1

I

Bārbără pŷrămĭdūm sĭlĕāt mīrācŭlă Mēmphīs,

Āssўrĭūs iāctēt ‖ nēc Băbўlōnă lăbōr;

nēc Trĭvĭaē tēmplō mōllēs laūdēntŭr Ĭōnēs,

dīssĭmŭlēt Dēlōn ‖ cōrnĭbŭs āră frĕquēns;

āĕrĕ nēc văcŭō pēndēntĭă Maūsōlēă5

laūdĭbŭs īnmŏdĭcīs ‖ Cārĕs ĭn āstră fĕrānt.

Ōmnīs Caēsărĕō cēdīt lăbŏr Āmphĭthĕātrō,

ūnūm prō cūnctīs ‖ fāmă lŏquētŭr ŏpūs.

II

Hīc ŭbĭ sīdĕrĕūs prŏpĭūs vĭdĕt āstră cŏlōssūs

ēt crēscūnt mĕdĭā ‖ pēgmătă cēlsă vĭā,

īnvĭdĭōsă fĕrī rădĭābānt ātrĭă rēgīs

ūnăquĕ iām tōtā ‖ stābăt ĭn ūrbĕ dŏmūs.

Hīc ŭbĭ cōnspĭcŭī vĕnĕrābĭlĭs Āmphĭthĕātrī5

ērĭgĭtūr mōlēs, ‖ stāgnă Nĕrōnĭs ĕrānt.

Hīc ŭbĭ mīrāmūr vēlōcĭă mūnĕră thērmās,

ābstŭlĕrāt mĭsĕrīs ‖ tēctă sŭpērbŭs ăgēr.

Claūdĭă dīffūsās ŭbĭ pōrtĭcŭs ēxplĭcăt ūmbrās,

ūltĭmă pārs aūlaē ‖ dēfĭcĭēntĭs ĕrāt.10

Rēddĭtă Rōmă sĭbi ēst ēt sūnt tē praēsĭdĕ, Caēsār,

dēlĭcĭaē pŏpŭlī, ‖ quaē fŭĕrānt dŏmĭnī.

III

Quaē tām sēpŏsĭta ēst, quaē gēns tām bārbără, Caēsār,

ēx quā spēctātōr ‖ nōn sĭt ĭn ūrbĕ tŭā?

Vēnĭt ăb Ōrphēō cūltōr Rhŏdŏpēĭŭs Haēmō,

vēnĭt ĕt ēpōtō ‖ Sārmătă pāstŭs ĕquō,

ēt quī prīmă bĭbīt dēprēnsī flūmĭnă Nīlī,5

ēt quēm sūprēmaē ‖ Tēthўŏs ūndă fĕrīt;

fēstīnāvĭt Ărābs, fēstīnāvērĕ Săbaēī,

ēt Cĭlĭcēs nīmbīs ‖ hīc mădŭērĕ sŭīs.

Crīnĭbŭs īn nōdūm tōrtī vēnērĕ Sĭcāmbrī,

ātque ălĭtēr tōrtīs ‖ crīnĭbŭs Aēthĭŏpēs.10

Vōx dīvērsă sŏnāt pŏpŭlōrūm, tūm tămĕn ūna ēst,

cūm vērūs pătrĭaē ‖ dīcĕrĭs ēssĕ pătēr.

IV

Tūrbă grăvīs pācī plăcĭdaēque ĭnĭmīcă quĭētī,

quaē sēmpēr mĭsĕrās ‖ sōllĭcĭtābăt ŏpēs,

trādūcta ēst †Gĕtŭlīs† nēc cēpĭt hărēnă nŏcēntīs:

ēt dēlātŏr hăbēt ‖ quōd dăbăt ēxĭlĭūm.

Ēxŭlăt Aūsŏnĭā prŏfŭgūs dēlātŏr ăb ūrbĕ:5

haēc lĭcĕt īnpēnsīs ‖ prīncĭpĭs ādnŭmĕrēs.

V

Iūnctām Pāsĭphăēn Dīctaēō crēdĭtĕ taūrō:

vīdĭmŭs, āccēpīt ‖ fābŭlă prīscă fĭdēm.

Nēc sē mīrētūr, Caēsār, lōngaēvă vĕtūstās:

quīdquīd fāmă cănīt, ‖ praēstăt hărēnă tĭbī.

