1

I

Quīd mĭhĭ vōbīscum ēst, īnfēlīx cūră, lĭbēllī,

īngĕnĭō pĕrĭī ‖ quī mĭsĕr īpsĕ mĕō?

Cūr mŏdŏ dāmnātās rĕpĕtō, mĕă crīmĭnă, Mūsās?

Ān sĕmĕl ēst poēnām ‖ cōmmĕrŭīssĕ părūm?

Cārmĭnă fēcērūnt, ūt mē cōgnōscĕrĕ vēllēt5

ōmĭnĕ nōn faūstō ‖ fēmĭnă vīrquĕ mĕō:

cārmĭnă fēcērūnt, ūt mē mōrēsquĕ nŏtārēt

iām dēmī iūssā ‖ Caēsăr ăb Ārtĕ mĕōs.

Dēmĕ mĭhī stŭdĭūm, vītaē quŏquĕ crīmĭnă dēmēs;

āccēptūm rĕfĕrō ‖ vērsĭbŭs ēssĕ nŏcēns.10

Hōc prĕtĭūm cūraē vĭgĭlātōrūmquĕ lăbōrūm

cēpĭmŭs: īngĕnĭo ēst ‖ poēnă rĕpērtă mĕō.

Sī săpĕrēm, dōctās ōdīssēm iūrĕ sŏrōrēs,

nūmĭnă cūltōrī ‖ pērnĭcĭōsă sŭō.

Āt nūnc tāntă mĕō cŏmĕs ēst īnsānĭă mōrbō15

sāxă mălūm rĕfĕrō ‖ rūrsŭs ăd īstă pĕdēm:

scīlĭcĕt ūt vīctūs rĕpĕtīt glădĭātŏr hărēnām,

ēt rĕdĭt īn tŭmĭdās ‖ naūfrăgă pūppĭs ăquās.

Fōrsĭtăn ūt quōndām Teūthrāntĭă rēgnă tĕnēntī,

sīc mĭhĭ rēs ĕădēm ‖ vūlnŭs ŏpēmquĕ fĕrēt,20

Mūsăquĕ, quām mōvīt, mōtām quŏquĕ lēnĭĕt īrām:

ēxōrānt māgnōs ‖ cārmĭnă saēpĕ dĕōs.

Īpsĕ quŏque Aūsŏnĭās Caēsār mātrēsquĕ nŭrūsquĕ

cārmĭnă tūrrĭgĕraē ‖ dīcĕrĕ iūssĭt Ŏpī:

iūssĕrăt ēt Phoēbō dīcī, quō tēmpŏrĕ lūdōs25

fēcīt, quōs aētās ‖ āspĭcĭt ūnă sĕmēl.

Hīs prĕcŏr ēxēmplīs tŭă nūnc, mītīssĭmĕ Caēsār,

fīăt ăb īngĕnĭō ‖ mōllĭŏr īră mĕō.

Īllă quĭdēm iūsta ēst, nēc mē mĕrŭīssĕ nĕgābō:

nōn ădĕō nōstrō ‖ fūgĭt ăb ōrĕ pŭdōr.30

Sēd nĭsĭ pēccāssēm, quīd tū cōncēdĕrĕ pōssēs?

Mātĕrĭām vĕnĭaē ‖ sōrs tĭbĭ nōstră dĕdīt.

Sī, quŏtĭēns pēccānt hŏmĭnēs, sŭă fūlmĭnă mīttāt

Iūppĭtĕr, ēxĭgŭō ‖ tēmpŏre ĭnērmĭs ĕrīt;

nūnc ŭbĭ dētŏnŭīt strĕpĭtūque ēxtērrŭĭt ōrbēm,35

pūrūm dīscūssīs ‖ āĕră rēddĭt ăquīs.

Iūre ĭgĭtūr gĕnĭtōrquĕ dĕūm rēctōrquĕ vŏcātūr,

iūrĕ căpāx mūndūs ‖ nīl Iŏvĕ māiŭs hăbēt.

Tū quŏquĕ, cūm pătrĭaē rēctōr dīcārĕ pătērquĕ,

ūtĕrĕ mōrĕ dĕī ‖ nōmĕn hăbēntĭs ĭdēm.40

Īdquĕ făcīs, nēc tē quīsquām mŏdĕrātĭŭs ūmquām

īnpĕrĭī pŏtŭīt ‖ frēnă tĕnērĕ sŭī.

Tū vĕnĭām pārtī sŭpĕrātaē saēpĕ dĕdīstī,

nōn cōncēssūrūs ‖ quām tĭbĭ vīctŏr ĕrāt.

Dīvĭtĭīs ĕtĭām mūltōs ĕt hŏnōrĭbŭs aūctōs45

vīdī, quī tŭlĕrānt ‖ īn căpŭt ārmă tŭūm;

quaēquĕ dĭēs bēllūm, bēllī tĭbĭ sūstŭlĭt īrām,

pārsquĕ sĭmūl tēmplīs ‖ ūtrăquĕ dōnă tŭlīt;

ūtquĕ tŭūs gaūdēt mīlēs, quōd vīcĕrĭt hōstēm,

sīc vīctūm cūr sē ‖ gaūdĕăt, hōstĭs hăbēt.50

Caūsă mĕa ēst mĕlĭōr, quī nēc cōntrārĭă dīcōr

ārmă nĕc hōstīlēs ‖ ēssĕ sĕcūtŭs ŏpēs.

Pēr mărĕ, pēr tērrās, pēr tērtĭă nūmĭnă iūrō,

pēr tē praēsēntēm ‖ cōnspĭcŭūmquĕ dĕūm,

hūnc ănĭmūm fāvīssĕ tĭbī, vīr māxĭmĕ, mēquĕ,55

quā sōlā pŏtŭī, ‖ mēntĕ fŭīssĕ tŭūm.

Ōptāvī, pĕtĕrēs caēlēstĭă sīdĕră tārdē,

pārsquĕ fŭī tūrbaē ‖ pārvă prĕcāntĭs ĭdēm,

ēt pĭă tūră dĕdī prō tē, cūmque ōmnĭbŭs ūnūs

īpsĕ quŏque ādiūvī ‖ pūblĭcă vōtă mĕīs.60

Quīd rĕfĕrām lībrōs, īllōs quŏquĕ, crīmĭnă nōstră,

mīllĕ lŏcīs plēnōs ‖ nōmĭnĭs ēssĕ tŭī?

Īnspĭcĕ māiŭs ŏpūs, quŏd ădhūc sĭnĕ fīnĕ tĕnētūr,

īn nōn crēdēndōs ‖ cōrpŏră vērsă mŏdōs:

īnvĕnĭēs vēstrī praēcōnĭă nōmĭnĭs īllīc,65

īnvĕnĭēs ănĭmī ‖ pīgnŏră mūltă mĕī.

Nōn tŭă cārmĭnĭbūs māiōr fīt glōrĭă, nēc quō,

ūt māiōr fīāt, ‖ crēscĕrĕ pōssĭt, hăbēt.

Fāmă Iŏvī sŭpĕrēst: tămĕn hūnc sŭă fāctă rĕfērrī

ēt sē mātĕrĭām ‖ cārmĭnĭs ēssĕ iŭvāt,70

cūmquĕ Gĭgāntēī mĕmŏrāntūr proēlĭă bēllī,

crēdĭbĭle ēst laētūm ‖ laūdĭbŭs ēssĕ sŭīs.

Tē cĕlĕbrānt ălĭī, quāntō dĕcĕt ōrĕ, tŭāsquĕ

īngĕnĭō laūdēs ‖ ūbĕrĭōrĕ cănūnt:

sēd tămĕn, ūt fūsō taūrōrūm sānguĭnĕ cēntūm,75

sīc căpĭtūr mĭnĭmō ‖ tūrĭs hŏnōrĕ dĕūs.

Ā, fĕrŭs ēt nōbīs crūdēlĭŏr ōmnĭbŭs hōstīs,

dēlĭcĭās lēgīt ‖ quī tĭbĭ cūmquĕ mĕās,

cārmĭnă nē nōstrīs quaē tē vĕnĕrāntĭă lībrīs

iūdĭcĭō pōssīnt ‖ cāndĭdĭōrĕ lĕgī.80

Ēssĕ sĕd īrātō quīs tē mĭhĭ pōssĕt ămīcūs?

Vīx tūnc īpsĕ mĭhī ‖ nōn ĭnĭmīcŭs ĕrām.

Cūm coēpīt quāssātă dŏmūs sūbsīdĕrĕ, pārtēs

īn prōclīnātās ‖ ōmnĕ rĕcūmbĭt ŏnūs,

cūnctăquĕ fōrtūnā rīmām făcĭēntĕ dĕhīscūnt,85

īpsă sŭōque ĕădēm ‖ pōndĕrĕ trāctă rŭūnt.

Ērgo hŏmĭnūm quaēsītum ŏdĭūm mĭhĭ cārmĭnĕ, quōsquĕ

dēbŭĭt, ēst vūltūs ‖ tūrbă sĕcūtă tŭōs.

Āt, mĕmĭnī, vītāmquĕ mĕām mōrēsquĕ prŏbābās

īllō, quēm dĕdĕrās, ‖ praētĕrĕūntĭs ĕquō:90

quōd sī nōn prōdēst ĕt hŏnēstī glōrĭă nūllă

rēddĭtŭr, āt nūllūm ‖ crīmĕn ădēptŭs ĕrām.

Nēc mălĕ cōmmīssa ēst nōbīs fōrtūnă rĕōrūm

līsquĕ dĕcēm dĕcĭēns ‖ īnspĭcĭēndă vĭrīs.

Rēs quŏquĕ prīvātās stătŭī sĭnĕ crīmĭnĕ iūdēx,95

dēquĕ mĕā fāssa ēst ‖ pārs quŏquĕ vīctă fĭdē.

Mē mĭsĕrūm! Pŏtŭī, sī nōn ēxtrēmă nŏcērēnt,

iūdĭcĭō tūtūs ‖ nōn sĕmĕl ēssĕ tŭō.

ūltĭmă mē pērdūnt, īmōquĕ sŭb aēquŏrĕ mērgīt

īncŏlŭmēm tŏtĭēns ‖ ūnă prŏcēllă rătēm.100

Nēc mĭhĭ pārs nŏcŭīt dē gūrgĭtĕ pārvă, sĕd ōmnēs

prēssēre hōc flūctūs ‖ ōcĕănūsquĕ căpūt.

Cūr ălĭquīd vīdī? Cūr nōxĭă lūmĭnă fēcī?

Cūr īmprūdēntī ‖ cōgnĭtă cūlpă mĭhī?

Īnscĭŭs Āctaēōn vīdīt sĭnĕ vēstĕ Dĭānām:105

praēdă fŭīt cănĭbūs ‖ nōn mĭnŭs īllĕ sŭīs.

Scīlĭcĕt īn sŭpĕrīs ĕtĭām fōrtūnă lŭēnda ēst,

nēc vĕnĭām laēsō ‖ nūmĭnĕ cāsŭs hăbēt.

