs, pār ēt cōncōrdĭă vōtīs,
vīncĕrĕ vēl sōlō cŭpĭūnt ā frātrĕ rĕlīnquī.345
Īt Chrŏmĭs Hīppŏdămūsque, āltēr sătŭs Hērcŭlĕ māgnō,
āltĕr ăb Oēnŏmăō: dŭbĭtēs, ŭtĕr ēffĕră prēssēt
frēnă măgīs. Gĕtĭcī pĕcŭs hīc Dĭŏmēdĭs, ăt īllĕ
Pīsaēī iŭgă pātrĭs hăbēt, crūdēlĭbŭs āmbō
ēxŭvĭīs dīrōque īmbūtī sānguĭnĕ cūrrūs.350
mētārum īnstăr ĕrānt hīnc nūdō rōbŏrĕ quērcūs,
ōlim ōmnīs ēxūtă cŏmās, hīnc sāxĕŭs ūmbŏ,
ārbĭtĕr āgrĭcŏlīs; fīnēm iăcĕt īntĕr ŭtrūmquĕ,
quālĕ quătēr iăcŭlō spătĭūm, tĕr hărūndĭnĕ vīncās.
Īntĕrĕā cāntū Mūsārūm nōbĭlĕ mūlcēns355
cōncĭlĭūm cĭthăraēquĕ mănūs īnsērtŭs Ăpōllŏ
Pārnāsī sūmmō spēctābăt ăb aēthĕrĕ tērrās;
ōrsă dĕūm - nām saēpĕ Iŏvēm Phlēgrāmquĕ sŭīquĕ
ānguĭs ŏpūs frātrūmquĕ pĭūs cāntārăt hŏnōrēs -
tūnc ăpĕrīt, quīs fūlmĕn ăgāt, quīs sīdĕră dūcāt360
spīrĭtŭs, ūnde ănĭmī flŭvĭīs, quaē pābŭlă vēntīs,
quō fōnte īmmēnsūm vīvāt mărĕ, quaē vĭă sōlīs
praēcĭpĭtēt nōctēm, quaē pōrrĭgăt, īmănĕ tēllūs
ān mĕdĭa ēt rūrsūs mūndō sūccīnctă lătēntī.
Fīnĭs ĕrāt, dīffērt ăvĭdās aūdīrĕ sŏrōrēs,365
dūmquĕ chĕlŷn laūrō tēxtūmque īllūstrĕ cŏrōnaē
sūblĭgăt ēt pīctō dīscīngīt pēctŏră līmbō,
haūd prŏcŭl Hērcŭlĕām Nĕmĕēn clāmōrĕ rĕdūctūs
āspĭcĭt ātque īllīc īngēns cērtāmĭnĭs īnstār
quādrĭiŭgī. Nōscīt cūnctōs, ēt fōrtĕ prŏpīnquō370
cōnstĭtĕrānt Ādmētŭs ĕt Āmphĭărāŭs ĭn ārvō.
Tūnc sēcūm: "Quīsnam īstĕ dŭōs, fīdīssĭmă Phoēbī
nōmĭnă, cōmmīsīt dĕŭs īn dīscrīmĭnă rēgēs?
Āmbō pīĭ cărīque āmbō; nĕquĕam īpsĕ prĭōrēm
dīcĕrĕ. Pēlĭăcīs hīc cūm fămŭlārĕr ĭn ārvīs375
- sīc Iŏvĭs īmpĕrĭa ēt nīgraē vŏlŭērĕ Sŏrōrēs -,
tūră dăbāt fămŭlō nēc mē sēntīrĕ mĭnōrēm
aūsŭs; ăt hīc trĭpŏdūm cŏmĕs ēt pĭŭs ārtĭs ălūmnūs
aēthĕrĭaē. Pŏtĭōr mĕrĭtīs tămĕn īllĕ, sĕd hūiūs
ēxtrēmā iām fīlă cŏlū; dătŭr ōrdŏ sĕnēctaē380
Ādmētō sērūmquĕ mŏrī; tĭbĭ nūllă sŭpērsūnt
gaūdĭă, nām Thēbaē iūxta ēt tĕnĕbrōsă vŏrāgŏ.
Scīs mĭsĕr, ēt nōstraē prīdēm cĕcĭnērĕ vŏlūcrēs".
Dīxĭt, ĕt ōs flētū paēne īnvĭŏlābĭlĕ tīnctūs
ēxtēmplō Nĕmĕēn rădĭāntĕ pĕr aēthĕră sāltū385
ōcĭŏr ēt pătrĭō vĕnĭt īgnĕ sŭīsquĕ săgīttīs.
Īpse ōlim īn tērrīs, caēlō vēstīgĭă dūrānt,
clārăquĕ pēr Zĕphўrōs ĕtĭāmnūnc sēmĭtă lūcēt.
Ēt iām sōrtītūs Prŏthŏūs vērsārăt ăēnā
cāssĭdĕ, iāmquĕ lŏcūs cuīque ēst ēt līmĭnĭs ōrdŏ.390
Tērrārūm dĕcŏra āmplă vĭrī, dĕcŏra aēquă iŭgālēs,
dīvum ūtrūmquĕ gĕnūs, stānt ūnō mārgĭnĕ claūsī
spēsque aūdāxque ūnā mĕtŭs ēt fīdūcĭă pāllēns.
Nīl fīxūm cōrdī: pūgnānt ēxīrĕ păvēntquĕ,
cōncūrrīt sūmmōs ănĭmōsūm frīgŭs ĭn ārtūs.395
Quī dŏmĭnīs, īdem ārdŏr ĕquīs; făcĕ lūmĭnă sūrgūnt,
ōră sŏnānt mōrsū, spūmīsque ēt sānguĭnĕ fērrūm
ūrĭtŭr, īmpūlsī nĕquĕūnt ōbsīstĕrĕ pōstēs
claūstrăquĕ, cōmprēssaē trānsfūmăt ănhēlĭtŭs īraē.
Stāre ădĕō mĭsĕrum ēst, pĕrĕūnt vēstīgĭă mīllĕ400
āntĕ fŭgam, ābsēntēmquĕ fĕrīt grăvĭs ūngŭlă cāmpūm.
Cīrcūmstānt fīdī, nēxūsque ēt tōrtă iŭbārūm
ēxpĕdĭūnt fīrmāntque ănĭmōs ēt plūrĭmă mōnstrānt.
Īnsŏnŭīt cōntrā Tŷrrhēnūm mūrmŭr, ĕt ōmnēs
ēxsĭlŭērĕ lŏcō. Quaē tāntūm cārbăsă pōntō,405
quaē bēllō sīc tēlă vŏlānt, quaē nūbĭlă caēlō?
Āmnĭbŭs hībērnīs mĭnŏr ēst, mĭnŏr īmpĕtŭs īgnī,
tārdĭŭs āstră cădūnt, glŏmĕrāntūr tārdĭŭs īmbrēs.
Tārdĭŭs ē sūmmō dēcūrrūnt flūmĭnă mōntĕ.
Ēmīssōs vīdēre ātque āgnōvērĕ Pĕlāsgī.410
Ēt iām rāpti ŏcŭlīs, iām caēcō pūlvĕrĕ mīxtī
ūna īn nūbĕ lătēnt, vūltūsque ūmbrāntĕ tŭmūltū
vīx īntēr sēsē clāmōre ēt nōmĭnĕ nōscūnt.
Ēvōlvērĕ glŏbum, ēt spătĭō quō quīsquĕ vălēbāt
dīdūctī: dēlēt sūlcōs ĭtĕrātă prĭōrēs415
ōrbĭtă, nūnc ăvĭdī prōnō iŭgă pēctŏrĕ tāngūnt,
nūnc pūgnāntĕ gĕnu ēt prēssīs dŭplĭcāntŭr hăbēnīs.
cōllă tŏrīs crīnītă tŭmēnt, stāntīsquĕ rĕpēctīt
aūră iŭbās, bĭbĭt ālbēntīs hŭmŭs ārĭdă nīmbōs.
Fīt sŏnŭs īmmānīsquĕ pĕdūm tĕnŭīsquĕ rŏtārūm.420
Nūllă mănū rĕquĭēs, dēnsīs īnsībĭlăt āēr
vērbĕrĭbūs; gĕlĭdā nōn crēbrĭŏr ēxsĭlĭt Ārctō
grāndŏ, nĕc Ōlĕnĭīs mānānt tōt cōrnĭbŭs īmbrēs.
Sēnsĕrăt āddūctīs ălĭūm praēsāgŭs Ărīōn
stārĕ dŭcēm lōrīs, dīrūmque ēxpāvĕrăt īnsōns425
Oēdĭpŏdīŏnĭdēn; iam īllīnc ā līmĭnĕ dīscōrs
īrātūsque ŏnĕrī sŏlĭtō trŭcŭlēntĭŏr ārdēt.
Īnăchĭdaē crēdūnt āccēnsūm laūdĭbŭs; īllĕ
aūrīgām fŭgĭt, aūrīgaē fŭrĭālĕ mĭnātūr
ēffĕrŭs, ēt cāmpō dŏmĭnūm cīrcūmspĭcĭt ōmnī.430
Āntĕ tămēn cūnctōs sĕquĭtūr lōngēquĕ sĕcūndūs
Āmphĭărāŭs ăgīt, quēm Thēssălŭs aēquăt ĕūndō
Ādmētūs: iūxtā gĕmĭnī, nūnc Eūnĕŏs āntĕ
ēt nūnc āntĕ Thŏās, cēdūnt vīncūntquĕ, nĕc ūmquām
āmbĭtĭōsă pĭōs cōllīdīt glōrĭă frātrēs.435
pōstrēmūm dīscrīmĕn ĕrāt Chrŏmĭs āspĕr ĕt āspēr
Hīppŏdămūs, nōn ārtĕ rŭdēs, sēd mōlĕ tĕnēntūr
cōrnĭpĕdūm; prĭŏr Hīppŏdămūs fērt ōră sĕquēntūm,
fērt gĕmĭtūs mūltāque ŭmĕrōs īncēndĭtŭr aūrā.
spērāvīt flēxaē cīrcā cōmpēndĭă mētaē440
īntĕrĭūs dūctīs Phoēbēĭŭs aūgŭr hăbēnīs
āntĭcĭpāssĕ vĭām; nēc nōn ēt Thēssălŭs hērōs
spē prŏpĭōrĕ călēt, dūm nōn cŏhĭbēntĕ măgīstrō
spārgĭtŭr īn gŷrōs dēxtērque ēxērrăt Ărīōn.
iām prĭŏr Oēclīdēs ēt iām nōn tērtĭŭs ībāt445
Ādmētūs, lāxō cūm †tāndem āb ōrbĕ† rĕdūctūs
aēquŏrĕūs sŏnĭpēs prĕmĭt ēvādītquĕ părūmpēr
gāvīsōs; sŭbĭt āstră frăgōr caēlūmquĕ trĕmēscīt,
ōmnĭăque ēxcūssō pătŭērĕ sĕdīlĭă vūlgō.
Sēd nēc lōră rĕgīt nēc vērbĕră pāllĭdŭs aūdēt450
Lābdăcĭdēs: lāssā vĕlŭtī rătĭōnĕ măgīstēr
īn flūctūs, īn sāxă rŭīt nēc iam āmplĭŭs āstră
rēspĭcĭt ēt vīctām prōiēcīt cāsĭbŭs ārtēm.
Rūrsūs praēcĭpĭtēs īn rēcta āc dēvĭă cāmpī
ōblīquānt tēndūntquĕ vĭās, ĭtĕrum āxĭbŭs āxēs455
īnflīctī, rădĭīsquĕ rŏtaē: pāx nūllă fĭdēsquĕ
bēllă gĕrī fērrō lĕvĭūs, bēlla hōrrĭdă crēdās;
īs fŭrŏr īn laūdēs, trĕpĭdānt mōrtēmquĕ mĭnāntūr,
mūltăquĕ trānsvērsīs praēstrīngĭtŭr ūngŭlă cāmpīs.
Nēc iām sūffĭcĭūnt stĭmŭlī, nōn vērbĕră, vōcĕ460
nōmĭnĭbūsquĕ cĭēnt Phŏlŏēn Ādmētŭs ĕt Īrīn
fūmāntēmquĕ Thŏēn, răpĭdūm Dănăēĭŭs aūgūr
Āschĕtŏn īncrĕpĭtāns mĕrĭtūmquĕ vŏcābŭlă Cŷgnūm.
Aūdĭt ĕt Hērcŭlĕūm Strŷmōn Chrŏmĭn, Eūnĕŏn aūdīt
īgnĕŭs Āĕthĭōn; tārdūmquĕ Cўdōnă lăcēssīt465
Hīppŏdămūs, vărĭūmquĕ Thŏās rŏgăt īrĕ Pŏdārcēn.
Sōlŭs Ĕchīŏnĭdēs ērrāntĕ sĭlēntĭă cūrrū
maēstă tĕnēt trĕpĭdāquĕ tĭmēt sē vōcĕ fătērī.
Vīxdūm coēptŭs ĕquīs lăbŏr, ēt iām pūlvĕrĕ quārtō
cāmpum ĭnĕūnt, iāmque ēt tĕpĭdīs sūdōrĭbŭs ārtūs470
ēffēti, ēt crāssūm răpĭt ēiēctātquĕ văpōrēm
cōrnĭpĕdūm flāmmātă sĭtīs, nēc iam īntĕgĕr īllīs
īmpĕtŭs, ēt lōngī sūspēndūnt īlĭă flātūs.
Hīc āncēps Fōrtūnă dĭū dēcērnĕrĕ prīmūm
aūsă vĕnīt. Rŭĭt, Haēmŏnĭūm dūm fērvĭdŭs īnstāt475
Ādmētūm sŭpĕrārĕ, Thŏās, nēc praētŭlĭt ūllām
frātĕr ŏpēm. vĕlĭt īllĕ quĭdēm, sēd Mārtĭŭs āntĕ
ōbstĭtĭt Hīppŏdămūs mĕdĭāsque īmmīsĭt hăbēnās.