VI

Bēllĭgĕr īnvīctīs quōd Mārs tĭbĭ sērvĭt ĭn ārmīs,

nōn sătĭs ēst, Caēsār, ‖ sērvĭt ĕt īpsă Vĕnūs.

VI B

Prōstrātūm vāstā Nĕmĕēs īn vāllĕ lĕōnēm

nōbĭle ĕt Hērcŭlĕūm ‖ fāmă cănēbăt ŏpūs.

Prīscă fĭdēs tăcĕāt: nām pōst tŭă mūnĕră, Caēsār,

hōc iām fēmĭnĕā ‖ ‹vīdĭmŭs āctă mănū.›

VII

Quālĭtĕr īn Scўthĭcā rĕlĭgātūs rūpĕ Prŏmētheūs

ādsĭdŭām nĭmĭō ‖ pēctŏrĕ pāvĭt ăvēm,

nūdă Călēdŏnĭō sīc vīscĕră praēbŭĭt ūrsō

nōn fālsā pēndēns ‖ īn crŭcĕ Laūrĕŏlūs.

Vīvēbānt lăcĕrī mēmbrīs stīllāntĭbŭs ārtūs5

īnque ōmnī nūsquām ‖ cōrpŏrĕ cōrpŭs ĕrāt.

Dēnĭquĕ sūpplĭcĭūm ...

vēl dŏmĭnī iŭgŭlūm ‖ fōdĕrăt ēnsĕ nŏcēns,

tēmplă vĕl ārcānō dēmēns spŏlĭāvĕrăt aūrō,

sūbdĭdĕrāt saēvās ‖ vēl tĭbĭ, Rōmă, făcēs.10

Vīcĕrăt āntīquaē scĕlĕrātūs crīmĭnă fāmaē,

īn quō, quaē fŭĕrāt ‖ fābŭlă, poēnă fŭīt.

VIII

Daēdălĕ, Lūcānō cūm sīc lăcĕrērĭs ăb ūrsō,

quām cŭpĕrēs pīnnās ‖ nūnc hăbŭīssĕ tŭās!

IX

Praēstĭtĭt ēxhĭbĭtūs tōtā tĭbĭ, Caēsăr, hărēnā

quaē nōn prōmīsīt ‖ proēlĭă rhīnŏcĕrōs.

Ō quām tērrĭbĭlīs ēxārsīt prōnŭs ĭn īrās!

Quāntŭs ĕrāt taūrūs, ‖ cuī pĭlă taūrŭs ĕrāt!

X

Laēsĕrăt īngrātō lĕŏ pērfĭdŭs ōrĕ măgīstrūm,

aūsūs tām nōtās ‖ cōntĕmĕrārĕ mănūs,

sēd dīgnās tāntō pērsōlvīt crīmĭnĕ poēnās,

ēt quī nōn tŭlĕrāt ‖ vērbĕră, tēlă tŭlīt.

Quōs dĕcĕt ēsse hŏmĭnūm tālī sūb prīncĭpĕ mōrēs,5

quī iŭbĕt īngĕnĭūm ‖ mītĭŭs ēssĕ fĕrīs!

XI

Praēcēps sānguĭnĕā dūm sē rŏtăt ūrsŭs hărēnā,

īnplĭcĭtām vīscō ‖ pērdĭdĭt īllĕ fŭgām.

Splēndĭdă iām tēctō cēssēnt vēnābŭlă fērrō,

nēc vŏlĕt ēxcūssā ‖ lāncĕă tōrtă mănū;

dēprēndāt văcŭō vēnātŏr ĭn āĕrĕ praēdām,5

sī cāptārĕ fĕrās ‖ aūcŭpĭs ārtĕ plăcēt.

XII

Īntēr Caēsărĕaē dīscrīmĭnă saēvă Dĭānaē

fīxīssēt grăvĭdām ‖ cūm lĕvĭs hāstă sŭēm,

ēxĭlŭīt pārtūs mĭsĕraē dē vūlnĕrĕ mātrīs.

Ō Lūcīnă fĕrōx, ‖ hōc pĕpĕrīssĕ fŭīt?

Plūrĭbŭs īllă mŏrī vŏlŭīssēt saūcĭă tēlīs,5

ōmnĭbŭs ūt nātīs ‖ trīstĕ pătērĕt ĭtēr.