Īllā nōstră dĭē, quā mē mălŭs ābstŭlĭt ērrōr,

pārvă quĭdēm pĕrĭīt, ‖ sēd sĭnĕ lābĕ dŏmūs:110

sīc quŏquĕ pārvă tămēn, pătrĭō dīcātŭr ŭt aēvō

clāră nĕc ūllīūs ‖ nōbĭlĭtātĕ mĭnōr,

ēt nĕquĕ dīvĭtĭīs nēc paūpērtātĕ nŏtāndă,

ūndĕ sĭt īn neūtrūm ‖ cōnspĭcĭēndŭs ĕquēs.

Sīt quŏquĕ nōstră dŏmūs vēl cēnsū pārvă vĕl ōrtū,115

īngĕnĭō cērtē ‖ nōn lătĕt īllă mĕō:

quō vĭdĕār quāmvīs nĭmĭūm iŭvĕnālĭtĕr ūsūs,

grāndĕ tămēn tōtō ‖ nōmĕn ăb ōrbĕ fĕrō;

tūrbăquĕ dōctōrūm Nāsōnēm nōvĭt, ĕt aūdēt

nōn fāstīdītīs ‖ ādnŭmĕrārĕ vĭrīs.120

Cōrrŭĭt haēc ĭgĭtūr Mūsīs āccēptă, sŭb ūnō

sēd nōn ēxĭgŭō ‖ crīmĭnĕ lāpsă dŏmūs:

ātque ĕă sīc lāpsa ēst, ūt sūrgĕrĕ, sī mŏdŏ laēsī

ēmātūrŭĕrīt ‖ Caēsărĭs īră, quĕāt.

Cūiŭs ĭn ēvēntū poēnaē clēmēntĭă tānta ēst,125

vēnĕrĭt ūt nōstrō ‖ lēnĭŏr īllă mĕtū.

Vītă dăta ēst, cītrāquĕ nĕcēm tŭă cōnstĭtĭt īră,

ō prīncēps pārcē ‖ vīrĭbŭs ūsĕ tŭīs!

Īnsŭpĕr āccēdūnt, tē nōn ădĭmēntĕ, pătērnaē,

tāmquām vītă părūm ‖ mūnĕrĭs ēssĕt, ŏpēs.130

Nēc mĕă dēcrētō dāmnāstī fāctă sĕnātūs,

nēc mĕă sēlēctō ‖ iūdĭcĕ iūssă fŭga ēst.

Trīstĭbŭs īnvēctūs vērbīs (ĭtă prīncĭpĕ dīgnūm)

ūltŭs ĕs ōffēnsās, ‖ ūt dĕcĕt, īpsĕ tŭās.

Āddĕ quŏd ēdīctūm, quāmvīs īmmītĕ mĭnāxquĕ,135

āttămĕn īn poēnaē ‖ nōmĭnĕ lēnĕ fŭīt:

quīppĕ rĕlēgātūs, nōn ēxūl, dīcŏr ĭn īllō,

prīvăquĕ fōrtūnaē ‖ sūnt ĭbĭ vērbă mĕaē.

Nūllă quĭdēm sānō grăvĭōr mēntīsquĕ pŏtēntī

poēna ēst, quām tāntō ‖ dīsplĭcŭīssĕ vĭrō:140

sēd sŏlĕt īntērdūm fĭĕrī plācābĭlĕ nūmēn:

nūbĕ sŏlēt pūlsā ‖ cāndĭdŭs īrĕ dĭēs.

Vīdi ĕgŏ pāmpĭnĕīs ŏnĕrātām vītĭbŭs ūlmūm,

quaē fŭĕrāt saēvī ‖ fūlmĭnĕ tāctă Iŏvīs.

Īpsĕ lĭcēt spērārĕ vĕtēs, spērābĭmŭs ūsquĕ;145

hōc ūnūm fĭĕrī ‖ tē prŏhĭbēntĕ pŏtēst.

Spēs mĭhĭ māgnă sŭbīt, cūm tē, mītīssĭmĕ prīncēps,

spēs mĭhĭ, rēspĭcĭō ‖ cūm mĕă fāctă, cădīt.

Āc vĕlŭtī vēntīs ăgĭtāntĭbŭs āĕră nōn ēst

aēquālīs răbĭēs ‖ cōntĭnŭūsquĕ fŭrōr,150

sēd mŏdŏ sūbsīdūnt īntērmīssīquĕ sĭlēscūnt,

vīmquĕ pŭtēs īllōs ‖ dēpŏsŭīssĕ sŭām:

sīc ăbĕūnt rĕdĕūntquĕ mĕī vărĭāntquĕ tĭmōrēs,

ēt spēm plācāndī ‖ dāntquĕ nĕgāntquĕ tŭī.

Pēr sŭpĕrōs ĭgĭtūr, quī dānt tĭbĭ lōngă dăbūntquĕ155

tēmpŏră, Rōmānūm ‖ sī mŏdŏ nōmĕn ămānt;

pēr pătrĭām, quaē tē tūta ēt sēcūră părēnte ēst,

cūiŭs, ŭt īn pŏpŭlō, ‖ pārs ĕgŏ nūpĕr ĕrām;

sīc tĭbĭ, quēm sēmpēr fāctīs ănĭmōquĕ mĕrērīs,

rēddātūr grātaē ‖ dēbĭtŭs ūrbĭs ămōr;160

Līvĭă sīc tēcūm sŏcĭālēs cōmplĕăt ānnōs,

quaē, nĭsĭ tē, nūllō ‖ cōniŭgĕ dīgnă fŭīt,

quaē sī nōn ēssēt, caēlēbs tē vītă dĕcērēt,

nūllăquĕ, cuī pōssēs ‖ ēssĕ mărītŭs, ĕrāt;

sōspĭtĕ sīt tēcūm nātūs quŏquĕ sōspĕs, ĕt ōlīm165

īnpĕrĭūm rĕgăt hōc ‖ cūm sĕnĭōrĕ sĕnēx;

ūt făcĭūntquĕ tŭī, sīdūs iŭvĕnālĕ, nĕpōtēs,

pēr tŭă pērquĕ sŭī ‖ fāctă părēntĭs, ĕānt;

sīc ādsuētă tŭīs sēmpēr Vīctōrĭă cāstrīs

nūnc quŏquĕ sē praēstēt ‖ nōtăquĕ sīgnă pĕtāt,170

Aūsŏnĭūmquĕ dŭcēm sŏlĭtīs cīrcūmvŏlĕt ālīs,

pōnăt ĕt īn nĭtĭdā ‖ laūrĕă sērtă cŏmā,

pēr quēm bēllă gĕrīs, cūiūs nūnc cōrpŏrĕ pūgnās,

aūspĭcĭūm cuī dās ‖ grāndĕ dĕōsquĕ tŭōs,

dīmĭdĭōquĕ tŭī praēsēns ĕs ĕt āspĭcĭs ūrbēm,175

dīmĭdĭō prŏcŭl ēs ‖ saēvăquĕ bēllă gĕrīs;

hīc tĭbĭ sīc rĕdĕāt sŭpĕrātō vīctŏr ăb hōstĕ,

īnquĕ cŏrōnātīs ‖ fūlgĕăt āltŭs ĕquīs:

pārcĕ, prĕcōr, fūlmēnquĕ tŭūm, fĕră tēlă, rĕcōndĕ,

heū nĭmĭūm mĭsĕrō ‖ cōgnĭtă tēlă mĭhī!180

Pārcĕ, pătēr pătrĭaē, nēc nōmĭnĭs īnmĕmŏr hūiūs

ōlīm plācāndī ‖ spēm mĭhĭ tōllĕ tŭī.

Nōn prĕcŏr ūt rĕdĕām, quāmvīs māiōră pĕtītīs

crēdĭbĭle ēst māgnōs ‖ saēpĕ dĕdīssĕ dĕōs:

mītĭŭs ēxĭlĭūm sī dās prŏpĭūsquĕ rŏgāntī,185

pārs ĕrĭt ēx poēnā ‖ māgnă lĕvātă mĕā.

ūltĭmă pērpĕtĭōr mĕdĭōs ēiēctŭs ĭn hōstēs,

nēc quīsquām pătrĭā ‖ lōngĭŭs ēxŭl ăbēst.

Sōlŭs ăd ēgrēssūs mīssūs sēptēmplĭcĭs Hīstrī

Pārrhăsĭaē gĕlĭdō ‖ vīrgĭnĭs āxĕ prĕmōr.190

Iāzўgĕs ēt Cōlchī Tĕrĕtēăquĕ tūrbă Gĕtaēquĕ

Dānŭvĭī mĕdĭīs ‖ vīx prŏhĭbēntŭr ăquīs;

cūmque ălĭī caūsā tĭbĭ sīnt grăvĭōrĕ fŭgātī,

ūltĕrĭōr nūllī, ‖ quām mĭhĭ, tērră dăta ēst.

Lōngĭŭs hāc nĭhĭl ēst, nĭsĭ tāntūm frīgŭs ĕt hōstēs,195

ēt mărĭs ādstrīctō ‖ quaē cŏĭt ūndă gĕlū.

Hāctĕnŭs Eūxīnī pārs ēst Rōmānă Sĭnīstrī:

prōxĭmă Bāstārnaē ‖ Saūrŏmătaēquĕ tĕnēnt.

Haēc ēst Aūsŏnĭō sūb iūrĕ nŏvīssĭmă, vīxquĕ

haērĕt ĭn īnpĕrĭī ‖ mārgĭnĕ tērră tŭī.200

ūndĕ prĕcōr sūpplēx ūt nōs īn tūtă rĕlēgēs,

nē sīt cūm pătrĭā ‖ pāx quŏque ădēmptă mĭhī,

nē tĭmĕām gēntēs, quās nōn bĕnĕ sūmmŏvĕt Hīstēr,

nēvĕ tŭūs pōssīm ‖ cīvĭs ăb hōstĕ căpī.

Fās prŏhĭbēt Lătĭō quēmquām dē sānguĭnĕ nātūm205

Caēsărĭbūs sālvīs ‖ bārbără vīnclă pătī.

Pērdĭdĕrīnt cūm mē dŭŏ crīmĭnă, cārmĕn ĕt ērrōr,

āltĕrĭūs fāctī ‖ cūlpă sĭlēndă mĭhī:

nām nōn sūm tāntī, rĕnŏvem ūt tŭă vūlnĕră, Caēsār,

quēm nĭmĭō plūs ēst ‖ īndŏlŭīssĕ sĕmēl.210

Āltĕră pārs sŭpĕrēst, quā tūrpī cārmĭnĕ fāctūs

ārgŭŏr ōbscēnī ‖ dōctŏr ădūltĕrĭī.