Mōx Chrŏmĭs Hīppŏdămūm mētae īntĕrĭōrĭs ăd ōrbēm
vīrĭbŭs Hērcŭlĕīs ēt tōtō rōbŏrĕ pātrīs480
āxĕ tĕnēt prēnsō, lūctāntŭr ăbīrĕ iŭgālēs
nēquīquām frēnōsque ēt cōllă rĭgēntĭă tēndūnt.
Ūt Sĭcŭlās sī quāndŏ rătēs tĕnĕt aēstŭs ĕt īngēns
aūstĕr ăgīt, mĕdĭō stānt vēlă tŭmēntĭă pōntō.
Tūnc īpsūm frāctō cūrrū dētūrbăt, ĕt īssēt485
āntĕ Chrŏmīs; sēd Thrācĕs ĕqui ūt vīdērĕ iăcēntēm
Hīppŏdămūm, rĕdĭt īllă fămēs, iāmiāmquĕ trĕmēntēm
pārtītī fŭrĭīs, nī frēna īpsōsquĕ frĕmēntīs
ōblītūs pālmaē rētrō Tīrŷnthĭŭs hērōs
tōrsīssēt vīctūsque ēt cōllaūdātŭs ăbīssēt.490
Āt tĭbĭ prōmīssōs iāmdūdūm Phoēbŭs hŏnōrēs,
Āmphĭărāĕ, cŭpīt. Tāndēm rătŭs āptă făvōrī
tēmpŏră pūlvĕrĕī vĕnĭt īn spătĭa hōrrĭdă cīrcī,
cūm iam īn fīnĕ vĭae, ēt sūmmūm vīctōrĭă nūtāt;
ānguĭcŏmām mōnstri ēffĭgĭēm, saēvīssĭmă vīsū495
ōră, mŏvēt sīve īlle Ĕrĕbō seū fīnxĭt ĭn āctū
tēmpŏrĭs, īnnŭmĕrā cērtē fōrmīdĭnĕ cūltūm
tōllĭt ĭn āstră nĕfās. Nōn īllūd iānĭtŏr ātraē
īmpăvĭdūs Lēthēs, nōn īpsae hōrrōrĕ sĭne āltō
Eūmĕnĭdēs vīdīssĕ quĕānt, tūrbāssĕt ĕūntīs500
Sōlĭs ĕquōs Mārtīsquĕ iŭgūm. Nām flāvŭs Ărīōn
ūt vīdīt, sălĭērĕ iŭbae, ātque ērēctŭs ĭn ārmōs
stāt sŏcĭūmquĕ iŭgī cŏmĭtēsque ūtrīmquĕ lăbōrīs
sēcum āltē sūspēndĭt ĕquōs. Rŭĭt īlĭcĕt ēxsūl
Āŏnĭūs nēxūsquĕ dĭū pēr tērgă vŏlūtūs505
ēxŭĭt; ābrĭpĭtūr lōngē mŏdĕrāmĭnĕ lībēr
cūrrŭs; ăt hūnc pūtrī praētēr tēllūrĕ iăcēntēm
Taēnărĭī cūrrūs ēt Thēssălŭs āxĭs ĕt hērōs
Lēmnĭŭs ōblīquā, quāntūm vītārĕ dăbātūr,
trānsăbĭērĕ fŭgā. Tāndēm cālīgĭnĕ mērsūm510
ērĭgĭt āccūrsū cŏmĭtūm căpŭt aēgrăquĕ tōllīt
mēmbră sŏlo, ēt sŏcĕrō rĕdĭt haūt spērātŭs Ădrāstō.
Quīs mōrtīs, Thēbānĕ, lŏcūs, nĭsĭ dūră nĕgāssēt
Tīsĭphŏnē, quāntūm pŏtĕrās dīmīttĕrĕ bēllūm!
Tē Thēbē frātērquĕ pălām, tē plāngĕrĕt Ārgōs,515
tē Nĕmĕā, tĭbĭ Lērnă cŏmās Lārīsăquĕ sūpplēx
pōnĕrĕt, Ārchĕmŏrī māiōr cŏlĕrērĕ sĕpūlcrō.
Tūm vēro Oēclīdēs, quāmquām iām cērtă sĕquēntī
praēmĭă, cūm văcŭūs dŏmĭnō praēīrĕt Ărīōn,
ārdĕt ădhūc cŭpĭēns vĕl ĭnānēm vīncĕrĕ cūrrūm.520
dāt vīrīs rĕfŏvētquĕ dĕūs; vŏlăt ōcĭŏr Eūrō,
ceū mŏdŏ cārcĕrĭbūs dīmīssŭs ĭn ārvă sŏlūtīs,
vērbĕrĭbūsquĕ iŭbās ēt tērgă lăcēssĭt hăbēnīs
īncrĕpĭtāns Caērūmquĕ lĕvēm Cŷgnūmquĕ nĭvālēm.
nūnc, sāltēm dūm nēmŏ prĭōr, răpĭt īgnĕŭs ōrbīs525
āxĭs, ĕt ēffūsaē lōngē spārgūntŭr hărēnaē.
dāt gĕmĭtūm tēllūs ēt iām tūnc saēvă mĭnātūr.
Fōrsĭtăn ēt vīctō prĭŏr īssĕt Ărīŏnĕ Cŷgnūs,
sēd vĕtăt aēquŏrĕūs vīncī pătĕr: hīnc vĭcĕ iūstā
glōrĭă mānsĭt ĕquō, cēssīt vīctōrĭă vātī.530
Huīc prĕtĭūm pālmaē gĕmĭnī crātēră fĕrēbānt
Hērcŭlĕūm iŭvĕnēs: īllūm Tīrŷnthĭŭs ōlīm
fērrĕ mănū sōlā spūmāntēmque ōrĕ sŭpīnō
vērtĕrĕ, seū mōnstrī vīctōr seū Mārtĕ, sŏlēbāt.
Cēntaūrōs hăbĕt ārtĕ trŭcēs aūrūmquĕ fĭgūrīs535
tērrĭbĭle: hīc mīxtā Lăpĭthārūm caēdĕ rŏtāntūr
sāxă, făcēs ălĭīque ĭtĕrūm crātērĕs, ŭbīquĕ
īngēntēs mŏrĭēntum īraē; tĕnĕt īpsĕ fŭrēntēm
Hŷlaēum ēt tōrtā mōlītūr rōbŏră bārbā.
āt tĭbĭ Maēŏnĭō fērtūr cīrcūmflŭă līmbō540
prō mĕrĭtīs, Ādmētĕ, chlămŷs rĕpĕtītăquĕ mūltō
mūrĭcĕ: Phrīxēī nătăt hīc cōntēmptŏr ĕphēbūs
aēquŏrĭs ēt pīctā trālūcēt caērŭlŭs ūndā;
īn lātūs ĭrĕ mānŭ mŭtātūrūsquĕ vĭdētūr
brācchĭă, nēc sīccūm spērēs īn stāmĭnĕ crīnēm;545
cōntra aūtēm frūstrā sĕdĕt ānxĭă tūrrĕ sŭprēmā
Sēstĭăs īn spĕcŭlīs, mŏrĭtūr prŏpĕ cōnscĭŭs īgnīs.
Hās Ādrāstŭs ŏpēs dōnō vīctōrĭbŭs īrĕ
īmpĕrăt; āt gĕnĕrūm fămŭlā sōlātŭr Ăchaēā.
Sōllĭcĭtāt tūnc āmplă vĭrōs ād praēmĭă cūrsū550
praēcĕlĕrīs: ăgĭlē stŭdĭum ēt tĕnŭīssĭmă vīrtūs,
pācĭs ŏpūs, cūm sācră vŏcānt, nĕc ĭnūtĭlĕ bēllīs
sūbsĭdĭūm, sī dēxtră nĕgēt. Prĭŏr ōmnĭbŭs Īdās,
nūpĕr Ŏlŷmpĭăcīs ūmbrātūs tēmpŏră rāmīs,
prōsĭlĭt; ēxcĭpĭūnt plaūsū Pīsaēă iŭvēntūs555
Ēlēaēquĕ mănūs. sĕquĭtūr Sĭcўōnĭŭs Ālcōn,
ēt bĭs ĭn Īsthmĭăcā vīctōr clāmātŭs hărēnā
Phaēdĭmŭs, ālĭpĕdūmquĕ fŭgām praēgrēssŭs ĕquōrūm
āntĕ Dўmās, sēd tūnc aēvō tārdāntĕ sĕcūtūs.
Mūlti ēt, quōs vărĭī tăcĕt īgnōrāntĭă vūlgī,560
hīnc ātque hīnc sŭbĭērĕ. sĕd Ārcădă Pārthĕnŏpaēūm
āppēllānt dēnsīquĕ cĭēnt văgă mūrmŭră cīrcī.
Nōtă părēns cūrsū; quīs Maēnălĭaē | Ătălāntēs
nēscĭăt ēgrĕgĭūm dĕcŭs ēt vēstīgĭă cūnctīs
īndēprēnsă prŏcīs? Ŏnĕrāt cĕlĕbērrĭmă nātūm565
mātĕr, ĕt īpsĕ prŏcūl fāmā iām nōtŭs ĭnērmīs
nārrātūr cērvās pĕdĕs īntĕr ăpērtă Lўcaēī
tōllĕre ĕt ēmīssūm cūrsū dēprēndĕrĕ tēlūm.
tāndem ēxspēctātūs vŏlŭcrī sŭpĕr āgmĭnă sāltū
ēmĭcăt ēt tōrtō chlămўdēm dīffībŭlăt aūrō.570
ēffūlsēre ārtūs, mēmbrōrūmque ōmnĭs ăpērtāst
laētĭtĭa, īnsīgnēs ŭmĕrī, nēc pēctŏră nūdīs
dētĕrĭōră gĕnīs, lătŭītque īn cōrpŏrĕ vūltūs.
Īpsĕ tămēn fōrmaē laūdem āspērnātŭr ĕt ārcēt
mīrāntīs; tūnc Pāllădĭōs nōn īnscĭŭs haūstūs575
īncŭbŭīt pīnguīquĕ cŭtēm fūscātŭr ŏlīvō.
hōc Īdās, hōc mōrĕ Dўmās ălĭīquĕ nĭtēscūnt.
Sīc ŭbĭ trānquīllō pērlūcēnt sīdĕră pōntō
vībrātūrquĕ frĕtīs caēlī stēllāntĭs ĭmāgŏ,
ōmnĭă clāră nĭtēnt, sēd clārĭŏr ōmnĭă sūprā580
Hēspĕrŏs ēxērcēt rădĭōs, quāntūsquĕ pĕr āltūm
aēthĕră, caērŭlĕīs tāntūs mōnstrātŭr ĭn ūndīs.
Prōxĭmŭs ēt fōrmā nēc mūltūm sēgnĭŏr Īdās
cūrsĭbŭs ātque aēvō iūxtā prĭŏr; āttămĕn īllī
iām tĕnŭēm pīnguēs flōrem īndūxērĕ pălaēstraē,585
dēsērpītquĕ gĕnīs nēc sē lānūgŏ fătētūr
īntōnsaē sūb nūbĕ cŏmaē. tūnc rītĕ cĭtātōs
ēxplōrānt ăcŭūntquĕ grădūs, vărĭāsquĕ pĕr ārtēs
ēxstĭmŭlānt dōctō lānguēntĭă mēmbră tŭmūltū:
pōplĭtĕ nūnc sīdūnt flēxō, nūnc lūbrĭcă fōrtī590
pēctŏră cōllīdūnt plaūsū, nūnc īgnĕă tōllūnt
crūră brĕvēmquĕ fŭgām nĕcŏpīnō fīnĕ rĕpōnūnt.
Ūt rŭĭt ātque aēquūm sūbmīsīt rēgŭlă līmēn,
cōrrĭpŭērĕ lĕvēs spătĭūm cāmpōquĕ rĕfūlsīt
nūdă cŏhōrs: vŏlŭcrēs īsdēm mŏdŏ tārdĭŭs ārvīs595
īssĕ vĭdēntŭr ĕquī; crēdās ē plēbĕ Cўdōnūm
Pārthōrūmquĕ fŭgā tŏtĭdem ēxsĭlŭīssĕ săgīttās.
Nōn ălĭtēr, cĕlĕrēs Hŷrcānă pĕr āvĭă cērvī
cūm prŏcŭl īmpāstī frĕmĭtum āccēpērĕ lĕōnīs
sīvĕ pŭtānt, răpĭt āttŏnĭtōs fŭgă caēcă mĕtūsquĕ600
cōngrĕgăt, ēt lōngūm dānt cōrnŭă mīxtă frăgōrēm.
Ēffŭgĭt hīc ŏcŭlōs răpĭdā pŭĕr ōcĭŏr aūrā
Maēnălĭūs, quēm deīndĕ grădū prĕmĭt hōrrĭdŭs Īdās
īnspīrātque ŭmĕrō, flātūque ēt pēctŏrĭs ūmbrā
tērgă prĕmīt. Pōst āmbĭgŭō dīscrīmĭnĕ tēndūnt605
Phaēdĭmŭs ātquĕ Dўmās, īllīs cĕlĕr īmmĭnĕt Ālcōn.
Flāvŭs ăb īntōnsō pēndēbāt vērtĭcĕ crīnīs
Ārcădŏs; hōc prīmīs Trĭvĭaē pāscēbăt ăb ānnīs
mūnŭs ĕt, Ōgўgĭō vīctōr cūm Mārtĕ rĕdīssēt,
nēquīquām pătrĭīs aūdāx prōmīsĕrăt ārīs.610
Tūnc lībēr nēxū lātēque īn tērgă sŏlūtūs
ōccūrsū Zĕphўrī rētrō fŭgĭt ēt sĭmŭl īpsūm
īmpĕdĭt īnfēstōquĕ vŏlāns ōbtēndĭtŭr Īdaē.