Quīs nĕgăt ēssĕ sătūm mātērnō fūnĕrĕ Bācchūm?

Sīc gĕnĭtūm nūmēn ‖ crēdĭtĕ: nātă fĕra ēst.

XIII

Īctă grăvī tēlō cōnfōssăquĕ vūlnĕrĕ mātēr

sūs părĭtēr vītām ‖ pērdĭdĭt ātquĕ dĕdīt.

Ō quām cērtă fŭīt lībrātō dēxtĕră fērrō!

Hānc ĕgŏ Lūcīnaē ‖ crēdŏ fŭīssĕ mănūm.

Ēxpērta ēst nūmēn mŏrĭēns ŭtrĭūsquĕ Dĭānaē,5

quāquĕ sŏlūtă părēns ‖ quāquĕ pĕrēmptă fĕra ēst.

XIV

Sūs fĕră iām grăvĭōr mātūrī pīgnŏrĕ vēntrīs

ēmīsīt fētūm, ‖ vūlnĕrĕ fāctă părēns;

nēc iăcŭīt pārtūs, sēd mātrĕ cădēntĕ cŭcūrrīt.

Ō quāntum ēst sŭbĭtīs ‖ cāsĭbŭs īngĕnĭūm!

XV

Sūmmă tŭaē, Mĕlĕāgrĕ, fŭīt quaē glōrĭă fāmaē,

quāntāst Cārpŏphŏrī ‖ pōrtĭŏ, fūsŭs ăpēr!

Īlle ēt praēcĭpĭtī vēnābŭlă cōndĭdĭt ūrsō,

prīmŭs ĭn Ārctōī ‖ quī fŭĭt ārcĕ pŏlī,

strāvĭt ĕt īgnōtā spēctāndūm mōlĕ lĕōnēm,5

Hērcŭlĕās pŏtŭīt ‖ quī dĕcŭīssĕ mănūs,

ēt vŏlŭcrēm lōngō pōrrēxīt vūlnĕrĕ pārdūm.

Praēmĭă cūm †laūdēm ‖ fērrĕ ădhūc pŏtĕrām†.

XVI

Rāptŭs ăbīt mĕdĭā quŏd ăd aēthĕră taūrŭs, hărēnā,

nōn fŭĭt hōc ārtīs, ‖ sēd pĭĕtātĭs ŏpūs.

XVI B

Vēxĕrăt Eūrōpēn frātērnă pĕr aēquŏră taūrūs:

āt nūnc Ālcīdēn ‖ taūrŭs ĭn āstră tŭlīt.

Caēsărĭs ātquĕ Iŏvīs cōnfēr nūnc, fāmă, iŭvēncōs:

pār ŏnŭs ūt tŭlĕrīnt, ‖ āltĭŭs īstĕ tŭlīt.

XVII

Quōd pĭŭs ēt sūpplēx ĕlĕphās tē, Caēsăr, ădōrāt

hīc mŏdŏ quī taūrō ‖ tām mĕtŭēndŭs ĕrāt,

nōn făcĭt hōc iūssūs, nūllōquĕ dŏcēntĕ măgīstrō,

crēdĕ mĭhī, nōstrūm ‖ sēntĭt ĕt īllĕ dĕūm.

XVIII

Lāmbĕrĕ sēcūrī dēxtrām cōnsuētă măgīstrī

tīgrĭs, ăb Hŷrcānō ‖ glōrĭă rāră iŭgō,

saēvă fĕrūm răbĭdō lăcĕrāvīt dēntĕ lĕōnēm:

rēs nŏvă, nōn ūllīs ‖ cōgnĭtă tēmpŏrĭbūs.

Aūsa ēst tālĕ nĭhīl, sīlvīs dūm vīxĭt ĭn āltīs:5

Pōstquam īntēr nōs ēst, ‖ plūs fĕrĭtātĭs hăbēt.

XIX

Quī mŏdŏ pēr tōtām flāmmīs stĭmŭlātŭs hărēnām

sūstŭlĕrāt rāptās ‖ taūrŭs ĭn āstră pĭlās,

ōccŭbŭīt tāndēm cōrnūto †ādōrĕ† pĕtītūs,

dūm făcĭlēm tōllī ‖ sīc ĕlĕphāntă pŭtāt.