Fās ērgo ēst ălĭquā caēlēstĭă pēctŏră fāllī,

ēt sūnt nōtĭtĭā ‖ mūltă mĭnōră tŭā;

ūtquĕ dĕōs caēlūmquĕ sĭmūl sūblīmĕ tŭēntī215

nōn văcăt ēxĭgŭīs ‖ rēbŭs ădēssĕ Iŏvī,

dē tē pēndēntēm sīc dūm cīrcūmspĭcĭs ōrbēm,

ēffŭgĭūnt cūrās ‖ īnfĕrĭōră tŭās.

Scīlĭcĕt īnpĕrĭī prīncēps stătĭōnĕ rĕlīctā

īnpărĭbūs lĕgĕrēs ‖ cārmĭnă fāctă mŏdīs?220

Nōn ĕă tē mōlēs Rōmānī nōmĭnĭs ūrgēt,

īnquĕ tŭīs ŭmĕrīs ‖ tām lĕvĕ fērtŭr ŏnūs,

lūsĭbŭs ūt pōssīs ādvērtĕrĕ nūmĕn ĭnēptīs,

ēxcŭtĭāsque ŏcŭlīs ‖ ōtĭă nōstră tŭīs.

Nūnc tĭbĭ Pānnŏnĭa ēst, nūnc Īllўrĭs ōră dŏmāndă,225

Raētĭcă nūnc praēbēnt ‖ Thrācĭăque ārmă mĕtūm,

nūnc pĕtĭt Ārmĕnĭūs pācēm, nūnc pōrrĭgĭt ārcūs

Pārthŭs ĕquēs tĭmĭdā ‖ cāptăquĕ sīgnă mănū,

nūnc tē prōlĕ tŭā iŭvĕnēm Gērmānĭă sēntīt,

bēllăquĕ prō māgnō ‖ Caēsărĕ Caēsăr ŏbīt.230

Dēnĭque, ŭt īn tāntō, quāntūm nōn ēxtĭtĭt ūmquām,

cōrpŏrĕ pārs nūlla ēst, ‖ quaē lăbĕt, īnpĕrĭī,

ūrbs quŏquĕ te ēt lēgūm lāssāt tūtēlă tŭārūm

ēt mōrūm, sĭmĭlēs ‖ quōs cŭpĭs ēssĕ tŭīs.

Nōn tĭbĭ cōntīngūnt, quaē gēntĭbŭs ōtĭă praēstās,235

bēllăquĕ cūm mūltīs ‖ īnrĕquĭētă gĕrīs.

Mīrĕr ĭn hōc ĭgĭtūr tāntārūm pōndĕrĕ rērūm

tē nūmquām nōstrōs ‖ ēvōlvīssĕ iŏcōs?

Āt sī, quōd māllēm, văcŭūm tĭbĭ fōrtĕ fŭīssēt,

nūllūm lēgīssēs ‖ crīmĕn ĭn Ārtĕ mĕā.240

Īllă quĭdēm fătĕōr frōntīs nōn ēssĕ sĕvēraē

scrīptă, nĕc ā tāntō ‖ prīncĭpĕ dīgnă lĕgī:

nōn tămĕn īdcīrcō lēgūm cōntrārĭă iūssīs

sūnt ĕă Rōmānās ‖ ērŭdĭūntquĕ nŭrūs.

Nēvĕ, quĭbūs scrībām, pōssīs dŭbĭtārĕ, lĭbēllōs,245

quāttŭŏr hōs vērsūs ‖ ē trĭbŭs ūnŭs hăbēt:

"ēstĕ prŏcūl, vīttaē tĕnŭēs, īnsīgnĕ pŭdōrīs,

quaēquĕ tĕgīs mĕdĭōs ‖ īnstĭtă lōngă pĕdēs!

Nīl nĭsĭ lēgĭtĭmūm cōncēssăquĕ fūrtă cănēmūs,

īnquĕ mĕō nūllūm ‖ cārmĭnĕ crīmĕn ĕrīt."250

Ēcquĭd ăb hāc ōmnēs rĭgĭdē sūmmōvĭmŭs Ārtĕ,

quās stŏlă cōntīngī ‖ vīttăquĕ sūmptă vĕtāt?

"Āt mātrōnă pŏtēst ălĭēnīs ārtĭbŭs ūtī,

quōquĕ trăhāt, quāmvīs ‖ nōn dŏcĕātŭr, hăbēt."

Nīl ĭgĭtūr mātrōnă lĕgāt, quĭă cārmĭne ăb ōmnī255

ād dēlīnquēndūm ‖ dōctĭŏr ēssĕ pŏtēst.

Quōdcūmque āttĭgĕrīt sīqua ēst stŭdĭōsă sĭnīstrī,

ād vĭtĭūm mōrēs ‖ īnstrŭĕt īndĕ sŭōs.

Sūmpsĕrĭt Ānnālēs (nĭhĭl ēst hīrsūtĭŭs īllīs)

fāctă sĭt ūndĕ părēns ‖ Īlĭă, nēmpĕ lĕgēt.260

Sūmpsĕrĭt "Aēnĕădūm gĕnĕtrīx" ŭbĭ prīmă, rĕquīrēt,

Aēnĕădūm gĕnĕtrīx ‖ ūndĕ sĭt ālmă Vĕnūs.

Pērsĕquăr īnfĕrĭūs, mŏdŏ sī lĭcĕt ōrdĭnĕ fērrī,

pōssĕ nŏcēre ănĭmīs ‖ cārmĭnĭs ōmnĕ gĕnūs.

Nōn tămĕn īdcīrcō crīmēn lĭbĕr ōmnĭs hăbēbīt:265

nīl prōdēst, quōd nōn ‖ laēdĕrĕ pōssĭt ĭdēm.

Īgnĕ quĭd ūtĭlĭūs? Sīquīs tămĕn ūrĕrĕ tēctă

cōmpărăt, aūdācēs ‖ īnstrŭĭt īgnĕ mănūs.

Ērĭpĭt īntērdūm, mŏdŏ dāt mĕdĭcīnă sălūtēm,

quaēquĕ iŭvēt, mōnstrāt, ‖ quaēquĕ sĭt hērbă nŏcēns.270

Ēt lātro ēt caūtūs praēcīngĭtŭr ēnsĕ vĭātōr

īllĕ sĕd īnsĭdĭās, ‖ hīc sĭbĭ pōrtăt ŏpēm.

Dīscĭtŭr īnnŏcŭās ŭt ăgāt fācūndĭă caūsās:

prōtĕgĭt haēc sōntēs, ‖ īnmĕrĭtōsquĕ prĕmīt.

Sīc ĭgĭtūr cārmēn, rēctā sī mēntĕ lĕgātūr,275

cōnstābīt nūllī ‖ pōssĕ nŏcērĕ mĕūm.

"Āt quāsdām vĭtĭō." Quīcūmque hōc cōncĭpĭt, ērrāt,

ēt nĭmĭūm scrīptīs ‖ ārrŏgăt īllĕ mĕīs.

ūt tămĕn hōc fătĕār, lūdī quŏquĕ sēmĭnă praēbēnt

nēquĭtĭaē: tōllī ‖ tōtă thĕātră iŭbē:280

pēccāndī caūsām mūltīs quām saēpĕ dĕdērūnt,

Mārtĭă cūm dūrūm ‖ stērnĭt hărēnă sŏlūm.

Tōllātūr Cīrcūs; nōn tūtă lĭcēntĭă Cīrci ēst:

hīc sĕdĕt īgnōtō ‖ iūnctă pŭēllă vĭrō.

Cūm quaēdām spătĭēntŭr ĭn hōc, ŭt ămātŏr ĕōdēm285

cōnvĕnĭāt, quārē ‖ pōrtĭcŭs ūllă pătēt?

Quīs lŏcŭs ēst tēmplīs aūgūstĭŏr? Haēc quŏquĕ vītēt,

īn cūlpām sīqua ēst ‖ īngĕnĭōsă sŭām.

Cūm stĕtĕrīt Iŏvĭs aēdĕ, Iŏvīs sūccūrrĕt ĭn aēdĕ

quām mūltās mātrēs ‖ fēcĕrĭt īllĕ dĕūs.290

Prōxĭma ădōrāntī Iūnōnīs tēmplă sŭbībīt,

paēlĭcĭbūs mūltīs ‖ hānc dŏlŭīssĕ dĕām.

Pāllădĕ cōnspēctā, nātūm dē crīmĭnĕ vīrgŏ

sūstŭlĕrīt quārē, ‖ quaērĕt, Ĕrīchthŏnĭūm.

Vēnĕrĭt īn māgnī tēmplūm, tŭă mūnĕră, Mārtīs,295

stāt Vĕnŭs Ūltōrī ‖ iūnctă, vĭr āntĕ fŏrēs.

Īsĭdĭs aēdĕ sĕdēns, cūr hānc Sātūrnĭă, quaērēt,

ēgĕrĭt Īŏnĭō ‖ Bōsphŏrĭōquĕ mărī?

Īn Vĕnĕrem Ānchīsēs, īn Lūnām Lātmĭŭs hērōs,

īn Cĕrĕrem Īăsĭōn, ‖ quī rĕfĕrātŭr, ĕrīt.300

Ōmnĭă pērvērsās pōssūnt cōrrūmpĕrĕ mēntēs

stānt tămĕn īllă sŭīs ‖ ōmnĭă tūtă lŏcīs.

Ēt prŏcŭl ā scrīptā sōlīs mĕrĕtrīcĭbŭs Ārtĕ

sūmmŏvĕt īngĕnŭās ‖ pāgĭnă prīmă mănūs.

Quaēcūmque ērūpīt, quā nōn sĭnĭt īrĕ săcērdōs,305

prōtĭnŭs huīc dēmptī ‖ crīmĭnĭs īpsă rĕa ēst.

Nēc tămĕn ēst făcĭnūs vērsūs ēvōlvĕrĕ mōllīs,

mūltă lĭcēt cāstaē ‖ nōn făcĭēndă lĕgānt.

Saēpĕ sŭpērcĭlĭī nūdās mātrōnă sĕvērī

ēt Vĕnĕrīs stāntīs ‖ ād gĕnŭs ōmnĕ vĭdēt.310

Cōrpŏră Vēstālēs ŏcŭlī mĕrĕtrīcĭă cērnūnt,

nēc dŏmĭnō poēnaē ‖ rēs ĕă caūsă fŭīt.

āt cūr īn nōstrā nĭmĭa ēst lāscīvĭă Mūsā,

cūrvĕ mĕūs cuīquām ‖ suādĕt ămārĕ lĭbēr?

Nīl nĭsĭ pēccātūm mănĭfēstăquĕ cūlpă fătēnda ēst:315

paēnĭtĕt īngĕnĭī ‖ iūdĭcĭīquĕ mĕī.

Cūr nōn Ārgŏlĭcīs pŏtĭūs quaē cōncĭdĭt ārmīs

vēxāta ēst ĭtĕrūm ‖ cārmĭnĕ Trōiă mĕō?

Cūr tăcŭī Thēbās ēt vūlnĕră mūtŭă frātrūm,

ēt sēptēm pōrtās, ‖ sūb dŭcĕ quāmquĕ sŭō?320

Nēc mĭhĭ mātĕrĭām bēllātrīx Rōmă nĕgābāt,

ēt pĭŭs ēst pătrĭaē ‖ fāctă rĕfērrĕ lăbōr.

