0

Crēdŏ Pŭdīcĭtĭām Sātūrnō rēgĕ mŏrātām

īn tērrīs vīsāmquĕ dĭū, cūm frīgĭdă pārvās

praēbērēt spēlūncă dŏmōs īgnēmquĕ lărēmquĕ

ēt pĕcŭs ēt dŏmĭnōs cōmmūnī claūdĕrĕt ūmbrā,

sīlvēstrēm mōntānă tŏrūm cūm stērnĕrĕt ūxōr5

frōndĭbŭs ēt cūlmō vīcīnārūmquĕ fĕrārūm

pēllĭbŭs, haūt sĭmĭlīs tĭbĭ, Cŷnthĭă, nēc tĭbĭ, cūiūs

tūrbāvīt nĭtĭdōs ēxtīnctūs pāssĕr ŏcēllōs,

sēd pōtāndă fĕrēns īnfāntĭbŭs ūbĕră māgnīs

ēt saēpe hōrrĭdĭōr glāndēm rūctāntĕ mărītō.10

quīppe ălĭtēr tūnc ōrbĕ nŏvō caēlōquĕ rĕcēntī

vīvēbānt hŏmĭnēs, quī rūptō rōbŏrĕ nātī

cōmpŏsĭtīvĕ lŭtō nūllōs hăbŭērĕ părēntēs.

mūltă Pŭdīcĭtĭaē vĕtĕrīs vēstīgĭă fōrsān

aūt ălĭqua ēxstĭtĕrīnt ēt sūb Iŏvĕ, sēd Iŏvĕ nōndūm15

bārbātō, nōndūm Graēcīs iūrārĕ părātīs

pēr căpŭt āltĕrĭūs, cūm fūrēm nēmŏ tĭmērēt

caūlĭbŭs āc pōmīs ĕt ăpērtō vīvĕrĕt hōrtō.

paūlātīm deīnde ād sŭpĕrōs Āstraēă rĕcēssīt

hāc cŏmĭte, ātquĕ dŭaē părĭtēr fūgērĕ sŏrōrēs.20

āntīcum ēt vĕtŭs ēst ălĭēnūm, Pōstŭmĕ, lēctūm

cōncŭtĕre ātquĕ săcrī gĕnĭūm cōntēmnĕrĕ fūlcrī.

ōmne ălĭūd crīmēn mōx fērrĕă prōtŭlĭt aētās:

vīdērūnt prīmōs ārgēntĕă saēcŭlă moēchōs.

cōnvēntūm tămĕn ēt pāctum ēt spōnsālĭă nōstrā25

tēmpēstātĕ părās iāmque ā tōnsōrĕ măgīstrō

pēctĕrĭs ēt dĭgĭtō pīgnūs fōrtāssĕ dĕdīstī?

cērtē sānŭs ĕrās. ūxōrēm, Pōstŭmĕ, dūcīs?

dīc quā Tīsĭphŏnē, quĭbŭs ēxăgĭtērĕ cŏlūbrīs.

fērrĕ pŏtēs dŏmĭnām sālvīs tōt rēstĭbŭs ūllām,30

cūm pătĕānt āltaē cālīgāntēsquĕ fĕnēstraē,

cūm tĭbĭ vīcīnūm sē praēbĕăt Aēmĭlĭūs pōns?

aūt sī dē mūltīs nūllūs plăcĕt ēxĭtŭs, īllūd

nōnnĕ pŭtās mĕlĭūs, quōd tēcūm pūsĭŏ dōrmīt?

pūsĭŏ, quī nōctū nōn lītĭgăt, ēxĭgĭt ā tē35

nūllă iăcēns īllīc mūnūscŭlă, nēc quĕrĭtūr quōd

ēt lătĕrī pārcās nēc quāntūm iūssĭt ănhēlēs.

sēd plăcĕt Ūrsĭdĭō lēx Iūlĭă: tōllĕrĕ dūlcēm

cōgĭtăt hērēdēm, cărĭtūrūs tūrtŭrĕ māgnō

mūllōrūmquĕ iŭbīs ēt cāptātōrĕ măcēllō.40

quīd fĭĕrī nōn pōssĕ pŭtēs, sī iūngĭtŭr ūllă

Ūrsĭdĭō? sī moēchōrūm nōtīssĭmŭs ōlīm

stūltă mărītālī iām pōrrĭgĭt ōră căpīstrō,

quēm tŏtĭēns tēxīt pĕrĭtūrī cīstă Lătīnī?

quīd quŏd ĕt āntīquīs ūxōr dē mōrĭbŭs īllī45

quaērĭtŭr? ō mĕdĭcī, nĭmĭām pērtūndĭtĕ vēnām.

dēlĭcĭās hŏmĭnīs! Tārpēiūm līmĕn ădōrā

prōnŭs ĕt aūrātām Iūnōnī caēdĕ iŭvēncām,

sī tĭbĭ cōntĭgĕrīt căpĭtīs mātrōnă pŭdīcī.

paūcae ădĕō Cĕrĕrīs vīttās cōntīngĕrĕ dīgnaē,50

quārūm nōn tĭmĕāt pătĕr ōscŭlă. nēctĕ cŏrōnām

pōstĭbŭs ēt dēnsōs pēr līmĭnă tēndĕ cŏrŷmbōs.

ūnŭs Hĭbērīnaē vīr sūffĭcĭt? ōcĭŭs īllūd

ēxtōrquēbĭs, ŭt haēc ŏcŭlō cōntēntă sĭt ūnō.

māgnă tămēn fāma ēst cūiūsdām rūrĕ pătērnō55

vīvēntīs. vīvāt Găbĭīs ūt vīxĭt ĭn āgrō,

vīvāt Fīdēnīs, ĕt ăgēllō cēdŏ pătērnō.

quīs tămĕn ādfīrmāt nīl āctum īn mōntĭbŭs aūt īn

spēlūncīs? ădĕō sēnvērūnt Iūppĭtĕr ēt Mārs?

pōrtĭcĭbūsnĕ tĭbī mōnstrātūr fēmĭnă vōtō60

dīgnă tŭō? cŭnĕīs ăn hăbēnt spēctācŭlă tōtīs

quōd sēcūrŭs ămēs quōdque īnde ēxcērpĕrĕ pōssīs?

chīrŏnŏmōn Lēdām mōllī sāltāntĕ Băthŷllō

Tūccĭă vēsīcaē nōn īmpĕrăt, Āpŭlă gānnīt,

[sīcŭt ĭn āmplēxū, sŭbĭto ēt mĭsĕrābĭlĕ lōngūm.]65

āttēndīt Thўmĕlē: Thўmĕlē tūnc rūstĭcă dīscīt.

āst ălĭaē, quŏtĭēns aūlaēă rĕcōndĭtă cēssānt,

ēt văcŭō clūsōquĕ sŏnānt fŏră sōlă thĕātrō,

ātque ā plēbēīs lōngē Mĕgălēsĭă, trīstēs

pērsōnām thŷrsūmquĕ tĕnēnt ēt sūblĭgăr Āccī.70

Ūrbĭcŭs ēxŏdĭō rīsūm mŏvĕt Ātēllānaē

gēstĭbŭs Aūtōnoēs, hūnc dīlĭgĭt Aēlĭă paūpēr.

sōlvĭtŭr hīs māgnō cōmoēdī fībŭlă, sūnt quaē

Chrŷsŏgŏnūm cāntārĕ vĕtēnt, Hīspūllă trăgoēdō

gaūdĕt: ăn ēxspēctās ūt Quīntĭlĭānŭs ămētūr?75

āccĭpĭs ūxōrēm dē quā cĭthăroēdŭs Ĕchīōn

aūt Glăphўrūs fīāt pătĕr Āmbrŏsĭūsquĕ chŏraūlēs.

lōngă pĕr āngūstōs fīgāmūs pūlpĭtă vīcōs,

ōrnēntūr pōstēs ēt grāndī iānŭă laūrō,

ūt tēstūdĭnĕō tĭbĭ, Lēntŭlĕ, cōnōpēō80

nōbĭlĭs Eūrўălūm mūrmīllōnem ēxprĭmăt īnfāns.

nūptă sĕnātōrī cŏmĭtāta ēst Ēppĭă lūdūm

ād Phărŏn ēt Nīlūm fāmōsăquĕ moēnĭă Lāgī

prōdĭgĭa ēt mōrēs ūrbīs dāmnāntĕ Cănōpō.

īmmĕmŏr īllă dŏmūs ēt cōniŭgĭs ātquĕ sŏrōrīs85

nīl pătrĭae īndūlsīt, plōrāntīsque īmprŏbă nātōs

ūtquĕ măgīs stŭpĕās lūdōs Părĭdēmquĕ rĕlīquīt.

sēd quāmquam īn māgnīs ŏpĭbūs plūmāquĕ pătērnā

ēt sēgmēntātīs dōrmīssēt pārvŭlă cūnīs,

cōntēmpsīt pĕlăgūs; fāmām cōntēmpsĕrăt ōlīm,90

cūiŭs ăpūd mōllēs mĭnĭma ēst iāctūră căthēdrās.

Tŷrrhēnōs ĭgĭtūr flūctūs lātēquĕ sŏnāntēm

pērtŭlĭt Īŏnĭūm cōnstāntī pēctŏrĕ, quāmvīs

mūtāndūm tŏtĭēns ēssēt mărĕ. iūstă pĕrīclī

sī rătĭo ēst ĕt hŏnēstă, tĭmēnt păvĭdōquĕ gĕlāntūr95

pēctŏrĕ nēc trĕmŭlīs pōssūnt īnsīstĕrĕ plāntīs:

fōrtem ănĭmūm praēstānt rēbūs quās tūrpĭtĕr aūdēnt.

sī iŭbĕāt cōniūnx, dūrum ēst cōnscēndĕrĕ nāvēm,

tūnc sēntīnă grăvīs, tūnc sūmmūs vērtĭtŭr āēr:

quaē moēchūm sĕquĭtūr, stŏmăchō vălĕt. īllă mărītūm100

cōnvŏmĭt, haēc īntēr naūtās ēt prāndĕt ĕt ērrāt

pēr pūppem ēt dūrōs gaūdēt trāctārĕ rŭdēntīs.

quā tămĕn ēxārsīt fōrmā, quā cāptă iŭvēntā

Ēppĭă? quīd vīdīt prōptēr quōd lūdĭă dīcī

sūstĭnŭīt? nām Sērgĭŏlūs iām rādĕrĕ gūttūr105

coēpĕrăt ēt sēctō rĕquĭēm spērārĕ lăcērtō;

praētĕrĕā mūlta īn făcĭē dēfōrmĭă, sīcūt

āttrītūs gălĕā mĕdĭīsque īn nārĭbŭs īngēns

gībbŭs ĕt ācrĕ mălūm sēmpēr stīllāntĭs ŏcēllī.

sēd glădĭātŏr ĕrāt. făcĭt hōc īllōs Hўăcīnthōs;110

hōc pŭĕrīs pătrĭaēque, hōc praētŭlĭt īllă sŏrōrī

ātquĕ vĭrō. fērrum ēst quŏd ămānt. hīc Sērgĭŭs īdēm

āccēptā rŭdĕ coēpīssēt Vĕĭēntŏ vĭdērī.

quīd prīvātă dŏmūs, quīd fēcĕrĭt Ēppĭă, cūrās?

rēspĭcĕ rīvālēs dīvōrūm, Claūdĭŭs aūdī115

quaē tŭlĕrīt. dōrmīrĕ vĭrūm cūm sēnsĕrăt ūxōr,

aūsă Pălātīno ēt tĕgĕtēm praēfērrĕ cŭbīlī

sūmĕrĕ nōctūrnōs mĕrĕtrīx Aūgūstă cŭcūllōs

līnquēbāt cŏmĭte āncīllā nōn āmplĭŭs ūnā.

sēd nīgrūm flāvō crīnem ābscōndēntĕ gălērō120

īntrāvīt călĭdūm vĕtĕrī cēntōnĕ lŭpānār

ēt cēllām văcŭam ātquĕ sŭām; tūnc nūdă păpīllīs

prōstĭtĭt aūrātīs tĭtŭlūm mēntītă Lўcīscaē

ōstēndītquĕ tŭūm, gĕnĕrōsĕ Brĭtānnĭcĕ, vēntrēm.