XX

Cūm pĕtĕrēt pārs haēc Mўrĭnūm, pārs īllă Trĭūmphūm,

prōmīsīt părĭtēr ‖ Caēsăr ŭtrāquĕ mănū.

Nōn pŏtŭīt mĕlĭūs lītēm fīnīrĕ iŏcōsām.

Ō dūlce īnvīctī ‖ prīncĭpĭs īngĕnĭūm!

XXI

Quīdquĭd ĭn Ōrphēō Rhŏdŏpē spēctāssĕ thĕātrō

dīcĭtŭr, ēxhĭbŭīt, ‖ Caēsăr, hărēnă tĭbī.

Rēpsērūnt scŏpŭlī mīrāndăquĕ sīlvă cŭcūrrīt,

quālĕ fŭīssĕ nĕmūs ‖ crēdĭtŭr Hēspĕrĭdūm.

Ādfŭĭt īnmīxtūm pĕcŏrī gĕnŭs ōmnĕ fĕrārūm5

ēt sūprā vātēm ‖ mūltă pĕpēndĭt ăvīs,

īpsĕ sĕd īngrātō iăcŭīt lăcĕrātŭs ăb ūrsō.

Haēc tāntūm rēs ēst ‖ fāctă păr'hīstŏrĭān.

XXI B

Ōrphĕă quōd sŭbĭtō tēllūs ēmīsĭt hĭātū,

mērsā - mīrāmūr? - ‖ vēnĭt ăb Eūrўdĭcē.

XXII-XXIII

Sōllĭcĭtānt păvĭdī dūm rhīnŏcĕrōtă măgīstrī

sēquĕ dĭū māgnaē ‖ cōllĭgĭt īră fĕraē,

dēspērābāntūr prōmīssī proēlĭă Mārtīs;

sēd tāndēm rĕdĭīt ‖ cōgnĭtŭs āntĕ fŭrōr.

nāmquĕ grăvēm cōrnū gĕmĭnō sīc ēxtŭlĭt ūrsūm,5

iāctăt ŭt īnpŏsĭtās ‖ taūrŭs ĭn āstră pĭlās:

Nōrĭcă tām cērtō vēnābŭlă dīrĭgĭt īctū

fōrtĭs ădhūc tĕnĕrī ‖ dēxtĕră Cārpŏphŏrī.

Īllĕ tŭlīt gĕmĭnōs făcĭlī cērvīcĕ iŭvēncōs,

īllī cēssĭt ătrōx ‖ būbălŭs ātquĕ vĭsōn:10

hūnc lĕŏ cūm fŭgĕrēt, praēcēps īn tēlă cŭcūrrīt.

Ī nūnc ēt lēntās ‖ cōrrĭpĕ, tūrbă, mŏrās.

XXIV

Sī quĭs ădēs lōngīs sērūs spēctātŏr ăb ōrīs,

cuī lūx prīmă săcrī ‖ mūnĕrĭs īstă fŭīt,

nē tē dēcĭpĭāt rătĭbūs nāvālĭs Ĕnŷō

ēt pār ūndă frĕtīs, ‖ hīc mŏdŏ tērră fŭīt.

Nōn crēdīs? Spēctā, dūm lāssānt aēquŏră Mārtēm:5

pārvă mŏra ēst, dīcēs ‖ "Hīc mŏdŏ pōntŭs ĕrāt".

XXV

Quōd nōctūrnă tĭbī, Lēāndrĕ, pĕpērcĕrĭt ūndă

dēsĭnĕ mīrārī: ‖ Caēsărĭs ūndă fŭīt.

XXV B

Cūm pĕtĕrēt dūlcēs aūdāx Lēāndrŏs ămōrēs

ēt fēssūs tŭmĭdīs ‖ iām prĕmĕrētŭr ăquīs,

sīc mĭsĕr īnstāntēs ādfātūs dīcĭtŭr ūndās:

"Pārcĭtĕ dūm prŏpĕrō, ‖ mērgĭtĕ cūm rĕdĕō".

XXVI

Lūsīt Nērĕĭdūm dŏcĭlīs chŏrŭs aēquŏrĕ tōtō

ēt vărĭō făcĭlēs ‖ ōrdĭnĕ pīnxĭt ăquās.