Dēnĭquĕ cūm mĕrĭtīs īnplēvĕrĭs ōmnĭă, Caēsār,

pārs mĭhĭ dē mūltīs ‖ ūnă cănēndă fŭīt,

ūtquĕ trăhūnt ŏcŭlōs rādiāntĭă lūmĭnă sōlīs,325

trāxīssēnt ănĭmūm ‖ sīc tŭă fāctă mĕūm.

Ārgŭŏr īmmĕrĭtō. Tĕnŭīs mĭhĭ cāmpŭs ărātūr:

īllŭd ĕrāt māgnaē ‖ fērtĭlĭtātĭs ŏpūs.

Nōn ĭdĕō dēbēt pĕlăgō sē crēdĕrĕ, sīquă

aūdĕt ĭn ēxĭgŭō ‖ lūdĕrĕ cūmbă lăcū.330

Fōrsăn (ĕt hōc dŭbĭtēm) nŭmĕrīs lĕvĭōrĭbŭs āptūs

sīm sătĭs, īn pārvōs ‖ sūffĭcĭāmquĕ mŏdōs:

āt sī mē iŭbĕās dŏmĭtōs Iŏvĭs īgnĕ Gĭgāntās

dīcĕrĕ, cōnāntēm ‖ dēbĭlĭtābĭt ŏnūs.

Dīvĭtĭs īngĕnĭi ēst īnmānĭă Caēsărĭs āctă335

cōndĕrĕ, mātĕrĭā ‖ nē sŭpĕrētŭr ŏpūs.

Ēt tămĕn aūsŭs ĕrām. Sēd dētrāctārĕ vĭdēbār,

quōdquĕ nĕfās, dāmnō ‖ vīrĭbŭs ēssĕ tŭīs.

Ād lĕvĕ rūrsŭs ŏpūs, iŭvĕnālĭă cārmĭnă, vēnī,

ēt fālsō mōvī ‖ pēctŭs ămōrĕ mĕūm.340

Nōn ĕquĭdēm vēllēm: sēd mē mĕă fātă trăhēbānt,

īnquĕ mĕās poēnās ‖ īngĕnĭōsŭs ĕrām.

Ēt mĭhĭ, quōd dĭdĭcī! Cūr mē dŏcŭērĕ părēntēs,

līttĕrăque ēst ŏcŭlōs ‖ ūllă mŏrātă mĕōs?

Haēc tĭbĭ me īnvīsūm lāscīvĭă fēcĭt, ŏb Ārtēs,345

quīs rătŭs ēs vĕtĭtōs ‖ sōllĭcĭtārĕ tŏrōs.

Sēd nĕquĕ mē nūptaē dĭdĭcērūnt fūrtă măgīstrō,

quōdquĕ părūm nōvīt, ‖ nēmŏ dŏcērĕ pŏtēst.

Sīc ĕgŏ dēlĭcĭās ēt mōllĭă cārmĭnă fēcī,

strīnxĕrĭt ūt nōmēn ‖ fābŭlă nūllă mĕūm.350

Nēc quīsquam ēst ădĕō mĕdĭā dē plēbĕ mărītūs,

ūt dŭbĭūs vĭtĭō ‖ sīt pătĕr īllĕ mĕō.

Crēdĕ mĭhī, dīstānt mōrēs ā cārmĭnĕ nōstrō

(vītă vĕrēcūnda ēst, ‖ Mūsă iŏcōsă mĕă)

māgnăquĕ pārs mēndāx ŏpĕrum ēst ēt fīctă mĕōrūm:355

plūs sĭbĭ pērmīsīt ‖ cōmpŏsĭtōrĕ sŭō.

Nēc lĭbĕr īndĭcĭum ēst ănĭmī, sĕd hŏnēstă vŏlūntās:

plūrĭmă mūlcēndīs ‖ aūrĭbŭs āptă fĕrēs.

Āccĭŭs ēssĕt ătrōx, cōnvīvă Tĕrēntĭŭs ēssēt,

ēssēnt pūgnācēs ‖ quī fĕră bēllă cănūnt.360

Dēnĭquĕ cōmpŏsŭī tĕnĕrōs nōn sōlŭs ămōrēs:

cōmpŏsĭtō poēnās ‖ sōlŭs ămōrĕ dĕdī.

Quīd, nĭsĭ cūm mūltō Vĕnĕrēm cōnfūndĕrĕ vīnō,

praēcēpīt lўrĭcī ‖ Tēĭă Mūsă sĕnīs?

Lēsbĭă quīd dŏcŭīt Sāpphō, nĭsi ămārĕ, pŭēllās?365

Tūtă tămēn Sāpphō, ‖ tūtŭs ĕt īllĕ fŭīt.

Nēc tĭbĭ, Bāttĭădē, nŏcŭīt, quōd saēpĕ lĕgēntī

dēlĭcĭās vērsū ‖ fāssŭs ĕs īpsĕ tŭās.

Fābŭlă iūcūndī nūlla ēst sĭne ămōrĕ Mĕnāndrī,

ēt sŏlĕt hīc pŭĕrīs ‖ vīrgĭnĭbūsquĕ lĕgī.370

Īlĭăs īpsă quĭd ēst ălĭūd, nĭsi ădūltĕră, dē quā

īntĕr ămātōrēm ‖ pūgnă vĭrūmquĕ fŭīt?

Quīd prĭŭs ēst īllī flāmmā Brīsēĭdŏs, ūtquĕ

fēcĕrĭt īrātōs ‖ rāptă pŭēllă dŭcēs?

Aūt quĭd Ŏdŷssēa ēst, nĭsĭ fēmĭnă prōptĕr ămōrēm,375

dūm vĭr ăbēst, mūltīs ‖ ūnă pĕtītă prŏcīs?

Quīs, nĭsĭ Maēŏnĭdēs, Vĕnĕrēm Mārtēmquĕ lĭgātōs

nārrăt ĭn ōbscēnō ‖ cōrpŏră prēnsă tŏrō?

ūndĕ nĭsi īndĭcĭō māgnī scīrēmŭs Hŏmērī

hōspĭtĭs īgnĕ dŭās ‖ īncălŭīssĕ dĕās?380

Ōmnĕ gĕnūs scrīptī grăvĭtātĕ trăgoēdĭă vīncīt:

haēc quŏquĕ mātĕrĭām ‖ sēmpĕr ămōrĭs hăbēt.

Nūmquĭd ĭn Hīppŏlўtō, nĭsĭ caēcaē flāmmă nŏvērcaē?

Nōbĭlĭs ēst Cănăcē ‖ frātrĭs ămōrĕ sŭī.

Quīd? Nōn Tāntălĭdēs ăgĭtāntĕ Cŭpīdĭnĕ cūrrūs385

Pīsaēām Phrўgĭīs ‖ vēxĭt ĕbūrnŭs ĕquīs?

Tīngĕrĕt ūt fērrūm nātōrūm sānguĭnĕ mātēr,

cōncĭtŭs ā laēsō ‖ fēcĭt ămōrĕ dŏlōr.

Fēcĭt ămōr sŭbĭtās vŏlŭcrēs cūm paēlĭcĕ rēgēm,

quaēquĕ sŭūm lūgēt ‖ nūnc quŏquĕ mātĕr Ĭtŷn.390

Sī nōn Āĕrŏpēn frātēr scĕlĕrātŭs ămāssēt,

āvērsōs Sōlīs ‖ nōn lĕgĕrēmŭs ĕquōs.

Īnpĭă nēc trăgĭcōs tĕtĭgīssēt Scŷllă cŏtūrnōs,

nī pătrĭūm crīnēm ‖ dēsĕcŭīssĕt ămōr.

Quī lĕgĭs Ēlēctrān ĕt ĕgēntēm mēntĭs Ŏrēstēn,395

Aēgīsthī crīmēn ‖ Tŷndărĭdōsquĕ lĕgīs.

Nām quīd dē tĕtrĭcō rĕfĕrām dŏmĭtōrĕ Chĭmaēraē,

quēm lētō fāllāx ‖ hōspĭtă paēnĕ dĕdīt?

Quīd lŏquăr Hērmĭŏnēn, quīd tē, Schoēnēĭă vīrgŏ,

tēquĕ, Mўcēnaēō ‖ Phoēbăs ămātă dŭcī?400

Quīd Dănăēn Dănăēsquĕ nŭrūm mātrēmquĕ Lўaēī

Haēmŏnăque ēt nōctēs ‖ cuī cŏĭērĕ dŭaē?

Quīd Pĕlĭaē gĕnĕrūm, quīd Thēsĕă, quīvĕ Pĕlāsgūm

Īlĭăcām tĕtĭgīt ‖ dē rătĕ prīmŭs hŭmūm?

Hūc Ĭŏlē Pŷrrhīquĕ părēns, hūc Hērcŭlĭs ūxōr,405

hūc āccēdăt Hўlās ‖ Īlĭăcūsquĕ pŭēr.

Tēmpŏrĕ dēfĭcĭār, trăgĭcōs sī pērsĕquăr īgnēs,

vīxquĕ mĕūs căpĭēt ‖ nōmĭnă nūdă lĭbēr.

Ēst ĕt ĭn ōbscēnōs cōmmīxtă trăgoēdĭă rīsūs,

mūltăquĕ praētĕrĭtī ‖ vērbă pŭdōrĭs hăbēt.410

Nēc nŏcĕt aūctōrī, mōllēm quī fēcĭt Ăchīllēm,

īnfrēgīssĕ sŭīs ‖ fōrtĭă fāctă mŏdīs.

Iūnxĭt Ărīstīdēs Mīlēsĭă crīmĭnă sēcūm,

pūlsŭs Ărīstīdēs ‖ nēc tămĕn ūrbĕ sŭa ēst.

Nēc quī dēscrīpsīt cōrrūmpī sēmĭnă mātrūm,415

Eūbĭŭs, īnpūraē ‖ cōndĭtŏr hīstŏrĭaē,

nēc quī cōmpŏsŭīt nūpēr Sўbărītĭcă, fūgīt,

nēc quī cōncŭbĭtūs ‖ nōn tăcŭērĕ sŭōs.

Sūntque ĕă dōctōrūm mŏnŭmēntīs mīxtă vĭrōrūm,

mūnĕrĭbūsquĕ dŭcūm ‖ pūblĭcă fāctă pătēnt.420

Nēvĕ pĕrēgrīnīs tāntūm dēfēndăr ăb ārmīs,

ēt Rōmānŭs hăbēt ‖ mūltă iŏcōsă lĭbēr.