ēxcēpīt blānda īntrāntīs ātque aēră pŏpōscīt.125

[cōntĭnŭēquĕ iăcēns cūnctōrum ābsōrbŭĭt īctūs.]

mōx lēnōnĕ sŭās iām dīmīttēntĕ pŭēllās

trīstĭs ăbīt, ēt quōd pŏtŭīt tămĕn ūltĭmă cēllām

claūsĭt, ădhūc ārdēns rĭgĭdaē tēntīgĭnĕ vūlvaē,

ēt lāssātă vĭrīs nēcdūm sătĭātă rĕcēssīt,130

ōbscūrīsquĕ gĕnīs tūrpīs fūmōquĕ lŭcērnaē

foēdă lŭpānārīs tŭlĭt ād pūlvīnăr ŏdōrēm.

hīppŏmănēs cārmēnquĕ lŏquār coētūmquĕ vĕnēnūm

prīvīgnōquĕ dătūm? făcĭūnt grăvĭōră cŏāctaē

īmpĕrĭō sēxūs mĭnĭmūmquĕ lĭbīdĭnĕ pēccānt.135

"ōptĭmă sēd quārē Caēsēnnĭă tēstĕ mărītō?"

bīs quīngēnă dĕdīt. tāntī vŏcăt īllĕ pŭdīcām,

nēc phărĕtrīs Vĕnĕrīs măcĕr ēst aūt lāmpădĕ fērvēt:

īndĕ făcēs ārdēnt, vĕnĭūnt ā dōtĕ săgīttaē.

lībērtās ĕmĭtūr. cōrām lĭcĕt īnnŭăt ātquĕ140

rēscrībāt: vĭdŭa ēst, lŏcŭplēs quaē nūpsĭt ăvārō.

"cūr dēsīdĕrĭō Bĭbŭlaē Sērtōrĭŭs ārdēt?"

sī vērum ēxcŭtĭās, făcĭēs nōn ūxŏr ămātūr.

trēs rūgaē sŭbĕānt ēt sē cŭtĭs ārĭdă lāxēt,

fīānt ōbscūrī dēntēs ŏcŭlīquĕ mĭnōrēs,145

"cōllĭgĕ sārcĭnŭlās" dīcēt lībērtŭs "ĕt ēxī.

iām grăvĭs ēs nōbīs ēt saēpe ēmūngĕrĭs. ēxī

ōcĭŭs ēt prŏpĕrā. sīccō vĕnĭt āltĕră nāsō."

īntĕrĕā călĕt ēt rēgnāt pōscītquĕ mărītūm

pāstōrēs ĕt ŏvēm Cănŭsīnam ūlmōsquĕ Fălērnās,150

quāntŭlum ĭn hōc! Pŭĕrōs ōmnēs, ērgāstŭlă tōtă,

quōdquĕ dŏmī nōn ēst, sĕd hăbēt vīcīnŭs, ĕmātūr.

mēnsĕ quĭdēm brūmaē, cūm iām mērcātŏr Ĭāsōn

claūsŭs ĕt ārmātīs ōbstāt căsă cāndĭdă naūtīs,

grāndĭă tōllūntūr crŷstāllĭnă, māxĭmă rūrsūs155

mūrrĭnă, deīnde ădămās nōtīssĭmŭs ēt Bĕrŏnīcēs

īn dĭgĭtō fāctūs prĕtĭōsĭŏr. hūnc dĕdĭt ōlīm

bārbărŭs īncēstaē, dĕdĭt hūnc Āgrīppă sŏrōrī,

ōbsērvānt ŭbĭ fēstă mĕrō pĕdĕ sābbătă rēgēs

ēt vĕtŭs īndūlgēt sĕnĭbūs clēmēntĭă pōrcīs.160

"nūllănĕ dē tāntīs grĕgĭbūs tĭbĭ dīgnă vĭdētūr?"

sīt fōrmōnsă, dĕcēns, dīvēs, fēcūndă, vĕtūstōs

pōrtĭcĭbūs dīspōnăt ăvōs, īntāctĭŏr ōmnī

crīnĭbŭs ēffūsīs bēllūm dĭrĭmēntĕ Săbīnā,

rāra ăvĭs īn tērrīs nīgrōquĕ sĭmīllĭmă cŷcnō,165

quīs fĕrĕt ūxōrēm cuī cōnstānt ōmnĭă? mālŏ,

mālŏ Vĕnūsīnām quām tē, Cōrnēlĭă, mātēr

Grācchōrūm, sī cūm māgnīs vīrtūtĭbŭs ādfērs

grāndĕ sŭpērcĭlĭum ēt nŭmĕrās īn dōtĕ trĭūmphōs.

tōllĕ tŭūm, prĕcŏr, Hānnĭbălēm vīctūmquĕ Sўphācēm170

īn cāstrīs ēt cūm tōtā Cārthāgĭnĕ mīgrā.

"pārcĕ, prĕcōr, Paēān, ēt tū, dĕă, pōnĕ săgīttās;

nīl pŭĕrī făcĭūnt, īpsām cōnfīgĭtĕ mātrēm"

Āmphīōn clāmāt, sēd Paēān cōntrăhĭt ārcūm.

ēxtŭlĭt ērgŏ grĕgēs nātōrum īpsūmquĕ părēntēm,175

dūm sĭbĭ nōbĭlĭōr Lātōnaē gēntĕ vĭdētūr

ātque ĕădēm scrōfā Nĭŏbē fēcūndĭŏr ālbā.

quaē tāntī grăvĭtās, quaē fōrma, ūt sē tĭbĭ sēmpēr

īmpŭtĕt? hūiŭs ĕnīm rārī sūmmīquĕ vŏlūptās

nūllă bŏnī, quŏtĭēns ănĭmō cōrrūptă sŭpērbō180

plūs āloēs quām mēllĭs hăbēt. quīs dēdĭtŭs aūtēm

ūsque ădĕo ēst, ūt nōn īllām quām laūdĭbŭs ēffērt

hōrrĕăt īnquĕ dĭēm sēptēnīs ōdĕrĭt hōrīs?

quaēdām pārvă quĭdēm, sēd nōn tŏlĕrāndă mărītīs.

nām quīd rāncĭdĭūs quām quōd sē nōn pŭtăt ūllă185

fōrmōsām nĭsĭ quaē dē Tūscā Graēcŭlă fāctāst,

dē Sūlmōnēnsī mĕră Cēcrŏpĭs? ōmnĭă Graēcē:

[cūm sīt tūrpĕ măgīs nōstrīs nēscīrĕ Lătīnē.]

hōc sērmōnĕ păvēnt, hōc īrām, gaūdĭă, cūrās,

hōc cūncta ēffūndūnt ănĭmī sēcrētă. quĭd ūltrā?190

cōncūmbūnt Graēcē. dōnēs tămĕn īstă pŭēllīs,

tūne ĕtĭām, quām sēxtŭs ĕt ōctōgēnsĭmŭs ānnūs

pūlsăt, ădhūc Graēcē? nōn ēst hīc sērmŏ pŭdīcūs

īn vĕtŭlā. quŏtĭēns lāscīvum īntērvĕnĭt īllūd

zōē kaī psŷchē, mŏdŏ sūb lōdīcĕ rĕlīctīs195

ūtĕrĭs īn tūrbā. quŏd ĕnīm nōn ēxcĭtĕt īnguēn

vōx blānda ēt nēquām? dĭgĭtōs hăbĕt. ūt tămĕn ōmnēs

sūbsīdānt pīnnaē, dīcās haēc mōllĭŭs Haēmō

quāmquam ēt Cārpŏphŏrō, făcĭēs tŭă cōmpŭtăt ānnōs.

sī tĭbĭ lēgĭtĭmīs pāctām iūnctāmquĕ tăbēllīs200

nōn ĕs ămātūrūs, dūcēndī nūllă vĭdētūr

caūsă, nĕc ēst quārē cēnam ēt mūstācĕă pērdās

lābēnte ōffĭcĭō crūdīs dōnāndă, nĕc īllūd

quōd prīmā prō nōctĕ dătūr, cūm lāncĕ bĕātā

Dācĭcŭs ēt scrīptō rădĭāt Gērmānĭcŭs aūrō.205

sī tĭbĭ sīmplĭcĭtās ūxōrĭă, dēdĭtŭs ūnī

ēst ănĭmūs, sūmmīttĕ căpūt cērvīcĕ părātā

fērrĕ iŭgūm. nūllam īnvĕnĭēs quaē pārcăt ămāntī.

ārdĕăt īpsă lĭcēt, tōrmēntīs gaūdĕt ămāntīs

ēt spŏlĭīs; ĭgĭtūr lōngē mĭnŭs ūtĭlĭs īllī210

ūxōr, quīsquĭs ĕrīt bŏnŭs ōptāndūsquĕ mărītūs.

nīl ūmquam īnvītā dōnābīs cōniŭgĕ, vēndēs

hāc ōbstāntĕ nĭhīl, nĭhĭl haēc sī nōlĕt ĕmētūr.

haēc dăbĭt āffēctūs: īlle ēxclūdātŭr ămīcūs

iām sĕnĭōr, cūiūs bārbām tŭă iānŭă vīdīt.215

tēstāndī cūm sīt lēnōnĭbŭs ātquĕ lănīstīs

lībērtās ēt iūrĭs ĭdēm cōntīngăt hărēnaē,

nōn ūnūs tĭbĭ rīvālīs dīctābĭtŭr hērēs.

"pōnĕ crŭcēm sērvō." "mĕrŭīt quō crīmĭnĕ sērvūs

sūpplĭcĭūm? quīs tēstĭs ădēst? quīs dētŭlĭt? aūdī;220

nūlla ūmquām dē mōrte hŏmĭnīs cūnctātĭŏ lōngāst."

"ō dēmēns, ĭtă sērvŭs hŏmo ēst? nīl fēcĕrĭt, ēstō:

hōc vŏlŏ, sīc iŭbĕō, sīt prō rătĭōnĕ vŏlūntās."

īmpĕrăt ērgŏ vĭrō. sēd mōx haēc rēgnă rĕlīnquīt

pērmūtātquĕ dŏmōs ēt flāmmĕă cōntĕrĭt; īndĕ225

āvŏlăt ēt sprētī rĕpĕtīt vēstīgĭă lēctī.

ōrnātās paūlo āntĕ fŏrēs, pēndēntĭă līnquīt

vēlă dŏmūs ĕt ădhūc vĭrĭdēs īn līmĭnĕ rāmōs.

sīc crēscīt nŭmĕrūs, sīc fīūnt ōctŏ mărītī

quīnquĕ pĕr aūtūmnōs, tĭtŭlō rēs dīgnă sĕpūlcrī.230

dēspērāndă tĭbī sālvā cōncōrdĭă sōcrū.

īllă dŏcēt spŏlĭīs nūdī gaūdērĕ mărītī,

īllă dŏcēt mīssīs ā cōrrūptōrĕ tăbēllīs

nīl rŭdĕ nēc sīmplēx rēscrībĕrĕ, dēcĭpĭt īllă

cūstōdēs aūt aērĕ dŏmāt. tūm cōrpŏrĕ sānō235

ādvŏcăt Ārchĭgĕnēn ŏnĕrōsăquĕ pāllĭă iāctāt.

