Testi della poesia latinaTesti della poesia latinaQuaērĭtĭs ūndĕ pŭtēm Māiō dătă nōmĭnă mēnsī?
nōn sătĭs ēst lĭquĭdō ‖ cōgnĭtă caūsă mĭhī.
ūt stăt ĕt īncērtūs quā sīt sĭbĭ nēscĭt ĕūndūm,
cūm vĭdĕt ēx ōmnī ‖ pārtĕ, vĭātŏr, ĭtēr,
sīc, quĭă pōssĕ dătūr dīvērsās rēddĕrĕ caūsās5
quā fĕrăr īgnōrō, ‖ cōpĭăque īpsă nŏcēt.
dīcĭtĕ, quaē fōntēs Ăgănīppĭdŏs Hīppōcrēnēs,
grātă Mĕdūsaēī ‖ sīgnă, tĕnētĭs, ĕquī.
dīssēnsērĕ dĕaē; quārūm Pŏlўhŷmnĭă coēpīt
prīmă (sĭlēnt ălĭaē, ‖ dīctăquĕ mēntĕ nŏtānt):10
"pōst chăŏs ūt prīmūm dătă sūnt trĭă cōrpŏră mūndō
īnquĕ nŏvās spĕcĭēs ‖ ōmnĕ rĕcēssĭt ŏpūs,
pōndĕrĕ tērră sŭō sūbsēdĭt ĕt aēquŏră trāxīt:
āt caēlūm lĕvĭtās ‖ īn lŏcă sūmmă tŭlīt;
sōl quŏquĕ cūm stēllīs nūllā grăvĭtātĕ rĕtēntūs15
ēt vōs, Lūnārēs, ‖ ēxsĭlŭīstĭs, ĕquī.
sēd nĕquĕ tērră dĭū caēlō, nēc cētĕră Phoēbō
sīdĕră cēdēbānt: ‖ pār ĕrăt ōmnĭs hŏnōs.
saēpe ălĭquīs sŏlĭō, quōd tū, Sātūrnĕ, tĕnēbās,
aūsūs dē mĕdĭā ‖ plēbĕ sĕdērĕ dĕūs:20
nēc lătŭs Ōcĕănō quīsquām dĕŭs ādvĕnă iūnxīt,
ēt Thĕmĭs ēxtrēmō ‖ saēpĕ rĕcēptă lŏcōst,
dōnĕc Hŏnōr plăcĭdōquĕ dĕcēns Rĕvĕrēntĭă vūltū
cōrpŏră lēgĭtĭmīs ‖ īmpŏsŭērĕ tŏrīs.
hīnc sătă Māiēstās, hōs ēst dĕă cēnsă părēntēs,25
quāquĕ dĭē pārtu ēst ‖ ēdĭtă, māgnă fŭīt.
nēc mŏră, cōnsēdīt mĕdĭō sūblīmĭs Ŏlŷmpō
aūrĕă, pūrpŭrĕō ‖ cōnspĭcĭēndă sĭnū;
cōnsēdērĕ sĭmūl Pŭdŏr ēt Mĕtŭs. ōmnĕ vĭdērēs
nūmĕn ăd hānc vūltūs ‖ cōmpŏsŭīssĕ sŭōs.30
prōtĭnŭs īntrāvīt mēntēs sūspēctŭs hŏnōrūm:
fīt prĕtĭūm dīgnīs, ‖ nēc sĭbĭ quīsquĕ plăcēt.
hīc stătŭs īn caēlō mūltōs pērmānsĭt ĭn ānnōs,
dūm sĕnĭōr fātīs ‖ ēxcĭdĭt ārcĕ dĕūs.
Tērră fĕrōs pārtūs, īmmānĭă mōnstră, Gĭgāntās35
ēdĭdĭt aūsūrōs ‖ īn Iŏvĭs īrĕ dŏmūm.
mīllĕ mănūs īllīs dĕdĭt ēt prō crūrĭbŭs ānguēs,
ātque ăĭt "īn māgnōs ‖ ārmă mŏvētĕ dĕōs."
ēxstrŭĕre hī mōntēs ād sīdĕră sūmmă părābānt
ēt māgnūm bēllō ‖ sōllĭcĭtārĕ Iŏvēm;40
fūlmĭnă dē caēlī iăcŭlātūs Iūppĭtĕr ārcĕ
vērtĭt ĭn aūctōrēs ‖ pōndĕră vāstă sŭōs.
hīs bĕnĕ Māiēstās ārmīs dēfēnsă dĕōrūm
rēstăt, ĕt ēx īllō ‖ tēmpŏrĕ cūltă mănēt.
āssĭdĕt īndĕ Iŏvī, Iŏvĭs ēst fīdīssĭmă cūstōs,45
ēt praēstāt sĭnĕ vī ‖ scēptră tĭmēndă Iŏvī.
vēnĭt ĕt īn tērrās: cŏlŭērūnt Rōmŭlŭs īllām
ēt Nŭmă, mōx ălĭī, ‖ tēmpŏrĕ quīsquĕ sŭō.
īllă pătrēs ĭn hŏnōrĕ pĭō mātrēsquĕ tŭētūr,
īllă cŏmēs pŭĕrīs ‖ vīrgĭnĭbūsquĕ vĕnīt;50
īllă dătōs fāscēs cōmmēndăt ĕbūrquĕ cŭrūlĕ,
īllă cŏrōnātīs ‖ āltă trĭūmphăt ĕquīs."
fīnĭĕrāt vōcēs Pŏlўhŷmnĭă: dīctă prŏbārūnt
Clīōque ēt cūrvaē ‖ scītă Thălīă lўraē.
ēxcĭpĭt Ūrănĭē: fēcērĕ sĭlēntĭă cūnctaē,55
ēt vōx aūdīrī ‖ nūllă, nĭsi īllă, pŏtēst.
"māgnă fŭīt quōndām căpĭtīs rĕvĕrēntĭă cānī,
īnquĕ sŭō prĕtĭō ‖ rūgă sĕnīlĭs ĕrāt.
Mārtĭs ŏpūs iŭvĕnēs ănĭmōsăquĕ bēllă gĕrēbānt
ēt prō dīs ădĕrānt ‖ īn stătĭōnĕ sŭīs;60
vīrĭbŭs īllă mĭnōr nĕc hăbēndīs ūtĭlĭs ārmīs
cōnsĭlĭō pătrĭaē ‖ saēpĕ fĕrēbăt ŏpēm;
nēc nĭsĭ pōst ānnōs pătŭīt tūnc cūrĭă sērōs,
nōmĕn ĕt aētātīs ‖ mītĕ sĕnātŭs hăbēt.
iūră dăbāt pŏpŭlō sĕnĭōr, fīnītăquĕ cērtīs65
lēgĭbŭs ēst aētās ‖ ūndĕ pĕtātŭr hŏnōr,
ēt mĕdĭūs iŭvĕnūm, nōn īndīgnāntĭbŭs īpsīs,
ībăt, ĕt īntĕrĭōr, ‖ sī cŏmĕs ūnŭs ĕrāt.
vērbă quĭs aūdērēt cōrām sĕnĕ dīgnă rŭbōrĕ
dīcĕrĕ? cēnsūrām ‖ lōngă sĕnēctă dăbāt.70
Rōmŭlŭs hōc vīdīt sēlēctăquĕ pēctŏră pātrēs
dīxĭt: ăd hōs ūrbīs ‖ sūmmă rĕlātă nŏvaē.
hīnc sŭă māiōrēs trĭbŭīssĕ vŏcābŭlă Māiō
tāngŏr, ĕt aētātī ‖ cōnsŭlŭīssĕ sŭaē.
ēt Nŭmĭtōr dīxīssĕ pŏtēst "dā, Rōmŭlĕ, mēnsēm75
hūnc sĕnĭbūs, nĕc ăvūm ‖ sūstĭnŭīssĕ nĕpōs.
nēc lĕvĕ prōpŏsĭtī pīgnūs sūccēssŏr hŏnōrīs
Iūnĭŭs, ā iŭvĕnūm ‖ nōmĭnĕ dīctŭs, hăbēt."
tūnc sīc, nēglēctōs hĕdĕrā rĕdĭmītă căpīllōs,
prīmă sŭī coēpīt ‖ Cāllĭŏpēă chŏrī:80
"dūxĕrăt Ōcĕănūs quōndām Tītānĭdă Tēthŷn,
quī tērrām lĭquĭdīs, ‖ quā pătĕt, āmbĭt ăquīs;
hīnc sătă Plēĭŏnē cūm caēlĭfĕrō | Ātlāntĕ
iūngĭtŭr, ūt fāma ēst, ‖ Plēĭădāsquĕ părīt.
quārūm Māiă sŭās fōrmā sŭpĕrāssĕ sŏrōrēs85
trādĭtŭr ēt sūmmō ‖ cōncŭbŭīssĕ Iŏvī.
haēc ēnīxă iŭgō cūprēssĭfĕraē Cŷllēnēs
aēthĕrĭūm vŏlŭcrī ‖ quī pĕdĕ cārpĭt ĭtēr;
Ārcădĕs hūnc Lādōnquĕ răpāx ēt Maēnălŏs īngēns
rītĕ cŏlūnt, lūnā ‖ crēdĭtă tērră prĭōr.90
ēxŭl ăb Ārcădĭā Lătĭōs Ēvāndĕr ĭn āgrōs
vēnĕrăt, īmpŏsĭtōs ‖ āttŭlĕrātquĕ dĕōs.
hīc, ŭbĭ nūnc Rōma ēst, ōrbīs căpŭt, ārbŏr ĕt hērbaē
ēt paūcaē pĕcŭdēs ‖ ēt căsă rāră fŭīt:
quō pōstquām vēntum ēst, "cōnsīstĭtĕ", praēscĭă mātēr95
"nām lŏcŭs īmpĕrĭī ‖ rūs ĕrĭt īstŭd" ăīt.