ūtquĕ sŭō Mārtēm cĕcĭnīt grăvĭs Ēnnĭŭs ōrĕ,

Ēnnĭŭs īngĕnĭō ‖ māxĭmŭs, ārtĕ rŭdīs:

ēxplĭcăt ūt caūsās răpĭdī Lūcrētĭŭs īgnīs,425

cāsūrūmquĕ trĭplēx ‖ vātĭcĭnātŭr ŏpūs:

sīc sŭă lāscīvō cāntāta ēst saēpĕ Cătūllō

fēmĭnă, cuī fālsūm ‖ Lēsbĭă nōmĕn ĕrāt;

nēc cōntēntŭs ĕā, mūltōs vūlgāvĭt ămōrēs,

īn quĭbŭs īpsĕ sŭūm ‖ fāssŭs ădūltĕrĭum ēst.430

Pār fŭĭt ēxĭgŭī sĭmĭlīsquĕ lĭcēntĭă Cālvī,

dētēxīt vărĭīs ‖ quī sŭă fūrtă mŏdīs.

Cīnnă quŏque hīs cŏmĕs ēst, Cīnnāquĕ prŏcācĭŏr Ānsēr,

ēt lĕvĕ Cōrnĭfĭcī ‖ pārquĕ Cătōnĭs ŏpūs.

Quīd rĕfĕrām Tĭcĭdaē, quīd Mēmmī cārmĕn, ăpūd quōs435

rēbŭs ădēst nōmēn ‖ nōmĭnĭbūsquĕ pŭdōr,

ēt quōrūm lībrīs mŏdŏ dīssĭmŭlātă Pĕrīlla ēst,

nōmĭnĕ nūnc lĕgĭtūr ‖ dīctă, Mĕtēllĕ, tŭō?

Īs quŏquĕ, Phāsĭăcās Ārgōn quī dūxĭt ĭn ūndās,

nōn pŏtŭīt Vĕnĕrīs ‖ fūrtă tăcērĕ sŭaē.440

Nēc mĭnŭs Hōrtēnsī, nēc sūnt mĭnŭs īmprŏbă Sērvī

cārmĭnă. Quīs dŭbĭtēt ‖ nōmĭnă tāntă sĕquī?

Vērtĭt Ărīstīdēn Sīsēnnă, nĕc ōbfŭĭt īllī,

hīstŏrĭaē tūrpīs ‖ īnsĕrŭīssĕ iŏcōs.

Nōn fŭĭt ōpprŏbrĭō cĕlĕbrāssĕ Lўcōrĭdă Gāllō,445

sēd līnguām nĭmĭō ‖ nōn tĕnŭīssĕ mĕrō.

Crēdĕrĕ iūrāntī dūrūm pŭtăt ēssĕ Tĭbūllūs,

sīc ĕtĭām dē sē ‖ quōd nĕgĕt īllă vĭrō:

fāllĕrĕ cūstōdēs īdēm dŏcŭīssĕ fătētūr,

sēquĕ sŭā mĭsĕrūm ‖ nūnc ăĭt ārtĕ prĕmī.450

Saēpĕ, vĕlūt gēmmām dŏmĭnaē sīgnūmvĕ prŏbārēt,

pēr caūsām mĕmĭnīt ‖ sē tĕtĭgīssĕ mănūm,

ūtquĕ rĕfērt, dĭgĭtīs saēpe ēst nūtūquĕ lŏcūtūs,

ēt tăcĭtām mēnsaē ‖ dūxĭt ĭn ōrbĕ nŏtām

ēt quĭbŭs ē sūcīs ăbĕāt dē cōrpŏrĕ līvōr,455

īnprēssō fĭĕrī ‖ quī sŏlĕt ōrĕ, dŏcēt:

dēnĭque ăb īncaūtō nĭmĭūm pĕtĭt īllĕ mărītō,

sē quŏque ŭtī sērvēt, ‖ pēccĕt ŭt īllă mĭnūs.

Scīt, cuī lātrētūr, cūm sōlŭs ŏbāmbŭlĕt, īpsās

cuī tŏtĭēns claūsās ‖ ēxscrĕĕt āntĕ fŏrēs,460

mūltăquĕ dāt fūrtī tālīs praēcēptă dŏcētquĕ

quā nūptaē pōssīnt ‖ fāllĕre ăb ārtĕ vĭrōs.

Nōn fŭĭt hōc īllī fraūdī, lĕgĭtūrquĕ Tĭbūllūs

ēt plăcĕt, ēt iām tē ‖ prīncĭpĕ nōtŭs ĕrāt.

Īnvĕnĭēs ĕădēm blāndī praēcēptă Prŏpērtī:465

dēstrīctūs mĭnĭmā ‖ nēc tămĕn īllĕ nŏta ēst.

Hīs ĕgŏ sūccēssī, quŏnĭām praēstāntĭă cāndōr

nōmĭnă vīvōrūm ‖ dīssĭmŭlārĕ iŭbēt.

Nōn tĭmŭī, fătĕōr, nē, quā tŏt ĭērĕ cărīnaē,

naūfrăgă sērvātīs ‖ ōmnĭbŭs ūnă fŏrēt.470

Sūnt ălĭīs scrīptaē, quĭbŭs ālĕă lūdĭtŭr, ārtēs

(hōc ēst ād nōstrōs ‖ nōn lĕvĕ crīmĕn ăvōs)

quīd vāleānt tālī, quō pōssīs plūrĭmă iāctū

fīgĕrĕ, dāmnōsōs ‖ ēffŭgĭāsvĕ cănēs,

tēssĕră quōs hăbĕāt nŭmĕrōs, dīstāntĕ vŏcātō475

mīttĕrĕ quō dĕcĕāt, ‖ quō dărĕ mīssă mŏdō,

dīscŏlŏr ūt rēctō grāssētūr līmĭtĕ mīlēs,

cūm mĕdĭūs gĕmĭnō ‖ cālcŭlŭs hōstĕ pĕrīt,

ūt bēllārĕ sĕquēns scĭăt ēt rĕvŏcārĕ prĭōrēm,

nēc tūtō fŭgĭēns ‖ īncŏmĭtātŭs ĕāt;480

pārvă sĭt ūt tērnīs īnstrūctă tăbēllă lăpīllīs,

īn quā vīcīsse ēst ‖ cōntĭnŭāssĕ sŭōs;

quīque ălĭī lūsūs (nĕque ĕnīm nūnc pērsĕquăr ōmnēs)

pērdĕrĕ, rēm cārām, ‖ tēmpŏră nōstră sŏlēnt.

Ēccĕ cănīt fōrmās ălĭūs iāctūsquĕ pĭlārūm,485

hīc ārtēm nāndī ‖ praēcĭpĭt, īllĕ trŏchī,

cōmpŏsĭta ēst ălĭīs fūcāndī cūră cŏlōrīs;

hīc ĕpŭlīs lēgēs ‖ hōspĭtĭōquĕ dĕdīt

āltĕr hŭmūm, dē quā fīngāntūr pōcŭlă, mōnstrāt,

quaēquĕ, dŏcēt, lĭquĭdō ‖ tēstă sĭt āptă mĕrō.490

Tālĭă lūdūntūr fūmōsō mēnsĕ Dĕcēmbrī,

quaē dāmnō nūllī ‖ cōmpŏsŭīssĕ fŭīt.

Hīs ĕgŏ dēcēptūs nōn trīstĭă cārmĭnă fēcī,

sēd trīstīs nōstrōs ‖ poēnă sĕcūtă iŏcōs.

Dēnĭquĕ nēc vĭdĕō tōt dē scrībēntĭbŭs ūnūm,495

quēm sŭă pērdĭdĕrīt ‖ Mūsă, rĕpērtŭs ĕgŏ.

Quīd, sī scrīpsīssēm mīmōs ōbscēnă iŏcāntēs,

quī sēmpēr vĕtĭtī ‖ crīmĕn ămōrĭs hăbēnt:

īn quĭbŭs āssĭdŭē cūltūs prōcēdĭt ădūltēr,

vērbăquĕ dāt stūltō ‖ cāllĭdă nūptă vĭrō?500

Nūbĭlĭs hōs vīrgō mātrōnăquĕ vīrquĕ pŭērquĕ

spēctăt, ĕt ēx māgnā ‖ pārtĕ sĕnātŭs ădēst.

Nēc sătĭs īncēstīs tĕmĕrārī vōcĭbŭs aūrēs;

ādsuēscūnt ŏcŭlī ‖ mūltă pŭdēndă pătī:

cūmquĕ fĕfēllĭt ămāns ălĭquā nŏvĭtātĕ mărītūm505

plaūdĭtŭr ēt māgnō ‖ pālmă făvōrĕ dătūr;

quōquĕ mĭnūs prōdēst, scaēna ēst lūcrōsă pŏētaē,

tāntăquĕ nōn pārvō ‖ crīmĭnă praētŏr ĕmīt.

Īnspĭcĕ lūdōrūm sūmptūs, Aūgūstĕ, tŭōrūm:

ēmptă tĭbī māgnō ‖ tālĭă mūltă lĕgēs.510

Haēc tū spēctāstī spēctāndăquĕ saēpĕ dĕdīstī

māiēstās ădĕō ‖ cōmĭs ŭbīquĕ tŭa ēst

lūmĭnĭbūsquĕ tŭīs, tōtūs quĭbŭs ūtĭtŭr ōrbīs,

scaēnĭcă vīdīstī ‖ lēntŭs ădūltĕrĭă.

Scrībĕrĕ sī fās ēst ĭmĭtāntēs tūrpĭă mīmōs,515

mātĕrĭaē mĭnŏr ēst ‖ dēbĭtă poēnă mĕaē.

Ān gĕnŭs hōc scrīptī făcĭūnt sŭă pūlpĭtă tūtūm,

quōdquĕ lĭcēt, mīmīs ‖ scaēnă lĭcērĕ dĕdīt?

Ēt mĕă sūnt pŏpŭlō sāltātă pŏēmătă saēpĕ,

saēpe ŏcŭlōs ĕtĭām ‖ dētĭnŭērĕ tŭōs.520

Scīlĭcĕt īn dŏmĭbūs nōstrīs ūt prīscă vĭrōrūm

ārtĭfĭcīs fūlgēnt ‖ cōrpŏră pīctă mănū,

sīc quaē cōncŭbĭtūs vărĭōs Vĕnĕrīsquĕ fĭgūrās

ēxprĭmăt, ēst ălĭquō ‖ pārvă tăbēllă lŏcō:

ūtquĕ sĕdēt vūltū fāssūs Tĕlămōnĭŭs īrām,525

īnque ŏcŭlīs făcĭnūs ‖ bārbără mātĕr hăbēt,

sīc mădĭdōs sīccāt dĭgĭtīs Vĕnŭs ūdă căpīllōs,

ēt mŏdŏ mātērnīs ‖ tēctă vĭdētŭr ăquīs.

Bēllă sŏnānt ălĭī tēlīs īnstrūctă crŭēntīs,

pārsquĕ tŭī gĕnĕrīs, ‖ pārs tŭă fāctă cănūnt.530

Īnvĭdă mē spătĭō nātūră cŏērcŭĭt ārtō,

īngĕnĭō vīrēs ‖ ēxĭgŭāsquĕ dĕdīt

ēt tămĕn īllĕ tŭaē fēlīx Aēnēĭdŏs aūctōr

cōntŭlĭt īn Tўrĭōs ‖ ārmă vĭrūmquĕ tŏrōs,

nēc lĕgĭtūr pārs ūllă măgīs dē cōrpŏrĕ tōtō,535

quām nōn lēgĭtĭmō ‖ foēdĕrĕ iūnctŭs ămōr.