Fūscĭnă dēntĕ mĭnāx rēctō fŭĭt, āncŏră cūrvō:

crēdĭdĭmūs rēmūm ‖ crēdĭdĭmūsquĕ rătēm,

ēt grātūm naūtīs sīdūs fūlgērĕ Lăcōnūm5

lātăquĕ pērspĭcŭō ‖ vēlă tŭmērĕ sĭnū.

Quīs tāntās lĭquĭdīs ārtēs īnvēnĭt ĭn ūndīs?

Aūt dŏcŭīt lūsūs ‖ hōs Thĕtĭs aūt dĭdĭcīt.

XXVII

Saēcŭlă Cārpŏphŏrūm, Caēsār, sī prīscă tŭlīssēnt,

nōn Pārthāŏnĭām ‖ bārbără tērră fĕrām,

nōn Mărăthōn taūrūm, Nĕmĕē frōndōsă lĕōnēm,

Ārcās Maēnălĭūm ‖ nōn tĭmŭīssĕt ăprūm.

Hōc ārmāntĕ mănūs hŷdraē mōrs ūnă fŭīssēt,5

huīc pērcūssă fŏrēt ‖ tōtă Chĭmaēră sĕmēl.

Īgnĭfĕrōs pōssīt sĭnĕ Cōlchĭdĕ iūngĕrĕ taūrōs,

pōssĭt ŭtrāmquĕ fĕrām ‖ vīncĕrĕ Pāsĭphăēs.

Sī sĭt, ŭt aēquŏrĕī rĕvŏcētūr fābŭlă mōnstrī,

Hēsĭŏnēn sōlvēt ‖ sōlŭs ĕt Āndrŏmĕdān.10

Hērcŭlĕaē laūdīs nŭmĕrētūr glōrĭă: plūs ēst

bīs dēnās părĭtēr ‖ pērdŏmŭīssĕ fĕrās.

XXVIII

Aūgūstī lăbŏr hīc fŭĕrāt cōmmīttĕrĕ clāssēs

ēt frĕtă nāvālī ‖ sōllĭcĭtārĕ tŭbā.

Caēsărĭs haēc nōstrī pārs ēst quŏtă? Vīdĭt ĭn ūndīs

ēt Thĕtĭs īgnōtās ‖ ēt Gălătēă fĕrās;

vīdĭt ĭn aēquŏrĕō fērvēntēs pūlvĕrĕ cūrrūs5

ēt dŏmĭnī Trītōn ‖ īssĕ pŭtāvĭt ĕquōs:

dūmquĕ părāt saēvīs rătĭbūs fĕră proēlĭă Nēreūs,

hōrrŭĭt īn lĭquĭdīs ‖ īrĕ pĕdēstrĭs ăquīs.

Quīdquĭd ĕt īn Cīrcō spēctātŭr ĕt Āmphĭthĕātrō,

dīvēs Caēsărĕā ‖ praēstĭtĭt ūndă tĭbī.10

Fūcĭnŭs ēt †tīgrī† tăcĕāntūr stāgnă Nĕrōnīs:

hānc nōrīnt ūnām ‖ saēcŭlă naūmăchĭām.

XXIX

Cūm trăhĕrēt Prīscūs, trăhĕrēt cērtāmĭnă Vērūs,

ēssĕt ĕt aēquālīs ‖ Mārs ŭtrĭūsquĕ dĭū,

mīssĭŏ saēpĕ vĭrīs māgnō clāmōrĕ pĕtīta ēst;

sed Caesar legi paruit ipse suae: -

lēx ĕrăt, ād dĭgĭtūm pŏsĭtā cōncūrrĕrĕ pārmā: -5

quōd lĭcŭīt, lāncēs ‖ dōnăquĕ saēpĕ dĕdīt.

Īnvēntūs tămĕn ēst fīnīs dīscrīmĭnĭs aēquī:

pūgnāvērĕ părēs, ‖ sūbcŭbŭērĕ părēs.

Mīsĭt ŭtrīquĕ rŭdēs ēt pālmās Caēsăr ŭtrīquĕ:

hōc prĕtĭūm vīrtūs ‖ īngĕnĭōsă tŭlīt.10

Cōntĭgĭt hōc nūllō nĭsĭ tē sūb prīncĭpĕ, Caēsār:

cūm dŭŏ pūgnārēnt, ‖ vīctŏr ŭtērquĕ fŭīt.