īndĕ dŏlūm iŭvĕnīs fraūdīque āccōmmŏdă sēnsīt
tēmpŏră; iām fīnēm iūxtā, dūm līmĭnă vīctōr615
Pārthĕnŏpaēŭs ĭnīt, cōrrēptō crīnĕ rĕdūctūm
ōccŭpăt, ēt lōngē prīmūs fĕrĭt ōstĭă pōrtaē.
Ārcădĕs ārmă frĕmūnt, ārmīs dēfēndĕrĕ rēgēm,
nī rāptūm dĕcŭs ēt mĕrĭtī rēddāntŭr hŏnōrēs,
cōntēndūnt tōtōquĕ părānt dēscēndĕrĕ cīrcō.620
Sūnt ēt quīs Īdaē plăcĕāt dŏlŭs. Īpsĕ rĕgēstā
Pārthĕnŏpaēŭs hŭmō vūltūmque ŏcŭlōsquĕ mădēntēs
ōbrŭĭt, āccēssīt lăcrĭmārūm grātĭă fōrmaē.
Pēctŏră nūnc maērēns, nūnc ōra īndīgnă crŭēntō
ūnguĕ sĕcāt mĕrĭtāmquĕ cŏmām, fŭrĭt ūndĭquĕ clāmōr625
dīssŏnŭs, āmbĭgŭūmquĕ sĕnīs cūnctātŭr Ădrāstī
cōnsĭlĭūm. Tāndem īpsĕ rĕfērt: "Cōmpēscĭtĕ lītēm,
ō pŭĕrī! vīrtūs ĭtĕrūm tēmptāndă; sĕd ītĕ
līmĭtĕ nōn ūnō, lătŭs hōc cōncēdĭtŭr Īdaē,
tū dīvērsă tĕnē, fraūs cūrsĭbŭs ōmnĭs ăbēstŏ".630
Aūdĭĕrānt, dīctōquĕ mănēnt. Mōx nūmĭnă sūpplēx
ādfātū tăcĭtō iŭvĕnīs Tĕgĕaēŭs ădōrāt:
"Dīvă pŏtēns nĕmŏrūm, tĭbi ĕnim hīc, tĭbĭ crīnĭs hŏnōrī
dēbĭtŭs, ēquĕ tŭō vĕnĭt haēc īniūrĭă vōtō,
sī bĕnĕ quīd gĕnĕtrīx, sī quīd vēnātĭbŭs īpsĕ635
prōmĕrŭī, nē, quaēsŏ, sĭnās hōc ōmĭnĕ Thēbās
īrĕ nĕc Ārcădĭaē tāntūm mĕrŭīssĕ pŭdōrēm".
Aūdītūm mănĭfēstă fĭdēs: vīx cāmpŭs ĕūntēm
sēntĭt, ĕt ēxīlīs plāntīs īntērvĕnĭt āēr,
rārăquĕ nōn frāctō vēstīgĭă pūlvĕrĕ pēndēnt.640
īrrūmpīt clāmōrĕ fŏrēs, clāmōrĕ rĕcūrrīt
āntĕ dŭcēm prēnsāquĕ fŏvēt sūspīrĭă pālmā.
fīnītī cūrsūs, ŏpĕrūmque īnsīgnĭă praēstō.
Ārcăs ĕquūm dōnō, clĭpĕūm gĕrĭt īmprŏbŭs Īdās,
cētĕră plēbs Lўcĭīs vādīt cōntēntă phărētrīs.645
Tūnc vŏcăt, ēmīssō sī quīs dēcērnĕrĕ dīscō
īmpĭgĕr ēt vīrīs vĕlĭt ōstēntārĕ sŭpērbās.
Īt iūssūs Ptĕrĕlās, ĕt ăēnaē lūbrĭcă māssaē
pōndĕră vīx tōtō cūrvātūs cōrpŏrĕ iūxtā
dēĭcĭt; īnspēctānt tăcĭti ēxpēndūntquĕ lăbōrēm650
Īnăchĭdaē. Mōx tūrbă rŭūnt, dŭŏ gēntĭs Ăchaēaē,
trēs Ĕphўrēĭădaē, Pīsā sătŭs ūnŭs, Ăcārnān
sēptĭmŭs; ēt plūrēs ăgĭtābāt glōrĭă, nī sē
ārdŭŭs Hīppŏmĕdōn căvĕā stĭmŭlāntĕ tŭlīssēt
īn mĕdĭōs, lātēquĕ fĕrēns sūb pēctŏrĕ dēxtrō655
ōrbem ălĭum: "Hūnc pŏtĭūs, iŭvĕnēs, quī moēnĭă sāxīs
frāngĕrĕ, quī Tўrĭās dēiēctūm vādĭtĭs ārcēs,
hūnc răpĭte: āst īllūd cuī nōn iăcŭlābĭlĕ dēxtraē
pōndŭs?" ĕt ābrēptūm nūllō cōnāmĭnĕ iēcīt
īn lătŭs. Ābsīstūnt prŏcŭl āttŏnĭtīquĕ fătēntūr660
cēdĕrĕ; vīx ūnūs Phlĕgўās ācērquĕ Mĕnēstheūs
- hōs ĕtĭām pŭdŏr ēt māgnī tĕnŭērĕ părēntēs -
prōmīsērĕ mănūm; cōncēssīt cētĕră pūbēs
spōnte ĕt ădōrātō rĕdĭīt īnglōrĭă dīscō.
Quālīs Bīstŏnĭīs clĭpĕūs Māvōrtĭs ĭn ārvīs665
lūcĕ mălā Pāngaēă fĕrīt sōlēmquĕ rĕfūlgēns
tērrĭtăt īncūssāquĕ dĕī grăvĕ mūgĭt ăb hāstā.
Pīsaēūs Phlĕgўās ŏpŭs īnchŏăt ēt sĭmŭl ōmnēs
ābstŭlĭt īn se ŏcŭlōs: ĕă vīsō cōrpŏrĕ vīrtūs
prōmīssa. Āc prīmūm tērrā dīscūmquĕ mănūmquĕ670
āspĕrăt, ēxcūssō mōx cīrcūm pūlvĕrĕ vērsāt,
quōd lătŭs īn dĭgĭtōs, mĕdĭaē quōd cērtĭŭs ūlnaē
cōnvĕnĭāt, nōn ārtĭs ĕgēns: hīc sēmpĕr ămōrī
lūdŭs ĕrāt, pătrĭaē nōn tāntum ŭbĭ laūdĭs ŏbīrēt
sācră, sĕd āltērnīs Ālphēŏn ŭtrīmquĕ sŏlēbāt675
mētārī rīpīs ēt, quā lātīssĭmă dīstānt,
nōn ūmquām mērsō trānsmīttĕrĕ flūmĭnă dīscō.
Ērgo ŏpĕrūm fīdēns nōn prōtĭnŭs hōrrĭdă cāmpī
iūgĕră, sēd caēlō dēxtrām mētītŭr, hŭmīquĕ
prēssŭs ŭtrōquĕ gĕnū cōllēctō sānguĭnĕ dīscūm680
īpsĕ sŭpēr sēsē rŏtăt ātque īn nūbĭlă cōndīt.
Īllĕ cĭtūs sūblīmĕ pĕtīt sĭmĭlīsquĕ cădēntī
crēscĭt ĭn ādvērsūm, tāndēmque ēxhaūstŭs ăb āltō
tārdĭŏr īn tērrām rĕdĭt ātque īmmērgĭtŭr ārvīs.
Sīc cădĭt, āttŏnĭtīs quŏtĭēns āvēllĭtŭr āstrīs,685
Sōlĭs ŏpācă sŏrōr; prŏcŭl aūxĭlĭāntĭă gēntēs
aēră crĕpānt frūstrāquĕ tĭmēnt, āt Thēssălă vīctrīx
rīdĕt ănhēlāntēs aūdītō cārmĭnĕ bīgās.
cōllaūdānt Dănăī, sēd nōn tĭbĭ mōllĕ tŭēntī,
Hīppŏmĕdōn, māiōrquĕ mănūs spērātŭr ĭn aēquō.690
Ātque īlli ēxtēmplō, cuī spēs īnfrīngĕrĕ dūlcĕ
īmmŏdĭcās, Fōrtūnă vĕnīt. Quīd nūmĭnă cōntrā
tēndĕrĕ fās hŏmĭnī? Spătĭūm iam īmmānĕ părābāt,
iām cērvīx cōnvērsa, ēt iām lătŭs ōmnĕ rĕdībāt:
ēxcĭdĭt āntĕ pĕdēs ēlāpsūm pōndŭs ĕt īctūs695
dēstĭtŭīt frūstrāquĕ mănūm dēmīsĭt ĭnānēm.
Īngĕmŭēre ōmnēs, rārīsque ĕă vīsă vŏlūptās.
Īnde ād cōnātūs tĭmĭdā sŭbĭt ārtĕ Mĕnēstheūs
caūtĭŏr, ēt mūltūm tē, Māĭă crētĕ, rŏgātō
mōlīs praēvălĭdaē cāstīgāt pūlvĕrĕ lāpsūs.700
Īllă mănū māgna ēt mūltō fēlīcĭŏr ēxīt,
nēc pārtem ēxĭgŭām cīrcī trānsvēctă quĭēvīt.
Fīt sŏnŭs, ēt fīxā sīgnātūr tērră săgīttā.
Tērtĭŭs Hīppŏmĕdōn vălĭda ād cērtāmĭnă tārdōs
mōlītūr grēssūs; nāmque īllūm cōrdĕ sŭb āltō705
ēt cāsūs Phlĕgўaē mŏnĕt ēt fōrtūnă Mĕnēstheī.
ērĭgĭt āssuētūm dēxtraē cērtāmĕn, ĕt āltē
sūstēntāns rĭgĭdūmquĕ lătūs fōrtēsquĕ lăcērtōs
cōnsŭlĭt āc vāstō cōntōrquēt tūrbĭne, ĕt īpsĕ
prōsĕquĭtūr. Fŭgĭt hōrrēndō pĕr ĭnānĭă sāltū710
iāmquĕ prŏcūl mĕmĭnīt dēxtraē sērvātquĕ tĕnōrēm
dīscūs, nēc dŭbĭā iūnctāvĕ Mĕnēsthĕă vīctūm
trānsăbĭīt mētā: lōngē sŭpĕr aēmŭlă sīgnă
cōnsēdīt vĭrĭdēsque ŭmĕrōs ĕt ŏpācă thĕātrī
cūlmĭnă ceū lātaē trĕmĕfēcīt mōlĕ rŭīnaē:715
quālĕ văpōrĭfĕrā sāxūm Pŏlўphēmŭs ăb Aētnā
lūcĭs ĕgēntĕ mănū tămĕn īn vēstīgĭă pūppīs
aūdītaē iūxtāque ĭnĭmīcum ēxēgĭt Ŭlīxēn.
sīc ĕt Ălōīdaē, cūm iām cālcārĕt Ŏlŷmpūm
dēsŭpĕr Ōssă rĭgēns, īpsā glăcĭālĕ fĕrēbānt720
Pēlĭŏn ēt trĕpĭdō spērābānt iūngĕrĕ caēlō.
Tūm gĕnĭtūs Tălăō vīctōrī tīgrĭn ĭnānēm
īrĕ iŭbēt, fūlvō quaē cīrcūmfūsă nĭtēbāt
mārgĭne ĕt ēxtrēmōs aūrō mānsuēvĕrăt ūnguīs.
Gnōsĭăcōs ārcūs hăbĕt ēt văgă tēlă Mĕnēstheūs.725
"Āt tĭbi" ăīt, "Phlĕgўā, cāsū frūstrāntĕ sĭnīstrō,
hūnc, quōndām nōstrī dĕcŭs aūxĭlĭūmquĕ Pĕlāsgī,
fērrĕ dămūs, nĕque ĕnim Hīppŏmĕdōn īnvīdĕrĭt, ēnsēm.
Nūnc ŏpŭs ēst ănĭmīs: īnfēstōs tōllĭtĕ caēstūs
cōmmĭnŭs; haēc bēllīs ēt fērrō prōxĭmă vīrtūs".730
Cōnstĭtĭt īmmānīs cērni īmmānīsquĕ tĭmērī
Ārgŏlĭcūs Căpăneūs, āc dūm nīgrāntĭă plūmbō
tēgmĭnă crūdă bŏūm nōn mōllĭŏr īpsĕ lăcērtīs
īndŭĭtūr: "Dătĕ tōt iŭvĕnūm dē mīlĭbŭs ūnūm
hūc" ăĭt, "ātque ŭtĭnām pŏtĭūs dē stīrpĕ vĕnīrēt735
aēmŭlŭs Āŏnĭā, quēm fās dēmīttĕrĕ lētō,
nēc mĕă crūdēlīs cīvīlī sānguĭnĕ vīrtūs".
Ōbstĭpŭēre ănĭmī, fēcītquĕ sĭlēntĭă tērrōr.
Tāndem īnspērātūs nūdā dē plēbĕ Lăcōnūm
prōsĭlĭt Ālcĭdămās, mīrāntūr Dōrĭcă rēgūm740
āgmĭnă; sēd sŏcĭī frētūm Pōllūcĕ măgīstrō
nōrānt ēt sācrās īntēr crēvīssĕ pălaēstrās.
īpsĕ dĕūs pŏsŭītquĕ mănūs ēt brācchĭă fīnxīt
- mātĕrĭaē suādēbăt ămōr -; tūnc saēpĕ lŏcāvīt
cōmmĭnŭs, ēt sĭmĭlī stāntēm mīrātŭs ĭn īrā745
sūstŭlĭt ēxsūltāns nūdūmque īn pēctŏră prēssīt.