Phŷllĭdĭs hīc īdēm tĕnĕraēque Ămărŷllĭdĭs īgnēs

būcŏlĭcīs iŭvĕnīs ‖ lūsĕrăt āntĕ mŏdīs.

Nōs quŏquĕ iām prīdēm scrīptō pēccāvĭmŭs īstō:

sūpplĭcĭūm pătĭtūr ‖ nōn nŏvă cūlpă nŏvūm;540

cārmĭnăque ēdĭdĕrām, cūm tē dēlīctă nŏtāntēm

praētĕrĭīt tŏtĭēns ‖ īnrĕprĕhēnsŭs ĕquēs.

Ērgō quaē iŭvĕnīs mĭhĭ nōn nŏcĭtūră pŭtāvī

scrīptă părūm prūdēns, ‖ nūnc nŏcŭērĕ sĕnī.

Sēră rĕdūndāvīt vĕtĕrīs vīndīctă lĭbēllī,545

dīstăt ĕt ā mĕrĭtī ‖ tēmpŏrĕ poēnă sŭī.

Nē tămĕn ōmnĕ mĕūm crēdās ŏpŭs ēssĕ rĕmīssūm,

saēpĕ dĕdī nōstraē ‖ grāndĭă vēlă rătī.

Sēx ĕgŏ Fāstōrūm scrīpsī tŏtĭdēmquĕ lĭbēllōs,

cūmquĕ sŭō fīnēm ‖ mēnsĕ vŏlūmĕn hăbēt,550

īdquĕ tŭō nūpēr scrīptūm sūb nōmĭnĕ, Caēsār,

ēt tĭbĭ sācrātūm ‖ sōrs mĕă rūpĭt ŏpūs;

ēt dĕdĭmūs trăgĭcīs scrīptūm rēgālĕ cŏtūrnīs,

quaēquĕ grăvīs dēbēt ‖ vērbă cŏtūrnŭs hăbēt;

dīctăquĕ sūnt nōbīs, quāmvīs mănŭs ūltĭmă coēptīs555

dēfŭĭt, īn făcĭēs ‖ cōrpŏră vērsă nŏvās.

Ātque ŭtĭnām rĕvŏcēs ănĭmūm paūlīspĕr ăb īrā,

ēt văcŭō iŭbĕās ‖ hīnc tĭbĭ paūcă lĕgī,

paūcă, quĭbūs prīmā sūrgēns ăb ŏrīgĭnĕ mūndī

īn tŭă dēdūxī ‖ tēmpŏră, Caēsăr, ŏpūs:560

āspĭcĭēs, quāntūm dĕdĕrīs mĭhĭ pēctŏrĭs īpsĕ,

quōquĕ făvōre ănĭmī ‖ tēquĕ tŭōsquĕ cănām.

Nōn ĕgŏ mōrdācī dēstrīnxī cārmĭnĕ quēmquām,

nēc mĕŭs ūllīūs ‖ crīmĭnă vērsŭs hăbēt.

Cāndĭdŭs ā sălĭbūs sūffūsīs fēllĕ rĕfūgī:565

nūllă vĕnēnātō ‖ līttĕră mīxtă iŏco ēst.

Īntēr tōt pŏpŭlī, tōt scrīptīs, mīlĭă nōstrī,

quēm mĕă Cāllĭŏpē ‖ laēsĕrĭt, ūnŭs ĕrō.

Nōn ĭgĭtūr nōstrīs ūllūm gaūdērĕ Quĭrītēm

aūgŭrŏr, āt mūltōs ‖ īndŏlŭīssĕ mălīs;570

nēc mĭhĭ crēdĭbĭle ēst, quēmquam īnsūltāssĕ iăcēntī,

grātĭă cāndōrī ‖ sī quă rĕlātă mĕo ēst

hīs, prĕcŏr, ātque ălĭīs pōssīnt tŭă nūmĭnă flēctī,

ō pătĕr, ō pătrĭaē ‖ cūră sălūsquĕ tŭaē!

Nōn ŭt ĭn Aūsŏnĭām rĕdĕām, nĭsĭ fōrsĭtăn ōlīm,575

cūm lōngō poēnaē ‖ tēmpŏrĕ vīctŭs ĕrīs;

tūtĭŭs ēxĭlĭūm paūlōquĕ quĭētĭŭs ōrō,

ūt pār dēlīctō ‖ sīt mĕă poēnă sŭō.

I

Quid mihi vobiscum est, infelix cura, libelli,

ingenio perii qui miser ipse meo?

Cur modo damnatas repeto, mea crimina, Musas?

An semel est poenam commeruisse parum?

5Carmina fecerunt, ut me cognoscere vellet

omine non fausto femina virque meo:

carmina fecerunt, ut me moresque notaret

iam demi iussa Caesar ab Arte meos.

Deme mihi studium, vitae quoque crimina demes;

10acceptum refero versibus esse nocens.

Hoc pretium curae vigilatorumque laborum

cepimus: ingenio est poena reperta meo.

Si saperem, doctas odissem iure sorores,

numina cultori perniciosa suo.

15At nunc (tanta meo comes est insania morbo)

saxa malum refero rursus ad ista pedem:

scilicet ut victus repetit gladiator harenam,

et redit in tumidas naufraga puppis aquas.

Forsitan ut quondam Teuthrantia regna tenenti,

20sic mihi res eadem vulnus opemque feret,

Musaque, quam movit, motam quoque leniet iram:

exorant magnos carmina saepe deos.

Ipse quoque Ausonias Caesar matresque nurusque

carmina turrigerae dicere iussit Opi:

25iusserat et Phoebo dici, quo tempore ludos

fecit, quos aetas aspicit una semel.

His precor exemplis tua nunc, mitissime Caesar,

fiat ab ingenio mollior ira meo.

Illa quidem iusta est, nec me meruisse negabo:

30non adeo nostro fugit ab ore pudor.

Sed nisi peccassem, quid tu concedere posses?

Materiam veniae sors tibi nostra dedit.

Si, quotiens peccant homines, sua fulmina mittat

Iuppiter, exiguo tempore inermis erit;

35nunc ubi detonuit strepituque exterruit orbem,

purum discussis aëra reddit aquis.

Iure igitur genitorque deum rectorque vocatur,

iure capax mundus nil Iove maius habet.

Tu quoque, cum patriae rector dicare paterque,

40utere more dei nomen habentis idem.

Idque facis, nec te quisquam moderatius umquam

inperii potuit frena tenere sui.

Tu veniam parti superatae saepe dedisti,

non concessurus quam tibi victor erat.

45Divitiis etiam multos et honoribus auctos

vidi, qui tulerant in caput arma tuum;

quaeque dies bellum, belli tibi sustulit iram,

parsque simul templis utraque dona tulit;

utque tuus gaudet miles, quod vicerit hostem,

50sic victum cur se gaudeat, hostis habet.

Causa mea est melior, qui nec contraria dicor

arma nec hostiles esse secutus opes.

Per mare, per terras, per tertia numina iuro,

per te praesentem conspicuumque deum,

55hunc animum favisse tibi, vir maxime, meque,

qua sola potui, mente fuisse tuum.

Optavi, peteres caelestia sidera tarde,

parsque fui turbae parva precantis idem,

et pia tura dedi pro te, cumque omnibus unus

60ipse quoque adiuvi publica vota meis.

Quid referam libros, illos quoque, crimina nostra,

mille locis plenos nominis esse tui?

Inspice maius opus, quod adhuc sine fine tenetur,

in non credendos corpora versa modos:

65invenies vestri praeconia nominis illic,

invenies animi pignora multa mei.

Non tua carminibus maior fit gloria, nec quo,

ut maior fiat, crescere possit, habet.

Fama Iovi superest: tamen hunc sua facta referri

70et se materiam carminis esse iuvat,

cumque Gigantei memorantur proelia belli,

credibile est laetum laudibus esse suis.

Te celebrant alii, quanto decet ore, tuasque

ingenio laudes uberiore canunt:

75sed tamen, ut fuso taurorum sanguine centum,

sic capitur minimo turis honore deus.

A, ferus et nobis crudelior omnibus hostis,

delicias legit qui tibi cumque meas,

carmina ne nostris quae te venerantia libris

80iudicio possint candidiore legi.

Esse sed irato quis te mihi posset amicus?

Vix tunc ipse mihi non inimicus eram.

Cum coepit quassata domus subsidere, partes

in proclinatas omne recumbit onus,

85cunctaque fortuna rimam faciente dehiscunt,

ipsa suoque eadem pondere tracta ruunt.

Ergo hominum quaesitum odium mihi carmine, quosque

debuit, est vultus turba secuta tuos.

At, memini, vitamque meam moresque probabas

90illo, quem dederas, praetereuntis equo:

quod si non prodest et honesti gloria nulla

redditur, at nullum crimen adeptus eram.

Nec male commissa est nobis fortuna reorum

lisque decem deciens inspicienda viris.

95Res quoque privatas statui sine crimine iudex,

deque mea fassa est pars quoque victa fide.

Me miserum! Potui, si non extrema nocerent,

iudicio tutus non semel esse tuo.

ultima me perdunt, imoque sub aequore mergit

100incolumem totiens una procella ratem.

Nec mihi pars nocuit de gurgite parva, sed omnes

pressere hoc fluctus oceanusque caput.

Cur aliquid vidi? Cur noxia lumina feci?

Cur imprudenti cognita culpa mihi?

105Inscius Actaeon vidit sine veste Dianam:

praeda fuit canibus non minus ille suis.

Scilicet in superis etiam fortuna luenda est,

nec veniam laeso numine casus habet.

Illa nostra die, qua me malus abstulit error,

110parva quidem periit, sed sine labe domus:

sic quoque parva tamen, patrio dicatur ut aevo

clara nec ullius nobilitate minor,

et neque divitiis nec paupertate notanda,

unde sit in neutrum conspiciendus eques.

115Sit quoque nostra domus vel censu parva vel ortu,

ingenio certe non latet illa meo:

quo videar quamuis nimium iuvenaliter usus,

grande tamen toto nomen ab orbe fero;

turbaque doctorum Nasonem novit, et audet

120non fastiditis adnumerare viris.

Corruit haec igitur Musis accepta, sub uno

sed non exiguo crimine lapsa domus:

atque ea sic lapsa est, ut surgere, si modo laesi

ematuruerit Caesaris ira, queat.

125Cuius in eventu poenae clementia tanta est,

venerit ut nostro lenior illa metu.

Vita data est, citraque necem tua constitit ira,

o princeps parce viribus use tuis!

Insuper accedunt, te non adimente, paternae,

130tamquam vita parum muneris esset, opes.