ēt mātri ēt vātī pārēt Nōnācrĭŭs hērōs,
īnquĕ pĕrēgrīnā ‖ cōnstĭtĭt hōspĕs hŭmō;
sācrăquĕ mūltă quĭdēm, sēd Faūnī prīmă bĭcōrnīs
hās dŏcŭīt gēntēs ‖ ālĭpĕdīsquĕ dĕī.100
sēmĭcăpēr, cŏlĕrīs cīnctūtīs, Faūnĕ, Lŭpērcīs,
cūm lūstrānt cĕlĕbrēs ‖ vērbĕră sēctă vĭās;
āt tū mātērnō dōnāstī nōmĭnĕ mēnsēm,
īnvēntōr cūrvaē, ‖ fūrĭbŭs āptĕ, fĭdīs.
nēc pĭĕtās haēc prīmă tŭa ēst: sēptēnă pŭtārīs,105
Plēĭădūm nŭmĕrūm, ‖ fīlă dĕdīssĕ lўraē."
haēc quŏquĕ dēsĭĕrāt: laūdāta ēst vōcĕ sŭārūm.
quīd făcĭām? tūrbaē ‖ pārs hăbĕt ōmnĭs ĭdēm.
grātĭă Pīĕrĭdūm nōbīs aēquālĭtĕr ādsīt,
nūllăquĕ laūdētūr ‖ plūsvĕ mĭnūsvĕ mĭhī.110
Āb Iŏvĕ sūrgăt ŏpūs. prīmā mĭhĭ nōctĕ vĭdēndă
stēlla ēst īn cūnās ‖ ōffĭcĭōsă Iŏvīs:
nāscĭtŭr Ōlĕnĭaē sīgnūm plŭvĭālĕ Căpēllaē;
īllă dătī caēlūm ‖ praēmĭă lāctĭs hăbēt.
Nāĭs Ămālthēā, Crētaēā nōbĭlĭs Īdā,115
dīcĭtŭr īn sīlvīs ‖ ōccŭlŭīssĕ Iŏvēm.
huīc fŭĭt haēdōrūm mātēr fōrmōsă dŭōrūm,
īntēr Dīctaēōs ‖ cōnspĭcĭēndă grĕgēs,
cōrnĭbŭs āĕrĭīs ātque īn sŭă tērgă rĕcūrvīs,
ūbĕrĕ, quōd nūtrīx ‖ pōssĕt hăbērĕ Iŏvīs.120
lāc dăbăt īllă dĕō; sēd frēgĭt ĭn ārbŏrĕ cōrnū,
trūncăquĕ dīmĭdĭā ‖ pārtĕ dĕcōrĭs ĕrāt.
sūstŭlĭt hōc nŷmphē cīnxītquĕ rĕcēntĭbŭs hērbīs,
ēt plēnūm pōmīs ‖ ād Iŏvĭs ōră tŭlīt.
īlle ŭbĭ rēs caēlī tĕnŭīt sŏlĭōquĕ pătērnō125
sēdĭt, ĕt īnvīctō ‖ nīl Iŏvĕ māiŭs ĕrāt,
sīdĕră nūtrīcēm, nūtrīcīs fērtĭlĕ cōrnū
fēcīt, quōd dŏmĭnaē ‖ nūnc quŏquĕ nōmĕn hăbēt.
Praēstĭtĭbūs Māiaē Lărĭbūs vīdērĕ kălēndaē
ārām cōnstĭtŭī ‖ pārvăquĕ sīgnă dĕūm:130
vōvĕrăt īllă quĭdēm Cŭrĭūs, sēd mūltă vĕtūstās
dēstrŭĭt; ēt sāxō ‖ lōngă sĕnēctă nŏcēt.
caūsă tămēn pŏsĭtī fŭĕrāt cōgnōmĭnĭs īllīs
quōd praēstānt ŏcŭlīs ‖ ōmnĭă tūtă sŭīs:
stānt quŏquĕ prō nōbīs ēt praēsūnt moēnĭbŭs Ūrbīs,135
ēt sūnt praēsēntēs ‖ aūxĭlĭūmquĕ fĕrūnt.
āt cănĭs āntĕ pĕdēs sāxō făbrĭcātŭs ĕōdēm
stābāt: quaē stāndī ‖ cūm Lărĕ caūsă fŭīt?
sērvăt ŭtērquĕ dŏmūm, dŏmĭnō quŏquĕ fīdŭs ŭtērquĕ:
cōmpĭtă grātă dĕō, ‖ cōmpĭtă grātă cănī.140
ēxăgĭtānt ēt Lār ēt tūrbă Dĭānĭă fūrēs:
pērvĭgĭlāntquĕ Lărēs, ‖ pērvĭgĭlāntquĕ cănēs.
bīnă gĕmēllōrūm quaērēbām sīgnă dĕōrūm
vīrĭbŭs ānnōsaē ‖ fāctă cădūcă mŏraē:
mīllĕ Lărēs Gĕnĭūmquĕ dŭcīs, quī trādĭdĭt īllōs145
Ūrbs hăbĕt, ēt vīcī nūmĭnă ‖ tērnă cŏlūnt.
quō fĕrŏr? Aūgūstūs mēnsīs mĭhĭ cārmĭnĭs hūiūs
iūs dăbĭt: īntĕrĕā ‖ Dīvă cănēndă Bŏnāst.
ēst mōlēs nātīvă, lŏcō rēs nōmĭnă fēcīt:
āppēllānt Sāxūm; ‖ pārs bŏnă mōntĭs ĕāst.150
huīc Rĕmŭs īnstĭtĕrāt frūstrā, quō tēmpŏrĕ frātrī
prīmă Pălātīnaē ‖ sīgnă dĕdīstĭs ăvēs;
tēmplă pătrēs īllīc ŏcŭlōs ēxōsă vĭrīlēs
lēnĭtĕr ādclīvī ‖ cōnstĭtŭērĕ iŭgō.
dēdĭcăt haēc vĕtĕrīs Crāssōrūm nōmĭnĭs hērēs,155
vīrgĭnĕō nūllūm ‖ cōrpŏrĕ pāssă vĭrūm:
Līvĭă rēstĭtŭīt, nē nōn ĭmĭtātă mărītūm
ēssĕt ĕt ēx ōmnī ‖ pārtĕ sĕcūtă †vĭrūm†.
Pōstĕră cūm rŏsĕām pūlsīs Hўpĕrīŏnĭs āstrīs
īn mātūtīnīs ‖ lāmpădă tōllĕt ĕquīs,160
frīgĭdŭs Ārgēstēs sūmmās mūlcēbĭt ărīstās,
cāndĭdăque ā Călăbrīs ‖ vēlă dăbūntŭr ăquīs.
āt sĭmŭl īndūcēnt ōbscūră crĕpūscŭlă nōctēm,
pārs Hўădūm tōtō ‖ dē grĕgĕ nūllă lătēt.
ōră mĭcānt Taūrī sēptēm rădĭāntĭă flāmmīs,165
nāvĭtă quās Hўădās ‖ Grāiŭs ăb īmbrĕ vŏcāt;
pārs Bācchūm nūtrīssĕ pŭtāt, pārs crēdĭdĭt ēssĕ
Tēthўŏs hās nēptēs ‖ Ōcĕănīquĕ sĕnīs.
nōndūm stābăt Ătlās ŭmĕrōs ŏnĕrātŭs Ŏlŷmpō
cūm sătŭs ēst fōrmā ‖ cōnspĭcĭēndŭs Hўās:170
hūnc stīrps Ōcĕănī mātūrīs nīxĭbŭs Aēthră
ēdĭdĭt ēt nŷmphās, ‖ sēd prĭŏr ōrtŭs Hўās.
dūm nŏvă lānūgo ēst, păvĭdōs fōrmīdĭnĕ cērvōs
tērrĕt, ĕt ēst īllī ‖ praēdă bĕnīgnă lĕpūs:
āt pōstquām vīrtūs ānnīs ădŏlēvĭt, ĭn āprōs175
aūdĕt ĕt hīrsūtās ‖ cōmmĭnŭs īrĕ lĕās;
dūmquĕ pĕtīt lătĕbrās fētaē cătŭlōsquĕ lĕaēnaē,
īpsĕ fŭīt Lĭbўcaē ‖ praēdă crŭēntă fĕraē.
mātĕr Hўān ĕt Hўān maēstaē flēvērĕ sŏrōrēs
cērvīcēmquĕ pŏlō ‖ sūbpŏsĭtūrŭs Ătlās.180
vīctŭs ŭtērquĕ părēns tămĕn ēst pĭĕtātĕ sŏrōrūm:
īllă dĕdīt caēlūm, ‖ nōmĭnă fēcĭt Hўās.
"Mātĕr, ădēs, flōrūm, lūdīs cĕlĕbrāndă iŏcōsīs:
dīstŭlĕrām pārtēs ‖ mēnsĕ prĭōrĕ tŭās.
īncĭpĭs Āprīlī, trānsīs īn tēmpŏră Māiīs185
āltēr tē fŭgĭēns, ‖ cūm vĕnĭt āltĕr hăbēt.
cūm tŭă sīnt cēdāntquĕ tĭbī cōnfīnĭă mēnsūm,
cōnvĕnĭt īn laūdēs ‖ īllĕ vĕl īllĕ tŭās.