XXX

Cōncĭtă vēlōcēs fŭgĕrēt cūm dāmmă Mŏlōssōs

ēt vărĭā lēntās ‖ nēctĕrĕt ārtĕ mŏrās,

Caēsărĭs āntĕ pĕdēs sūpplēx sĭmĭlīsquĕ rŏgāntī

cōnstĭtĭt, ēt praēdām ‖ nōn tĕtĭgērĕ cănēs.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Haēc īntēllēctō ‖ prīncĭpĕ dōnă tŭlīt.

Nūmĕn hăbēt Caēsār: sācra ēst haēc, sācră pŏtēstās,

crēdĭtĕ: mēntīrī ‖ nōn dĭdĭcērĕ fĕraē.

XXXI

Dā vĕnĭām sŭbĭtīs: nōn dīsplĭcŭīssĕ mĕrētūr,

fēstīnāt, Caēsār, ‖ quī plăcŭīssĕ tĭbī.

XXXII

Cēdĕrĕ māiōrī vīrtūtīs fāmă sĕcūnda ēst.

Īllă grăvīs pālma ēst, ‖ quām mĭnŏr hōstĭs hăbēt.

XXXIII

Flāvĭă gēns, quāntūm tĭbĭ tērtĭŭs ābstŭlĭt hērēs!

Paēnĕ fŭīt tāntī, ‖ nōn hăbŭīssĕ dŭōs.

I

Barbara pyramidum sileat miracula Memphis,

Assyrius iactet nec Babylona labor;

nec Triviae templo molles laudentur Iones,

dissimulet Delon cornibus ara frequens;

5aëre nec vacuo pendentia Mausolea

laudibus inmodicis Cares in astra ferant.

Omnis Caesareo cedit labor Amphitheatro,

unum pro cunctis fama loquetur opus.

II

Hic ubi sidereus propius videt astra colossus

et crescunt media pegmata celsa via,

invidiosa feri radiabant atria regis

unaque iam tota stabat in urbe domus.

5Hic ubi conspicui venerabilis Amphitheatri

erigitur moles, stagna Neronis erant.

Hic ubi miramur velocia munera thermas,

abstulerat miseris tecta superbus ager.

Claudia diffusas ubi porticus explicat umbras,

10ultima pars aulae deficientis erat.

Reddita Roma sibi est et sunt te praeside, Caesar,

deliciae populi, quae fuerant domini.

III

Quae tam seposita est, quae gens tam barbara, Caesar,

ex qua spectator non sit in urbe tua?

Venit ab Orpheo cultor Rhodopeius Haemo,

venit et epoto Sarmata pastus equo,

5et qui prima bibit deprensi flumina Nili,

et quem supremae Tethyos unda ferit;

festinavit Arabs, festinavere Sabaei,

et Cilices nimbis hic maduere suis.

Crinibus in nodum torti venere Sicambri,

10atque aliter tortis crinibus Aethiopes.

Vox diversa sonat populorum, tum tamen una est,

cum verus patriae diceris esse pater.

IV

Turba gravis paci placidaeque inimica quieti,

quae semper miseras sollicitabat opes,

traducta est †Getulis† nec cepit harena nocentis:

et delator habet quod dabat exilium.

5Exulat Ausonia profugus delator ab urbe:

haec licet inpensis principis adnumeres.

V

Iunctam Pasiphaën Dictaeo credite tauro:

vidimus, accepit fabula prisca fidem.

Nec se miretur, Caesar, longaeva vetustas:

quidquid fama canit, praestat harena tibi.

VI

Belliger invictis quod Mars tibi servit in armis,

non satis est, Caesar, servit et ipsa Venus.

VI B

Prostratum vasta Nemees in valle leonem

nobile et Herculeum fama canebat opus.

Prisca fides taceat: nam post tua munera, Caesar,

hoc iam feminea ‹uidimus acta manu.›

VII

Qualiter in Scythica religatus rupe Prometheus

adsiduam nimio pectore pavit avem,

nuda Caledonio sic viscera praebuit urso

non falsa pendens in cruce Laureolus.

5Vivebant laceri membris stillantibus artus

inque omni nusquam corpore corpus erat.