Nec mea decreto damnasti facta senatus,

nec mea selecto iudice iussa fuga est.

Tristibus invectus verbis (ita principe dignum)

ultus es offensas, ut decet, ipse tuas.

135Adde quod edictum, quamuis immite minaxque,

attamen in poenae nomine lene fuit:

quippe relegatus, non exul, dicor in illo,

privaque fortunae sunt ibi verba meae.

Nulla quidem sano gravior mentisque potenti

140poena est, quam tanto displicuisse viro:

sed solet interdum fieri placabile numen:

nube solet pulsa candidus ire dies.

Vidi ego pampineis oneratam vitibus ulmum,

quae fuerat saevi fulmine tacta Iovis.

145Ipse licet sperare vetes, sperabimus usque;

hoc unum fieri te prohibente potest.

Spes mihi magna subit, cum te, mitissime princeps,

spes mihi, respicio cum mea facta, cadit.

Ac veluti ventis agitantibus aëra non est

150aequalis rabies continuusque furor,

sed modo subsidunt intermissique silescunt,

vimque putes illos deposuisse suam:

sic abeunt redeuntque mei variantque timores,

et spem placandi dantque negantque tui.

155Per superos igitur, qui dant tibi longa dabuntque

tempora, Romanum si modo nomen amant;

per patriam, quae te tuta et secura parente est,

cuius, ut in populo, pars ego nuper eram;

sic tibi, quem semper factis animoque mereris,

160reddatur gratae debitus urbis amor;

Livia sic tecum sociales compleat annos,

quae, nisi te, nullo coniuge digna fuit,

quae si non esset, caelebs te vita deceret,

nullaque, cui posses esse maritus, erat;

165sospite sit tecum natus quoque sospes, et olim

inperium regat hoc cum seniore senex;

ut faciuntque tui, sidus iuvenale, nepotes,

per tua perque sui facta parentis, eant;

sic adsueta tuis semper Victoria castris

170nunc quoque se praestet notaque signa petat,

Ausoniumque ducem solitis circumuolet alis,

ponat et in nitida laurea serta coma,

per quem bella geris, cuius nunc corpore pugnas,

auspicium cui das grande deosque tuos,

175dimidioque tui praesens es et aspicis urbem,

dimidio procul es saevaque bella geris;

hic tibi sic redeat superato victor ab hoste,

inque coronatis fulgeat altus equis:

parce, precor, fulmenque tuum, fera tela, reconde,

180heu nimium misero cognita tela mihi!

Parce, pater patriae, nec nominis inmemor huius

olim placandi spem mihi tolle tui.

Non precor ut redeam, quamuis maiora petitis

credibile est magnos saepe dedisse deos:

185mitius exilium si das propiusque roganti,

pars erit ex poena magna levata mea.

ultima perpetior medios eiectus in hostes,

nec quisquam patria longius exul abest.

Solus ad egressus missus septemplicis Histri

190Parrhasiae gelido virginis axe premor.

Iazyges et Colchi Tereteaque turba Getaeque

Danvvii mediis vix prohibentur aquis;

cumque alii causa tibi sint graviore fugati,

ulterior nulli, quam mihi, terra data est.

195Longius hac nihil est, nisi tantum frigus et hostes,

et maris adstricto quae coit unda gelu.

Hactenus Euxini pars est Romana Sinistri:

proxima Bastarnae Sauromataeque tenent.

Haec est Ausonio sub iure novissima, vixque

200haeret in inperii margine terra tui.

unde precor supplex ut nos in tuta releges,

ne sit cum patria pax quoque adempta mihi,

ne timeam gentes, quas non bene summovet Hister,

neve tuus possim civis ab hoste capi.

205Fas prohibet Latio quemquam de sanguine natum

Caesaribus salvis barbara vincla pati.

Perdiderint cum me duo crimina, carmen et error,

alterius facti culpa silenda mihi:

nam non sum tanti, renovem ut tua vulnera, Caesar,

210quem nimio plus est indoluisse semel.

Altera pars superest, qua turpi carmine factus

arguor obsceni doctor adulterii.

Fas ergo est aliqua caelestia pectora falli,

et sunt notitia multa minora tua;

215utque deos caelumque simul sublime tuenti

non vacat exiguis rebus adesse Iovi,

de te pendentem sic dum circumspicis orbem,

effugiunt curas inferiora tuas.

Scilicet inperii princeps statione relicta

220inparibus legeres carmina facta modis?

Non ea te moles Romani nominis urget,

inque tuis umeris tam leve fertur onus,

lusibus ut possis advertere numen ineptis,

excutiasque oculis otia nostra tuis.

225Nunc tibi Pannonia est, nunc Illyris ora domanda,

Raetica nunc praebent Thraciaque arma metum,

nunc petit Armenius pacem, nunc porrigit arcus

Parthus eques timida captaque signa manu,

nunc te prole tua iuvenem Germania sentit,

230bellaque pro magno Caesare Caesar obit.

Denique, ut in tanto, quantum non extitit umquam,

corpore pars nulla est, quae labet, inperii,

urbs quoque te et legum lassat tutela tuarum

et morum, similes quos cupis esse tuis.

235Non tibi contingunt, quae gentibus otia praestas,

bellaque cum multis inrequieta geris.

Mirer in hoc igitur tantarum pondere rerum

te numquam nostros evolvisse iocos?

At si, quod mallem, vacuum tibi forte fuisset,

240nullum legisses crimen in Arte mea.

Illa quidem fateor frontis non esse severae

scripta, nec a tanto principe digna legi:

non tamen idcirco legum contraria iussis

sunt ea Romanas erudiuntque nurus.

245Neve, quibus scribam, possis dubitare, libellos,

quattuor hos versus e tribus unus habet:

"este procul, vittae tenues, insigne pudoris,

quaeque tegis medios instita longa pedes!

Nil nisi legitimum concessaque furta canemus,

250inque meo nullum carmine crimen erit."

Ecquid ab hac omnes rigide summovimus Arte,

quas stola contingi vittaque sumpta vetat?

"At matrona potest alienis artibus uti,

quoque trahat, quamuis non doceatur, habet."

255Nil igitur matrona legat, quia carmine ab omni

ad delinquendum doctior esse potest.

Quodcumque attigerit siqua est studiosa sinistri,

ad vitium mores instruet inde suos.

Sumpserit Annales (nihil est hirsutius illis)

260facta sit unde parens Ilia, nempe leget.

Sumpserit "Aeneadum genetrix" ubi prima, requiret,

Aeneadum genetrix unde sit alma Venus.

Persequar inferius, modo si licet ordine ferri,

posse nocere animis carminis omne genus.

265Non tamen idcirco crimen liber omnis habebit:

nil prodest, quod non laedere possit idem.

Igne quid utilius? Siquis tamen urere tecta

comparat, audaces instruit igne manus.

Eripit interdum, modo dat medicina salutem,

270quaeque iuvet, monstrat, quaeque sit herba nocens.

Et latro et cautus praecingitur ense viator

ille sed insidias, hic sibi portat opem.

Discitur innocuas ut agat facundia causas:

protegit haec sontes, inmeritosque premit.

275Sic igitur carmen, recta si mente legatur,

constabit nulli posse nocere meum.

"At quasdam vitio." Quicumque hoc concipit, errat,

et nimium scriptis arrogat ille meis.

ut tamen hoc fatear, ludi quoque semina praebent

280nequitiae: tolli tota theatra iube:

peccandi causam multis quam saepe dederunt,

Martia cum durum sternit harena solum.

Tollatur Circus; non tuta licentia Circi est:

hic sedet ignoto iuncta puella viro.

285Cum quaedam spatientur in hoc, ut amator eodem

conveniat, quare porticus ulla patet?

Quis locus est templis augustior? Haec quoque vitet,

in culpam siqua est ingeniosa suam.

Cum steterit Iovis aede, Iovis succurret in aede

290quam multas matres fecerit ille deus.

Proxima adoranti Iunonis templa subibit,

paelicibus multis hanc doluisse deam.

Pallade conspecta, natum de crimine virgo

sustulerit quare, quaeret, Erichthonium.

295Venerit in magni templum, tua munera, Martis,

stat Venus Ultori iuncta, vir ante fores.

Isidis aede sedens, cur hanc Saturnia, quaeret,

egerit Ionio Bosphorioque mari?

In Venerem Anchises, in Lunam Latmius heros,

300in Cererem Iasion, qui referatur, erit.

Omnia perversas possunt corrumpere mentes

stant tamen illa suis omnia tuta locis.

Et procul a scripta solis meretricibus Arte

summovet ingenuas pagina prima manus.

305Quaecumque erupit, qua non sinit ire sacerdos,

protinus huic dempti criminis ipsa rea est.

Nec tamen est facinus versus evolvere mollis,

multa licet castae non facienda legant.

Saepe supercilii nudas matrona severi

310et Veneris stantis ad genus omne videt.

Corpora Vestales oculi meretricia cernunt,

nec domino poenae res ea causa fuit.

at cur in nostra nimia est lascivia Musa,

curve meus cuiquam suadet amare liber?

315Nil nisi peccatum manifestaque culpa fatenda est:

paenitet ingenii iudiciique mei.

Cur non Argolicis potius quae concidit armis

vexata est iterum carmine Troia meo?

Cur tacui Thebas et vulnera mutua fratrum,

320et septem portas, sub duce quamque suo?

Nec mihi materiam bellatrix Roma negabat,

et pius est patriae facta referre labor.

Denique cum meritis inpleveris omnia, Caesar,

pars mihi de multis una canenda fuit,

325utque trahunt oculos radiantia lumina solis,

traxissent animum sic tua facta meum.

Arguor immerito. Tenvis mihi campus aratur:

illud erat magnae fertilitatis opus.

Non ideo debet pelago se credere, siqua

330audet in exiguo ludere cumba lacu.

Forsan (et hoc dubitem) numeris levioribus aptus

sim satis, in parvos sufficiamque modos:

at si me iubeas domitos Iovis igne Gigantas

dicere, conantem debilitabit onus.

335Divitis ingenii est inmania Caesaris acta

condere, materia ne superetur opus.

Et tamen ausus eram. Sed detractare videbar,

quodque nefas, damno viribus esse tuis.

Ad leve rursus opus, iuvenalia carmina, veni,

340et falso movi pectus amore meum.

Non equidem vellem: sed me mea fata trahebant,

inque meas poenas ingeniosus eram.

Et mihi, quod didici! Cur me docuere parentes,

litteraque est oculos ulla morata meos?

345Haec tibi me invisum lascivia fecit, ob Artes,

quis ratus es vetitos sollicitare toros.

Sed neque me nuptae didicerunt furta magistro,

quodque parum novit, nemo docere potest.

Sic ego delicias et mollia carmina feci,

350strinxerit ut nomen fabula nulla meum.

Nec quisquam est adeo media de plebe maritus,

ut dubius vitio sit pater ille meo.