ābdĭtŭs īntĕrĕā lătĕt ēt sēcrētŭs ădūltēr

īmpātiēnsquĕ mŏraē sĭlĕt ēt praēpūtĭă dūcīt.

scīlĭcĕt ēxspēctās ūt trādāt mātĕr hŏnēstōs

ātque ălĭōs mōrēs quām quōs hăbĕt? ūtĭlĕ pōrrō240

fīlĭŏlām tūrpī vĕtŭlaē prōdūcĕrĕ tūrpēm.

nūllă fĕrē caūsa ēst īn quā nōn fēmĭnă lītēm

mōvĕrĭt. āccūsāt Mānīlĭă, sī rĕă nōn ēst.

cōmpōnūnt īpsaē pēr sē fōrmāntquĕ lĭbēllōs,

prīncĭpĭum ātquĕ lŏcōs Cēlsō dīctārĕ părātaē.245

ēndrŏmĭdās Tўrĭās ēt fēmĭnĕūm cērōmă

quīs nēscīt, vēl quīs nōn vīdīt vūlnĕră pālī,

quēm căvăt ādsĭdŭīs rŭdĭbūs scūtōquĕ lăcēssīt

ātque ōmnīs īmplēt nŭmĕrōs dīgnīssĭmă prōrsūs

Flōrālī mātrōnă tŭbā, nĭsĭ sī quĭd ĭn īllō250

pēctŏrĕ plūs ăgĭtāt vēraēquĕ părātŭr hărēnaē?

quēm praēstārĕ pŏtēst mŭlĭēr gălĕātă pŭdōrēm,

quaē fŭgĭt ā sēxū? vīrēs ămăt. haēc tămĕn īpsă

vīr nōllēt fĭĕrī; nām quāntŭlă nōstră vŏlūptās!

quālĕ dĕcūs, rērūm sī cōniŭgĭs aūctĭŏ fīāt,255

bāltĕŭs ēt mănĭcae ēt crīstaē crūrīsquĕ sĭnīstrī

dīmĭdĭūm tĕgĭmēn! vēl sī dīvērsă mŏvēbīt

proēlĭă, tū fēlīx ŏcrĕās vēndēntĕ pŭēllā.

haē sūnt quaē tĕnŭī sūdānt īn cŷclădĕ, quārūm

dēlĭcĭās ēt pānnĭcŭlūs bōmbŷcĭnŭs ūrīt.260

āspĭcĕ quō frĕmĭtū mōnstrātōs pērfĕrăt īctūs

ēt quāntō gălĕaē cūrvētūr pōndĕrĕ, quāntă

pōplĭtĭbūs sĕdĕāt quām dēnsō fāscĭă lībrō,

ēt rīdē pŏsĭtīs scăphĭūm cūm sūmĭtŭr ārmīs.

dīcĭtĕ vōs, nēptēs Lĕpĭdī caēcīvĕ Mĕtēllī265

Gūrgĭtĭs aūt Făbĭī, quaē lūdĭă sūmpsĕrĭt ūmquām

hōs hăbĭtūs? quāndo ād pālūm gĕmăt ūxŏr Ăsŷlī?

sēmpĕr hăbēt lītēs āltērnăquĕ iūrgĭă lēctūs

īn quō nūptă iăcēt; mĭnĭmūm dōrmītŭr ĭn īllō.

tūm grăvĭs īllă vĭrō, tūnc ōrbā tīgrĭdĕ pēiōr,270

cūm sĭmŭlāt gĕmĭtūs ōccūltī cōnscĭă fāctī,

aūt ōdīt pŭĕrōs aūt fīctā paēlĭcĕ plōrāt

ūbĕrĭbūs sēmpēr lăcrĭmīs sēmpērquĕ părātīs

īn stătĭōnĕ sŭā | ātque ēxspēctāntĭbŭs īllām,

quō iŭbĕāt mānārĕ mŏdō. tū crēdĭs ămōrēm,275

tū tĭbĭ tūnc, ūrūcă, plăcēs flētūmquĕ lăbēllīs

ēxōrbēs, quaē scrīpta ēt quōt lēctūrĕ tăbēllās

sī tĭbĭ zēlŏtўpaē rĕtĕgāntūr scrīnĭă moēchaē!

sēd iăcĕt īn sērvī cōmplēxĭbŭs aūt ĕquĭtīs. dīc,

dīc ălĭquēm sōdēs hīc, Quīntĭlĭānĕ, cŏlōrēm.280

haērēmūs. dīc īpsa. "ōlīm cōnvēnĕrăt" īnquīt

"ūt făcĕrēs tū quōd vēllēs, nēc nōn ĕgŏ pōssēm

īndūlgērĕ mĭhī. clāmēs lĭcĕt ēt mărĕ caēlō

cōnfūndās, hŏmŏ sūm." nĭhĭl ēst aūdācĭŭs īllīs

dēprēnsīs: īram ātque ănĭmōs ā crīmĭnĕ sūmūnt.285

ūnde haēc mōnstră tămēn vēl quō dē fōntĕ rĕquīrīs?

praēstābāt cāstās hŭmĭlīs fōrtūnă Lătīnās

quōndām, nēc vĭtĭīs cōntīngī pārvă sĭnēbānt

tēctă lăbōr sōmnīquĕ brĕvēs ēt vēllĕrĕ Tūscō

vēxātaē dūraēquĕ mănūs āc prōxĭmŭs ūrbī290

Hānnĭbăl ēt stāntēs Cōllīnā tūrrĕ mărītī.

nūnc pătĭmūr lōngaē pācīs mălă, saēvĭŏr ārmīs

lūxŭrĭa īncŭbŭīt vīctūmque ūlcīscĭtŭr ōrbēm.

nūllūm crīmĕn ăbēst făcĭnūsquĕ lĭbīdĭnĭs ēx quō

paūpērtās Rōmānă pĕrīt. hīnc flūxĭt ăd īstōs295

ēt Sўbărīs cōllēs, hīnc ēt Rhŏdŏs ēt Mīlētōs

ātquĕ cŏrōnātum ēt pĕtŭlāns mădĭdūmquĕ Tărēntūm.

prīmă pĕrēgrīnōs ōbscēnă pĕcūnĭă mōrēs

īntŭlĭt, ēt tūrpī frēgērūnt saēcŭlă lūxū

dīvĭtĭaē mōllēs. quĭd ĕnīm vĕnŭs ēbrĭă cūrāt?300

īnguĭnĭs ēt căpĭtīs quaē sīnt dīscrīmĭnă nēscīt

grāndĭă quaē mĕdĭīs iām nōctĭbŭs ōstrĕă mōrdēt,

cūm pērfūsă mĕrō spūmānt ūnguēntă Fălērnō,

cūm bĭbĭtūr cōnchā, cūm iām vērtīgĭnĕ tēctūm

āmbŭlăt ēt gĕmĭnīs ēxsūrgīt mēnsă lŭcērnīs.305

ī nūnc ēt dŭbĭtā quā sōrbĕăt āĕră sānnă

Tūllĭă quīd dīcāt, nōtaē cōllāctĕă Maūraē.

Maūră, Pŭdīcĭtĭaē vĕtĕrēm cūm praētĕrĭt ārām,

nōctĭbŭs hīc pōnūnt lēctīcās, mīctŭrĭūnt hīc

ēffĭgĭēmquĕ dĕaē lōngīs sīphōnĭbŭs īmplēnt310

īnquĕ vĭcēs ĕquĭtānt āc Lūnā tēstĕ mŏvēntūr,

īndĕ dŏmōs ăbĕūnt: tū cālcās lūcĕ rĕvērsā

cōniŭgĭs ūrīnām māgnōs vīsūrŭs ămīcōs.

nōtă bŏnaē sēcrētă dĕaē, cūm tībĭă lūmbōs

īncĭtăt ēt cōrnū părĭtēr vīnōquĕ fĕrūntūr315

āttŏnĭtaē crīnēmquĕ rŏtānt ŭlŭlāntquĕ Prĭāpī

maēnădĕs. ō quāntūs tūnc īllīs mēntĭbŭs ārdōr

cōncŭbĭtūs, quaē vōx sāltāntĕ lĭbīdĭnĕ, quāntūs

īllĕ mĕrī vĕtĕrīs pēr crūră mădēntĭă tōrrēns!

lēnōnum āncīllās pŏsĭtā Saūfēiă cŏrōnā320

prōvŏcăt ēt tōllīt pēndēntīs praēmĭă cōxaē,

īpsă Mĕdūllīnaē flūctūm crīsāntĭs ădōrāt:

pālma īntēr dŏmĭnās, vīrtūs nātālĭbŭs aēquă.

nīl ĭbĭ pēr lūdūm sĭmŭlābĭtŭr, ōmnĭă fīēnt

ād vērūm, quĭbŭs īncēndī iām frīgĭdŭs aēvō325

Lāŏmĕdōntĭădēs ēt Nēstŏrĭs hīrnĕă pōssīt.

tūnc prūrīgŏ mŏrae īmpătĭēns, tūm fēmĭnă sīmplēx,

āc părĭtēr tōtō rĕpĕtītūs clāmŏr ăb āntrō

"iām fās ēst, ādmīttĕ vĭrōs." dōrmītăt ădūltēr,

īllă iŭbēt sūmptō iŭvĕnēm prŏpĕrārĕ cŭcūllō;330

sī nĭhĭl ēst, sērvīs īncūrrĭtŭr; ābstŭlĕrīs spēm

sērvōrūm, vĕnĭt ēt cōndūctŭs ăquārĭŭs; hīc sī

quaērĭtŭr ēt dēsūnt hŏmĭnēs, mŏră nūllă pĕr īpsām

quō mĭnŭs īmpŏsĭtō clūnēm sūmmīttăt ăsēllō.

ātque ŭtĭnām rītūs vĕtĕrēs ēt pūblĭcă sāltēm335

hīs īntāctă mălīs ăgĕrēntūr sācră; sĕd ōmnēs

nōvērūnt Maūri ātque Īndī quaē psāltrĭă pēnēm

māiōrēm quām sūnt dŭŏ Caēsărĭs Āntĭcătōnēs

īllūc, tēstĭcŭlī sĭbĭ cōnscĭŭs ūndĕ fŭgīt mūs,

īntŭlĕrīt, ŭbĭ vēlārī pīctūră iŭbētūr340

quaēcūmque āltĕrĭūs sēxūs ĭmĭtātă fĭgūrās.

ēt quīs tūnc hŏmĭnūm cōntēmptōr nūmĭnĭs, aūt quīs

sīmpŭvĭūm rīdērĕ Nŭmaē nīgrūmquĕ cătīnūm

ēt Vātīcānō frăgĭlēs dē mōntĕ pătēllās

aūsŭs ĕrāt? sēd nūnc ād quās nōn Clōdĭŭs ārās?345

[aūdĭŏ quīd vĕtĕrēs ōlīm mŏnĕātĭs ămīcī,

"pōnĕ sĕrām, cŏhĭbē." sēd quīs cūstōdĭĕt īpsōs

cūstōdēs? caūta ēst ĕt ăb īllīs īncĭpĭt ūxōr.]

iāmque ĕădēm sūmmīs părĭtēr mĭnĭmīsquĕ lĭbīdŏ,

nēc mĕlĭōr sĭlĭcēm pĕdĭbūs quaē cōntĕrĭt ātrūm350

quām quaē lōngōrūm vĕhĭtūr cērvīcĕ Sўrōrūm.

ūt spēctēt lūdōs, cōndūcĭt Ŏgūlnĭă vēstēm,

cōndūcīt cŏmĭtēs, sēllām, cērvīcăl, ămīcās,

nūtrīcem ēt flāvām cuī dēt māndātă pŭēllām.

haēc tămĕn ārgēntī sŭpĕrēst quōdcūmquĕ pătērnī355

lēvĭbŭs āthlētīs ēt vāsă nŏvīssĭmă dōnāt.

mūltīs rēs āngūstă dŏmī, sēd nūllă pŭdōrēm

paūpērtātĭs hăbēt nēc sē mētītŭr ăd īllūm

quēm dĕdĭt haēc pŏsŭītquĕ mŏdūm. tămĕn ūtĭlĕ quīd sīt

prōspĭcĭūnt ălĭquāndŏ vĭrī, frīgūsquĕ fămēmquĕ360

fōrmīcā tāndēm quīdam ēxpāvērĕ măgīstrā:

prōdĭgă nōn sēntīt pĕrĕūntēm fēmĭnă cēnsūm.