Denique supplicium ...

vel domini iugulum foderat ense nocens,

templa vel arcano demens spoliaverat auro,

10subdiderat saevas vel tibi, Roma, faces.

Vicerat antiquae sceleratus crimina famae,

in quo, quae fuerat fabula, poena fuit.

VIII

Daedale, Lucano cum sic lacereris ab urso,

quam cuperes pinnas nunc habuisse tuas!

IX

Praestitit exhibitus tota tibi, Caesar, harena

quae non promisit proelia rhinoceros.

O quam terribilis exarsit pronus in iras!

Quantus erat taurus, cui pila taurus erat!

X

Laeserat ingrato leo perfidus ore magistrum,

ausus tam notas contemerare manus,

sed dignas tanto persolvit crimine poenas,

et qui non tulerat verbera, tela tulit.

5Quos decet esse hominum tali sub principe mores,

qui iubet ingenium mitius esse feris!

XI

Praeceps sanguinea dum se rotat ursus harena,

inplicitam visco perdidit ille fugam.

Splendida iam tecto cessent venabula ferro,

nec volet excussa lancea torta manu;

5deprendat vacuo venator in aëre praedam,

si captare feras aucupis arte placet.

XII

Inter Caesareae discrimina saeva Dianae

fixisset gravidam cum levis hasta suem,

exilvit partus miserae de vulnere matris.

O Lucina ferox, hoc peperisse fuit?

5Pluribus illa mori volvisset saucia telis,

omnibus ut natis triste pateret iter.

Quis negat esse satum materno funere Bacchum?

Sic genitum numen credite: nata fera est.

XIII

Icta gravi telo confossaque vulnere mater

sus pariter vitam perdidit atque dedit.

O quam certa fuit librato dextera ferro!

Hanc ego Lucinae credo fuisse manum.

5Experta est numen moriens utriusque Dianae,

quaque soluta parens quaque perempta fera est.

XIV

Sus fera iam gravior maturi pignore ventris

emisit fetum, vulnere facta parens;

nec iacuit partus, sed matre cadente cucurrit.

O quantum est subitis casibus ingenium!

XV

Summa tuae, Meleagre, fuit quae gloria famae,

quantast Carpophori portio, fusus aper!

Ille et praecipiti venabula condidit urso,

primus in Arctoi qui fuit arce poli,

5stravit et ignota spectandum mole leonem,

Herculeas potuit qui decuisse manus,

et volucrem longo porrexit vulnere pardum.

Praemia cum †laudem ferre adhuc poteram†.

XVI

Raptus abit media quod ad aethera taurus, harena,

non fuit hoc artis, sed pietatis opus.

XVI B

Vexerat Europen fraterna per aequora taurus:

at nunc Alciden taurus in astra tulit.

Caesaris atque Iovis confer nunc, fama, iuvencos:

par onus ut tulerint, altius iste tulit.

XVII

Quod pius et supplex elephas te, Caesar, adorat

hic modo qui tauro tam metuendus erat,

non facit hoc iussus, nulloque docente magistro,

crede mihi, nostrum sentit et ille deum.

XVIII

Lambere securi dextram consueta magistri

tigris, ab Hyrcano gloria rara iugo,

saeva ferum rabido laceravit dente leonem:

res nova, non ullis cognita temporibus.

5Ausa est tale nihil, silvis dum vixit in altis:

Postquam inter nos est, plus feritatis habet.

XIX

Qui modo per totam flammis stimulatus harenam

sustulerat raptas taurus in astra pilas,

occubuit tandem cornuto †adore† petitus,

dum facilem tolli sic elephanta putat.

XX

Cum peteret pars haec Myrinum, pars illa Triumphum,

promisit pariter Caesar utraque manu.

Non potuit melius litem finire iocosam.

O dulce invicti principis ingenium!

XXI

Quidquid in Orpheo Rhodope spectasse theatro

dicitur, exhibuit, Caesar, harena tibi.

Repserunt scopuli mirandaque silva cucurrit,

quale fuisse nemus creditur Hesperidum.

5Adfuit inmixtum pecori genus omne ferarum

et supra vatem multa pependit avis,

ipse sed ingrato iacuit laceratus ab urso.

Haec tantum res est facta par'historian.