Crede mihi, distant mores a carmine nostro

(vita verecunda est, Musa iocosa mea)

355magnaque pars mendax operum est et ficta meorum:

plus sibi permisit compositore suo.

Nec liber indicium est animi, sed honesta voluntas:

plurima mulcendis auribus apta feres.

Accius esset atrox, conviva Terentius esset,

360essent pugnaces qui fera bella canunt.

Denique composui teneros non solus amores:

composito poenas solus amore dedi.

Quid, nisi cum multo Venerem confundere vino,

praecepit lyrici Teia Musa senis?

365Lesbia quid docuit Sappho, nisi amare, puellas?

Tuta tamen Sappho, tutus et ille fuit.

Nec tibi, Battiade, nocuit, quod saepe legenti

delicias versu fassus es ipse tuas.

Fabula iucundi nulla est sine amore Menandri,

370et solet hic pueris virginibusque legi.

Ilias ipsa quid est aliud, nisi adultera, de qua

inter amatorem pugna virumque fuit?

Quid prius est illi flamma Briseidos, utque

fecerit iratos rapta puella duces?

375Aut quid Odyssea est, nisi femina propter amorem,

dum vir abest, multis una petita procis?

Quis, nisi Maeonides, Venerem Martemque ligatos

narrat in obsceno corpora prensa toro?

unde nisi indicio magni sciremus Homeri

380hospitis igne duas incalvisse deas?

Omne genus scripti gravitate tragoedia vincit:

haec quoque materiam semper amoris habet.

Numquid in Hippolyto, nisi caecae flamma novercae?

Nobilis est Canace fratris amore sui.

385Quid? Non Tantalides agitante Cupidine currus

Pisaeam Phrygiis vexit eburnus equis?

Tingeret ut ferrum natorum sanguine mater,

concitus a laeso fecit amore dolor.

Fecit amor subitas volucres cum paelice regem,

390quaeque suum luget nunc quoque mater Ityn.

Si non Aëropen frater sceleratus amasset,

aversos Solis non legeremus equos.

Inpia nec tragicos tetigisset Scylla coturnos,

ni patrium crinem desecuisset amor.

395Qui legis Electran et egentem mentis Oresten,

Aegisthi crimen Tyndaridosque legis.

Nam quid de tetrico referam domitore Chimaerae,

quem leto fallax hospita paene dedit?

Quid loquar Hermionen, quid te, Schoeneia virgo,

400teque, Mycenaeo Phoebas amata duci?

Quid Danaën Danaësque nurum matremque Lyaei

Haemonaque et noctes cui coiere duae?

Quid Peliae generum, quid Thesea, quive Pelasgum

Iliacam tetigit de rate primus humum?

405Huc Iole Pyrrhique parens, huc Herculis uxor,

huc accedat Hylas Iliacusque puer.

Tempore deficiar, tragicos si persequar ignes,

vixque meus capiet nomina nuda liber.

Est et in obscenos commixta tragoedia risus,

410multaque praeteriti verba pudoris habet.

Nec nocet auctori, mollem qui fecit Achillem,

infregisse suis fortia facta modis.

Iunxit Aristides Milesia crimina secum,

pulsus Aristides nec tamen urbe sua est.

415Nec qui descripsit corrumpi semina matrum,

Eubius, inpurae conditor historiae,

nec qui composuit nuper Sybaritica, fugit,

nec qui concubitus non tacuere suos.

Suntque ea doctorum monumentis mixta virorum,

420muneribusque ducum publica facta patent.

Neve peregrinis tantum defendar ab armis,

et Romanus habet multa iocosa liber.

utque suo Martem cecinit gravis Ennius ore,

Ennius ingenio maximus, arte rudis:

425explicat ut causas rapidi Lucretius ignis,

casurumque triplex vaticinatur opus:

sic sua lascivo cantata est saepe Catullo

femina, cui falsum Lesbia nomen erat;

nec contentus ea, multos vulgavit amores,

430in quibus ipse suum fassus adulterium est.

Par fuit exigui similisque licentia Calvi,

detexit variis qui sua furta modis.

Cinna quoque his comes est, Cinnaque procacior Anser,

et leve Cornifici parque Catonis opus.

435Quid referam Ticidae, quid Memmi carmen, apud quos

rebus adest nomen nominibusque pudor,

et quorum libris modo dissimulata Perilla est,

nomine nunc legitur dicta, Metelle, tuo?

Is quoque, Phasiacas Argon qui duxit in undas,

440non potuit Veneris furta tacere suae.

Nec minus Hortensi, nec sunt minus improba Servi

carmina. Quis dubitet nomina tanta sequi?

Vertit Aristiden Sisenna, nec obfuit illi,

historiae turpis inservisse iocos.

445Non fuit opprobrio celebrasse Lycorida Gallo,

sed linguam nimio non tenuisse mero.

Credere iuranti durum putat esse Tibullus,

sic etiam de se quod neget illa viro:

fallere custodes idem docuisse fatetur,

450seque sua miserum nunc ait arte premi.

Saepe, velut gemmam dominae signumve probaret,

per causam meminit se tetigisse manum,

utque refert, digitis saepe est nutuque locutus,

et tacitam mensae duxit in orbe notam

455et quibus e sucis abeat de corpore livor,

inpresso fieri qui solet ore, docet:

denique ab incauto nimium petit ille marito,

se quoque uti servet, peccet ut illa minus.

Scit, cui latretur, cum solus obambulet, ipsas

460cui totiens clausas exscreet ante fores,

multaque dat furti talis praecepta docetque

qua nuptae possint fallere ab arte viros.

Non fuit hoc illi fraudi, legiturque Tibullus

et placet, et iam te principe notus erat.

465Invenies eadem blandi praecepta Properti:

destrictus minima nec tamen ille nota est.

His ego successi, quoniam praestantia candor

nomina vivorum dissimulare iubet.

Non timui, fateor, ne, qua tot iere carinae,

470naufraga servatis omnibus una foret.

Sunt aliis scriptae, quibus alea luditur, artes

(hoc est ad nostros non leve crimen avos)

quid valeant tali, quo possis plurima iactu

figere, damnosos effugiasve canes,

475tessera quos habeat numeros, distante vocato

mittere quo deceat, quo dare missa modo,

discolor ut recto grassetur limite miles,

cum medius gemino calculus hoste perit,

ut bellare sequens sciat et revocare priorem,

480nec tuto fugiens incomitatus eat;

parva sit ut ternis instructa tabella lapillis,

in qua vicisse est continuasse suos;

quique alii lusus (neque enim nunc persequar omnes)

perdere, rem caram, tempora nostra solent.

485Ecce canit formas alius iactusque pilarum,

hic artem nandi praecipit, ille trochi,

composita est aliis fucandi cura coloris;

hic epulis leges hospitioque dedit

alter humum, de qua fingantur pocula, monstrat,

490quaeque, docet, liquido testa sit apta mero.

Talia luduntur fumoso mense Decembri,

quae damno nulli composuisse fuit.

His ego deceptus non tristia carmina feci,

sed tristis nostros poena secuta iocos.

495Denique nec video tot de scribentibus unum,

quem sua perdiderit Musa, repertus ego.

Quid, si scripsissem mimos obscena iocantes,

qui semper vetiti crimen amoris habent:

in quibus assidue cultus procedit adulter,

500verbaque dat stulto callida nupta viro?

Nubilis hos virgo matronaque virque puerque

spectat, et ex magna parte senatus adest.

Nec satis incestis temerari vocibus aures;

adsuescunt oculi multa pudenda pati:

505cumque fefellit amans aliqua novitate maritum

plauditur et magno palma favore datur;

quoque minus prodest, scaena est lucrosa poëtae,

tantaque non parvo crimina praetor emit.

Inspice ludorum sumptus, Auguste, tuorum:

510empta tibi magno talia multa leges.

Haec tu spectasti spectandaque saepe dedisti

(maiestas adeo comis ubique tua est)

luminibusque tuis, totus quibus utitur orbis,

scaenica vidisti lentus adulteria.

515Scribere si fas est imitantes turpia mimos,

materiae minor est debita poena meae.

An genus hoc scripti faciunt sua pulpita tutum,

quodque licet, mimis scaena licere dedit?

Et mea sunt populo saltata poëmata saepe,

520saepe oculos etiam detinuere tuos.

Scilicet in domibus nostris ut prisca virorum

artificis fulgent corpora picta manu,

sic quae concubitus varios Venerisque figuras

exprimat, est aliquo parva tabella loco:

525utque sedet vultu fassus Telamonius iram,

inque oculis facinus barbara mater habet,

sic madidos siccat digitis Venus uda capillos,

et modo maternis tecta videtur aquis.

Bella sonant alii telis instructa cruentis,

530parsque tui generis, pars tua facta canunt.

Invida me spatio natura coërcuit arto,

ingenio vires exiguasque dedit

et tamen ille tuae felix Aeneidos auctor

contulit in Tyrios arma virumque toros,

535nec legitur pars ulla magis de corpore toto,

quam non legitimo foedere iunctus amor.

Phyllidis hic idem teneraeque Amaryllidis ignes

bucolicis iuvenis luserat ante modis.

Nos quoque iam pridem scripto peccavimus isto:

540supplicium patitur non nova culpa novum;

carminaque edideram, cum te delicta notantem

praeteriit totiens inreprehensus eques.

Ergo quae iuvenis mihi non nocitura putavi

scripta parum prudens, nunc nocuere seni.

545Sera redundavit veteris vindicta libelli,

distat et a meriti tempore poena sui.

Ne tamen omne meum credas opus esse remissum,

saepe dedi nostrae grandia vela rati.

Sex ego Fastorum scripsi totidemque libellos,

550cumque suo finem mense volumen habet,

idque tuo nuper scriptum sub nomine, Caesar,

et tibi sacratum sors mea rupit opus;

et dedimus tragicis scriptum regale coturnis,

quaeque gravis debet verba coturnus habet;

555dictaque sunt nobis, quamuis manus ultima coeptis

defuit, in facies corpora versa novas.

Atque utinam revoces animum paulisper ab ira,

et vacuo iubeas hinc tibi pauca legi,

pauca, quibus prima surgens ab origine mundi

560in tua deduxi tempora, Caesar, opus:

aspicies, quantum dederis mihi pectoris ipse,

quoque favore animi teque tuosque canam.

Non ego mordaci destrinxi carmine quemquam,

nec meus ullius crimina versus habet.

565Candidus a salibus suffusis felle refugi:

nulla venenato littera mixta ioco est.

Inter tot populi, tot scriptis, milia nostri,

quem mea Calliope laeserit, unus ero.

Non igitur nostris ullum gaudere Quiritem

570auguror, at multos indoluisse malis;

nec mihi credibile est, quemquam insultasse iacenti,

gratia candori si qua relata meo est

his, precor, atque aliis possint tua numina flecti,

o pater, o patriae cura salusque tuae!

575Non ut in Ausoniam redeam, nisi forsitan olim,

cum longo poenae tempore victus eris;

tutius exilium pauloque quietius oro,

ut par delicto sit mea poena suo.