Cīrcŭs ĭn hūnc ēxīt clāmātăquĕ pālmă thĕātrīs;
hōc quŏquĕ cūm Cīrcī ‖ mūnĕrĕ cārmĕn ĕāt.190
īpsă dŏcē quaē sīs: hŏmĭnūm sēntēntĭă fāllāx;
ōptĭmă tū prŏprĭī ‖ nōmĭnĭs aūctŏr ĕrīs."
sīc ĕgŏ; sīc nōstrīs rēspōndīt dīvă rŏgātīs
(dūm lŏquĭtūr, vērnās ‖ ēfflăt ăb ōrĕ rŏsās):
"Chlōrĭs ĕrām quaē Flōră vŏcōr: cōrrūptă Lătīnō195
nōmĭnĭs ēst nōstrī ‖ līttĕră Graēcă sŏnō.
Chlōrĭs ĕrām, nŷmphē cāmpī fēlīcĭs, ŭbi aūdīs
rēm fōrtūnātīs ‖ āntĕ fŭīssĕ vĭrīs.
quaē fŭĕrīt mĭhĭ fōrmă, grăve ēst nārrārĕ mŏdēstaē;
sēd gĕnĕrūm mātrī ‖ rēppĕrĭt īllă dĕūm.200
vēr ĕrăt, ērrābām; Zĕphўrūs cōnspēxĭt, ăbībām;
īnsĕquĭtūr, fŭgĭō: ‖ fōrtĭŏr īllĕ fŭīt.
ēt dĕdĕrāt frātrī Bŏrĕās iūs ōmnĕ răpīnaē,
aūsŭs Ĕrēchthēā ‖ praēmĭă fērrĕ dŏmō.
vīm tămĕn ēmēndāt dāndō mĭhĭ nōmĭnă nūptaē,205
īnquĕ mĕō nōn ēst ‖ ūllă quĕrēllă tŏrō.
vērĕ frŭōr sēmpēr: sēmpēr nĭtĭdīssĭmŭs ānnūs,
ārbŏr hăbēt frōndēs, ‖ pābŭlă sēmpĕr hŭmūs.
ēst mĭhĭ fēcūndūs dōtālĭbŭs hōrtŭs ĭn āgrīs:
aūră fŏvēt, lĭquĭdaē ‖ fōntĕ rĭgātŭr ăquaē:210
hūnc mĕŭs īmplēvīt gĕnĕrōsō flōrĕ mărītūs,
ātque ăĭt "ārbĭtrĭūm ‖ tū, dĕă, flōrĭs hăbē."
saēpe ĕgŏ dīgēstōs vŏlŭī nŭmĕrārĕ cŏlōrēs,
nēc pŏtŭī: nŭmĕrō ‖ cōpĭă māiŏr ĕrāt.
rōscĭdă cūm prīmūm fŏlĭīs ēxcūssă prŭīnāst215
ēt vărĭaē rădĭīs ‖ īntĕpŭērĕ cŏmaē,
cōnvĕnĭūnt pīctīs īncīnctaē vēstĭbŭs Hōraē,
īnquĕ lĕvēs călăthōs ‖ mūnĕră nōstră lĕgūnt;
prōtĭnŭs āccēdūnt Chărĭtēs, nēctūntquĕ cŏrōnās
sērtăquĕ caēlēstēs ‖ īmplĭcĭtūră cŏmās.220
prīmă pĕr īmmēnsās spārsī nŏvă sēmĭnă gēntēs:
ūnīūs tēllūs ‖ āntĕ cŏlōrĭs ĕrāt;
prīmă Thĕrāpnaēō fēcī dē sānguĭnĕ flōrēm,
ēt mănĕt īn fŏlĭō ‖ scrīptă quĕrēllă sŭō.
tū quŏquĕ nōmĕn hăbēs cūltōs, Nārcīssĕ, pĕr hōrtōs,225
īnfēlīx, quōd nōn ‖ āltĕr ĕt āltĕr ĕrās.
quīd Crŏcŏn aūt Āttīn rĕfĕrām Cĭnўrāquĕ crĕātūm,
dē quōrūm pēr mē ‖ vūlnĕrĕ sūrgĭt hŏnōr?
Mārs quŏquĕ, sī nēscīs, pēr nōstrās ēdĭtŭs ārtēs:
Iūppĭtĕr hōc, ŭt ădhūc, ‖ nēscĭăt ūsquĕ, prĕcōr.230
sānctă Iŏvēm Iūnō nātā sĭnĕ mātrĕ Mĭnērvā
ōffĭcĭō dŏlŭīt ‖ nōn ĕgŭīssĕ sŭō.
ībăt ŭt Ōcĕănō quĕrĕrētūr fāctă mărītī;
rēstĭtĭt ād nōstrās ‖ fēssă lăbōrĕ fŏrēs.
quām sĭmŭl āspēxī, "quīd tē, Sātūrnĭă", dīxī235
"āttŭlĭt?" ēxpōnīt, ‖ quēm pĕtăt, īllă, lŏcūm;
āddĭdĭt ēt caūsām. vērbīs sōlābăr ămīcīs.
"nōn" īnquīt "vērbīs ‖ cūră lĕvāndă mĕa ēst.
sī pătĕr ēst fāctūs nēglēctō cōniŭgĭs ūsū
Iūppĭtĕr, ēt sōlūs ‖ nōmĕn ŭtrūmquĕ tĕnēt,240
cūr ĕgŏ dēspērēm fĭĕrī sĭnĕ cōniŭgĕ mātēr,
ēt părĕre īntāctō, ‖ dūmmŏdŏ cāstă, vĭrō?
ōmnĭă tēmptābō lātīs mĕdĭcāmĭnă tērrīs,
ēt frĕtă Tārtărĕōs ‖ ēxcŭtĭāmquĕ sĭnūs."
vōx ĕrăt īn cūrsū: vūltūm dŭbĭtāntĭs hăbēbām.245
"nēscĭŏquīd, nŷmphē, ‖ pōssĕ vĭdērĭs" ăīt.
tēr vŏlŭī prōmīttĕre ŏpēm, tēr līnguă rĕtēntāst:
īră Iŏvīs māgnī ‖ caūsă tĭmōrĭs ĕrāt.
"fēr, prĕcŏr, aūxĭlĭūm" dīxīt, "cēlābĭtŭr aūctōr",
ēt Stўgĭaē nūmēn ‖ tēstĭfĭcātŭr ăquaē.250
"quōd pĕtĭs, Ōlĕnĭīs" īnquām "mĭhĭ mīssŭs ăb ārvīs
flōs dăbĭt: ēst hōrtīs ‖ ūnĭcŭs īllĕ mĕīs.
quī dăbăt, "hōc" dīxīt "stĕrĭlēm quŏquĕ tāngĕ iŭvēncām,
mātĕr ĕrīt": tĕtĭgī, ‖ nēc mŏră, mātĕr ĕrāt."
prōtĭnŭs haērēntēm dēcērpsī pōllĭcĕ flōrēm;255
tāngĭtŭr, ēt tāctō ‖ cōncĭpĭt īllă sĭnū.
iāmquĕ grăvīs Thrācēn ēt laēvă Prŏpōntĭdŏs īntrāt,
fītquĕ pŏtēns vōtī, ‖ Mārsquĕ crĕātŭs ĕrāt.
quī mĕmŏr āccēptī pēr mē nātālĭs "hăbētō
tū quŏquĕ Rōmŭlĕā" ‖ dīxĭt "ĭn ūrbĕ lŏcūm."260
fōrsĭtăn īn tĕnĕrīs tāntūm mĕă rēgnă cŏrōnīs
ēssĕ pŭtēs. tāngīt ‖ nūmĕn ĕt ārvă mĕūm.
sī bĕnĕ flōrŭĕrīnt sĕgĕtēs, ĕrĭt ārĕă dīvēs:
sī bĕnĕ flōrŭĕrīt ‖ vīnĕă, Bācchŭs ĕrīt;
sī bĕnĕ flōrŭĕrīnt ŏlĕaē, nĭtĭdīssĭmŭs ānnūs,265
pōmăquĕ prōvēntūm ‖ tēmpŏrĭs hūiŭs hăbēnt.
flōrĕ sĕmēl laēsō pĕrĕūnt vĭcĭaēquĕ făbaēquĕ,
ēt pĕrĕūnt lēntēs, ‖ ādvĕnă Nīlĕ, tŭaē.
vīnă quŏque īn māgnīs ŏpĕrōsē cōndĭtă cēllīs
flōrēnt, ēt nĕbŭlaē ‖ dōlĭă sūmmă tĕgūnt.270
mēllă mĕūm mūnūs: vŏlŭcrēs ĕgŏ mēllă dătūrās
ād vĭŏlam ēt cўtĭsōs ‖ ēt thўmă cānă vŏcō."
nōs quŏque ĭdēm făcĭmūs tūnc, cūm iŭvĕnālĭbŭs ānnīs
lūxŭrĭānt ănĭmī, ‖ cōrpŏrăque īpsă vĭgēnt.
tālĭă dīcēntēm tăcĭtūs mīrābăr; ăt īllă275
"iūs tĭbĭ dīscēndī, ‖ sīquă rĕquīrĭs" ăīt.