XXI B

Orphea quod subito tellus emisit hiatu,

mersa - miramur? - venit ab Eurydice.

XXII-XXIII

Sollicitant pavidi dum rhinocerota magistri

seque diu magnae colligit ira ferae,

desperabantur promissi proelia Martis;

sed tandem rediit cognitus ante furor.

5namque gravem cornu gemino sic extulit ursum,

iactat ut inpositas taurus in astra pilas:

Norica tam certo venabula dirigit ictu

fortis adhuc teneri dextera Carpophori.

Ille tulit geminos facili cervice iuvencos,

10illi cessit atrox bubalus atque vison:

hunc leo cum fugeret, praeceps in tela cucurrit.

I nunc et lentas corripe, turba, moras.

XXIV

Si quis ades longis serus spectator ab oris,

cui lux prima sacri muneris ista fuit,

ne te decipiat ratibus navalis Enyo

et par unda fretis, hic modo terra fuit.

5Non credis? Specta, dum lassant aequora Martem:

parva mora est, dices "Hic modo pontus erat".

XXV

Quod nocturna tibi, Leandre, pepercerit unda

desine mirari: Caesaris unda fuit.

XXV B

Cum peteret dulces audax Leandros amores

et fessus tumidis iam premeretur aquis,

sic miser instantes adfatus dicitur undas:

"Parcite dum propero, mergite cum redeo".

XXVI

Lusit Nereidum docilis chorus aequore toto

et vario faciles ordine pinxit aquas.

Fuscina dente minax recto fuit, ancora curvo:

credidimus remum credidimusque ratem,

5et gratum nautis sidus fulgere Laconum

lataque perspicuo vela tumere sinu.

Quis tantas liquidis artes invenit in undis?

Aut docuit lusus hos Thetis aut didicit.

XXVII

Saecula Carpophorum, Caesar, si prisca tulissent,

non Parthaoniam barbara terra feram,

non Marathon taurum, Nemee frondosa leonem,

Arcas Maenalium non timuisset aprum.

5Hoc armante manus hydrae mors una fuisset,

huic percussa foret tota Chimaera semel.

Igniferos possit sine Colchide iungere tauros,

possit utramque feram vincere Pasiphaës.

Si sit, ut aequorei revocetur fabula monstri,

10Hesionen solvet solus et Andromedan.

Herculeae laudis numeretur gloria: plus est

bis denas pariter perdomuisse feras.

XXVIII

Augusti labor hic fuerat committere classes

et freta navali sollicitare tuba.

Caesaris haec nostri pars est quota? Vidit in undis

et Thetis ignotas et Galatea feras;

5vidit in aequoreo ferventes pulvere currus

et domini Triton isse putavit equos:

dumque parat saevis ratibus fera proelia Nereus,

horruit in liquidis ire pedestris aquis.

Quidquid et in Circo spectatur et Amphitheatro,

10dives Caesarea praestitit unda tibi.

Fucinus et †tigri† taceantur stagna Neronis:

hanc norint unam saecula naumachiam.

XXIX

Cum traheret Priscus, traheret certamina Verus,

esset et aequalis Mars utriusque diu,

missio saepe viris magno clamore petita est;

sed Caesar legi parvit ipse suae: -

5lex erat, ad digitum posita concurrere parma: -

quod licuit, lances donaque saepe dedit.

Inventus tamen est finis discriminis aequi:

pugnavere pares, subcubuere pares.

Misit utrique rudes et palmas Caesar utrique:

10hoc pretium virtus ingeniosa tulit.

Contigit hoc nullo nisi te sub principe, Caesar:

cum duo pugnarent, victor uterque fuit.

XXX

Concita veloces fugeret cum damma Molossos

et varia lentas necteret arte moras,

Caesaris ante pedes supplex similisque roganti

constitit, et praedam non tetigere canes.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Haec intellecto principe dona tulit.

Numen habet Caesar: sacra est haec, sacra potestas,

credite: mentiri non didicere ferae.

XXXI

Da veniam subitis: non displicuisse meretur,

festinat, Caesar, qui placuisse tibi.

XXXII

Cedere maiori virtutis fama secunda est.

Illa gravis palma est, quam minor hostis habet.

XXXIII

Flavia gens, quantum tibi tertius abstulit heres!

Paene fuit tanti, non habuisse duos.