āc vĕlŭt ēxhaūstā rĕcĭdīvūs pūllŭlĕt ārcā

nūmmŭs ĕt ē plēnō tōllātūr sēmpĕr ăcērvō,

nōn ūmquām rĕpŭtānt quāntī sĭbĭ gaūdĭă cōnstēnt.365

sūnt quās eūnūchi īmbēllēs āc mōllĭă sēmpēr

ōscŭlă dēlēctēnt ēt dēspērātĭŏ bārbaē

ēt quŏd ăbōrtīvō nōn ēst ŏpŭs. īllă vŏlūptās

sūmmă tămēn, quōd iām călĭdā mātūră iŭvēntā

īnguĭnă trādūntūr mĕdĭcīs, iām pēctĭnĕ nīgrō.370

ērgo ēxspēctātōs āc iūssōs crēscĕrĕ prīmūm

tēstĭcŭlōs, pōstquām coēpērūnt ēssĕ bĭlībrēs,

tōnsōrīs tāntūm dāmnō răpĭt Hēlĭŏdōrūs.

cōnspĭcŭūs lōngē cūnctīsquĕ nŏtābĭlĭs īntrāt

bālnĕă nēc dŭbĭē cūstōdēm vītĭs ĕt hōrtī375

prōvŏcăt ā dŏmĭnā fāctūs spădŏ. dōrmĭăt īllĕ

cūm dŏmĭnā, sēd tū iām dūrūm, Pōstŭmĕ, iāmquĕ

tōndēndum eūnūchō Brŏmĭūm cōmmīttĕrĕ nōlī.

sī gaūdēt cāntū, nūllīūs fībŭlă dūrāt

vōcēm vēndēntīs praētōrĭbŭs. ōrgănă sēmpēr380

īn mănĭbūs, dēnsī rădĭānt tēstūdĭnĕ tōtā

sārdŏnўchēs, crīspō nŭmĕrāntūr pēctĭnĕ chōrdaē

quō tĕnĕr Hēdўmĕlēs ŏpĕrās dĕdĭt: hūnc tĕnĕt, hōc sē

sōlātūr grātōque īndūlgēt bāsĭă plēctrō.

quaēdām dē nŭmĕrō Lămĭārum āc nōmĭnĭs Āppī385

ēt fārre ēt vīnō Iānūm Vēstāmquĕ rŏgābāt,

ān Căpĭtōlīnām dēbērēt Pōllĭŏ quērcūm

spērāre ēt fĭdĭbūs prōmīttĕrĕ. quīd făcĕrēt plūs

aēgrōtāntĕ vĭrō, mĕdĭcīs quīd trīstĭbŭs ērgā

fīlĭŏlūm? stĕtĭt ānte ārām nēc tūrpĕ pŭtāvīt390

prō cĭthărā vēlārĕ căpūt dīctātăquĕ vērbă

pērtŭlĭt, ūt mōs ēst, ĕt ăpērtā pāllŭĭt āgnā.

dīc mĭhĭ nūnc, quaēsō, dīc, āntīquīssĭmĕ dīvōm,

rēspōndēs hīs, Iānĕ pătēr? māgna ōtĭă caēlī;

nōn ēst, quōd vĭdĕō, nōn ēst quŏd ăgātŭr ăpūd vōs.395

haēc dē cōmoēdīs tē cōnsŭlĭt, īllă trăgoēdūm

cōmmēndārĕ vŏlēt: vărĭcōsūs fīĕt hărūspēx.

sēd cāntēt pŏtĭūs quām tōtām pērvŏlĕt ūrbēm

aūdāx ēt coētūs pōssīt quaē fērrĕ vĭrōrūm

cūmquĕ pălūdātīs dŭcĭbūs praēsēntĕ mărītō400

īpsă lŏquī rēctā făcĭē sīccīsquĕ mămīllīs.

haēc ĕădēm nōvīt quīd tōtō fīăt ĭn ōrbĕ,

quīd Sērēs, quīd Thrācĕs ăgānt, sēcrētă nŏvērcaē

ēt pŭĕrī, quĭs ămēt, quīs dīrĭpĭātŭr ădūltēr;

dīcēt quīs vĭdŭām praēgnātēm fēcĕrĭt ēt quō405

mēnsĕ, quĭbūs vērbīs cōncūmbāt quaēquĕ, mŏdīs quōt.

īnstāntēm rēgi Ārmĕnĭō Pārthōquĕ cŏmētēn

prīmă vĭdēt, fāmām rūmōrēsque īllă rĕcēntīs

ēxcĭpĭt ād pōrtās, quōsdām făcĭt; īssĕ Nĭphātēn

īn pŏpŭlōs māgnōque īllīc cūncta ārvă tĕnērī410

dīlŭvĭō, nūtāre ūrbēs, sūbsīdĕrĕ tērrās,

quōcūmque īn trĭvĭō, cuīcūmque ēst ōbvĭă, nārrāt.

nēc tămĕn īd vĭtĭūm măgĭs īntŏlĕrābĭlĕ quām quōd

vīcīnōs hŭmĭlēs răpĕre ēt cōncīdĕrĕ lōrīs

ēxōrātă sŏlēt. nām sī lātrātĭbŭs āltī415

rūmpūntūr sōmnī, "fūstēs hūc ōcĭŭs" īnquīt

"ādfērte" ātque īllīs dŏmĭnūm iŭbĕt āntĕ fĕrīrī,

deīndĕ cănēm. grăvĭs ōccūrsū, taētērrĭmă vūltū

bālnĕă nōctĕ sŭbīt, cōnchās ēt cāstră mŏvērī

nōctĕ iŭbēt, māgnō gaūdēt sūdārĕ tŭmūltū,420

cūm lāssātă grăvī cĕcĭdērūnt brācchĭă māssā,

cāllĭdŭs ēt crīstaē dĭgĭtōs īmprēssĭt ălīptēs

āc sūmmūm dŏmĭnaē fĕmŭr ēxclāmārĕ cŏēgīt.

cōnvīvaē mĭsĕri īntĕrĕā sōmnōquĕ fămēquĕ

ūrguēntūr. tāndem īllă vĕnīt rŭbĭcūndŭlă, tōtūm425

oēnŏphŏrūm sĭtĭēns, plēnā quōd tēndĭtŭr ūrnā

ādmōtūm pĕdĭbūs, dē quō sēxtārĭŭs āltēr

dūcĭtŭr āntĕ cĭbūm răbĭdām fāctūrŭs ŏrēxīm,

dūm rĕdĭt ēt lōtō tērrām fĕrĭt īntēstīnō.

mārmŏrĭbūs rīvī prŏpĕrānt, aūrātă Fălērnūm430

pēlvĭs ŏlēt; nām sīc, tāmquam ālta īn dōlĭă lōngūs

dēcĭdĕrīt sērpēns, bĭbĭt ēt vŏmĭt. ērgŏ mărītūs

naūsĕăt ātque ŏcŭlīs bīlēm sūbstrīngĭt ŏpērtīs.

īllă tămēn grăvĭōr, quaē cūm dīscūmbĕrĕ coēpīt

laūdāt Vērgĭlĭūm, pĕrĭtūrae īgnōscĭt Ĕlīssaē,435

cōmmīttīt vātēs ēt cōmpărăt, īndĕ Mărōnēm

ātque ălĭā pārte īn trŭtĭnā sūspēndĭt Hŏmērūm.

cēdūnt grāmmătĭcī, vīncūntūr rhētŏrĕs, ōmnīs

tūrbă tăcēt, nēc caūsĭdĭcūs nēc praēcŏ lŏquētūr,

āltĕră nēc mŭlĭēr. vērbōrūm tāntă cădīt vīs,440

tōt părĭtēr pēlvēs āc tīntīnnābŭlă dīcās

pūlsārī. iām nēmŏ tŭbās, nēmo aēră fătīgēt:

ūnă lăbōrāntī pŏtĕrīt sūccūrrĕrĕ Lūnaē.

īmpōnīt fīnēm săpĭēns ēt rēbŭs hŏnēstīs;

nām quaē dōctă nĭmīs cŭpĭt ēt fācūndă vĭdērī445

crūrĕ tĕnūs mĕdĭō tŭnĭcās sūccīngĕrĕ dēbēt,

caēdĕrĕ Sīlvānō pōrcūm, quādrāntĕ lăvārī.

nōn hăbĕāt mātrōnă, tĭbī quaē iūnctă rĕcūmbīt,

dīcēndī gĕnŭs, aūt cūrvūm sērmōnĕ rŏtātō

tōrquĕăt ēnthŷmēmă, nĕc hīstŏrĭās scĭăt ōmnēs,450

sēd quaēdam ēx lībrīs ēt nōn īntēllĕgăt. ōdī

hānc ĕgŏ quaē rĕpĕtīt vōlvītquĕ Pălaēmŏnĭs ārtēm

sērvātā sēmpēr lēge ēt rătĭōnĕ lŏquēndī

īgnōtōsquĕ mĭhī tĕnĕt āntīquārĭă vērsūs

nēc cūrāndă vĭrīs. ŏpĭcaē cāstīgĕt ămīcaē455

vērbă: sŏloēcīsmūm lĭcĕāt fēcīssĕ mărītō.

nīl nōn pērmīttīt mŭlĭēr sĭbĭ, tūrpĕ pŭtāt nīl,

cūm vĭrĭdīs gēmmās cōllō cīrcūmdĕdĭt ēt cūm

aūrĭbŭs ēxtēntīs māgnōs cōmmīsĭt ĕlēnchōs.

[īntŏlĕrābĭlĭūs nĭhĭl ēst quām fēmĭnă dīvēs.]460

īntĕrĕā foēda āspēctū rīdēndăquĕ mūltō

pānĕ tŭmēt făcĭēs aūt pīnguĭă Pōppaēānă

spīrăt ĕt hīnc mĭsĕrī vīscāntūr lābră mărītī.

ād moēchūm lōtā vĕnĭūnt cŭtĕ. quāndŏ vĭdērī

vūlt fōrmōnsă dŏmī? moēchīs fŏlĭātă părāntūr,465

hīs ĕmĭtūr quīdquīd grăcĭlēs hūc mīttĭtĭs Īndī.

tāndem ăpĕrīt vūltum ēt tēctōrĭă prīmă rĕpōnīt,

īncīpīt āgnōsci, ātque īllō lāctĕ fŏvētūr

prōptēr quōd sēcūm cŏmĭtēs ēdūcĭt ăsēllās

ēxŭl Hўpērbŏrĕūm sī dīmīttātŭr ăd āxēm.470

sēd quaē mūtātīs īndūcĭtŭr ātquĕ fŏvētūr

tōt mĕdĭcāmĭnĭbūs cōctaēquĕ sĭlīgĭnĭs ōffās

āccĭpĭt ēt mădĭdaē, făcĭēs dīcētŭr ăn ūlcūs?

ēst prĕtĭūm cūraē pĕnĭtūs cōgnōscĕrĕ tōtō

quīd făcĭānt ăgĭtēntquĕ dĭē. sī nōctĕ mărītūs475

āvērsūs iăcŭīt, pĕrĭīt lībrārĭă, pōnūnt

cōsmētaē tŭnĭcās, tārdē vēnīssĕ Lĭbūrnūs

dīcĭtŭr ēt poēnās ălĭēnī pēndĕrĕ sōmnī

cōgĭtŭr, hīc frāngīt fĕrŭlās, rŭbĕt īllĕ flăgēllō,

hīc scŭtĭcā; sūnt quaē tōrtōrĭbŭs ānnŭă praēstēnt.480

vērbĕrăt ātque ŏbĭtēr făcĭēm lĭnĭt, aūdĭt ămīcās

aūt lātūm pīctaē vēstīs cōnsīdĕrăt aūrūm

ēt caēdīt, lōngī rĕlĕgīt trānsvērsă dĭūrnī

ēt caēdīt, dōnēc lāssīs caēdēntĭbŭs "ēxī"

īntŏnĕt hōrrēndūm iām cōgnĭtĭōnĕ pĕrāctā.485

praēfēctūră dŏmūs Sĭcŭlā nōn mītĭŏr aūlā.

nām sī cōnstĭtŭīt sŏlĭtōquĕ dĕcēntĭŭs ōptāt

ōrnāri ēt prŏpĕrāt iāmque ēxspēctātŭr ĭn hōrtīs

aūt ăpŭd Īsĭăcaē pŏtĭūs sācrārĭă lēnaē,

dīspōnīt crīnēm lăcĕrātīs īpsă căpīllīs490

nuda umeros Psecas infelix nudisque mamillis.

"āltĭŏr hīc quārē cīncīnnūs?" taūrĕă pūnīt

cōntĭnŭō flēxī crīmēn făcĭnūsquĕ căpīllī.

quīd Psĕcăs ādmīsīt? quaēnam ēst hīc cūlpă pŭēllaē,

sī tĭbĭ dīsplĭcŭīt nāsūs tŭŭs? āltĕră laēvūm495

ēxtēndīt pēctītquĕ cŏmās ēt vōlvĭt ĭn ōrbēm.