"dīc, dĕă", rēspōndī "lūdōrūm quaē sĭt ŏrīgŏ."
vīx bĕnĕ dēsĭĕrām, ‖ rēttŭlĭt īllă mĭhī:
"cētĕră lūxŭrĭaē nōndum īnstrūmēntă vĭgēbānt;
aūt pĕcŭs aūt lātām ‖ dīvĕs hăbēbăt hŭmūm280
(hīnc ĕtĭām lŏcŭplēs, hīnc īpsă pĕcūnĭă dīctāst);
sēd iām dē vĕtĭtō ‖ quīsquĕ părābăt ŏpēs.
vēnĕrăt īn mōrēm pŏpŭlī dēpāscĕrĕ sāltūs,
īdquĕ dĭū lĭcŭīt, ‖ poēnăquĕ nūllă fŭīt;
vīndĭcĕ sērvābāt nūllō sŭă pūblĭcă vūlgūs,285
iāmque īn prīvātō ‖ pāscĕre ĭnērtĭs ĕrāt.
plēbĭs ăd aēdīlēs pērdūctă lĭcēntĭă tālīs
Pūblĭcĭōs; ănĭmūs ‖ dēfŭĭt āntĕ vĭrīs.
rēm pŏpŭlūs rĕcĭpīt, mūltām sŭbĭērĕ nŏcēntēs:
vīndĭcĭbūs laūdī ‖ pūblĭcă cūră fŭīt.290
mūltă dăta ēst ēx pārtĕ mĭhī, māgnōquĕ făvōrĕ
vīctōrēs lūdōs ‖ īnstĭtŭērĕ nŏvōs;
pārtĕ lŏcānt clīvūm, quī tūnc ĕrăt ārdŭă rūpēs
ūtĭlĕ nūnc ĭtĕr ēst, ‖ Pūblĭcĭūmquĕ vŏcānt."
ānnŭă crēdĭdĕrām spēctācŭlă fāctă: nĕgāvīt295
āddĭdĭt ēt dīctīs ‖ āltĕră vērbă sŭīs:
"nōs quŏquĕ tāngĭt hŏnōr: fēstīs gaūdēmŭs ĕt ārīs,
tūrbăquĕ caēlēstēs ‖ āmbĭtĭōsă sŭmūs.
saēpĕ dĕōs ălĭquīs pēccāndō fēcĭt ĭnīquōs,
ēt prō dēlīctīs ‖ hōstĭă blāndă fŭīt;300
saēpĕ Iŏvēm vīdī, cūm iām sŭă mīttĕrĕ vēllēt
fūlmĭnă, tūrĕ dătō ‖ sūstĭnŭīssĕ mănūm.
āt sī nēglĕgĭmūr, māgnīs īniūrĭă poēnīs
sōlvĭtŭr, ēt iūstūm ‖ praētĕrĭt īră mŏdūm.
rēspĭcĕ Thēstĭădēn: flāmmīs ābsēntĭbŭs ārsīt;305
caūsa ēst, quōd Phoēbēs ‖ āră sĭne īgnĕ fŭīt.
rēspĭcĕ Tāntălĭdēn: ĕădēm dĕă vēlă tĕnēbāt;
vīrgo ēst, ēt sprētōs ‖ bīs tămĕn ūltă fŏcōs.
Hīppŏlўte īnfēlīx, vēllēs cŏlŭīssĕ Dĭōnēn,
cūm cōnstērnātīs ‖ dīrĭpĕrērĭs ĕquīs.310
lōngă rĕfērrĕ mŏra ēst cōrrēcta ōblīvĭă dāmnīs:
mē quŏquĕ Rōmānī ‖ praētĕrĭērĕ pătrēs.
quīd făcĕrēm, pēr quōd fĭĕrēm mănĭfēstă dŏlōrīs?
ēxĭgĕrēm nōstraē ‖ quālĭă dāmnă nŏtaē?
ēxcĭdĭt ōffĭcĭūm trīstī mĭhĭ: nūllă tŭēbār315
rūră, nĕc īn prĕtĭō ‖ fērtĭlĭs hōrtŭs ĕrāt;
līlĭă dēcĭdĕrānt, vĭŏlās ārērĕ vĭdērēs
fīlăquĕ pūnĭcĕī ‖ lānguĭdă fāctă crŏcī.
saēpĕ mĭhī Zĕphўrūs "dōtēs cōrrūmpĕrĕ nōlī
īpsă tŭās" dīxīt: ‖ dōs mĭhĭ vīlĭs ĕrāt.320
flōrēbānt ŏlĕaē, vēntī nŏcŭērĕ prŏtērvī:
flōrēbānt sĕgĕtēs, ‖ grāndĭnĕ laēsă sĕgēs.
īn spē vītĭs ĕrāt, caēlūm nīgrēscĭt ăb Aūstrīs
ēt sŭbĭtā frōndēs ‖ dēcŭtĭūntŭr ăquā.
nēc vŏlŭī fĭĕrī nēc sūm crūdēlĭs ĭn īrā;325
cūră rĕpēllēndī ‖ sēd mĭhĭ nūllă fŭīt.
cōnvēnērĕ pătrēs, ēt, sī bĕnĕ flōrĕăt ānnūs,
nūmĭnĭbūs nōstrīs ‖ ānnŭă fēstă vŏvēnt.
ādnŭĭmūs vōtō: cōnsūl cūm cōnsŭlĕ lūdōs
Pōstŭmĭō Laēnās ‖ pērsŏlŭērĕ mĭhĭ.330
Quaērĕrĕ cōnābār quārē lāscīvĭă māiōr
hīs fŏrĕt īn lūdīs ‖ lībĕrĭōrquĕ iŏcūs;
sēd mĭhĭ sūccūrrīt nūmēn nōn ēssĕ sĕvērūm,
āptăquĕ dēlĭcĭīs ‖ mūnĕră fērrĕ dĕām.
tēmpŏră sūtĭlĭbūs cīngūntūr tōtă cŏrōnīs,335
ēt lătĕt īniēctā ‖ splēndĭdă mēnsă rŏsā;
ēbrĭŭs īncīnctīs phĭlўrā cōnvīvă căpīllīs
sāltăt, ĕt īmprūdēns ‖ ūtĭtŭr ārtĕ mĕrī;
ēbrĭŭs ād dūrūm fōrmōsaē līmĕn ămīcaē
cāntăt, hăbēnt ūnctaē ‖ mōllĭă sērtă cŏmaē.340
nūllă cŏrōnātā pĕrăgūntūr sērĭă frōntĕ,
nēc lĭquĭdaē vīnctīs ‖ flōrĕ bĭbūntŭr ăquaē;
dōnĕc ĕrās mīxtūs nūllīs, Ăchĕlōĕ, răcēmīs,
grātĭă sūmēndaē ‖ nōn ĕrăt ūllă rŏsaē.
Bācchŭs ămāt flōrēs: Bācchō plăcŭīssĕ cŏrōnām345
ēx Ărĭādnaēō ‖ sīdĕrĕ nōssĕ pŏtēs.
scaēnă lĕvīs dĕcĕt hānc: nōn ēst, mĭhĭ crēdĭtĕ, nōn ēst
īllă cŏthūrnātās ‖ īntĕr hăbēndă dĕās.
tūrbă quĭdēm cūr hōs cĕlĕbrēt mĕrĕtrīcĭă lūdōs
nōn ēx dīffĭcĭlī ‖ caūsă pĕtītă sŭbēst.350
nōn ēst dē tĕtrĭcīs, nōn ēst dē māgnă prŏfēssīs:
vūlt sŭă plēbĕĭō ‖ sācră pătērĕ chŏrō,
ēt mŏnĕt aētātīs spĕcĭē, dūm flōrĕăt, ūtī;
cōntēmnī spīnām, ‖ cūm cĕcĭdērĕ rŏsaē.
Cūr tămĕn, ūt dāntūr vēstēs Cĕrĭālĭbŭs ālbaē,355
sīc haēc ēst cūltū ‖ vērsĭcŏlōrĕ dĕcēns?
ān quĭă mātūrīs ālbēscīt mēssĭs ărīstīs,
ēt cŏlŏr ēt spĕcĭēs ‖ flōrĭbŭs ōmnĭs ĭnēst?
ādnŭĭt, ēt mōtīs flōrēs cĕcĭdērĕ căpīllīs,
āccĭdĕre īn mēnsās ‖ ūt rŏsă mīssă sŏlēt.360
lūmĭnă rēstābānt, quōrūm mē caūsă lătēbāt
cūm sīc ērrōrēs ‖ ābstŭlĭt īllă mĕōs:
"vēl quĭă pūrpŭrĕīs cōnlūcēnt flōrĭbŭs āgrī,
lūmĭnă sūnt nōstrōs ‖ vīsă dĕcērĕ dĭēs;
vēl quĭă nēc flōs ēst hĕbĕtī nēc flāmmă cŏlōrĕ365
ātque ŏcŭlōs īn sē ‖ splēndŏr ŭtērquĕ trăhīt;
vēl quĭă dēlĭcĭīs nōctūrnă lĭcēntĭă nōstrīs
cōnvĕnĭt- ā vērō ‖ tērtĭă caūsă vĕnīt."
"ēst brĕvĕ praētĕrĕā, dē quō mĭhĭ quaērĕrĕ rēstāt,
sī lĭcĕāt" dīxī: ‖ dīxĭt ĕt īllă "lĭcēt".370
"cūr tĭbĭ prō Lĭbўcīs claūdūntūr rētĕ lĕaēnīs
īnbēllēs căprĕaē ‖ sōllĭcĭtūsquĕ lĕpūs?"
nōn sĭbĭ rēspōndīt sīlvās cēssīssĕ, sĕd hōrtōs
ārvăquĕ pūgnācī ‖ nōn ădĕūndă fĕraē.
ōmnĭă fīnĭĕrāt: tĕnŭēs sēcēssĭt ĭn aūrās,375
mānsĭt ŏdōr; pōssēs ‖ scīrĕ fŭīssĕ dĕām.
flōrĕăt ūt tōtō cārmēn Nāsōnĭs ĭn aēvō,
spārgĕ, prĕcōr, dōnīs ‖ pēctŏră nōstră tŭīs.
Nōctĕ mĭnūs quārtā prōmēt sŭă sīdĕră Chīrōn
sēmĭvĭr ēt flāvī ‖ cōrpŏrĕ mīxtŭs ĕquī.380
Pēliōn Haēmŏnĭaē mōns ēst ōbvērsŭs ĭn Aūstrōs:
sūmmă vĭrēnt pīnū, ‖ cētĕră quērcŭs hăbēt.