Īllum īndīgnātūr Căpăneūs rīdētquĕ vŏcāntēm
ūt mĭsĕrāns, pōscītque ălĭūm, tāndēmquĕ cŏāctūs
rēstĭtĭt, ēt stĭmŭlīs iām lānguĭdă cōllă tŭmēscūnt.
Fūlmĭnĕās āltē sūspēnsī cōrpŏră plāntīs750
ērēxērĕ mănūs; tūtō prŏcŭl ōră rĕcēssū
ārmōrum īn spĕcŭlīs, ădĭtūsque ād vūlnĕră clūsī.
Hīc, quāntūm Tĭtўōs Stўgĭīs cōnsūrgăt ăb ārvīs,
sī tōrvaē pătĭāntŭr ăvēs, tānta ūndĭquĕ pāndīt
mēmbrōrūm spătĭa ēt tāntīs fĕrŭs ōssĭbŭs ēxstāt.755
Hīc paūlo āntĕ pŭēr, sĕd ĕnīm mātūrĭŭs aēvō
rōbŭr, ĕt īngēntēs spōndēt tĕnĕr īmpĕtŭs ānnōs,
quēm vīnci haūt quīsquām saēvō nĕquĕ sānguĭnĕ tīnguī
mālĭt, ăt ērēctō tĭmĕāt spēctācŭlă vōtō.
Ūt sēsē pērmēnsi ŏcŭlīs ĕt ŭtērquĕ prĭōrēm760
spērāvērĕ lŏcūm, nōn prōtĭnŭs īră nĕc īctūs:
āltērnūs paūlūm tĭmŏr ēt pērmīxtă fŭrōrī
cōnsĭlĭa, īnclīnānt tāntūm cōntrārĭă iāctū
brācchĭa ĕt ēxplōrānt caēstūs hĕbĕtāntquĕ tĕrēndō.
Dōctĭŏr hīc dīffērt ănĭmūm mĕtŭēnsquĕ fŭtūrī765
cūnctātūs vīrēs dīspēnsăt: ăt īllĕ nŏcēndī
prōdĭgŭs īncaūtūsquĕ sŭī rŭĭt ōmnĭs ĕt āmbās
cōnsūmīt sĭnĕ lēgĕ mănūs ātque īrrĭtă frēndīt
īnsūrgēns sēque īpsĕ prĕmīt. Sēd prōvĭdŭs āstū
ēt pătrĭā vĭgĭl ārtĕ Lăcōn hōs rēĭcĭt īctūs,770
hōs căvĕt; īntērdūm nūtū căpĭtīsquĕ cĭtātī
īntĕgĕr ōbsĕquĭō, mănĭbūs nūnc ōbvĭă tēlă
dīscŭtĭēns, īnstāt grēssū vūltūquĕ rĕcēdīt:
saēpe ĕtĭam īniūstīs cōllātūm vīrĭbŭs hōstēm
- īs vĭgŏr īngĕnĭō, tānta ēxpĕrĭēntĭă dēxtraēst -775
ūltro aūdāx ănĭmīs īnstātque ĕt ŏbūmbrăt ĕt āltē
āssĭlĭt. Ūt praēcēps cŭmŭlō sălĭt ūndă mĭnāntēs
īn scŏpŭlōs ēt frāctă rĕdīt, sīc īllĕ fŭrēntēm
cīrcŭĭt ēxpūgnāns; lĕvăt ēccĕ dĭūquĕ mĭnātūr
īn lătŭs īnque ŏcŭlōs; īllūm rĭgĭda ārmă căvēntēm780
āvŏcăt āc mănĭbūs nĕcŏpīnum īntērsĕrĭt īctūm
cāllĭdŭs ēt mĕdĭām dēsīgnāt vūlnĕrĕ frōntēm:
iām crŭŏr, ēt tĕpĭdō sīgnāntūr tēmpŏră rīvō.
Nēscĭt ădhūc Căpăneūs sŭbĭtūmquĕ pĕr āgmĭnă mūrmūr
mīrātūr; vērum ūt fēssām sŭpĕr ōră rĕdūxīt785
fōrtĕ mănum ēt sūmmō măcŭlās īn vēllĕrĕ vīdīt,
nōn lĕŏ, nōn iăcŭlō tāntum īndīgnātă rĕcēptō
tīgrĭs: ăgīt tōtō cēdēntēm fērvĭdŭs ārvō
praēcĭpĭtātquĕ rĕtrō iŭvĕnem ātque īn tērgă sŭpīnāt,
dēntĭbŭs hōrrēndūm strīdēns, gĕmĭnātquĕ rŏtātās790
mūltĭplĭcātquĕ mănūs. Răpĭūnt cōnāmĭnă vēntī,
pārs cădĭt īn caēstūs; mōtū Spārtānŭs ăcūtō
mīllĕ căvēt lāpsās cīrcūm căvă tēmpŏră mōrtēs
aūxĭlĭōquĕ pĕdūm, sēd nōn tămĕn īmmĕmŏr ārtīs
ādvērsūs fŭgĭt ēt fŭgĭēns tămĕn īctĭbŭs ōbstāt.795
Ēt iam ūtrūmquĕ lăbōr sūspīrĭăque aēgră fătīgānt.
tārdĭŭs īllĕ prĕmīt, nēc iam hīc ōbsīstĕrĕ vēlōx,
dēfēctīque āmbō gĕnĭbūs părĭtērquĕ quĭērūnt.
Sīc ŭbĭ lōngă văgōs lāssārūnt aēquŏră naūtās
ēt sīgnūm dē pūppĕ dătūm, pŏsŭērĕ părūmpēr800
brācchĭă: vīx rĕquĭēs, iām vōx cĭtăt āltĕră rēmōs.
ēcce ĭtĕrum īmmŏdĭcē vĕnĭēntem ēlūdĭt ĕt ēxīt
spōntĕ rŭēns mērsūsque ŭmĕrīs: ēffūndĭtŭr īllĕ
īn căpŭt, āssūrgēntem ălĭō pŭĕr īmprŏbŭs īctū
pērcŭlĭt ēvēntūque īmpāllŭĭt īpsĕ sĕcūndō.805
Clāmōrem Īnăchĭdaē, quāntūm nōn lītŏră, tōllūnt,
nōn nĕmŏra. īllum ăb hŭmō cōnāntem ūt vīdĭt Ădrāstūs
tōllēntēmquĕ mănūs ēt nōn tŏlĕrāndă părāntēm:
"Īte, ōrō, sŏcĭī, fŭrĭt, īte, ōppōnĭtĕ dēxtrās,
fēstīnātĕ, fŭrīt, pālmāmque ēt praēmĭă fērtĕ!810
Nōn prĭŭs, ēffrāctō quām mīscĕăt ōssă cĕrēbrō,
ābsīstēt, vĭdĕō, mŏrĭtūrum aūfērtĕ Lăcōnă."
Nēc mŏră, prōrūmpīt Tŷdeūs, nēc iūssă rĕcūsāt
Hīppŏmĕdōn; tūnc vīx āmbō cōnātĭbŭs āmbās
rēstrīngūnt cŏhĭbēntquĕ mănūs āc plūrĭmă suādēnt:815
"Vīncĭs, ăbī; pūlchrūm vītām dōnārĕ mĭnōrī.
Nōstĕr ĕt hīc bēllīquĕ cŏmēs". Nīl frāngĭtŭr hērōs,
rāmūmque ōblātūmquĕ mănū thōrācă rĕpēllīt
vōcĭfĕrāns: "Lĭcĕāt! Nōn hās ĕgŏ pūlvĕrĕ crāssō
ātquĕ crŭōrĕ gĕnās, mĕrŭīt quĭbŭs īstă iŭvēntă820
sēmĭvĭr, īnfŏdĭām mīttāmque īnfōrmĕ sĕpūlcrō
cōrpŭs ĕt Oēbălĭō dōnēm lūgērĕ măgīstrō?"
Dīcĭt; ăt hūnc sŏcĭī tŭmĭdum ēt vīcīssĕ nĕgāntēm
āvērtūnt, cōntrā laūdānt īnsīgnĭs ălūmnūm
Tāўgĕtī lōngēquĕ mĭnās rīsērĕ Lăcōnēs.825
Iāmdūdūm vărĭaē laūdēs ēt cōnscĭă vīrtūs
Tŷdĕă māgnănĭmūm stĭmŭlīs ūrgēntĭbŭs āngūnt.
Īllĕ quĭdem ēt dīscō bŏnŭs ēt cōntēndĕrĕ cūrsū,
nēc caēstū bēllārĕ mĭnōr, sēd cōrdĕ lăbōrēs
ānte ălĭōs ĕrăt ūnctă pălē. Sīc ōtĭă Mārtīs830
dēgĕre ĕt ārmĭfĕrās lāxāre āssuēvĕrăt īrās
īngēntēs cōntra īllĕ vĭrōs Ăchĕlōĭă cīrcūm
lītŏră fēlīcēsquĕ dĕō mōnstrāntĕ pălaēstrās.
Ērgo ŭbĭ lūctāndī iŭvĕnīs ănĭmōsă cĭtāvīt
glōrĭă, tērrĭfĭcōs ŭmĕrīs Aētōlŭs ămīctūs835
ēxŭĭtūr pătrĭūmquĕ sŭēm. Lĕvăt ārdŭă cōntrā
mēmbră Clĕōnaēaē stīrpīs iāctātŏr Ăgŷlleūs,
Hērcŭlĕā nēc mōlĕ mĭnōr, sīc grāndĭbŭs āltē
īnsūrgēns ŭmĕrīs hŏmĭnēm sŭpĕr īmprŏbŭs ēxīt.
Sēd nōn īllĕ rĭgōr pătrĭūmque īn cōrpŏrĕ rōbūr:840
lūxŭrĭānt ārtūs, ēffūsăquĕ sānguĭnĕ lāxō
mēmbră nătānt; ūnde haēc aūdāx fīdūcĭă tāntūm
Oēnīdaē sŭpĕrārĕ părēm. quāmquam īpsĕ vĭdērī
ēxĭgŭūs, grăvĭa ōssă tămēn nōdīsquĕ lăcērtī
dīffĭcĭlēs. Nūmquam hūnc ănĭmūm nātūră mĭnōrī845
cōrpŏrĕ nēc tāntās aūsa ēst īnclūdĕrĕ vīrēs.
Pōstquam ŏlĕō gāvīsă cŭtīs, pĕtĭt aēquŏr ŭtērquĕ
prōcūrsū mĕdĭum ātque haūstā vēstītŭr hărēnā.
Tūm mădĭdōs ārtūs āltērnō pūlvĕrĕ sīccānt,
cōllăquĕ dēmērsēre ŭmĕrīs ēt brācchĭă lātē850
vāră tĕnēnt. Iām tūnc āstū dēdūcĭt ĭn aēquūm
cāllĭdŭs ēt cēlsūm prōcūrvăt Ăgŷllĕă Tŷdeūs,
sūbmīssūs tērgo ēt gĕnĭbūs vīcīnŭs hărēnaē.
īlle aūtem, Ālpīnī vĕlŭtī rēgīnă cŭprēssūs
vērtĭcĭs ūrguēntī cērvīcem īnclīnăt ĭn aūstrō855
vīx sēsē rādīcĕ tĕnēns, tērraēquĕ prŏpīnquāt,
iāmdūdum aēthĕrĭās ĕădēm rĕdĭtūră sŭb aūrās:
nōn sĕcŭs īngēntēs ārtūs praēcēlsŭs Ăgŷlleūs
spōntĕ prĕmīt pārvūmquĕ gĕmēns dŭplĭcātŭr ĭn hōstēm,
ēt iam āltērnă mănūs frōntēmque ŭmĕrōsquĕ lătūsquĕ860
cōllăquĕ pēctŏrăque ēt vītāntĭă crūră lăcēssīt.
Īntērdūmquĕ dĭū pēndēnt pēr mūtŭă fūltī
brācchĭă, nūnc saēvī dĭgĭtōrūm vīncŭlă frāngūnt.
Nōn sīc dūctōrēs gĕmĭnī grĕgĭs hōrrĭdă taūrī
bēllă mŏvēnt; mĕdĭō cōniūnx stāt cāndĭdă prātō865
vīctōrem ēxspēctāns, rūmpūnt ōbnīxă fŭrēntēs
pēctŏră, sūbdĭt ămōr stĭmŭlōs ēt vūlnĕră sānāt:
fūlmĭnĕō sīc dēntĕ sŭēs, sīc hīspĭdă tūrpēs
proēlĭă vīllōsīs ĭnĕūnt cōmplēxĭbŭs ūrsī.
Vīs ĕădem Oēnīdaē; nēc sōle aūt pūlvĕrĕ fēssă870
mēmbră lăbānt, rĭgĕt ārtă cŭtīs dūrīsquĕ lăbōrūm
cāstīgātă tŏrīs. cōntrā nōn īntĕgĕr īllĕ
flātĭbŭs āltērnīs aēgrōque ēffētŭs hĭātū
ēxŭĭt īngēstās flŭvĭō sūdōrĭs hărēnās
āc fūrtīm rāptā sūstēntāt pēctŏră tērrā.875
īnstăt ăgēns Tŷdeūs fīctūmque īn cōllă mĭnātūs
crūră sŭbīt; coēptīs nōn ēvălŭērĕ pŏtīrī
frūstrātaē brĕvĭtātĕ mănūs, vĕnĭt ārdŭŭs īllĕ
dēsŭpĕr ōpprēssūmque īngēntīs mōlĕ rŭīnaē
cōndĭdĭt. Haūd ălĭtēr cōllīs scrūtātŏr Hĭbērī880
cūm sŭbĭīt lōngēquĕ dĭēm vītāmquĕ rĕlīquīt,
sī trĕmŭīt sūspēnsŭs ăgēr sŭbĭtūmquĕ frăgōrēm
rūptă dĕdīt tēllūs, lătĕt īntūs mōntĕ sŏlūtō
ōbrŭtŭs, āc pĕnĭtūs frāctum ōbtrītūmquĕ cădāvēr
īndīgnāntem ănĭmām prŏprĭīs nōn rēddĭdĭt āstrīs.885
Ācrĭŏr hōc Tŷdeūs, ănĭmīsque ēt pēctŏrĕ sūprāst.