ēst īn cōnsĭlĭō mātērna ādmōtăquĕ lānīs

ēmĕrĭtā quaē cēssăt ăcū; sēntēntĭă prīmă

hūiŭs ĕrīt, pōst hānc aētāte ātque ārtĕ mĭnōrēs

cēnsēbūnt, tāmquām fāmaē dīscrīmĕn ăgātūr500

aūt ănĭmaē: tānta ēst quaērēndī cūră dĕcōrīs.

tōt prĕmĭt ōrdĭnĭbūs, tŏt ădhūc cōmpāgĭbŭs āltūm

aēdĭfĭcāt căpŭt: Āndrŏmăchēn ā frōntĕ vĭdēbīs,

pōst mĭnŏr ēst, crēdās ălĭām. cĕdŏ sī brĕvĕ pārvī

sōrtīta ēst lătĕrīs spătĭūm brĕvĭōrquĕ vĭdētūr505

vīrgĭnĕ Pŷgmaēā nūllīs ădĭūtă cŏtūrnīs

ēt lĕvĭs ērēctā cōnsūrgĭt ăd ōscŭlă plāntā.

nūllă vĭrī cūra īntĕrĕā nēc mēntĭŏ fīēt

dāmnōrūm. vīvīt tāmquām vīcīnă mărītī,

hōc sōlō prŏpĭōr, quŏd ămīcōs cōniŭgĭs ōdīt510

ēt sērvōs, grăvĭs ēst rătĭōnĭbŭs. ēccĕ fŭrēntīs

Bēllōnaē mātrīsquĕ dĕūm chŏrŭs īntrăt ĕt īngēns

sēmĭvĭr, ōbscēnō făcĭēs rĕvĕrēndă mĭnōrī,

mōllĭă quī rāptā sĕcŭīt gĕnĭtālĭă tēstā

iām prīdēm, cuī raūcă cŏhōrs, cuī tŷmpănă cēdūnt515

plēbĕĭa ēt Phrўgĭā vēstītūr būccă tĭārā.

grāndĕ sŏnāt mĕtŭīquĕ iŭbēt Sēptēmbrĭs ĕt aūstrī

ādvēntūm, nĭsĭ sē cēntūm lūstrāvĕrĭt ōvīs

ēt xērāmpĕlĭnās vĕtĕrēs dōnāvĕrĭt īpsī,

ūt quīdquīd sŭbĭti ēt māgnī dīscrīmĭnĭs īnstāt520

īn tŭnĭcās ĕăt ēt tōtūm sĕmĕl ēxpĭĕt ānnūm.

hībērnūm frāctā glăcĭē dēscēndĕt ĭn āmnēm,

tēr mātūtīnō Tĭbĕrī mērgētŭr ĕt īpsīs

vērtĭcĭbūs tĭmĭdūm căpŭt āblŭĕt, īndĕ sŭpērbī

tōtūm rēgĭs ăgrūm nūda āc trĕmĭbūndă crŭēntīs525

ērēpēt gĕnĭbūs; sī cāndĭdă iūssĕrĭt Īō,

ībĭt ăd Aēgŷptī fīnēm călĭdāquĕ pĕtītās

ā Mĕrŏē pōrtābĭt ăquās, ūt spārgăt ĭn aēdĕ

Īsĭdĭs, āntīquō quaē prōxĭmă sūrgĭt ŏvīlī.

crēdĭt ĕnim īpsīūs dŏmĭnaē sē vōcĕ mŏnērī.530

ēn ănĭmam ēt mēntēm cūm quā dī nōctĕ lŏquāntūr!

ērgo hīc praēcĭpŭūm sūmmūmquĕ mĕrētŭr hŏnōrēm

quī grĕgĕ līnĭgĕrō cīrcūmdătŭs ēt grĕgĕ cālvō

plāngēntīs pŏpŭlī cūrrīt dērīsŏr Ănūbīs.

īllĕ pĕtīt vĕnĭām, quŏtĭēns nōn ābstĭnĕt ūxōr535

cōncŭbĭtū sācrīs ōbsērvāndīsquĕ dĭēbūs

māgnăquĕ dēbētūr vĭŏlātō poēnă cădūrcō

ēt mōvīssĕ căpūt vīsa ēst ārgēntĕă sērpēns;

īllīūs lăcrĭmaē mĕdĭtātăquĕ mūrmŭră praēstānt

ūt vĕnĭām cūlpaē nōn ābnŭăt ānsĕrĕ māgnō540

scīlĭcĕt ēt tĕnŭī pŏpănō cōrrūptŭs Ŏsīrīs.

cūm dĕdĭt īllĕ lŏcūm, cŏphĭnō fēnōquĕ rĕlīctō

ārcānām Iūdaēă trĕmēns mēndīcăt ĭn aūrēm,

īntērprēs lēgūm Sŏlўmārum ēt māgnă săcērdōs

ārbŏrĭs āc sūmmī fīda īntērnūntĭă caēlī.545

īmplĕt ĕt īllă mănūm, sēd pārcĭŭs; aērĕ mĭnūtō

quālĭăcūmquĕ vŏlēs Iūdaēī sōmnĭă vēndūnt.

spōndĕt ămātōrēm tĕnĕrūm vēl dīvĭtĭs ōrbī

tēstāmēntum īngēns călĭdaē pūlmōnĕ cŏlūmbaē

trāctāto Ārmĕnĭūs vēl Cōmmāgēnŭs hărūspēx;550

pēctŏră pūllōrūm rīmābĭtŭr, ēxtă cătēllī

īntērdum ēt pŭĕrī; făcĭēt quōd dēfĕrăt īpsĕ.

Chāldaēīs sēd māiŏr ĕrīt fīdūcĭă: quīdquīd

dīxĕrĭt āstrŏlŏgūs, crēdēnt ā fōntĕ rĕlātūm

Hāmmōnīs, quŏnĭām Dēlphīs ōrācŭlă cēssānt555

ēt gĕnŭs hūmānūm dāmnāt cālīgŏ fŭtūrī.

praēcĭpŭūs tămĕn ēst hōrūm, quī saēpĭŭs ēxūl,

cūiŭs ămīcĭtĭā cōndūcēndāquĕ tăbēllā

māgnūs cīvĭs ŏbīt ēt fōrmīdātŭs Ŏthōnī.

īndĕ fĭdēs ārtīs, sōnvīt sī dēxtĕră fērrō560

laēvăquĕ, sī lōngē cāstrōrum īn cārcĕrĕ mānsīt.

nēmŏ măthēmătĭcūs gĕnĭum īndēmnātŭs hăbēbīt,

sēd quī paēnĕ pĕrīt, cuī vīx īn Cŷclădă mīttī

cōntĭgĭt ēt pārvā tāndēm cărŭīssĕ Sĕrīphō.

cōnsŭlĭt īctĕrĭcaē lēntō dē fūnĕrĕ mātrīs,565

āntĕ tămēn dē tē Tănăquīl tŭă, quāndŏ sŏrōrēm

ēffĕrăt ēt pătrŭōs, ān sīt vīctūrŭs ădūltēr

pōst īpsām; quĭd ĕnīm māiūs dărĕ nūmĭnă pōssūnt?

haēc tămĕn īgnōrāt quīd sīdūs trīstĕ mĭnētūr

Sātūrnī, quō laētă Vĕnūs sē prōfĕrăt āstrō,570

quīs mēnsīs dāmnīs, quaē dēntūr tēmpŏră lūcrō:

īllĭŭs ōccūrsūs ĕtĭām vītārĕ mĕmēntō,

īn cūiūs mănĭbūs ceū pīnguĭă sūcĭnă trītās

cērnĭs ĕphēmĕrĭdās, quaē nūllūm cōnsŭlĭt ēt iām

cōnsŭlĭtūr, quaē cāstră vĭrō pătrĭāmquĕ pĕtēntĕ575

nōn ībīt părĭtēr nŭmĕrīs rĕvŏcātă Thrăsŷllī.

ād prīmūm lăpĭdēm vēctārī cūm plăcĕt, hōră

sūmĭtŭr ēx lībrō; sī prūrīt frīctŭs ŏcēllī

āngŭlŭs, īnspēctā gĕnĕsī cōllŷrĭă pōscīt;

aēgră lĭcēt iăcĕāt, căpĭēndō nūllă vĭdētūr580

āptĭŏr hōră cĭbō nĭsĭ quām dĕdĕrīt Pĕtŏsīrīs.

sī mĕdĭōcrĭs ĕrīt, spătĭūm lūstrābĭt ŭtrīmquĕ

mētārum ēt sōrtēs dūcēt frōntēmquĕ mănūmquĕ

praēbēbīt vātī crēbrūm pōppŷsmă rŏgāntī.

dīvĭtĭbūs rēspōnsă dăbīt Phrŷx aūgŭr ĕt īndĕ585

cōndūctūs, dăbĭt āstrōrūm mūndīquĕ pĕrītūs

ātque ălĭquīs sĕnĭōr quī pūblĭcă fūlgŭră cōndīt.

plēbĕĭum īn cīrcō pŏsĭtum ēst ĕt ĭn āggĕrĕ fātūm.

quaē nūdīs lōngum ōstēndīt cērvīcĭbŭs aūrūm

cōnsŭlĭt āntĕ fălās dēlphīnōrūmquĕ cŏlūmnās590

ān săgă vēndēntī nūbāt caūpōnĕ rĕlīctō.

haē tămĕn ēt pārtūs sŭbĕūnt dīscrīmĕn ĕt ōmnīs

nūtrīcīs tŏlĕrānt fōrtūna ūrguēntĕ lăbōrēs,

sēd iăcĕt aūrātō vīx ūllă pŭērpĕră lēctō.

tāntum ārtēs hūiūs, tāntūm mĕdĭcāmĭnă pōssūnt,595

quaē stĕrĭlēs făcĭt ātque hŏmĭnēs īn vēntrĕ nĕcāndōs

cōndūcīt. gaūde, īnfēlīx, ātque īpsĕ bĭbēndūm

pōrrĭgĕ quīdquĭd ĕrīt; nām sī dīstēndĕrĕ vēllēt

ēt vēxāre ŭtĕrūm pŭĕrīs sălĭēntĭbŭs, ēssēs

Aēthĭŏpīs fōrtāssĕ pătēr, mōx dēcŏlŏr hērēs600

īmplērēt tăbŭlās nūmquām tĭbĭ mānĕ vĭdēndūs.

trānsĕŏ sūppŏsĭtōs ēt gaūdĭă vōtăquĕ saēpĕ

ād spūrcōs dēcēptă lăcūs, saēpe īndĕ pĕtītōs

pōntĭfĭcēs, sălĭōs Scaūrōrūm nōmĭnă fālsō

cōrpŏrĕ lātūrōs. stāt Fōrtūna īmprŏbă nōctū605

ādrīdēns nūdīs īnfāntĭbŭs: hōs fŏvĕt ōmnī

īnvōlvītquĕ sĭnū, dŏmĭbūs tūnc pōrrĭgĭt āltīs

sēcrētūmquĕ sĭbī mīmūm părăt; hōs ămăt, hīs sē

īngĕrĭt ūtquĕ sŭōs sēmpēr prōdūcĭt ălūmnōs.

hīc măgĭcōs ādfērt cāntūs, hīc Thēssălă vēndīt610

phīltră, quĭbūs vălĕāt mēntēm vēxārĕ mărītī

ēt sŏlĕā pūlsārĕ nătīs. quōd dēsĭpĭs, īndēst,

īnde ănĭmī cālīgo ēt māgna ōblīvĭŏ rērūm

quās mŏdŏ gēssīstī. tămĕn hōc tŏlĕrābĭlĕ, sī nōn

ēt fŭrĕre īncĭpĭās ŭt ăvūncŭlŭs īllĕ Nĕrōnīs,615

cuī tōtām trĕmŭlī frōntēm Caēsōnĭă pūllī

īnfūdīt. quaē nōn făcĭēt quōd prīncĭpĭs ūxōr?

ārdēbānt cūncta ēt frāctā cōnpāgĕ rŭēbānt

nōn ălĭtēr quām sī fēcīssēt Iūnŏ mărītūm

īnsānūm. mĭnŭs ērgŏ nŏcēns ĕrĭt Āgrīppīnaē620

bōlētūs, sĭquĭdem ūnīūs praēcōrdĭă prēssīt

īllĕ sĕnīs trĕmŭlūmquĕ căpūt dēscēndĕrĕ iūssīt

īn caēlum ēt lōngā mānāntĭă lābră sălīvā:

haēc pōscīt fērrum ātque īgnēs, haēc pōtĭŏ tōrquēt,

haēc lăcĕrāt mīxtōs ĕquĭtūm cūm sānguĭnĕ pātrēs.625

tāntī pārtŭs ĕquaē, tānti ūnă vĕnēfĭcă cōnstāt.