Phīllўrĭdēs tĕnŭīt; sāxō stānt āntră vĕtūstō,
quaē iūstūm mĕmŏrānt ‖ īncŏlŭīssĕ sĕnēm.
īllĕ mănūs ōlīm mīssūrās Hēctŏră lētō385
crēdĭtŭr īn lўrĭcīs ‖ dētĭnŭīssĕ mŏdīs.
vēnĕrăt Ālcīdēs ēxhaūstā pārtĕ lăbōrūm,
iūssăquĕ rēstābānt ‖ ūltĭmă paēnĕ vĭrō.
stārĕ sĭmūl cāsū Troīaē dŭŏ fātă vĭdērēs:
hīnc pŭĕr Aēăcĭdēs, ‖ hīnc Iŏvĕ nātŭs ĕrāt.390
ēxcĭpĭt hōspĭtĭō iŭvĕnēm Phĭlўrēĭŭs hērōs,
ēt caūsam ādvēntūs ‖ hīc rŏgăt, īllĕ dŏcēt.
rēspĭcĭt īntĕrĕā clāvām spŏlĭūmquĕ lĕōnīs,
"vīr"que ăĭt "hīs ārmīs, ‖ ārmăquĕ dīgnă vĭrō!"
nēc sē, quīn hōrrēns aūdērēnt tāngĕrĕ saētīs395
vēllŭs, Ăchīllēaē ‖ cōntĭnŭērĕ mănūs.
dūmquĕ sĕnēx trāctāt squālēntĭă tēlă vĕnēnīs,
ēxcĭdĭt ēt laēvō ‖ fīxă săgīttă pĕde ēst.
īngĕmŭīt Chīrōn, trāxītque ē cōrpŏrĕ fērrūm:
ādgĕmĭt Ālcīdēs ‖ Haēmŏnĭūsquĕ pŭēr.400
īpsĕ tămēn lēctās Păgăsaēīs cōllĭbŭs hērbās
tēmpĕrăt ēt vărĭā ‖ vūlnĕră mūlcĕt ŏpĕ;
vīrŭs ĕdāx sŭpĕrābăt ŏpēm, pĕnĭtūsquĕ rĕcēptă
ōssĭbŭs ēt tōtō ‖ cōrpŏrĕ pēstĭs ĕrāt:
sānguĭnĕ Cēntaūrī Lērnaēaē sānguĭs ĕchīdnaē405
mīxtŭs ăd aūxĭlĭūm ‖ tēmpŏră nūllă dăbāt.
stābăt, ŭt āntĕ pătrēm, lăcrĭmīs pērfūsŭs Ăchīllēs:
sīc flēndūs Pēleūs, ‖ sī mŏrĕrētŭr, ĕrāt.
saēpĕ mănūs aēgrās mănĭbūs fīngēbăt ămīcīs:
mōrūm, quōs fēcīt, ‖ praēmĭă dōctŏr hăbēt.410
ōscŭlă saēpĕ dĕdīt, dīxīt quŏquĕ saēpĕ iăcēntī
"vīvĕ, prĕcōr, nēc mē, ‖ cārĕ, rĕlīnquĕ, pătēr."
nōnă dĭēs ădĕrāt, cūm tū, iūstīssĭmĕ Chīrōn,
bīs sēptēm stēllīs ‖ cōrpŏră cīnctŭs ĕrās.
Hūnc Lўră cūrvă sĕquī cŭpĕrēt, sĕd ĭdōnĕă nōndūm415
ēst vĭă: nōx āptūm ‖ tērtĭă tēmpŭs ĕrīt.
Scōrpĭŏs īn caēlō, cūm crās lūcēscĕrĕ Nōnās
dīcĭmŭs, ā mĕdĭā ‖ pārtĕ nŏtāndŭs ĕrīt.
Hīnc ŭbĭ prōtŭlĕrīt fōrmōsă tĕr Hēspĕrŏs ōră,
tēr dĕdĕrīnt Phoēbō ‖ sīdĕră vīctă lŏcūm,420
rītŭs ĕrīt vĕtĕrīs, nōctūrnă Lĕmūrĭă, sācrī:
īnfĕrĭās tăcĭtīs ‖ mānĭbŭs īllă dăbūnt.
ānnŭs ĕrāt brĕvĭōr, nĕc ădhūc pĭă fēbrŭă nōrānt,
nēc tū dūx mēnsūm, ‖ Iānĕ bĭfōrmĭs, ĕrās:
iām tămĕn ēxstīnctō cĭnĕrī sŭă dōnă fĕrēbānt,425
cōmpŏsĭtīquĕ nĕpōs ‖ būstă pĭābăt ăvī.
mēnsĭs ĕrāt Māiūs, māiōrūm nōmĭnĕ dīctūs,
quī pārtēm prīscī ‖ nūnc quŏquĕ mōrĭs hăbēt.
nōx ŭbĭ iām mĕdĭa ēst sōmnōquĕ sĭlēntĭă praēbēt,
ēt cănĭs ēt vărĭaē ‖ cōntĭcŭīstĭs ăvēs,430
īllĕ mĕmōr vĕtĕrīs rītūs tĭmĭdūsquĕ dĕōrūm
sūrgĭt (hăbēnt gĕmĭnī ‖ vīncŭlă nūllă pĕdēs),
sīgnăquĕ dāt dĭgĭtīs mĕdĭō cūm pōllĭcĕ iūnctīs,
ōccūrrāt tăcĭtō ‖ nē lĕvĭs ūmbră sĭbĭ.
cūmquĕ mănūs pūrās fōntānā pērlŭĭt ūndā,435
vērtĭtŭr ēt nīgrās ‖ āccĭpĭt āntĕ făbās,
āvērsūsquĕ iăcīt; sēd dūm iăcĭt, "haēc ĕgŏ mīttō,
hīs" īnquīt "rĕdĭmō ‖ mēquĕ mĕōsquĕ făbīs."
hōc nŏvĭēs dīcīt nēc rēspĭcĭt: ūmbră pŭtātūr
cōllĭgĕre ēt nūllō ‖ tērgă vĭdēntĕ sĕquī.440
rūrsŭs ăquām tāngīt, Tĕmĕsaēăquĕ cōncrĕpăt aēră,
ēt rŏgăt ūt tēctīs ‖ ēxĕăt ūmbră sŭīs.
cūm dīxīt nŏvĭēs "mānēs ēxītĕ pătērnī"
rēspĭcĭt, ēt pūrē ‖ sācră pĕrāctă pŭtāt.
dīctă sĭt ūndĕ dĭēs, quaē nōmĭnĭs ēxstĕt ŏrīgŏ445
mē fŭgĭt: ēs ălĭquo ēst ‖ īnvĕnĭēndă dĕō.
Plīădĕ nātĕ, mŏnē, vīrgā vĕnĕrāndĕ pŏtēntī:
saēpĕ tĭbi ēst Stўgĭī ‖ rēgĭă vīsă Iŏvīs.
vēnĭt ădōrātūs Cādūcĭfĕr. āccĭpĕ caūsām
nōmĭnĭs: ēx īpso ēst ‖ cōgnĭtă caūsă dĕō.450
Rōmŭlŭs ūt tŭmŭlō frātērnās cōndĭdĭt ūmbrās,
ēt mălĕ vēlōcī ‖ iūstă sŏlūtă Rĕmō,
Faūstŭlŭs īnfēlīx ēt pāssīs Āccă căpīllīs
spārgēbānt lăcrĭmīs ‖ ōssă pĕrūstă sŭīs;
īndĕ dŏmūm rĕdĕūnt sūb prīmă crĕpūscŭlă maēstī,455
ūtque ĕrăt, īn dūrō ‖ prōcŭbŭērĕ tŏrō.
ūmbră crŭēntă Rĕmī vīsa ēst ādsīstĕrĕ lēctō,
ātque haēc ēxĭgŭō ‖ mūrmŭrĕ vērbă lŏquī:
"ēn ĕgŏ dīmĭdĭūm vēstrī pārsque āltĕră vōtī,
cērnĭtĕ sīm quālīs, ‖ quī mŏdŏ quālĭs ĕrām!460
quī mŏdŏ, sī vŏlŭcrēs hăbŭīssēm rēgnă iŭbēntēs,
īn pŏpŭlō pŏtŭī ‖ māxĭmŭs ēssĕ mĕō,
nūnc sum ēlāpsă rŏgī flāmmīs ĕt ĭnānĭs ĭmāgŏ:
haēc ēst ēx īllō ‖ fōrmă rĕlīctă Rĕmō.
heū | ŭbĭ Mārs pătĕr ēst? sī vōs mŏdŏ vēră lŏcūtī,465
ūbĕrăque ēxpŏsĭtīs ‖ īllĕ fĕrīnă dĕdīt.
quēm lŭpă sērvāvīt, mănŭs hūnc tĕmĕrārĭă cīvīs
pērdĭdĭt. ō quāntō ‖ mītĭŏr īllă fŭīt!
saēvĕ Cĕlēr, crūdēlem ănĭmām pēr vūlnĕră rēddās,
ūtque ĕgŏ, sūb tērrās ‖ sānguĭnŏlēntŭs ĕās.470
nōlŭĭt hōc frātēr, pĭĕtās aēquālĭs ĭn īllōst:
quōd pŏtŭīt, lăcrĭmās ‖ īn mĕă fātă dĕdīt.
hūnc vōs pēr lăcrĭmās, pēr vēstra ălĭmēntă rŏgātĕ
ūt cĕlĕbrēm nōstrō ‖ sīgnĕt hŏnōrĕ dĭēm."
māndāntem āmplēctī cŭpĭūnt ēt brācchĭă tēndūnt:475
lūbrĭcă prēnsāntēs ‖ ēffŭgĭt ūmbră mănūs.