Nēc mŏră, cūm vīnclīs ŏnĕrīque ēlāpsŭs ĭnīquō
cīrcŭĭt ērrāntem ēt tērgō nĕcŏpīnŭs ĭnhaērēt,
mōx lătŭs ēt fīrmō cĕlĕr īmplĭcăt īlĭă nēxū,
pōplĭtĭbūs gēnva īndĕ prĕmēns ēvādĕrĕ nōdōs890
nēquīquam ēt lătĕrī dēxtram īnsērtārĕ părāntēm
īmprŏbŭs, hōrrēndūm vīsu āc mīrābĭlĕ pōndūs,
sūstŭlĭt. Hērcŭlĕīs prēssūm sīc fāmă lăcērtīs
tērrĭgĕnām sūdāssĕ Lĭbŷn, cūm fraūdĕ rĕpērtā
rāptŭs ĭn ēxcēlsūm, nēc iām spēs ūllă cădēndī,895
nēc lĭcĕt ēxtrēmā mātrēm cōntīngĕrĕ plāntā.
Fīt sŏnŭs, ēt laētōs āttōllūnt āgmĭnă plaūsūs.
Tūnc āltē lībrāns ĭnŏpīnūm spōntĕ rĕmīsīt
ōblīquūmquĕ dĕdīt, prōcūmbēntēmquĕ sĕcūtūs
cōllă sĭmūl dēxtrā, pĕdĭbūs sĭmŭl īnguĭnă vīnxīt.900
Dēfĭcĭt ōbsēssūs sōlōquĕ pŭdōrĕ rĕpūgnāt.
Tāndēm pēctŭs hŭmī prōnāmque ēxtēnsŭs ĭn ālvūm
stērnĭtŭr, āc lōngō maēstūs pōst tēmpŏrĕ sūrgīt,
tūrpĭă sīgnātā līnquēns vēstīgĭă tērrā.
Pālmam aūtēm dēxtrā laēvāquĕ nĭtēntĭă dōnō905
ārmă fĕrēns Tŷdeūs: "Quīd sī nōn sānguĭnĭs hūiūs
pārtem haūd ēxĭgŭām - scītīs - Dīrcaēŭs hăbērēt
cāmpŭs, ŭbi haē nūpēr Thēbārūm foēdĕră plāgaē?
Haēc sĭmŭl ōstēntāns quaēsītăquĕ praēmĭă laūdūm
dāt sŏcĭīs, sĕquĭtūr nēglēctŭs Ăgŷllĕă thōrāx.910
Sūnt ēt quī nūdō sŭbĕānt cōncūrrĕrĕ fērrō.
iāmque ădĕrānt īnstrūcti ārmīs Ĕpĭdaūrĭŭs Āgreūs
ēt nōndūm fātīs Dīrcaēŭs ăgēntĭbŭs ēxsūl.
Dūx vĕtăt Īăsĭdēs: "Mănĕt īngēns cōpĭă lētī,
Ō iŭvĕnēs! Sērvāte ănĭmōs ăvĭdūmquĕ fŭrōrēm915
sānguĭnĭs ādvērsī. tūque ō, quēm prōptĕr ăvītă
iūgĕră, dīlēctās cuī dēsōlāvĭmŭs ūrbēs,
nē, prĕcŏr, ānte ăcĭēm iūs tāntūm cāsĭbŭs ēssĕ
frātērnīsquĕ sĭnās - ăbĭgānt hōc nūmĭnă! - vōtīs".
Sīc ăĭt, ātque āmbōs aūrātā cāssĭdĕ dītāt.920
Tūm gĕnĕrūm, nē laūdĭs ĕgēns, iŭbĕt ārdŭă nēctī
tēmpŏră Thēbārūmque īngēntī vōcĕ cĭtārī
vīctōrēm: dīraē rĕcĭnēbānt ōmĭnă Pārcaē.
Īpsum ĕtĭām prŏprĭō cērtāmĭnă fēstă lăbōrĕ
dīgnāri ēt tŭmŭlō sūprēmum hūnc āddĕre hŏnōrēm925
hōrtāntūr prŏcĕrēs āc, nē vīctōrĭă dēsīt
ūnă dŭcūm nŭmĕrō, fūndāt vēl Lŷctĭă cōrnū
tēlă rŏgānt, tĕnŭī vēl nūbĭlă trānsĕăt hāstā.
Ōbsĕquĭtūr gaūdēns, vĭrĭdīque ēx āggĕre ĭn aēquūm
stīpātūs sūmmīs iŭvĕnūm dēscēndĭt; ăt īllī930
pōnĕ lĕvēs pōrtāt phărĕtrās ēt cōrnŭă iūssūs
ārmĭgĕr: īngēntēm iāctū trānsmīttĕrĕ cīrcūm
ēmĭnŭs ēt dīctaē dărĕ vūlnĕră dēstĭnăt ōrnō.
Quīs flŭĕre ōccūltīs rērūm nĕgĕt ōmĭnă caūsīs?
Fātă pătēnt hŏmĭnī, pĭgĕt īnsērvārĕ, pĕrītquĕ935
vēntūrī praēmīssă fĭdēs: sīc ōmĭnă cāsūm
fēcĭmŭs, ēt vīrēs haūsīt Fōrtūnă nŏcēndī.
Cāmpum ēmēnsă brĕvī fātālĭs ăb ārbŏrĕ tāctā,
hōrrēndūm vīsū, pēr quās mŏdŏ fūgĕrăt aūrās,
vēnĭt hărūndŏ rĕtrō vērsūmque ā fīnĕ tĕnōrēm940
pērtŭlĭt, ēt nōtaē iūxtā rŭĭt ōră phărētraē.
Mūltă dŭcēs ērrōrĕ sĕrūnt: hī nūbĭla ĕt āltōs
ōccūrrīssĕ nŏtōs, ādvērsī rōbŏrĭs īctū
tēlă rĕpūlsa ălĭī. Pĕnĭtūs lătĕt ēxĭtŭs īngēns
mōnstrātūmquĕ - nĕfās! - ūnī rĕmĕābĭlĕ bēllūm945
ēt trīstēs dŏmĭnō spōndēbăt hărūndŏ rĕcūrsūs.
Nuntia multivago Danaas perlabitur urbes
Fama gradu, sancire novo sollemnia busto
Inachidas ludumque super, quo Martia bellis
praesudare paret seseque accendere virtus.
5Graium ex more decus: primus Pisaea per arva
hunc pius Alcides Pelopi certavit honorem
pulvereumque fera crinem detersit oliva;
proxima vipereo celebravit libera nexu
Phocis, Apollineae bellum puerile pharetrae;
10mox circum tristis servata Palaemonis aras
nigra superstitio, quotiens animosa resumit
Leucothea gemitus et amica ad litora festa
tempestate venit: planctu conclamat uterque
Isthmos, Echioniae responsant flebile Thebae.
15Et nunc eximii regum, quibus Argos alumnis
conexum caelo, quorumque ingentia tellus
Aonis et Tyriae suspirant nomina matres,
concurrunt nudasque movent in proelia viris.
Ceu primum ausurae trans alta ignota biremes,
20seu Tyrrhenam hiemem seu stagna Aegaea lacessant,
tranquillo prius arma lacu clavumque levisque
explorant remos atque ipsa pericula discunt;
at cum experta cohors, tunc pontum irrumpere fretae
longius ereptasque oculis non quaerere terras.
25Clara laboriferos caelo Tithonia currus
extulerat vigilesque deae pallentis habenas
et Nox et cornu fugiebat Somnus inani;
iam plangore viae, gemitu iam regia mugit
flebilis, acceptos longe nemora avia frangunt
30multiplicantque sonos. Sedet ipse exutus honoro
vittarum nexu genitor squalentiaque ora
sparsus et incultam ferali pulvere barbam.
asperior contra planctusque egressa virilis
exemplo famulas premit hortaturque volentis
35orba parens, lacerasque super procumbere nati
reliquias ardet totiensque avulsa refertur.
Arcet et ipse pater. Mox ut maerentia dignis
vultibus Inachii penetrarunt limina reges,
ceu nova tunc clades et primo saucius infans
40vulnere letalisve irrumperet atria serpens,
sic alium ex alio quamquam lassata fragorem
pectora congeminant, integratoque resultant
accensae clamore fores; sensere Pelasgi
invidiam et lacrimis excusant crimen obortis.
45Ipse, datum quotiens intercisoque tumultu
conticuit stupefacta domus, solatur Adrastus
adloquiis genitorem ultro, nunc fata recensens
resque hominum duras et inexorabile pensum,
nunc aliam prolem mansuraque numine dextro
50pignora. nondum orsis modus, et lamenta redibant.
Ille quoque adfatus non mollius audit amicos,
quam trucis Ionii rabies clamantia ponto
vota virum aut tenuis curant vaga fulmina nimbos.
Tristibus interea ramis teneraque cupresso
55damnatus flammae torus et puerile feretrum
texitur: ima virent agresti stramina cultu;
proxima gramineis operosior area sertis,
et picturatus morituris floribus agger;
tertius assurgens Arabum strue tollitur ordo
60Eoas complexus opes incanaque glaebis
tura et ab antiquo durantia cinnama Belo.
summa crepant auro, Tyrioque attollitur ostro
molle supercilium, teretes hoc undique gemmae
irradiant, medio Linus intertextus acantho
65letiferique canes: opus admirabile semper
oderat atque oculos flectebat ab omine mater.
Arma etiam et veterum exuvias circumdat avorum
gloria mixta malis adflictaeque ambitus aulae,
ceu grande exsequiis onus atque immensa ferantur
70membra rogo, sed cassa tamen sterilisque dolentis
fama iuvat, parvique augescunt funere manes.
Inde ingens lacrimis honor et miseranda voluptas,
muneraque in cineres annis graviora feruntur
- namque illi et pharetras brevioraque tela dicarat
75festinus voti pater insontisque sagittas;
iam tunc et nota stabuli de gente probatos
in nomen pascebat equos - cinctusque sonantes
armaque maiores exspectatura lacertos.
spes avidae! quas non in nomen credula vestis
80urgebat studio cultusque insignia regni
purpureos sceptrumque minus? Cuncta ignibus atris
damnat atrox suaque ipse parens gestamina ferri,
si damnis rabidum queat exsaturare dolorem.
Parte alia gnari monitis exercitus instat
85auguris aëriam truncis nemorumque ruina,
montis opus, cumulare pyram, quae crimina caesi
anguis et infausti cremet atra piacula belli.
His labor accisam Nemeen umbrosaque tempe
praecipitare solo lucosque ostendere Phoebo.
90Sternitur extemplo veteres incaedua ferro
silva comas, largae qua non opulentior umbrae
Argolicos inter saltusque educta Lycaeos
extulerat super astra caput: stat sacra senectae
numine, nec solos hominum transgressa veterno
95fertur avos, Nymphas etiam mutasse superstes
Faunorumque greges. Aderat miserabile luco
excidium: fugere ferae, nidosque tepentis
absiliunt - metus urget - aves; cadit ardua fagus,
Chaoniumque nemus brumaeque illaesa cupressus,
100procumbunt piceae, flammis alimenta supremis,
ornique iliceaeque trabes metuendaque suco
taxus et infandos belli potura cruores
fraxinus atque situ non expugnabile robur.
Hinc audax abies et odoro vulnere pinus
105scinditur, acclinant intonsa cacumina terrae
alnus amica fretis nec inhospita vitibus ulmus.
Dat gemitum tellus: non sic eversa feruntur
Ismara, cum fracto Boreas caput extulit antro,
non grassante noto citius nocturna peregit
110flamma nemus; linquunt flentes dilecta locorum
otia cana Pales Silvanusque arbiter umbrae
semideumque pecus, migrantibus adgemit illis
silva, nec amplexae dimittunt robora Nymphae.
ut cum possessas avidis victoribus arces
115dux raptare dedit, vix signa audita, nec urbem
invenias; ducunt sternuntque abiguntque feruntque
immodici, minor ille fragor, quo bella gerebant.
Iamque pari cumulo geminas hanc tristibus umbris,
ast illam superis aequus labor auxerat aras,
120cum signum luctus cornu grave mugit adunco
tibia, cui teneros suetum producere manis
lege Phrygum maesta. Pelopem monstrasse ferebant
exsequiale sacrum carmenque minoribus umbris
utile, quo geminis Niobe consumpta pharetris
125squalida bissenas Sipylon deduxerat urnas.
Portant inferias arsuraque fercula primi
Graiorum, titulisque pios testantur honores
gentis quisque suae; longo post tempore surgit
colla super iuvenum - numero dux legerat omni -
130ipse fero clamore torus. Cinxere Lycurgum
Lernaei proceres, genetricem mollior ambit
turba, nec Hypsipyle raro subit agmine; vallant
Inachidae memores, sustentant livida nati
bracchia et inventae concedunt plangere matri.
135Illic infaustos ut primum egressa penatis
Eurydice, nudo vocem de pectore rumpit
planctuque et longis praefata ululatibus infit:
"Non hoc Argolidum coetu circumdata matrum
speravi te, nate, sequi, nec talia demens
140fingebam votis annorum elementa tuorum,
nil saevum reputans; etenim his in finibus aevi
unde ego bella tibi Thebasque ignara timerem?