ōdērūnt nātōs dē paēlĭcĕ; nēmŏ rĕpūgnēt,

nēmŏ vĕtēt, iām iām prīvīgnum ōccīdĕrĕ fās ēst.

vōs ĕgŏ, pūpīllī, mŏnĕō, quĭbŭs āmplĭŏr ēst rēs,

cūstōdīte ănĭmās ēt nūllī crēdĭtĕ mēnsaē:630

līvĭdă mātērnō fērvēnt ădĭpātă vĕnēnō.

mōrdĕăt ānte ălĭquīs quīdquīd pōrrēxĕrĭt īllă

quaē pĕpĕrīt, tĭmĭdūs praēgūstēt pōcŭlă pāpās.

fīngĭmŭs haēc āltūm sătŭrā sūmēntĕ cŏtūrnūm

scīlĭcĕt, ēt fīnem ēgrēssī lēgēmquĕ prĭōrūm635

grāndĕ Sŏphōclēō cārmēn bācchāmŭr hĭātū,

mōntĭbŭs īgnōtūm Rŭtŭlīs caēlōquĕ Lătīnō?

nōs ŭtĭnām vānī. sēd clāmāt Pōntĭă "fēcī,

cōnfĭtĕōr, pŭĕrīsquĕ mĕīs ăcŏnītă părāvī,

quaē dēprēnsă pătēnt; făcĭnūs tămĕn īpsă pĕrēgī."640

tūnĕ dŭōs ūnā, saēvīssĭmă vīpĕră, cēnā?

tūnĕ dŭōs? "sēptēm, sī sēptēm fōrtĕ fŭīssēnt."

crēdāmūs trăgĭcīs quīdquīd dē Cōlchĭdĕ tōrvā

dīcĭtŭr ēt Prōcnē; nīl cōntrā cōnŏr. ĕt īllaē

grāndĭă mōnstră sŭīs aūdēbānt tēmpŏrĭbūs, sēd645

nōn prōptēr nūmmōs. mĭnŏr ādmīrātĭŏ sūmmīs

dēbētūr mōnstrīs, quŏtĭēns făcĭt īră nŏcēntēs

hūnc sēxum ēt răbĭē iĕcŭr īncēndēntĕ fĕrūntūr

praēcĭpĭtēs, ūt sāxă iŭgīs ābrūptă, quĭbūs mōns

sūbtrăhĭtūr clīvōquĕ lătūs pēndēntĕ rĕcēdīt.650

īllam ĕgŏ nōn tŭlĕrīm quaē cōmpŭtăt ēt scĕlŭs īngēns

sānă făcīt. spēctānt sŭbĕūntēm fātă mărītī

Ālcēstim ēt, sĭmĭlīs sī pērmūtātĭŏ dētūr,

mōrtĕ vĭrī cŭpĭānt ănĭmām sērvārĕ cătēllaē.

ōccūrrēnt mūltaē tĭbĭ Bēlĭdĕs ātque Ĕrĭphŷlaē655

mānĕ, Clўtēmnēstrām nūllūs nōn vīcŭs hăbēbīt.

hōc tāntūm rēfērt, quōd Tŷndărĭs īllă bĭpēnnēm

īnsūlsam ēt fătŭām dēxtrā laēvāquĕ tĕnēbāt;

āt nūnc rēs ăgĭtūr tĕnŭī pūlmōnĕ rŭbētaē,

sēd tămĕn ēt fērrō, sī praēgūstārĭt Ătrīdēs660

Pōntĭcă tēr vīctī caūtūs mĕdĭcāmĭnă rēgīs.

Credo Pudicitiam Saturno rege moratam

in terris visamque diu, cum frigida parvas

praeberet spelunca domos ignemque laremque

et pecus et dominos communi clauderet umbra,

5silvestrem montana torum cum sterneret uxor

frondibus et culmo vicinarumque ferarum

pellibus, haut similis tibi, Cynthia, nec tibi, cuius

turbavit nitidos extinctus passer ocellos,

sed potanda ferens infantibus ubera magnis

10et saepe horridior glandem ructante marito.

quippe aliter tunc orbe novo caeloque recenti

vivebant homines, qui rupto robore nati

compositive luto nullos habuere parentes.

multa Pudicitiae veteris vestigia forsan

15aut aliqua exstiterint et sub Iove, sed Iove nondum

barbato, nondum Graecis iurare paratis

per caput alterius, cum furem nemo timeret

caulibus ac pomis et aperto viveret horto.

paulatim deinde ad superos Astraea recessit

20hac comite, atque duae pariter fugere sorores.

anticum et vetus est alienum, Postume, lectum

concutere atque sacri genium contemnere fulcri.

omne aliud crimen mox ferrea protulit aetas:

viderunt primos argentea saecula moechos.

25conventum tamen et pactum et sponsalia nostra

tempestate paras iamque a tonsore magistro

pecteris et digito pignus fortasse dedisti?

certe sanus eras. uxorem, Postume, ducis?

dic qua Tisiphone, quibus exagitere colubris.

30ferre potes dominam salvis tot restibus ullam,

cum pateant altae caligantesque fenestrae,

cum tibi vicinum se praebeat Aemilius pons?

aut si de multis nullus placet exitus, illud

nonne putas melius, quod tecum pusio dormit?

35pusio, qui noctu non litigat, exigit a te

nulla iacens illic munuscula, nec queritur quod

et lateri parcas nec quantum iussit anheles.

sed placet Ursidio lex Iulia: tollere dulcem

cogitat heredem, cariturus turture magno

40mullorumque iubis et captatore macello.

quid fieri non posse putes, si iungitur ulla

Ursidio? si moechorum notissimus olim

stulta maritali iam porrigit ora capistro,

quem totiens texit perituri cista Latini?

45quid quod et antiquis uxor de moribus illi

quaeritur? o medici, nimiam pertundite venam.

delicias hominis! Tarpeium limen adora

pronus et auratam Iunoni caede iuvencam,

si tibi contigerit capitis matrona pudici.

50paucae adeo Cereris vittas contingere dignae,

quarum non timeat pater oscula. necte coronam

postibus et densos per limina tende corymbos.

unus Hiberinae vir sufficit? ocius illud

extorquebis, ut haec oculo contenta sit uno.

55magna tamen fama est cuiusdam rure paterno

viventis. vivat Gabiis ut vixit in agro,

vivat Fidenis, et agello cedo paterno.

quis tamen adfirmat nil actum in montibus aut in

speluncis? adeo senverunt Iuppiter et Mars?

60porticibusne tibi monstratur femina voto

digna tuo? cuneis an habent spectacula totis

quod securus ames quodque inde excerpere possis?

chironomon Ledam molli saltante Bathyllo

Tuccia vesicae non imperat, Apula gannit,

65[sicut in amplexu, subito et miserabile longum.]

attendit Thymele: Thymele tunc rustica discit.

ast aliae, quotiens aulaea recondita cessant,

et vacuo clusoque sonant fora sola theatro,

atque a plebeis longe Megalesia, tristes

70personam thyrsumque tenent et subligar Acci.

Urbicus exodio risum movet Atellanae

gestibus Autonoes, hunc diligit Aelia pauper.

solvitur his magno comoedi fibula, sunt quae

Chrysogonum cantare vetent, Hispulla tragoedo

75gaudet: an exspectas ut Quintilianus ametur?

accipis uxorem de qua citharoedus Echion

aut Glaphyrus fiat pater Ambrosiusque choraules.

longa per angustos figamus pulpita vicos,

ornentur postes et grandi ianua lauro,

80ut testudineo tibi, Lentule, conopeo

nobilis Euryalum murmillonem exprimat infans.

nupta senatori comitata est Eppia ludum

ad Pharon et Nilum famosaque moenia Lagi

prodigia et mores urbis damnante Canopo.

85immemor illa domus et coniugis atque sororis

nil patriae indulsit, plorantisque improba natos

utque magis stupeas ludos Paridemque reliquit.

sed quamquam in magnis opibus plumaque paterna

et segmentatis dormisset parvula cunis,

90contempsit pelagus; famam contempserat olim,

cuius apud molles minima est iactura cathedras.

Tyrrhenos igitur fluctus lateque sonantem

pertulit Ionium constanti pectore, quamuis

mutandum totiens esset mare. iusta pericli

95si ratio est et honesta, timent pavidoque gelantur

pectore nec tremulis possunt insistere plantis:

fortem animum praestant rebus quas turpiter audent.

si iubeat coniunx, durum est conscendere navem,

tunc sentina gravis, tunc summus vertitur aër:

100quae moechum sequitur, stomacho valet. illa maritum

convomit, haec inter nautas et prandet et errat

per puppem et duros gaudet tractare rudentis.

qua tamen exarsit forma, qua capta iuventa

Eppia? quid vidit propter quod ludia dici

105sustinuit? nam Sergiolus iam radere guttur

coeperat et secto requiem sperare lacerto;

praeterea multa in facie deformia, sicut

attritus galea mediisque in naribus ingens

gibbus et acre malum semper stillantis ocelli.

110sed gladiator erat. facit hoc illos Hyacinthos;

hoc pueris patriaeque, hoc praetulit illa sorori

atque viro. ferrum est quod amant. hic Sergius idem

accepta rude coepisset Veiento videri.

quid privata domus, quid fecerit Eppia, curas?

115respice rivales divorum, Claudius audi

quae tulerit. dormire virum cum senserat uxor,

ausa Palatino et tegetem praeferre cubili

sumere nocturnos meretrix Augusta cucullos

linquebat comite ancilla non amplius una.

120sed nigrum flavo crinem abscondente galero

intravit calidum veteri centone lupanar

et cellam vacuam atque suam; tunc nuda papillis

prostitit auratis titulum mentita Lyciscae

ostenditque tuum, generose Britannice, ventrem.

125excepit blanda intrantis atque aera poposcit.

[continueque iacens cunctorum absorbuit ictus.]

mox lenone suas iam dimittente puellas

tristis abit, et quod potuit tamen ultima cellam

clausit, adhuc ardens rigidae tentigine vulvae,

130et lassata viris necdum satiata recessit,

obscurisque genis turpis fumoque lucernae

foeda lupanaris tulit ad pulvinar odorem.

hippomanes carmenque loquar coetumque venenum

privignoque datum? faciunt graviora coactae

135imperio sexus minimumque libidine peccant.

"optima sed quare Caesennia teste marito?"

bis quingena dedit. tanti vocat ille pudicam,

nec pharetris Veneris macer est aut lampade fervet:

inde faces ardent, veniunt a dote sagittae.

140libertas emitur. coram licet innuat atque

rescribat: vidua est, locuples quae nupsit avaro.

"cur desiderio Bibulae Sertorius ardet?"

si verum excutias, facies non uxor amatur.

tres rugae subeant et se cutis arida laxet,

145fiant obscuri dentes oculique minores,

"collige sarcinulas" dicet libertus "et exi.

iam gravis es nobis et saepe emungeris. exi

ocius et propera. sicco venit altera naso."

interea calet et regnat poscitque maritum

150pastores et ovem Canusinam ulmosque Falernas,

quantulum in hoc! Pueros omnes, ergastula tota,

quodque domi non est, sed habet vicinus, ematur.

mense quidem brumae, cum iam mercator Iason

clausus et armatis obstat casa candida nautis,

155grandia tolluntur crystallina, maxima rursus

murrina, deinde adamas notissimus et Beronices

in digito factus pretiosior. hunc dedit olim

barbarus incestae, dedit hunc Agrippa sorori,

observant ubi festa mero pede sabbata reges

160et vetus indulget senibus clementia porcis.

"nullane de tantis gregibus tibi digna videtur?"

sit formonsa, decens, dives, fecunda, vetustos

porticibus disponat avos, intactior omni

crinibus effusis bellum dirimente Sabina,

165rara avis in terris nigroque simillima cycno,

quis feret uxorem cui constant omnia? malo,

malo Venusinam quam te, Cornelia, mater

Gracchorum, si cum magnis virtutibus adfers

grande supercilium et numeras in dote triumphos.