ūt sēcūm fŭgĭēns sōmnōs ābdūxĭt ĭmāgŏ,
ād rēgēm vōcēs ‖ frātrĭs ŭtērquĕ fĕrūnt.
Rōmŭlŭs ōbsĕquĭtūr, lūcēmquĕ Rĕmūrĭă dīcīt
īllām, quā pŏsĭtīs ‖ iūstă fĕrūntŭr ăvīs.480
āspĕră mūtāta ēst īn lēnēm tēmpŏrĕ lōngō
līttĕră, quaē tōtō ‖ nōmĭnĕ prīmă fŭīt;
mōx ĕtĭām lĕmŭrēs ănĭmās dīxērĕ sĭlēntūm:
hīc sēnsūs vērbī, ‖ vīs ĕă vōcĭs ĕrāt.
fānă tămēn vĕtĕrēs īllīs claūsērĕ dĭēbūs,485
ūt nūnc fērālī ‖ tēmpŏre ŏpērtă vĭdēs;
nēc vĭdŭaē taēdīs ĕădēm nēc vīrgĭnĭs āptă
tēmpŏră: quaē nūpsīt, ‖ nōn dĭŭtūrnă fŭīt.
hāc quŏquĕ dē caūsā, sī tē prōvērbĭă tāngūnt,
mēnsĕ mălās Māiō ‖ nūbĕrĕ vūlgŭs ăīt.490
sēd tămĕn haēc trĭă sūnt sŭb ĕōdēm tēmpŏrĕ fēstă
īntēr sē nūllā ‖ cōntĭnŭātă dĭē.
Quōrūm sī mĕdĭīs Boēōtum Ōrīŏnă quaērēs,
fālsŭs ĕrīs: sīgnī ‖ caūsă cănēndă mĭhĭ.
Iūppĭtĕr ēt lātō quī rēgnăt ĭn aēquŏrĕ frātēr495
cārpēbānt sŏcĭās ‖ Mērcŭrĭūsquĕ vĭās;
tēmpŭs ĕrāt quō vērsă iŭgō rĕfĕrūntŭr ărātră,
ēt prōnūs sătŭraē ‖ lāc bĭbĭt āgnŭs ŏvīs.
fōrtĕ sĕnēx Hўrĭeūs, āngūstī cūltŏr ăgēllī,
hōs vĭdĕt, ēxĭgŭām ‖ stābăt ŭt āntĕ căsām,500
ātque ĭtă "lōngă vĭa ēst, nēc tēmpŏră lōngă sŭpērsūnt",
dīxĭt "ĕt hōspĭtĭbūs ‖ iānŭă nōstră pătēt."
āddĭdĭt ēt vūltūm vērbīs, ĭtĕrūmquĕ rŏgāvīt:
pārēnt prōmīssīs ‖ dīssĭmŭlāntquĕ dĕōs.
tēctă sĕnīs sŭbĕūnt nīgrō dēfōrmĭă fūmō;505
īgnĭs ĭn hēstērnō ‖ stīpĭtĕ pārvŭs ĕrāt:
īpsĕ gĕnū nīxūs flāmmās ēxsūscĭtăt aūrā,
ēt prōmīt quāssās ‖ cōmmĭnŭītquĕ făcēs.
stānt călĭcēs; mĭnŏr īndĕ făbās, hŏlŭs āltĕr hăbēbāt,
ēt spūmāt tēstō ‖ prēssŭs ŭtērquĕ sŭō.510
dūmquĕ mŏra ēst, trĕmŭlā dāt vīnă rŭbēntĭă dēxtrā:
āccĭpĭt aēquŏrĕūs ‖ pōcŭlă prīmă dĕūs.
quaē sĭmŭl ēxhaūsīt, "dā nūnc bĭbăt ōrdĭnĕ" dīxīt
"Iūppĭtĕr." aūdītō ‖ pāllŭĭt īllĕ Iŏvĕ.
ūt rĕdĭīt ănĭmūs, cūltōrēm paūpĕrĭs āgrī515
īmmŏlăt ēt māgnō ‖ tōrrĕt ĭn īgnĕ bŏvēm;
quaēquĕ pŭēr quōndām prīmīs dīffūdĕrăt ānnīs
prōmīt fūmōsō ‖ cōndĭtă vīnă cădō.
nēc mŏră, flūmĭnĕām līnō cēlāntĭbŭs ūlvām,
sīc quŏquĕ nōn āltīs, ‖ īncŭbŭērĕ tŏrīs.520
nūnc dăpĕ, nūnc pŏsĭtō mēnsaē nĭtŭērĕ Lўaēō;
tērră rŭbēns crātēr, ‖ pōcŭlă fāgŭs ĕrānt.
vērbă fŭērĕ Iŏvīs: "sī quīd fērt īmpĕtŭs, ōptā:
ōmnĕ fĕrēs." plăcĭdī ‖ vērbă fŭērĕ sĕnīs:
"cāră fŭīt cōniūnx, prīmaē mĭhĭ vērĕ iŭvēntaē525
cōgnĭtă. nūnc ŭbĭ sīt ‖ quaērĭtĭs? ūrnă tĕgīt.
huīc ĕgŏ iūrātūs, vōbīs īn vērbă vŏcātīs,
"cōniŭgĭō" dīxī ‖ "sōlă frŭērĕ mĕō."
ēt dīxi ēt sērvō; sĕd ĕnīm dīvērsă vŏlūntās
ēst mĭhĭ: nēc cōniūnx ‖ ēt pătĕr ēssĕ vŏlō."530
ādnŭĕrānt ōmnēs. ōmnēs ād tērgă iŭvēncī
cōnstĭtĕrānt- pŭdŏr ēst ‖ ūltĕrĭōră lŏquī.
tūm sŭpĕrīniēctā tēxērĕ mădēntĭă tērrā:
iāmquĕ dĕcēm mēnsēs, ‖ ēt pŭĕr ōrtŭs ĕrāt.
hūnc Hўrĭeūs, quĭă sīc gĕnĭtūs, vŏcăt Ūrīōnă:535
pērdĭdĭt āntīquūm ‖ līttĕră prīmă sŏnūm.
crēvĕrăt īmmēnsūm: cŏmĭtēm sĭbĭ Dēlĭă sūmpsīt;
īllĕ dĕaē cūstōs, ‖ īllĕ sătēllĕs ĕrāt.
vērbă mŏvēnt īrās nōn cīrcūmspēctă dĕōrūm:
"quām nĕquĕām" dīxīt ‖ "vīncĕrĕ nūllă fĕrāst."540
scōrpiōn īmmīsīt Tēllūs: fŭĭt īmpĕtŭs īllī
cūrvă gĕmēllĭpăraē ‖ spīcŭlă fērrĕ dĕaē;
ōbstĭtĭt Ōrīōn. Lātōnă nĭtēntĭbŭs āstrīs
āddĭdĭt ēt "mĕrĭtī ‖ praēmĭă" dīxĭt "hăbē."
Sēd quĭd ĕt Ōrīōn ēt cētĕră sīdĕră mūndō545
cēdĕrĕ fēstīnānt, ‖ nōxquĕ cŏārtăt ĭtēr?
quīd sŏlĭtō cĭtĭūs lĭquĭdō iŭbăr aēquŏrĕ tōllīt
cāndĭdă, Lūcĭfĕrō ‖ praēvĕnĭēntĕ, dĭēs?
fāllŏr, ăn ārmă sŏnānt? nōn fāllĭmŭr, ārmă sŏnābānt:
Mārs vĕnĭt ēt vĕnĭēns ‖ bēllĭcă sīgnă dĕdīt.550
Ūltŏr ăd īpsĕ sŭōs caēlō dēscēndĭt hŏnōrēs
tēmplăque ĭn Aūgūstō ‖ cōnspĭcĭēndă fŏrō.
ēt dĕŭs ēst īngēns ĕt ŏpūs: dēbēbăt ĭn ūrbĕ
nōn ălĭtēr nātī ‖ Mārs hăbĭtārĕ sŭī.
dīgnă Gĭgāntēīs haēc sūnt dēlūbră trŏpaēīs:555
hīnc fĕră Grādīvūm ‖ bēllă mŏvērĕ dĕcēt,
seū quĭs ăb Ēōō nōs īmpĭŭs ōrbĕ lăcēssēt,
seū quĭs ăb ōccĭdŭō ‖ sōlĕ dŏmāndŭs ĕrīt.
pērspĭcĭt Ārmĭpŏtēns ŏpĕrīs fāstīgĭă sūmmī,
ēt prŏbăt īnvīctās ‖ sūmmă tĕnērĕ dĕās;560
pērspĭcĭt īn fŏrĭbūs dīvērsaē tēlă fĭgūraē,
ārmăquĕ tērrārūm ‖ mīlĭtĕ vīctă sŭō.
hīnc vĭdĕt Aēnēān ŏnĕrātūm pōndĕrĕ cārō
ēt tōt Iūlēaē ‖ nōbĭlĭtātĭs ăvōs;
hīnc vĭdĕt Īlĭădēn ŭmĕrīs dŭcĭs ārmă fĕrēntēm,565
clārăquĕ dīspŏsĭtīs ‖ āctă sŭbēssĕ vĭrīs.
spēctăt ĕt Aūgūstō praētēxtūm nōmĭnĕ tēmplūm,
ēt vīsūm lēctō ‖ Caēsărĕ māiŭs ŏpūs.