Cui superum nostro committere sanguine pugnas
dulce? Quis hoc armis vovit scelus? At tua nondum,
145Cadme, domus, nullus Tyrio grege plangitur infans.
Primitias egomet lacrimarum et caedis acerbae
ante tubas ferrumque tuli, dum deside cura
credo sinus fidos altricis et ubera mando.
Quidni ego? Narrabat servatum fraude parentem
150insontisque manus. en! quam ferale putemus
abiurasse sacrum et Lemni gentilibus unam
immunem furiis! haec illa est, creditis, ausa?
haec pietate potens solis abiecit in arvis
non regem dominumque, alienos - impia! - partus,
155hoc tantum, silvaeque infamis tramite liquit,
quem non anguis atrox - quid enim hac opus, ei mihi, leti
mole fuit? - tantum caeli violentior aura
impulsaeque noto frondes cassusque valeret
exanimare timor. Nec vos incessere luctu
160orba aveo, fixum matri immotumque manebat
hac altrice nefas; atquin et blandus ad illam,
nate, magis, solam nosse atque audire vocantem,
ignarusque mei: nulla ex te gaudia matri.
Illa tuos questus lacrimososque impia risus
165audiit et vocis decerpsit murmura primae.
illa tibi genetrix semper dum vita manebat,
nunc ego. Sed miserae mihi nec punire potestas
sic meritam! Quid dona, duces, quid inania fertis
iusta rogis? Illam - nil poscunt amplius umbrae -,
170illam, oro, cineri simul excisaeque parenti
reddite, quaeso, duces, per ego haec primordia belli,
cui peperi; sic aequa gemant mihi funera matres
Ogygiae". sternit crinis iteratque precando:
"Reddite, nec vero crudelem avidamque vocate
175sanguinis: occumbam pariter, dum vulnere iusto
exsaturata oculos, unum impellamur in ignem".
Talia vociferans alia de parte gementem
Hypsipylen - neque enim illa comas nec pectora servat -
agnovit longe, et socium indignata dolorem:
180"Hoc saltem, o proceres, tuque o, cui pignora nostri
proturbata tori, prohibete auferte supremis
invisam exsequiis. quid se funesta parenti
miscet et in nostris spectatur et ipsa ruinis?"
Cui luget complexa suos?" Dixitque repente
185concidit, abruptisque obmutuit ore querelis.
non secus ac, primo fraudatum lacte iuvencum,
cui trepidae vires et solus ab ubere sanguis
seu fera seu duras avexit pastor ad aras,
nunc vallem spoliata parens, nunc flumina questu,
190nunc armenta movet vacuosque interrogat agros;
tunc piget ire domum, maestoque novissima campo
exit et oppositas impasta avertitur herbas.
At genitor sceptrique decus cultusque Tonantis
inicit ipse rogis, tergoque et pectore fusam
195caesariem ferro minuit sectisque iacentis
obnubit tenuia ora comis, ac talia fletu
verba pio miscens: "Alio tibi, perfide, pacto,
Iuppiter, hunc crinem voti reus ante dicaram,
si pariter viridis nati libare dedisses
200ad tua templa genas, sed non ratus ore sacerdos,
damnataeque preces; ferat haec, quae dignior, umbra."
Iam face subiecta primis in frondibus ignis:
exclamat, labor insanos arcere parentes.
Stant iussi Danaum atque obtentis eminus armis
205prospectu visus interclusere nefasto.
Ditantur flammae; non umquam opulentior illic
ante cinis: crepitant gemmae, atque immane liquescit
argentum, et pictis exsudat vestibus aurum;
nec non Assyriis pinguescunt robora sucis
210pallentique croco, strident ardentia mella,
spumantesque mero paterae verguntur et atri
sanguinis et rapti gratissima cymbia lactis.
Tunc septem numero turmas, centenus ubique
surgit eques, versis ducunt insignibus ipsi
215Graiugenae reges, lustrantque ex more sinistro
orbe rogum et stantis inclinant pulvere flammas.
ter curvos egere sinus illisaque telis
tela sonant, quater horrendum pepulere fragorem
arma, quater mollem famularum bracchia planctum.
220Semianimas alter pecudes spirantiaque ignis
accipit armenta; hic luctus abolere novique
funeris auspicium vates, quamquam omina sentit
vera, iubet: dextri gyro et vibrantibus hastis
hac redeunt, raptumque suis libamen ab armis
225quisque iacit, seu frena libet seu cingula flammis
mergere seu iaculum summae seu cassidis umbram.
multa gemunt contra raucis concentibus agri,
et lituis aures circum pulsantur acutis.
terretur clamore nemus: sic Martia vellunt
230signa tubae, nondum ira calet, nec sanguine ferrum
irrubuit, primus bellorum comitur ore
vultus horrisono: stat adhuc incertus in alta
nube, quibus sese Mavors indulgeat armis.
Finis erat, lassusque putris iam Mulciber ibat
235in cineres; instant flammis multoque soporant
imbre rogum, posito donec cum sole labores
exhausti; seris vix cessit cura tenebris.
Roscida iam noviens caelo dimiserat astra
Lucifer et totidem Lunae praevenerat ignis
240mutato nocturnus equo, nec conscia fallit
sidera et alterno deprenditur unus in ortu;
mirum opus, accelerante manu, stat saxea moles,
templum ingens cineri, rerumque effictus in illa
ordo docet casus: fessis hic flumina monstrat
245Hypsipyle Danais, hic reptat flebilis infans,
hic iacet, extremum tumuli circum asperat orbem
squameus; exspectes morientis ab ore cruenta
sibila, marmorea sic volvitur anguis in hasta.
Iamque avidum pugnas visendi vulgus inermis
250fama vocat, cunctis arvis ac moenibus adsunt
exciti; illi etiam, quis belli incognitus horror,
quos effeta domi, quos prima reliquerat aetas,
conveniunt: non aut Ephyreo in litore tanta
umquam aut Oenomai fremuerunt agmina circo.
255Collibus incurvis viridique obsessa corona
vallis in amplexu nemorum sedet; hispida circum
stant iuga, et obiectus geminis umbonibus agger
campum exire vetat, longo quem tramite planum
gramineae frontes sinvataque caespite vivo
260mollia non subitis augent fastigia clivis.
illic conferti, iam sole rubentibus arvis,
bellatrix sedere cohors; ibi corpore mixto
metiri numerum vultusque habitusque suorum
dulce viris, tantique iuvat fiducia belli.
265centum ibi nigrantis, armenti robora, tauros
lenta mole trahunt; idem numerusque colorque
matribus et nondum lunatis fronte iuvencis.
Exin magnanimum series antiqua parentum
invehitur, miris in vultum animata figuris.
270Primus anhelantem duro Tirynthius angens
pectoris attritu sua frangit in ossa leonem.
Haud illum impavidi, quamuis et in aere suumque
Inachidae videre decus. Pater ordine iuncto
laevus harundineae recubans super aggere ripae
275cernitur emissaeque indulgens Inachus urnae.
Io post tergum, iam prona dolorque parentis,
spectat inocciduis stellatum visibus Argum.
Ast illam melior Phariis erexerat arvis
Iuppiter atque hospes iam tunc Aurora colebat.
280Tantalus inde parens, non qui fallentibus undis
imminet aut refugae sterilem rapit aëra silvae,
sed pius et magni vehitur conviva Tonantis.
Parte alia victor curru Neptunia tendit
lora Pelops, prensatque rotas auriga natantis
285Myrtilos et volucri iam iamque relinquitur axe.
Et gravis Acrisius speciesque horrenda Coroebi
et Danaë culpata sinus, et in amne reperto
tristis Amymone, parvoque Alcmena superbit
Hercule, tergemina crinem circumdata luna.
290iungunt discordis inimica in foedera dextras
Belidae fratres; sed vultu mitior astat
Aegyptus; Danai manifestum agnoscere ficto
ore notas pacisque malae noctisque futurae.
Mille dehinc species. Tandem satiata voluptas
295praestantisque viros vocat ad sua praemia virtus.
Primus sudor equis. dic inclita, Phoebe, regentum
nomina, dic ipsos; neque enim generosior umquam
alipedum collata acies, ceu praepete cursu
confligant densae volucres aut litore in uno
300Aeolus insanis statuat certamina ventis.
Ducitur ante omnis rutilae manifestus Arion
igne iubae. Neptunus equo, si certa priorum
fama, pater; primus teneris laesisse lupatis
ora et litoreo domitasse in pulvere fertur,
305verberibus parcens; etenim insatiatus eundi
ardor et hiberno par inconstantia ponto.
Saepe per Ionium Libycumque natantibus ire
interiunctus equis omnisque assuerat in oras
caeruleum deferre patrem; stupuere relicta
310nubila, certantes Eurique Notique sequuntur.
Nec minor in terris bella Eurysthea gerentem
Amphitryoniaden alto per gramina sulco
duxerat, illi etiam ferus indocilisque teneri.
Mox divum dono regis dignatus Adrasti
315imperia et multum mediis mansueverat annis.
Tunc rector genero Polynici indulget agendum
multa monens, ubi fervor equo, qua suetus ab arte
mulceri, ne saeva manus, ne liber habenis
impetus. "urge alios" inquit "stimulisque minisque;
320ille ibit, minus ipse voles". Sic ignea lora
cum daret et rapido Sol natum imponeret axi,
gaudentem lacrimans astra insidiosa docebat
nolentisque teri zonas mediamque polorum
temperiem: pius ille quidem et formidine cauta,
325sed iuvenem durae prohibebant discere Parcae.
Oebalios sublimis agit, spes proxima palmae,
Amphiaraus equos; tua furto lapsa propago,
Cyllare, dum Scythici diversus ad ostia Ponti
Castor Amyclaeas remo permutat habenas.
330Ipse habitu niveus, nivei dant colla iugales,
concolor est albis et cassis et infula cristis.
Quin et Thessalicis felix Admetus ab oris
vix sterilis compescit equas. Centaurica dicunt
semina: credo, adeo sexum indignantur, et omnis
335in viris adducta Venus; noctemque diemque
assimulant, maculis internigrantibus albae:
tantus uterque color, credi nec degener illo
de grege, Castaliae stupuit qui sibila cannae
laetus et audito contempsit Apolline pasci.
340Ecce et Iasonidae iuvenes, nova gloria matris
Hypsipyles, subiere iugo, quo vectus uterque,
nomen avo gentile Thoas atque omine dictus
Euneos Argoo. Geminis eadem omnia: vultus,
currus, equi, vestes, par et concordia votis,
345vincere vel solo cupiunt a fratre relinqui.
It Chromis Hippodamusque, alter satus Hercule magno,
alter ab Oenomao: dubites, uter effera presset
frena magis. Getici pecus hic Diomedis, at ille
Pisaei iuga patris habet, crudelibus ambo
350exuviis diroque imbuti sanguine currus.
metarum instar erant hinc nudo robore quercus,
olim omnis exuta comas, hinc saxeus umbo,
arbiter agricolis; finem iacet inter utrumque,
quale quater iaculo spatium, ter harundine vincas.
355Interea cantu Musarum nobile mulcens
concilium citharaeque manus insertus Apollo
Parnasi summo spectabat ab aethere terras;
orsa deum - nam saepe Iovem Phlegramque suique
anguis opus fratrumque pius cantarat honores -
360tunc aperit, quis fulmen agat, quis sidera ducat
spiritus, unde animi fluviis, quae pabula ventis,
quo fonte immensum vivat mare, quae via solis
praecipitet noctem, quae porrigat, imane tellus
an media et rursus mundo succincta latenti.
365Finis erat, differt avidas audire sorores,
dumque chelyn lauro textumque illustre coronae
subligat et picto discingit pectora limbo,
haud procul Herculeam Nemeen clamore reductus
aspicit atque illic ingens certaminis instar
370quadriiugi. Noscit cunctos, et forte propinquo
constiterant Admetus et Amphiaraus in arvo.
Tunc secum: "Quisnam iste duos, fidissima Phoebi
nomina, commisit deus in discrimina reges?
Ambo pii carique ambo; nequeam ipse priorem
375dicere. Peliacis hic cum famularer in arvis
- sic Iovis imperia et nigrae volvere Sorores -,
tura dabat famulo nec me sentire minorem
ausus; at hic tripodum comes et pius artis alumnus
aetheriae. Potior meritis tamen ille, sed huius
380extrema iam fila colu; datur ordo senectae
Admeto serumque mori; tibi nulla supersunt
gaudia, nam Thebae iuxta et tenebrosa vorago.
Scis miser, et nostrae pridem cecinere volucres".
Dixit, et os fletu paene inviolabile tinctus
385extemplo Nemeen radiante per aethera saltu
ocior et patrio venit igne suisque sagittis.
Ipse olim in terris, caelo vestigia durant,
claraque per Zephyros etiamnunc semita lucet.
Et iam sortitus Prothous versarat aena
390casside, iamque locus cuique est et liminis ordo.
Terrarum decora ampla viri, decora aequa iugales,
divum utrumque genus, stant uno margine clausi
spesque audaxque una metus et fiducia pallens.
Nil fixum cordi: pugnant exire paventque,
395concurrit summos animosum frigus in artus.
Qui dominis, idem ardor equis; face lumina surgunt,
ora sonant morsu, spumisque et sanguine ferrum
uritur, impulsi nequeunt obsistere postes
claustraque, compressae transfumat anhelitus irae.
400Stare adeo miserum est, pereunt vestigia mille
ante fugam, absentemque ferit gravis ungula campum.
Circumstant fidi, nexusque et torta iubarum
expediunt firmantque animos et plurima monstrant.
Insonuit contra Tyrrhenum murmur, et omnes
405exsilvere loco. Quae tantum carbasa ponto,
quae bello sic tela volant, quae nubila caelo?
Amnibus hibernis minor est, minor impetus igni,
tardius astra cadunt, glomerantur tardius imbres.