170tolle tuum, precor, Hannibalem victumque Syphacem

in castris et cum tota Carthagine migra.

"parce, precor, Paean, et tu, dea, pone sagittas;

nil pueri faciunt, ipsam configite matrem"

Amphion clamat, sed Paean contrahit arcum.

175extulit ergo greges natorum ipsumque parentem,

dum sibi nobilior Latonae gente videtur

atque eadem scrofa Niobe fecundior alba.

quae tanti gravitas, quae forma, ut se tibi semper

imputet? huius enim rari summique voluptas

180nulla boni, quotiens animo corrupta superbo

plus aloes quam mellis habet. quis deditus autem

usque adeo est, ut non illam quam laudibus effert

horreat inque diem septenis oderit horis?

quaedam parva quidem, sed non toleranda maritis.

185nam quid rancidius quam quod se non putat ulla

formosam nisi quae de Tusca Graecula factast,

de Sulmonensi mera Cecropis? omnia Graece:

[cum sit turpe magis nostris nescire Latine.]

hoc sermone pavent, hoc iram, gaudia, curas,

190hoc cuncta effundunt animi secreta. quid ultra?

concumbunt Graece. dones tamen ista puellis,

tune etiam, quam sextus et octogensimus annus

pulsat, adhuc Graece? non est hic sermo pudicus

in vetula. quotiens lascivum intervenit illud

195zoe kai psyche, modo sub lodice relictis

uteris in turba. quod enim non excitet inguen

vox blanda et nequam? digitos habet. ut tamen omnes

subsidant pinnae, dicas haec mollius Haemo

quamquam et Carpophoro, facies tua computat annos.

200si tibi legitimis pactam iunctamque tabellis

non es amaturus, ducendi nulla videtur

causa, nec est quare cenam et mustacea perdas

labente officio crudis donanda, nec illud

quod prima pro nocte datur, cum lance beata

205Dacicus et scripto radiat Germanicus auro.

si tibi simplicitas uxoria, deditus uni

est animus, summitte caput cervice parata

ferre iugum. nullam invenies quae parcat amanti.

ardeat ipsa licet, tormentis gaudet amantis

210et spoliis; igitur longe minus utilis illi

uxor, quisquis erit bonus optandusque maritus.

nil umquam invita donabis coniuge, vendes

hac obstante nihil, nihil haec si nolet emetur.

haec dabit affectus: ille excludatur amicus

215iam senior, cuius barbam tua ianua vidit.

testandi cum sit lenonibus atque lanistis

libertas et iuris idem contingat harenae,

non unus tibi rivalis dictabitur heres.

"pone crucem servo." "meruit quo crimine servus

220supplicium? quis testis adest? quis detulit? audi;

nulla umquam de morte hominis cunctatio longast."

"o demens, ita servus homo est? nil fecerit, esto:

hoc volo, sic iubeo, sit pro ratione voluntas."

imperat ergo viro. sed mox haec regna relinquit

225permutatque domos et flammea conterit; inde

avolat et spreti repetit vestigia lecti.

ornatas paulo ante fores, pendentia linquit

vela domus et adhuc virides in limine ramos.

sic crescit numerus, sic fiunt octo mariti

230quinque per autumnos, titulo res digna sepulcri.

desperanda tibi salva concordia socru.

illa docet spoliis nudi gaudere mariti,

illa docet missis a corruptore tabellis

nil rude nec simplex rescribere, decipit illa

235custodes aut aere domat. tum corpore sano

advocat Archigenen onerosaque pallia iactat.

abditus interea latet et secretus adulter

impatiensque morae silet et praeputia ducit.

scilicet exspectas ut tradat mater honestos

240atque alios mores quam quos habet? utile porro

filiolam turpi vetulae producere turpem.

nulla fere causa est in qua non femina litem

moverit. accusat Manilia, si rea non est.

componunt ipsae per se formantque libellos,

245principium atque locos Celso dictare paratae.

endromidas Tyrias et femineum ceroma

quis nescit, vel quis non vidit vulnera pali,

quem cavat adsiduis rudibus scutoque lacessit

atque omnis implet numeros dignissima prorsus

250Florali matrona tuba, nisi si quid in illo

pectore plus agitat veraeque paratur harenae?

quem praestare potest mulier galeata pudorem,

quae fugit a sexu? vires amat. haec tamen ipsa

vir nollet fieri; nam quantula nostra voluptas!

255quale decus, rerum si coniugis auctio fiat,

balteus et manicae et cristae crurisque sinistri

dimidium tegimen! vel si diversa movebit

proelia, tu felix ocreas vendente puella.

hae sunt quae tenui sudant in cyclade, quarum

260delicias et panniculus bombycinus urit.

aspice quo fremitu monstratos perferat ictus

et quanto galeae curvetur pondere, quanta

poplitibus sedeat quam denso fascia libro,

et ride positis scaphium cum sumitur armis.

265dicite vos, neptes Lepidi caecive Metelli

Gurgitis aut Fabii, quae ludia sumpserit umquam

hos habitus? quando ad palum gemat uxor Asyli?

semper habet lites alternaque iurgia lectus

in quo nupta iacet; minimum dormitur in illo.

270tum gravis illa viro, tunc orba tigride peior,

cum simulat gemitus occulti conscia facti,

aut odit pueros aut ficta paelice plorat

uberibus semper lacrimis semperque paratis

in statione sua | atque exspectantibus illam,

275quo iubeat manare modo. tu credis amorem,

tu tibi tunc, uruca, places fletumque labellis

exorbes, quae scripta et quot lecture tabellas

si tibi zelotypae retegantur scrinia moechae!

sed iacet in servi complexibus aut equitis. dic,

280dic aliquem sodes hic, Quintiliane, colorem.

haeremus. dic ipsa. "olim convenerat" inquit

"ut faceres tu quod velles, nec non ego possem

indulgere mihi. clames licet et mare caelo

confundas, homo sum." nihil est audacius illis

285deprensis: iram atque animos a crimine sumunt.

unde haec monstra tamen vel quo de fonte requiris?

praestabat castas humilis fortuna Latinas

quondam, nec vitiis contingi parva sinebant

tecta labor somnique breves et vellere Tusco

290vexatae duraeque manus ac proximus urbi

Hannibal et stantes Collina turre mariti.

nunc patimur longae pacis mala, saevior armis

luxuria incubuit victumque ulciscitur orbem.

nullum crimen abest facinusque libidinis ex quo

295paupertas Romana perit. hinc fluxit ad istos

et Sybaris colles, hinc et Rhodos et Miletos

atque coronatum et petulans madidumque Tarentum.

prima peregrinos obscena pecunia mores

intulit, et turpi fregerunt saecula luxu

300divitiae molles. quid enim venus ebria curat?

inguinis et capitis quae sint discrimina nescit

grandia quae mediis iam noctibus ostrea mordet,

cum perfusa mero spumant unguenta Falerno,

cum bibitur concha, cum iam vertigine tectum

305ambulat et geminis exsurgit mensa lucernis.

i nunc et dubita qua sorbeat aëra sanna

Tullia quid dicat, notae collactea Maurae.

Maura, Pudicitiae veterem cum praeterit aram,

noctibus hic ponunt lecticas, micturiunt hic

310effigiemque deae longis siphonibus implent

inque vices equitant ac Luna teste moventur,

inde domos abeunt: tu calcas luce reversa

coniugis urinam magnos visurus amicos.

nota bonae secreta deae, cum tibia lumbos

315incitat et cornu pariter vinoque feruntur

attonitae crinemque rotant ululantque Priapi

maenades. o quantus tunc illis mentibus ardor

concubitus, quae vox saltante libidine, quantus

ille meri veteris per crura madentia torrens!

320lenonum ancillas posita Saufeia corona

provocat et tollit pendentis praemia coxae,

ipsa Medullinae fluctum crisantis adorat:

palma inter dominas, virtus natalibus aequa.

nil ibi per ludum simulabitur, omnia fient

325ad verum, quibus incendi iam frigidus aevo

Laomedontiades et Nestoris hirnea possit.

tunc prurigo morae impatiens, tum femina simplex,

ac pariter toto repetitus clamor ab antro

"iam fas est, admitte viros." dormitat adulter,

330illa iubet sumpto iuvenem properare cucullo;

si nihil est, servis incurritur; abstuleris spem

servorum, venit et conductus aquarius; hic si

quaeritur et desunt homines, mora nulla per ipsam

quo minus imposito clunem summittat asello.

335atque utinam ritus veteres et publica saltem

his intacta malis agerentur sacra; sed omnes

noverunt Mauri atque Indi quae psaltria penem

maiorem quam sunt duo Caesaris Anticatones

illuc, testiculi sibi conscius unde fugit mus,

340intulerit, ubi velari pictura iubetur

quaecumque alterius sexus imitata figuras.

et quis tunc hominum contemptor numinis, aut quis

simpuvium ridere Numae nigrumque catinum

et Vaticano fragiles de monte patellas

345ausus erat? sed nunc ad quas non Clodius aras?

[audio quid veteres olim moneatis amici,

"pone seram, cohibe." sed quis custodiet ipsos

custodes? cauta est et ab illis incipit uxor.]

iamque eadem summis pariter minimisque libido,

350nec melior silicem pedibus quae conterit atrum

quam quae longorum vehitur cervice Syrorum.

ut spectet ludos, conducit Ogulnia vestem,

conducit comites, sellam, cervical, amicas,

nutricem et flavam cui det mandata puellam.

355haec tamen argenti superest quodcumque paterni

levibus athletis et vasa novissima donat.

multis res angusta domi, sed nulla pudorem

paupertatis habet nec se metitur ad illum

quem dedit haec posuitque modum. tamen utile quid sit

360prospiciunt aliquando viri, frigusque famemque

formica tandem quidam expavere magistra:

prodiga non sentit pereuntem femina censum.

ac velut exhausta recidivus pullulet arca

nummus et e pleno tollatur semper acervo,

365non umquam reputant quanti sibi gaudia constent.

sunt quas eunuchi imbelles ac mollia semper

oscula delectent et desperatio barbae

et quod abortivo non est opus. illa voluptas

summa tamen, quod iam calida matura iuventa

370inguina traduntur medicis, iam pectine nigro.

ergo exspectatos ac iussos crescere primum

testiculos, postquam coeperunt esse bilibres,

tonsoris tantum damno rapit Heliodorus.

conspicuus longe cunctisque notabilis intrat

375balnea nec dubie custodem vitis et horti

provocat a domina factus spado. dormiat ille

cum domina, sed tu iam durum, Postume, iamque

tondendum eunucho Bromium committere noli.

si gaudet cantu, nullius fibula durat

380vocem vendentis praetoribus. organa semper

in manibus, densi radiant testudine tota

sardonyches, crispo numerantur pectine chordae

quo tener Hedymeles operas dedit: hunc tenet, hoc se

solatur gratoque indulget basia plectro.

385quaedam de numero Lamiarum ac nominis Appi

et farre et vino Ianum Vestamque rogabat,

an Capitolinam deberet Pollio quercum

sperare et fidibus promittere. quid faceret plus

aegrotante viro, medicis quid tristibus erga

390filiolum? stetit ante aram nec turpe putavit

pro cithara velare caput dictataque verba

pertulit, ut mos est, et aperta palluit agna.

dic mihi nunc, quaeso, dic, antiquissime divom,

respondes his, Iane pater? magna otia caeli;

395non est, quod video, non est quod agatur apud vos.

haec de comoedis te consulit, illa tragoedum

commendare volet: varicosus fiet haruspex.

sed cantet potius quam totam pervolet urbem

audax et coetus possit quae ferre virorum

400cumque paludatis ducibus praesente marito

ipsa loqui recta facie siccisque mamillis.

haec eadem novit quid toto fiat in orbe,

quid Seres, quid Thraces agant, secreta novercae

et pueri, quis amet, quis diripiatur adulter;

405dicet quis viduam praegnatem fecerit et quo

mense, quibus verbis concumbat quaeque, modis quot.

instantem regi Armenio Parthoque cometen

prima videt, famam rumoresque illa recentis

excipit ad portas, quosdam facit; isse Niphaten

410in populos magnoque illic cuncta arva teneri

diluvio, nutare urbes, subsidere terras,

quocumque in trivio, cuicumque est obvia, narrat.

nec tamen id vitium magis intolerabile quam quod

vicinos humiles rapere et concidere loris

415exorata solet. nam si latratibus alti

rumpuntur somni, "fustes huc ocius" inquit

"adferte" atque illis dominum iubet ante feriri,

deinde canem. gravis occursu, taeterrima vultu

balnea nocte subit, conchas et castra moveri

420nocte iubet, magno gaudet sudare tumultu,

cum lassata gravi ceciderunt bracchia massa,

callidus et cristae digitos impressit aliptes

ac summum dominae femur exclamare coëgit.

convivae miseri interea somnoque fameque

425urguentur. tandem illa venit rubicundula, totum

oenophorum sitiens, plena quod tenditur urna

admotum pedibus, de quo sextarius alter

ducitur ante cibum rabidam facturus orexim,

dum redit et loto terram ferit intestino.