vōvĕrăt hōc iŭvĕnīs tūm cūm pĭă sūstŭlĭt ārmă:
ā tāntīs prīncēps ‖ īncĭpĭēndŭs ĕrāt.570
īllĕ mănūs tēndēns, hīnc stāntī mīlĭtĕ iūstō,
hīnc cōnīŭrătīs, ‖ tālĭă dīctă dĕdīt:
"sī mĭhĭ bēllāndī pătĕr ēst Vēstaēquĕ săcērdōs
aūctŏr, ĕt ūlcīscī ‖ nūmĕn ŭtrūmquĕ părō,
Mārs, ădĕs ēt sătĭā scĕlĕrātō sānguĭnĕ fērrūm,575
stētquĕ făvōr caūsā ‖ prō mĕlĭōrĕ tŭūs.
tēmplă fĕrēs ēt, mē vīctōrĕ, vŏcābĕrĭs Ūltōr."
vōvĕrăt, ēt fūsō ‖ laētŭs ăb hōstĕ rĕdīt.
nēc sătĭs ēst mĕrŭīssĕ sĕmēl cōgnōmĭnă Mārtī:
pērsĕquĭtūr Pārthī ‖ sīgnă rĕtēntă mănū.580
gēns fŭĭt ēt cāmpīs ĕt ĕquīs ēt tūtă săgīttīs
ēt cīrcūmfūsīs ‖ īnvĭă flūmĭnĭbūs;
āddĭdĕrānt ănĭmōs Crāssōrūm fūnĕră gēntī
cūm pĕrĭīt mīlēs ‖ sīgnăquĕ dūxquĕ sĭmūl.
sīgnă, dĕcūs bēllī, Pārthūs Rōmānă tĕnēbāt585
Rōmānaēque ăquĭlaē ‖ sīgnĭfĕr hōstĭs ĕrāt;
īsquĕ pŭdōr mānsīssĕt ădhūc, nĭsĭ fōrtĭbŭs ārmīs
Caēsărĭs Aūsŏnĭaē ‖ prōtĕgĕrēntŭr ŏpēs.
īllĕ nŏtās vĕtĕrēs ēt lōngī dēdĕcŭs aēvī
sūstŭlĭt: āgnōrūnt ‖ sīgnă rĕcēptă sŭōs.590
quīd tĭbĭ nūnc sŏlĭtaē mīttī pōst tērgă săgīttaē,
quīd lŏcă, quīd răpĭdī ‖ prōfŭĭt ūsŭs ĕquī?
Pārthĕ, rĕfērs ăquĭlās, vīctōs quŏquĕ pōrrĭgĭs ārcūs:
pīgnŏră iām nōstrī ‖ nūllă pŭdōrĭs hăbēs.
rītĕ dĕō tēmplūmquĕ dătūm nōmēnquĕ bĭs ūltō,595
ēt mĕrĭtūs vōtī ‖ dēbĭtă sōlvĭt hŏnōr.
sōllēmnēs lūdōs Cīrcō cĕlĕbrātĕ, Quĭrītēs:
nōn vīsa ēst fōrtēm ‖ scaēnă dĕcērĕ dĕūm.
Plīădăs āspĭcĭēs ōmnēs tōtūmquĕ sŏrōrūm
āgmĕn, ŭbi ānte Īdūs ‖ nōx ĕrĭt ūnă sŭpēr:600
tūm mĭhĭ nōn dŭbĭīs aūctōrĭbŭs īncĭpĭt aēstās,
ēt tĕpĭdī fīnēm ‖ tēmpŏră vērĭs hăbēnt.
Īdĭbŭs ōră prĭōr stēllāntĭă tōllĕrĕ Taūrūm
īndĭcăt: huīc sīgnō ‖ fābŭlă nōtă sŭbēst.
praēbŭĭt ūt taūrūs Tўrĭaē sŭă tērgă pŭēllaē605
Iūppĭtĕr ēt fālsā ‖ cōrnŭă frōntĕ tŭlīt,
īllă iŭbām dēxtrā, laēvā rĕtĭnēbăt ămīctūs,
ēt tĭmŏr īpsĕ nŏvī ‖ caūsă dĕcōrĭs ĕrāt;
aūră sĭnūs īmplēt, flāvōs mŏvĕt aūră căpīllōs:
Sīdŏnĭ, sīc fŭĕrās ‖ āspĭcĭēndă Iŏvī.610
saēpĕ pŭēllārēs sūbdūxĭt ăb aēquŏrĕ plāntās,
ēt mĕtŭīt tāctūs ‖ ādsĭlĭēntĭs ăquaē;
saēpĕ dĕūs prūdēns tērgūm dēmīsĭt ĭn ūndās,
haērĕăt ūt cōllō ‖ fōrtĭŭs īllă sŭō.
lītŏrĭbūs tāctīs stābāt sĭnĕ cōrnĭbŭs ūllīs615
Iūppĭtĕr īnquĕ dĕūm ‖ dē bŏvĕ vērsŭs ĕrāt.
taūrŭs ĭnīt caēlūm: tē, Sīdŏnĭ, Iūppĭtĕr īmplēt,
pārsquĕ tŭūm tērraē ‖ tērtĭă nōmĕn hăbēt.
hōc ălĭī sīgnūm Phărĭām dīxērĕ iŭvēncām,
quaē bōs ēx hŏmĭne ēst, ‖ ēx bŏvĕ fāctă dĕă.620
Tūm quŏquĕ prīscōrūm Vīrgō sĭmŭlācră vĭrōrūm
mīttĕrĕ rōbŏrĕō ‖ scīrpĕă pōntĕ sŏlēt.
cōrpŏră pōst dĕcĭēs sēnōs quī crēdĭdĭt ānnōs
mīssă nĕcī, scĕlĕrīs ‖ crīmĭnĕ dāmnăt ăvōs.
fāmă vĕtūs, tūm cūm Sātūrnĭă tērră vŏcātāst,625
tālĭă fātĭdĭcī ‖ dīctă fŭīssĕ Iŏvīs:
"fālcĭfĕrō lībātă sĕnī dŭŏ cōrpŏră gēntīs
mīttĭtĕ, quaē Tūscīs ‖ ēxcĭpĭāntŭr ăquīs;
dōnĕc ĭn haēc vēnīt Tīrŷnthĭŭs ārvă, quŏtānnīs
trīstĭă Leūcădĭō ‖ sācră pĕrāctă mŏdō;630
īllūm strāmĭnĕōs ĭn ăquām mīsīssĕ Quĭrītēs
Hērcŭlĭs ēxēmplō ‖ cōrpŏră fālsă iăcī.
pārs pŭtăt, ūt fērrēnt iŭvĕnēs sūffrāgĭă sōlī,
pōntĭbŭs īnfīrmōs ‖ praēcĭpĭtāssĕ sĕnēs.
Thŷbrĭ, dŏcē vērūm: tŭă rīpă vĕtūstĭŏr Ūrbēst635
prīncĭpĭūm rītūs ‖ tū bĕnĕ nōssĕ pŏtēs.
Thŷbrĭs hărūndĭfĕrūm mĕdĭō căpŭt ēxtŭlĭt ālveō
raūcăquĕ dīmōvīt ‖ tālĭbŭs ōră sŏnīs:
"haēc lŏcă dēsērtās vīdī sĭnĕ moēnĭbŭs hērbās:
pāscēbāt spārsās ‖ ūtrăquĕ rīpă bŏvēs,640
ēt, quēm nūnc gēntēs Tĭbĕrīm nōrūntquĕ tĭmēntquĕ,
tūnc ĕtĭām pĕcŏrī ‖ dēspĭcĭēndŭs ĕrām.
Ārcădĭs Ēvāndrī nōmēn tĭbĭ saēpĕ rĕfērtūr:
īllĕ mĕās rēmīs ‖ ādvĕnă tōrsĭt ăquās.
vēnĭt ĕt Ālcīdēs, tūrbā cŏmĭtātŭs Ăchīvā:645
Ālbŭlă, sī mĕmĭnī, ‖ tūnc mĭhĭ nōmĕn ĕrāt
ēxcĭpĭt hōspĭtĭō iŭvĕnēm Pāllāntĭŭs hērōs
ēt tāndēm Cācō ‖ dēbĭtă poēnă vĕnīt.
vīctŏr ăbīt, sēcūmquĕ bŏvēs, Ĕrўthēĭdă praēdām,
ābstrăhĭt; āt cŏmĭtēs ‖ lōngĭŭs īrĕ nĕgānt.650
māgnăquĕ pārs hōrūm dēsērtīs vēnĕrăt Ārgīs:
mōntĭbŭs hīs pōnūnt ‖ spēmquĕ lărēmquĕ sŭūm.
saēpĕ tămēn pătrĭaē dūlcī tāngūntŭr ămōrĕ,
ātque ălĭquīs mŏrĭēns ‖ hōc brĕvĕ māndăt ŏpūs:
"mīttĭtĕ me īn Tĭbĕrīm, Tĭbĕrīnīs vēctŭs ŭt ūndīs655
lītŭs ăd Īnăchĭūm ‖ pūlvĭs ĭnānĭs ĕām."
dīsplĭcĕt hērēdī māndātī cūră sĕpūlcrī:
mōrtŭŭs Aūsŏnĭā ‖ cōndĭtŭr hōspĕs hŭmō;
scīrpĕă prō dŏmĭnō Tĭbĕrī iāctātŭr ĭmāgŏ,
ūt rĕpĕtāt Grāiās ‖ pēr frĕtă lōngă dŏmōs."660
hāctĕnŭs, ēt sŭbĭīt vīvō rōrāntĭă sāxō
āntră; lĕvēs cūrsūm ‖ sūstĭnŭīstĭs ăquaē.