Tardius e summo decurrunt flumina monte.
410Emissos videre atque agnovere Pelasgi.
Et iam rapti oculis, iam caeco pulvere mixti
una in nube latent, vultusque umbrante tumultu
vix inter sese clamore et nomine noscunt.
Evolvere globum, et spatio quo quisque valebat
415diducti: delet sulcos iterata priores
orbita, nunc avidi prono iuga pectore tangunt,
nunc pugnante genu et pressis duplicantur habenis.
colla toris crinita tument, stantisque repectit
aura iubas, bibit albentis humus arida nimbos.
420Fit sonus immanisque pedum tenuisque rotarum.
Nulla manu requies, densis insibilat aër
verberibus; gelida non crebrior exsilit Arcto
grando, nec Oleniis manant tot cornibus imbres.
Senserat adductis alium praesagus Arion
425stare ducem loris, dirumque expaverat insons
Oedipodioniden; iam illinc a limine discors
iratusque oneri solito truculentior ardet.
Inachidae credunt accensum laudibus; ille
aurigam fugit, aurigae furiale minatur
430efferus, et campo dominum circumspicit omni.
Ante tamen cunctos sequitur longeque secundus
Amphiaraus agit, quem Thessalus aequat eundo
Admetus: iuxta gemini, nunc Euneos ante
et nunc ante Thoas, cedunt vincuntque, nec umquam
435ambitiosa pios collidit gloria fratres.
postremum discrimen erat Chromis asper et asper
Hippodamus, non arte rudes, sed mole tenentur
cornipedum; prior Hippodamus fert ora sequentum,
fert gemitus multaque umeros incenditur aura.
440speravit flexae circa compendia metae
interius ductis Phoebeius augur habenis
anticipasse viam; nec non et Thessalus heros
spe propiore calet, dum non cohibente magistro
spargitur in gyros dexterque exerrat Arion.
445iam prior Oeclides et iam non tertius ibat
Admetus, laxo cum *tandem ab orbe* reductus
aequoreus sonipes premit evaditque parumper
gavisos; subit astra fragor caelumque tremescit,
omniaque excusso patuere sedilia vulgo.
450Sed nec lora regit nec verbera pallidus audet
Labdacides: lassa veluti ratione magister
in fluctus, in saxa ruit nec iam amplius astra
respicit et victam proiecit casibus artem.
Rursus praecipites in recta ac devia campi
455obliquant tenduntque vias, iterum axibus axes
inflicti, radiisque rotae: pax nulla fidesque
bella geri ferro levius, bella horrida credas;
is furor in laudes, trepidant mortemque minantur,
multaque transuersis praestringitur ungula campis.
460Nec iam sufficiunt stimuli, non verbera, voce
nominibusque cient Pholoën Admetus et Irin
fumantemque Thoën, rapidum Danaëius augur
Ascheton increpitans meritumque vocabula Cygnum.
Audit et Herculeum Strymon Chromin, Euneon audit
465igneus Aëthion; tardumque Cydona lacessit
Hippodamus, variumque Thoas rogat ire Podarcen.
Solus Echionides errante silentia curru
maesta tenet trepidaque timet se voce fateri.
Vixdum coeptus equis labor, et iam pulvere quarto
470campum ineunt, iamque et tepidis sudoribus artus
effeti, et crassum rapit eiectatque vaporem
cornipedum flammata sitis, nec iam integer illis
impetus, et longi suspendunt ilia flatus.
Hic anceps Fortuna diu decernere primum
475ausa venit. Ruit, Haemonium dum fervidus instat
Admetum superare, Thoas, nec praetulit ullam
frater opem. velit ille quidem, sed Martius ante
obstitit Hippodamus mediasque immisit habenas.
Mox Chromis Hippodamum metae interioris ad orbem
480viribus Herculeis et toto robore patris
axe tenet prenso, luctantur abire iugales
nequiquam frenosque et colla rigentia tendunt.
Ut Siculas si quando rates tenet aestus et ingens
auster agit, medio stant vela tumentia ponto.
485Tunc ipsum fracto curru deturbat, et isset
ante Chromis; sed Thraces equi ut videre iacentem
Hippodamum, redit illa fames, iamiamque trementem
partiti furiis, ni frena ipsosque frementis
oblitus palmae retro Tirynthius heros
490torsisset victusque et collaudatus abisset.
At tibi promissos iamdudum Phoebus honores,
Amphiaraë, cupit. Tandem ratus apta favori
tempora pulverei venit in spatia horrida circi,
cum iam in fine viae, et summum victoria nutat;
495anguicomam monstri effigiem, saevissima visu
ora, movet sive ille Erebo seu finxit in actu
temporis, innumera certe formidine cultum
tollit in astra nefas. Non illud ianitor atrae
impavidus Lethes, non ipsae horrore sine alto
500Eumenides vidisse queant, turbasset euntis
Solis equos Martisque iugum. Nam flavus Arion
ut vidit, saliere iubae, atque erectus in armos
stat sociumque iugi comitesque utrimque laboris
secum alte suspendit equos. Ruit ilicet exsul
505Aonius nexusque diu per terga volutus
exuit; abripitur longe moderamine liber
currus; at hunc putri praeter tellure iacentem
Taenarii currus et Thessalus axis et heros
Lemnius obliqua, quantum vitare dabatur,
510transabiere fuga. Tandem caligine mersum
erigit accursu comitum caput aegraque tollit
membra solo, et socero redit haut speratus Adrasto.
Quis mortis, Thebane, locus, nisi dura negasset
Tisiphone, quantum poteras dimittere bellum!
515Te Thebe fraterque palam, te plangeret Argos,
te Nemea, tibi Lerna comas Larisaque supplex
poneret, Archemori maior colerere sepulcro.
Tum vero Oeclides, quamquam iam certa sequenti
praemia, cum vacuus domino praeiret Arion,
520ardet adhuc cupiens vel inanem vincere currum.
dat viris refovetque deus; volat ocior Euro,
ceu modo carceribus dimissus in arva solutis,
verberibusque iubas et terga lacessit habenis
increpitans Caerumque levem Cygnumque nivalem.
525nunc, saltem dum nemo prior, rapit igneus orbis
axis, et effusae longe sparguntur harenae.
dat gemitum tellus et iam tunc saeva minatur.
Forsitan et victo prior isset Arione Cygnus,
sed vetat aequoreus vinci pater: hinc vice iusta
530gloria mansit equo, cessit victoria vati.
Huic pretium palmae gemini cratera ferebant
Herculeum iuvenes: illum Tirynthius olim
ferre manu sola spumantemque ore supino
vertere, seu monstri victor seu Marte, solebat.
535Centauros habet arte truces aurumque figuris
terribile: hic mixta Lapitharum caede rotantur
saxa, faces aliique iterum crateres, ubique
ingentes morientum irae; tenet ipse furentem
Hylaeum et torta molitur robora barba.
540at tibi Maeonio fertur circumflua limbo
pro meritis, Admete, chlamys repetitaque multo
murice: Phrixei natat hic contemptor ephebus
aequoris et picta tralucet caerulus unda;
in latus ire manu mutaturusque videtur
545bracchia, nec siccum speres in stamine crinem;
contra autem frustra sedet anxia turre suprema
Sestias in speculis, moritur prope conscius ignis.
Has Adrastus opes dono victoribus ire
imperat; at generum famula solatur Achaea.
550Sollicitat tunc ampla viros ad praemia cursu
praeceleris: agile studium et tenuissima virtus,
pacis opus, cum sacra vocant, nec inutile bellis
subsidium, si dextra neget. Prior omnibus Idas,
nuper Olympiacis umbratus tempora ramis,
555prosilit; excipiunt plausu Pisaea iuventus
Eleaeque manus. sequitur Sicyonius Alcon,
et bis in Isthmiaca victor clamatus harena
Phaedimus, alipedumque fugam praegressus equorum
ante Dymas, sed tunc aevo tardante secutus.
560Multi et, quos varii tacet ignorantia vulgi,
hinc atque hinc subiere. sed Arcada Parthenopaeum
appellant densique cient vaga murmura circi.
Nota parens cursu; quis Maenaliae | Atalantes
nesciat egregium decus et vestigia cunctis
565indeprensa procis? Onerat celeberrima natum
mater, et ipse procul fama iam notus inermis
narratur cervas pedes inter aperta Lycaei
tollere et emissum cursu deprendere telum.
tandem exspectatus volucri super agmina saltu
570emicat et torto chlamydem diffibulat auro.
effulsere artus, membrorumque omnis apertast
laetitia, insignes umeri, nec pectora nudis
deteriora genis, latuitque in corpore vultus.
Ipse tamen formae laudem aspernatur et arcet
575mirantis; tunc Palladios non inscius haustus
incubuit pinguique cutem fuscatur olivo.
hoc Idas, hoc more Dymas aliique nitescunt.
Sic ubi tranquillo perlucent sidera ponto
vibraturque fretis caeli stellantis imago,
580omnia clara nitent, sed clarior omnia supra
Hesperos exercet radios, quantusque per altum
aethera, caeruleis tantus monstratur in undis.
Proximus et forma nec multum segnior Idas
cursibus atque aevo iuxta prior; attamen illi
585iam tenuem pingues florem induxere palaestrae,
deserpitque genis nec se lanugo fatetur
intonsae sub nube comae. tunc rite citatos
explorant acuuntque gradus, variasque per artes
exstimulant docto languentia membra tumultu:
590poplite nunc sidunt flexo, nunc lubrica forti
pectora collidunt plausu, nunc ignea tollunt
crura brevemque fugam necopino fine reponunt.
Ut ruit atque aequum submisit regula limen,
corripuere leves spatium campoque refulsit
595nuda cohors: volucres isdem modo tardius arvis
isse videntur equi; credas e plebe Cydonum
Parthorumque fuga totidem exsilvisse sagittas.
Non aliter, celeres Hyrcana per avia cervi
cum procul impasti fremitum accepere leonis
600sive putant, rapit attonitos fuga caeca metusque
congregat, et longum dant cornua mixta fragorem.
Effugit hic oculos rapida puer ocior aura
Maenalius, quem deinde gradu premit horridus Idas
inspiratque umero, flatuque et pectoris umbra
605terga premit. Post ambiguo discrimine tendunt
Phaedimus atque Dymas, illis celer imminet Alcon.
Flavus ab intonso pendebat vertice crinis
Arcados; hoc primis Triviae pascebat ab annis
munus et, Ogygio victor cum Marte redisset,
610nequiquam patriis audax promiserat aris.
Tunc liber nexu lateque in terga solutus
occursu Zephyri retro fugit et simul ipsum
impedit infestoque volans obtenditur Idae.
inde dolum iuvenis fraudique accommoda sensit
615tempora; iam finem iuxta, dum limina victor
Parthenopaeus init, correpto crine reductum
occupat, et longe primus ferit ostia portae.
Arcades arma fremunt, armis defendere regem,
ni raptum decus et meriti reddantur honores,
620contendunt totoque parant descendere circo.
Sunt et quis Idae placeat dolus. Ipse regesta
Parthenopaeus humo vultumque oculosque madentes
obruit, accessit lacrimarum gratia formae.
Pectora nunc maerens, nunc ora indigna cruento
625ungue secat meritamque comam, furit undique clamor
dissonus, ambiguumque senis cunctatur Adrasti
consilium. Tandem ipse refert: "Compescite litem,
o pueri! virtus iterum temptanda; sed ite
limite non uno, latus hoc conceditur Idae,
630tu diversa tene, fraus cursibus omnis abesto".
Audierant, dictoque manent. Mox numina supplex
adfatu tacito iuvenis Tegeaeus adorat:
"Diva potens nemorum, tibi enim hic, tibi crinis honori
debitus, eque tuo venit haec iniuria voto,
635si bene quid genetrix, si quid venatibus ipse
promerui, ne, quaeso, sinas hoc omine Thebas
ire nec Arcadiae tantum meruisse pudorem".
Auditum manifesta fides: vix campus euntem
sentit, et exilis plantis intervenit aër,
640raraque non fracto vestigia pulvere pendent.
irrumpit clamore fores, clamore recurrit
ante ducem prensaque fovet suspiria palma.
finiti cursus, operumque insignia praesto.
Arcas equum dono, clipeum gerit improbus Idas,
645cetera plebs Lyciis vadit contenta pharetris.
Tunc vocat, emisso si quis decernere disco
impiger et viris velit ostentare superbas.
It iussus Pterelas, et aenae lubrica massae
pondera vix toto curvatus corpore iuxta
650deicit; inspectant taciti expenduntque laborem
Inachidae. Mox turba ruunt, duo gentis Achaeae,
tres Ephyreiadae, Pisa satus unus, Acarnan
septimus; et plures agitabat gloria, ni se
arduus Hippomedon cavea stimulante tulisset
655in medios, lateque ferens sub pectore dextro
orbem alium: "Hunc potius, iuvenes, qui moenia saxis
frangere, qui Tyrias deiectum vaditis arces,
hunc rapite: ast illud cui non iaculabile dextrae
pondus?" et abreptum nullo conamine iecit
660in latus. Absistunt procul attonitique fatentur
cedere; vix unus Phlegyas acerque Menestheus
- hos etiam pudor et magni tenuere parentes -
promisere manum; concessit cetera pubes
sponte et adorato rediit ingloria disco.
665Qualis Bistoniis clipeus Mavortis in arvis
luce mala Pangaea ferit solemque refulgens
territat incussaque dei grave mugit ab hasta.
Pisaeus Phlegyas opus inchoat et simul omnes
abstulit in se oculos: ea viso corpore virtus
670promissa. Ac primum terra discumque manumque
asperat, excusso mox circum pulvere versat,
quod latus in digitos, mediae quod certius ulnae
conveniat, non artis egens: hic semper amori
ludus erat, patriae non tantum ubi laudis obiret
675sacra, sed alternis Alpheon utrimque solebat
metari ripis et, qua latissima distant,
non umquam merso transmittere flumina disco.