430marmoribus rivi properant, aurata Falernum

pelvis olet; nam sic, tamquam alta in dolia longus

deciderit serpens, bibit et vomit. ergo maritus

nauseat atque oculis bilem substringit opertis.

illa tamen gravior, quae cum discumbere coepit

435laudat Vergilium, periturae ignoscit Elissae,

committit vates et comparat, inde Maronem

atque alia parte in trutina suspendit Homerum.

cedunt grammatici, vincuntur rhetores, omnis

turba tacet, nec causidicus nec praeco loquetur,

440altera nec mulier. verborum tanta cadit vis,

tot pariter pelves ac tintinnabula dicas

pulsari. iam nemo tubas, nemo aera fatiget:

una laboranti poterit succurrere Lunae.

imponit finem sapiens et rebus honestis;

445nam quae docta nimis cupit et facunda videri

crure tenus medio tunicas succingere debet,

caedere Silvano porcum, quadrante lavari.

non habeat matrona, tibi quae iuncta recumbit,

dicendi genus, aut curvum sermone rotato

450torqueat enthymema, nec historias sciat omnes,

sed quaedam ex libris et non intellegat. odi

hanc ego quae repetit volvitque Palaemonis artem

servata semper lege et ratione loquendi

ignotosque mihi tenet antiquaria versus

455nec curanda viris. opicae castiget amicae

verba: soloecismum liceat fecisse marito.

nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil,

cum viridis gemmas collo circumdedit et cum

auribus extentis magnos commisit elenchos.

460[intolerabilius nihil est quam femina dives.]

interea foeda aspectu ridendaque multo

pane tumet facies aut pinguia Poppaeana

spirat et hinc miseri viscantur labra mariti.

ad moechum lota veniunt cute. quando videri

465vult formonsa domi? moechis foliata parantur,

his emitur quidquid graciles huc mittitis Indi.

tandem aperit vultum et tectoria prima reponit,

incipit agnosci, atque illo lacte fovetur

propter quod secum comites educit asellas

470exul Hyperboreum si dimittatur ad axem.

sed quae mutatis inducitur atque fovetur

tot medicaminibus coctaeque siliginis offas

accipit et madidae, facies dicetur an ulcus?

est pretium curae penitus cognoscere toto

475quid faciant agitentque die. si nocte maritus

aversus iacuit, periit libraria, ponunt

cosmetae tunicas, tarde venisse Liburnus

dicitur et poenas alieni pendere somni

cogitur, hic frangit ferulas, rubet ille flagello,

480hic scutica; sunt quae tortoribus annua praestent.

verberat atque obiter faciem linit, audit amicas

aut latum pictae vestis considerat aurum

et caedit, longi relegit transuersa diurni

et caedit, donec lassis caedentibus "exi"

485intonet horrendum iam cognitione peracta.

praefectura domus Sicula non mitior aula.

nam si constituit solitoque decentius optat

ornari et properat iamque exspectatur in hortis

aut apud Isiacae potius sacraria lenae,

490disponit crinem laceratis ipsa capillis

nuda umeros Psecas infelix nudisque mamillis.

"altior hic quare cincinnus?" taurea punit

continuo flexi crimen facinusque capilli.

quid Psecas admisit? quaenam est hic culpa puellae,

495si tibi displicuit nasus tuus? altera laevum

extendit pectitque comas et volvit in orbem.

est in consilio materna admotaque lanis

emerita quae cessat acu; sententia prima

huius erit, post hanc aetate atque arte minores

500censebunt, tamquam famae discrimen agatur

aut animae: tanta est quaerendi cura decoris.

tot premit ordinibus, tot adhuc compagibus altum

aedificat caput: Andromachen a fronte videbis,

post minor est, credas aliam. cedo si breve parvi

505sortita est lateris spatium breviorque videtur

virgine Pygmaea nullis adiuta coturnis

et levis erecta consurgit ad oscula planta.

nulla viri cura interea nec mentio fiet

damnorum. vivit tamquam vicina mariti,

510hoc solo propior, quod amicos coniugis odit

et servos, gravis est rationibus. ecce furentis

Bellonae matrisque deum chorus intrat et ingens

semivir, obsceno facies reverenda minori,

mollia qui rapta secuit genitalia testa

515iam pridem, cui rauca cohors, cui tympana cedunt

plebeia et Phrygia vestitur bucca tiara.

grande sonat metuique iubet Septembris et austri

adventum, nisi se centum lustraverit ovis

et xerampelinas veteres donaverit ipsi,

520ut quidquid subiti et magni discriminis instat

in tunicas eat et totum semel expiet annum.

hibernum fracta glacie descendet in amnem,

ter matutino Tiberi mergetur et ipsis

verticibus timidum caput abluet, inde superbi

525totum regis agrum nuda ac tremibunda cruentis

erepet genibus; si candida iusserit Io,

ibit ad Aegypti finem calidaque petitas

a Meroë portabit aquas, ut spargat in aede

Isidis, antiquo quae proxima surgit ovili.

530credit enim ipsius dominae se voce moneri.

en animam et mentem cum qua di nocte loquantur!

ergo hic praecipuum summumque meretur honorem

qui grege linigero circumdatus et grege calvo

plangentis populi currit derisor Anubis.

535ille petit veniam, quotiens non abstinet uxor

concubitu sacris observandisque diebus

magnaque debetur violato poena cadurco

et movisse caput visa est argentea serpens;

illius lacrimae meditataque murmura praestant

540ut veniam culpae non abnuat ansere magno

scilicet et tenui popano corruptus Osiris.

cum dedit ille locum, cophino fenoque relicto

arcanam Iudaea tremens mendicat in aurem,

interpres legum Solymarum et magna sacerdos

545arboris ac summi fida internuntia caeli.

implet et illa manum, sed parcius; aere minuto

qualiacumque voles Iudaei somnia vendunt.

spondet amatorem tenerum vel divitis orbi

testamentum ingens calidae pulmone columbae

550tractato Armenius vel Commagenus haruspex;

pectora pullorum rimabitur, exta catelli

interdum et pueri; faciet quod deferat ipse.

Chaldaeis sed maior erit fiducia: quidquid

dixerit astrologus, credent a fonte relatum

555Hammonis, quoniam Delphis oracula cessant

et genus humanum damnat caligo futuri.

praecipuus tamen est horum, qui saepius exul,

cuius amicitia conducendaque tabella

magnus civis obit et formidatus Othoni.

560inde fides artis, sonuit si dextera ferro

laevaque, si longe castrorum in carcere mansit.

nemo mathematicus genium indemnatus habebit,

sed qui paene perit, cui vix in Cyclada mitti

contigit et parva tandem carvisse Seripho.

565consulit ictericae lento de funere matris,

ante tamen de te Tanaquil tua, quando sororem

efferat et patruos, an sit victurus adulter

post ipsam; quid enim maius dare numina possunt?

haec tamen ignorat quid sidus triste minetur

570Saturni, quo laeta Venus se proferat astro,

quis mensis damnis, quae dentur tempora lucro:

illius occursus etiam vitare memento,

in cuius manibus ceu pinguia sucina tritas

cernis ephemeridas, quae nullum consulit et iam

575consulitur, quae castra viro patriamque petente

non ibit pariter numeris revocata Thrasylli.

ad primum lapidem vectari cum placet, hora

sumitur ex libro; si prurit frictus ocelli

angulus, inspecta genesi collyria poscit;

580aegra licet iaceat, capiendo nulla videtur

aptior hora cibo nisi quam dederit Petosiris.

si mediocris erit, spatium lustrabit utrimque

metarum et sortes ducet frontemque manumque

praebebit vati crebrum poppysma roganti.

585divitibus responsa dabit Phryx augur et inde

conductus, dabit astrorum mundique peritus

atque aliquis senior qui publica fulgura condit.

plebeium in circo positum est et in aggere fatum.

quae nudis longum ostendit cervicibus aurum

590consulit ante falas delphinorumque columnas

an saga vendenti nubat caupone relicto.

hae tamen et partus subeunt discrimen et omnis

nutricis tolerant fortuna urguente labores,

sed iacet aurato vix ulla puerpera lecto.

595tantum artes huius, tantum medicamina possunt,

quae steriles facit atque homines in ventre necandos

conducit. gaude, infelix, atque ipse bibendum

porrige quidquid erit; nam si distendere vellet

et vexare uterum pueris salientibus, esses

600Aethiopis fortasse pater, mox decolor heres

impleret tabulas numquam tibi mane videndus.

transeo suppositos et gaudia votaque saepe

ad spurcos decepta lacus, saepe inde petitos

pontifices, salios Scaurorum nomina falso

605corpore laturos. stat Fortuna improba noctu

adridens nudis infantibus: hos fovet omni

involvitque sinu, domibus tunc porrigit altis

secretumque sibi mimum parat; hos amat, his se

ingerit utque suos semper producit alumnos.

610hic magicos adfert cantus, hic Thessala vendit

philtra, quibus valeat mentem vexare mariti

et solea pulsare natis. quod desipis, indest,

inde animi caligo et magna oblivio rerum

quas modo gessisti. tamen hoc tolerabile, si non

615et furere incipias ut avunculus ille Neronis,

cui totam tremuli frontem Caesonia pulli

infudit. quae non faciet quod principis uxor?

ardebant cuncta et fracta conpage ruebant

non aliter quam si fecisset Iuno maritum

620insanum. minus ergo nocens erit Agrippinae

boletus, siquidem unius praecordia pressit

ille senis tremulumque caput descendere iussit

in caelum et longa manantia labra saliva:

haec poscit ferrum atque ignes, haec potio torquet,

625haec lacerat mixtos equitum cum sanguine patres.

tanti partus equae, tanti una venefica constat.

oderunt natos de paelice; nemo repugnet,

nemo vetet, iam iam privignum occidere fas est.

vos ego, pupilli, moneo, quibus amplior est res,

630custodite animas et nulli credite mensae:

livida materno fervent adipata veneno.

mordeat ante aliquis quidquid porrexerit illa

quae peperit, timidus praegustet pocula papas.

fingimus haec altum satura sumente coturnum

635scilicet, et finem egressi legemque priorum

grande Sophocleo carmen bacchamur hiatu,

montibus ignotum Rutulis caeloque Latino?

nos utinam vani. sed clamat Pontia "feci,

confiteor, puerisque meis aconita paravi,

640quae deprensa patent; facinus tamen ipsa peregi."

tune duos una, saevissima vipera, cena?

tune duos? "septem, si septem forte fuissent."

credamus tragicis quidquid de Colchide torva

dicitur et Procne; nil contra conor. et illae

645grandia monstra suis audebant temporibus, sed

non propter nummos. minor admiratio summis

debetur monstris, quotiens facit ira nocentes

hunc sexum et rabie iecur incendente feruntur

praecipites, ut saxa iugis abrupta, quibus mons

650subtrahitur clivoque latus pendente recedit.

illam ego non tulerim quae computat et scelus ingens

sana facit. spectant subeuntem fata mariti

Alcestim et, similis si permutatio detur,

morte viri cupiant animam servare catellae.

655occurrent multae tibi Belides atque Eriphylae

mane, Clytemnestram nullus non vicus habebit.

hoc tantum refert, quod Tyndaris illa bipennem

insulsam et fatuam dextra laevaque tenebat;

at nunc res agitur tenui pulmone rubetae,

660sed tamen et ferro, si praegustarit Atrides

Pontica ter victi cautus medicamina regis.