Ergo operum fidens non protinus horrida campi
iugera, sed caelo dextram metitur, humique
680pressus utroque genu collecto sanguine discum
ipse super sese rotat atque in nubila condit.
Ille citus sublime petit similisque cadenti
crescit in adversum, tandemque exhaustus ab alto
tardior in terram redit atque immergitur arvis.
685Sic cadit, attonitis quotiens avellitur astris,
Solis opaca soror; procul auxiliantia gentes
aera crepant frustraque timent, at Thessala victrix
ridet anhelantes audito carmine bigas.
collaudant Danai, sed non tibi molle tuenti,
690Hippomedon, maiorque manus speratur in aequo.
Atque illi extemplo, cui spes infringere dulce
immodicas, Fortuna venit. Quid numina contra
tendere fas homini? Spatium iam immane parabat,
iam cervix conversa, et iam latus omne redibat:
695excidit ante pedes elapsum pondus et ictus
destituit frustraque manum demisit inanem.
Ingemuere omnes, rarisque ea visa voluptas.
Inde ad conatus timida subit arte Menestheus
cautior, et multum te, Maia crete, rogato
700molis praevalidae castigat pulvere lapsus.
Illa manu magna et multo felicior exit,
nec partem exiguam circi transuecta quievit.
Fit sonus, et fixa signatur terra sagitta.
Tertius Hippomedon valida ad certamina tardos
705molitur gressus; namque illum corde sub alto
et casus Phlegyae monet et fortuna Menesthei.
erigit assuetum dextrae certamen, et alte
sustentans rigidumque latus fortesque lacertos
consulit ac vasto contorquet turbine, et ipse
710prosequitur. Fugit horrendo per inania saltu
iamque procul meminit dextrae servatque tenorem
discus, nec dubia iunctave Menesthea victum
transabiit meta: longe super aemula signa
consedit viridesque umeros et opaca theatri
715culmina ceu latae tremefecit mole ruinae:
quale vaporifera saxum Polyphemus ab Aetna
lucis egente manu tamen in vestigia puppis
auditae iuxtaque inimicum exegit Ulixen.
sic et Aloidae, cum iam calcaret Olympum
720desuper Ossa rigens, ipsa glaciale ferebant
Pelion et trepido sperabant iungere caelo.
Tum genitus Talao victori tigrin inanem
ire iubet, fulvo quae circumfusa nitebat
margine et extremos auro mansueverat unguis.
725Gnosiacos arcus habet et vaga tela Menestheus.
"At tibi" ait, "Phlegya, casu frustrante sinistro,
hunc, quondam nostri decus auxiliumque Pelasgi,
ferre damus, neque enim Hippomedon inviderit, ensem.
Nunc opus est animis: infestos tollite caestus
730comminus; haec bellis et ferro proxima virtus".
Constitit immanis cerni immanisque timeri
Argolicus Capaneus, ac dum nigrantia plumbo
tegmina cruda boum non mollior ipse lacertis
induitur: "Date tot iuvenum de milibus unum
735huc" ait, "atque utinam potius de stirpe veniret
aemulus Aonia, quem fas demittere leto,
nec mea crudelis civili sanguine virtus".
Obstipuere animi, fecitque silentia terror.
Tandem insperatus nuda de plebe Laconum
740prosilit Alcidamas, mirantur Dorica regum
agmina; sed socii fretum Polluce magistro
norant et sacras inter crevisse palaestras.
ipse deus posuitque manus et bracchia finxit
- materiae suadebat amor -; tunc saepe locavit
745comminus, et simili stantem miratus in ira
sustulit exsultans nudumque in pectora pressit.
Illum indignatur Capaneus ridetque vocantem
ut miserans, poscitque alium, tandemque coactus
restitit, et stimulis iam languida colla tumescunt.
750Fulmineas alte suspensi corpora plantis
erexere manus; tuto procul ora recessu
armorum in speculis, aditusque ad vulnera clusi.
Hic, quantum Tityos Stygiis consurgat ab arvis,
si torvae patiantur aves, tanta undique pandit
755membrorum spatia et tantis ferus ossibus exstat.
Hic paulo ante puer, sed enim maturius aevo
robur, et ingentes spondet tener impetus annos,
quem vinci haut quisquam saevo neque sanguine tingui
malit, at erecto timeat spectacula voto.
760Ut sese permensi oculis et uterque priorem
speravere locum, non protinus ira nec ictus:
alternus paulum timor et permixta furori
consilia, inclinant tantum contraria iactu
bracchia et explorant caestus hebetantque terendo.
765Doctior hic differt animum metuensque futuri
cunctatus vires dispensat: at ille nocendi
prodigus incautusque sui ruit omnis et ambas
consumit sine lege manus atque irrita frendit
insurgens seque ipse premit. Sed providus astu
770et patria vigil arte Lacon hos reicit ictus,
hos cavet; interdum nutu capitisque citati
integer obsequio, manibus nunc obvia tela
discutiens, instat gressu vultuque recedit:
saepe etiam iniustis collatum viribus hostem
775- is vigor ingenio, tanta experientia dextraest -
ultro audax animis instatque et obumbrat et alte
assilit. Ut praeceps cumulo salit unda minantes
in scopulos et fracta redit, sic ille furentem
circuit expugnans; levat ecce diuque minatur
780in latus inque oculos; illum rigida arma caventem
avocat ac manibus necopinum interserit ictum
callidus et mediam designat vulnere frontem:
iam cruor, et tepido signantur tempora rivo.
Nescit adhuc Capaneus subitumque per agmina murmur
785miratur; verum ut fessam super ora reduxit
forte manum et summo maculas in vellere vidit,
non leo, non iaculo tantum indignata recepto
tigris: agit toto cedentem fervidus arvo
praecipitatque retro iuvenem atque in terga supinat,
790dentibus horrendum stridens, geminatque rotatas
multiplicatque manus. Rapiunt conamina venti,
pars cadit in caestus; motu Spartanus acuto
mille cavet lapsas circum cava tempora mortes
auxilioque pedum, sed non tamen immemor artis
795adversus fugit et fugiens tamen ictibus obstat.
Et iam utrumque labor suspiriaque aegra fatigant.
tardius ille premit, nec iam hic obsistere velox,
defectique ambo genibus pariterque quierunt.
Sic ubi longa vagos lassarunt aequora nautas
800et signum de puppe datum, posuere parumper
bracchia: vix requies, iam vox citat altera remos.
ecce iterum immodice venientem eludit et exit
sponte ruens mersusque umeris: effunditur ille
in caput, assurgentem alio puer improbus ictu
805perculit eventuque impalluit ipse secundo.
Clamorem Inachidae, quantum non litora, tollunt,
non nemora. illum ab humo conantem ut vidit Adrastus
tollentemque manus et non toleranda parantem:
"Ite, oro, socii, furit, ite, opponite dextras,
810festinate, furit, palmamque et praemia ferte!
Non prius, effracto quam misceat ossa cerebro,
absistet, video, moriturum auferte Lacona."
Nec mora, prorumpit Tydeus, nec iussa recusat
Hippomedon; tunc vix ambo conatibus ambas
815restringunt cohibentque manus ac plurima suadent:
"Vincis, abi; pulchrum vitam donare minori.
Noster et hic bellique comes". Nil frangitur heros,
ramumque oblatumque manu thoraca repellit
vociferans: "Liceat! Non has ego pulvere crasso
820atque cruore genas, meruit quibus ista iuventa
semivir, infodiam mittamque informe sepulcro
corpus et Oebalio donem lugere magistro?"
Dicit; at hunc socii tumidum et vicisse negantem
avertunt, contra laudant insignis alumnum
825Taygeti longeque minas risere Lacones.
Iamdudum variae laudes et conscia virtus
Tydea magnanimum stimulis urgentibus angunt.
Ille quidem et disco bonus et contendere cursu,
nec caestu bellare minor, sed corde labores
830ante alios erat uncta pale. Sic otia Martis
degere et armiferas laxare assueverat iras
ingentes contra ille viros Acheloia circum
litora felicesque deo monstrante palaestras.
Ergo ubi luctandi iuvenis animosa citavit
835gloria, terrificos umeris Aetolus amictus
exuitur patriumque suem. Levat ardua contra
membra Cleonaeae stirpis iactator Agylleus,
Herculea nec mole minor, sic grandibus alte
insurgens umeris hominem super improbus exit.
840Sed non ille rigor patriumque in corpore robur:
luxuriant artus, effusaque sanguine laxo
membra natant; unde haec audax fiducia tantum
Oenidae superare parem. quamquam ipse videri
exiguus, gravia ossa tamen nodisque lacerti
845difficiles. Numquam hunc animum natura minori
corpore nec tantas ausa est includere vires.
Postquam oleo gavisa cutis, petit aequor uterque
procursu medium atque hausta vestitur harena.
Tum madidos artus alterno pulvere siccant,
850collaque demersere umeris et bracchia late
vara tenent. Iam tunc astu deducit in aequum
callidus et celsum procurvat Agyllea Tydeus,
submissus tergo et genibus vicinus harenae.
ille autem, Alpini veluti regina cupressus
855verticis urguenti cervicem inclinat in austro
vix sese radice tenens, terraeque propinquat,
iamdudum aetherias eadem reditura sub auras:
non secus ingentes artus praecelsus Agylleus
sponte premit parvumque gemens duplicatur in hostem,
860et iam alterna manus frontemque umerosque latusque
collaque pectoraque et vitantia crura lacessit.
Interdumque diu pendent per mutua fulti
bracchia, nunc saevi digitorum vincula frangunt.
Non sic ductores gemini gregis horrida tauri
865bella movent; medio coniunx stat candida prato
victorem exspectans, rumpunt obnixa furentes
pectora, subdit amor stimulos et vulnera sanat:
fulmineo sic dente sues, sic hispida turpes
proelia villosis ineunt complexibus ursi.
870Vis eadem Oenidae; nec sole aut pulvere fessa
membra labant, riget arta cutis durisque laborum
castigata toris. contra non integer ille
flatibus alternis aegroque effetus hiatu
exuit ingestas fluvio sudoris harenas
875ac furtim rapta sustentat pectora terra.
instat agens Tydeus fictumque in colla minatus
crura subit; coeptis non evaluere potiri
frustratae brevitate manus, venit arduus ille
desuper oppressumque ingentis mole ruinae
880condidit. Haud aliter collis scrutator Hiberi
cum subiit longeque diem vitamque reliquit,
si tremuit suspensus ager subitumque fragorem
rupta dedit tellus, latet intus monte soluto
obrutus, ac penitus fractum obtritumque cadaver
885indignantem animam propriis non reddidit astris.
Acrior hoc Tydeus, animisque et pectore suprast.
Nec mora, cum vinclis onerique elapsus iniquo
circuit errantem et tergo necopinus inhaeret,
mox latus et firmo celer implicat ilia nexu,
890poplitibus genua inde premens evadere nodos
nequiquam et lateri dextram insertare parantem
improbus, horrendum visu ac mirabile pondus,
sustulit. Herculeis pressum sic fama lacertis
terrigenam sudasse Libyn, cum fraude reperta
895raptus in excelsum, nec iam spes ulla cadendi,
nec licet extrema matrem contingere planta.
Fit sonus, et laetos attollunt agmina plausus.
Tunc alte librans inopinum sponte remisit
obliquumque dedit, procumbentemque secutus
900colla simul dextra, pedibus simul inguina vinxit.
Deficit obsessus soloque pudore repugnat.
Tandem pectus humi pronamque extensus in alvum
sternitur, ac longo maestus post tempore surgit,
turpia signata linquens vestigia terra.
905Palmam autem dextra laevaque nitentia dono
arma ferens Tydeus: "Quid si non sanguinis huius
partem haud exiguam - scitis - Dircaeus haberet
campus, ubi hae nuper Thebarum foedera plagae?
Haec simul ostentans quaesitaque praemia laudum
910dat sociis, sequitur neglectus Agyllea thorax.
Sunt et qui nudo subeant concurrere ferro.
iamque aderant instructi armis Epidaurius Agreus
et nondum fatis Dircaeus agentibus exsul.
Dux vetat Iasides: "Manet ingens copia leti,
915O iuvenes! Servate animos avidumque furorem
sanguinis adversi. tuque o, quem propter avita
iugera, dilectas cui desolavimus urbes,
ne, precor, ante aciem ius tantum casibus esse
fraternisque sinas - abigant hoc numina! - votis".
920Sic ait, atque ambos aurata casside ditat.
Tum generum, ne laudis egens, iubet ardua necti
tempora Thebarumque ingenti voce citari
victorem: dirae recinebant omina Parcae.
Ipsum etiam proprio certamina festa labore
925dignari et tumulo supremum hunc addere honorem
hortantur proceres ac, ne victoria desit
una ducum numero, fundat vel Lyctia cornu
tela rogant, tenui vel nubila transeat hasta.
Obsequitur gaudens, viridique ex aggere in aequum
930stipatus summis iuvenum descendit; at illi
pone leves portat pharetras et cornua iussus
armiger: ingentem iactu transmittere circum
eminus et dictae dare vulnera destinat orno.
Quis fluere occultis rerum neget omina causis?
935Fata patent homini, piget inservare, peritque
venturi praemissa fides: sic omina casum
fecimus, et vires hausit Fortuna nocendi.
Campum emensa brevi fatalis ab arbore tacta,
horrendum visu, per quas modo fugerat auras,
940venit harundo retro versumque a fine tenorem
pertulit, et notae iuxta ruit ora pharetrae.
Multa duces errore serunt: hi nubila et altos
occurrisse notos, adversi roboris ictu
tela repulsa alii. Penitus latet exitus ingens
945monstratumque - nefas! - uni remeabile bellum
et tristes domino spondebat harundo recursus.