Clārĕ nĕpōs Ātlāntĭs, ădēs, quēm mōntĭbŭs ōlīm
ēdĭdĭt Ārcădĭīs ‖ Plēĭăs ūnă Iŏvī:
pācĭs ĕt ārmōrūm sŭpĕrīs īmīsquĕ dĕōrūm665
ārbĭtĕr, ālātō ‖ quī pĕdĕ cārpĭs ĭtēr,
laētĕ lўraē pūlsū, nĭtĭdā quŏquĕ laētĕ pălaēstrā,
quō dĭdĭcīt cūltē ‖ līnguă dŏcēntĕ lŏquī,
tēmplă tĭbī pŏsŭērĕ pătrēs spēctāntĭă Cīrcūm
Īdĭbŭs; ēx īllo ēst ‖ haēc tĭbĭ fēstă dĭēs.670
tē, quīcūmquĕ sŭās prŏfĭtēntūr vēndĕrĕ mērcēs,
tūrĕ dătō trĭbŭās ‖ ūt sĭbĭ lūcră rŏgānt.
ēst ăquă Mērcŭrĭī pōrtaē vīcīnă Căpēnaē;
sī iŭvăt ēxpērtīs ‖ crēdĕrĕ, nūmĕn hăbēt.
hūc vĕnĭt īncīnctūs tŭnĭcā mērcātŏr ĕt ūrnā675
pūrūs sūffītā, ‖ quām fĕrăt, haūrĭt ăquām.
ūdă fĭt hīnc laūrūs, laūrō spārgūntŭr ăb ūdā
ōmnĭă quaē dŏmĭnōs ‖ sūnt hăbĭtūră nŏvōs.
spārgĭt ĕt īpsĕ sŭōs laūrō rōrāntĕ căpīllōs,
ēt pĕrăgīt sŏlĭtā ‖ fāllĕrĕ vōcĕ prĕcēs:680
"āblŭĕ praētĕrĭtī pēriūrĭă tēmpŏrĭs", īnquīt
"āblŭĕ praētĕrĭtaē ‖ pērfĭdă vērbă dĭē.
sīve ĕgŏ tē fēcī tēstēm, fālsōvĕ cĭtāvī
nōn aūdītūrī ‖ nūmĭnă vānă Iŏvīs,
sīvĕ dĕūm prūdēns ălĭūm dīvāmvĕ fĕfēllī,685
ābstŭlĕrīnt cĕlĕrēs ‖ īmprŏbă dīctă Nŏtī:
ēt pătĕānt vĕnĭēntĕ dĭē pēriūrĭă nōbīs,
nēc cūrēnt sŭpĕrī ‖ sīquă lŏcūtŭs ĕrō.
dā mŏdŏ lūcră mĭhī, dā fāctō gaūdĭă lūcrō,
ēt făc ŭt ēmptōrī ‖ vērbă dĕdīssĕ iŭvēt."690
tālĭă Mērcŭrĭūs pōscēntī rīdĕt ăb āltō,
sē mĕmŏr Ōrtўgĭās ‖ sūbrĭpŭīssĕ bŏvēs.
Āt mĭhĭ pāndĕ, prĕcōr, tāntō mĕlĭōră pĕtēntī,
īn Gĕmĭnōs ēx quō ‖ tēmpŏrĕ Phoēbŭs ĕāt.
"cūm tŏtĭdēm dē mēnsĕ dĭēs sŭpĕrēssĕ vĭdēbīs695
quōt sūnt Hērcŭlĕī ‖ fāctă lăbōrĭs" ăīt.
"dīc" ĕgŏ rēspōndī "caūsām mĭhĭ sīdĕrĭs hūiūs."
caūsām fācūndō ‖ rēddĭdĭt ōrĕ dĕūs:
"ābstŭlĕrānt rāptās Phoēbēn Phoēbēsquĕ sŏrōrēm
Tŷndărĭdaē frātrēs, ‖ hīc ĕquĕs, īllĕ pŭgīl.700
bēllă părānt rĕpĕtūntquĕ sŭās ēt frātĕr ĕt Īdās,
Leūcīppō fĭĕrī ‖ pāctŭs ŭtērquĕ gĕnēr.
hīs ămŏr ūt rĕpĕtānt, īllīs ūt rēddĕrĕ nōlīnt,
suādĕt; ĕt ēx caūsā ‖ pūgnăt ŭtērquĕ părī.
ēffŭgĕre Oēbălĭdaē cūrsū pŏtŭērĕ sĕquēntēs,705
sēd vīsūm cĕlĕrī ‖ vīncĕrĕ tūrpĕ fŭgā.
lībĕr ăb ārbŏrĭbūs lŏcŭs ēst, āpta ārĕă pūgnaē:
cōnstĭtĕrānt īllō ‖ (nōmĕn Ăphīdnă) lŏcō.
pēctŏră trāiēctūs Lŷncēō Cāstŏr ăb ēnsĕ
nōn ēxspēctātō ‖ vūlnĕrĕ prēssĭt hŭmūm.710
ūltŏr ădēst Pōllūx, ēt Lŷncĕă pērfŏrăt hāstā,
quā cērvīx ŭmĕrōs ‖ cōntĭnŭātă prĕmīt.
ībăt ĭn hūnc Īdās, vīxque ēst Iŏvĭs īgnĕ rĕpūlsūs;
tēlă tămēn dēxtraē ‖ fūlmĭnĕ rāptă nĕgānt.
iāmquĕ tĭbī, Pōllūx, caēlūm sūblīmĕ pătēbāt,715
cūm "mĕă" dīxīstī ‖ "pērcĭpĕ vērbă, pătēr:
quōd mĭhĭ dās ūnī caēlūm, pārtīrĕ dŭōbūs;
dīmĭdĭūm tōtō ‖ mūnĕrĕ māiŭs ĕrīt."
dīxĭt ĕt āltērnā frātrēm stătĭōnĕ rĕdēmīt:
ūtĭlĕ sōllĭcĭtaē ‖ sīdŭs ŭtrūmquĕ rătī."720
Ād Iānūm rĕdĕāt, quī quaērĭt Ăgōnĭă quīd sīnt:
quaē tămĕn īn fāstīs ‖ hōc quŏquĕ tēmpŭs hăbēnt.
Nōctĕ sĕquēntĕ dĭēm cănĭs Ērĭgŏnēĭŭs ēxīt:
ēst ălĭō sīgnī ‖ rēddĭtă caūsă lŏcō.
Prōxĭmă Vūlcānī lūx ēst, Tŭbĭlūstrĭă dīcūnt:725
lūstrāntūr pūraē, ‖ quās făcĭt īllĕ, tŭbaē.
Quāttŭŏr īndĕ nŏtīs lŏcŭs ēst, quĭbŭs ōrdĭnĕ lēctīs
vēl mōs sācrōrūm ‖ vēl fŭgă rēgĭs ĭnēst.
Nēc tē praētĕrĕō, pŏpŭlī Fōrtūnă pŏtēntīs
pūblĭcă, cuī tēmplūm ‖ lūcĕ sĕquēntĕ dătūmst.730
hānc ŭbĭ dīvĕs ăquīs āccēpĕrĭt Āmphītrītē,
grātă Iŏvī fūlvaē ‖ rōstră vĭdēbĭs ăvīs.
aūfĕrĕt ēx ŏcŭlīs vĕnĭēns aūrōră Bŏōtēn,
cōntĭnŭāquĕ dĭē ‖ sīdŭs Hўāntĭs ĕrīt.
Quaeritis unde putem Maio data nomina mensi?
non satis est liquido cognita causa mihi.
ut stat et incertus qua sit sibi nescit eundum,
cum videt ex omni parte, viator, iter,
5sic, quia posse datur diversas reddere causas
qua ferar ignoro, copiaque ipsa nocet.
dicite, quae fontes Aganippidos Hippocrenes,
grata Medusaei signa, tenetis, equi.
dissensere deae; quarum Polyhymnia coepit
10prima (silent aliae, dictaque mente notant):
"post chaos ut primum data sunt tria corpora mundo
inque novas species omne recessit opus,
pondere terra suo subsedit et aequora traxit:
at caelum levitas in loca summa tulit;
15sol quoque cum stellis nulla gravitate retentus
et vos, Lunares, exsilvistis, equi.
sed neque terra diu caelo, nec cetera Phoebo
sidera cedebant: par erat omnis honos.
saepe aliquis solio, quod tu, Saturne, tenebas,
20ausus de media plebe sedere deus:
nec latus Oceano quisquam deus advena iunxit,
et Themis extremo saepe recepta locost,
donec Honor placidoque decens Reverentia vultu
corpora legitimis imposuere toris.
25hinc sata Maiestas, hos est dea censa parentes,
quaque die partu est edita, magna fuit.
nec mora, consedit medio sublimis Olympo
aurea, purpureo conspicienda sinu;
consedere simul Pudor et Metus. omne videres
30numen ad hanc vultus composuisse suos.
protinus intravit mentes suspectus honorum:
fit pretium dignis, nec sibi quisque placet.
hic status in caelo multos permansit in annos,
dum senior fatis excidit arce deus.
35Terra feros partus, immania monstra, Gigantas
edidit ausuros in Iovis ire domum.
mille manus illis dedit et pro cruribus angues,
atque ait "in magnos arma movete deos."
exstruere hi montes ad sidera summa parabant
40et magnum bello sollicitare Iovem;
fulmina de caeli iaculatus Iuppiter arce
vertit in auctores pondera vasta suos.
his bene Maiestas armis defensa deorum
restat, et ex illo tempore culta manet.
45assidet inde Iovi, Iovis est fidissima custos,
et praestat sine vi sceptra timenda Iovi.
venit et in terras: coluerunt Romulus illam
et Numa, mox alii, tempore quisque suo.
illa patres in honore pio matresque tuetur,
50illa comes pueris virginibusque venit;
illa datos fasces commendat eburque curule,
illa coronatis alta triumphat equis."
finierat voces Polyhymnia: dicta probarunt
Clioque et curvae scita Thalia lyrae.
55excipit Uranie: fecere silentia cunctae,
et vox audiri nulla, nisi illa, potest.
"magna fuit quondam capitis reverentia cani,
inque suo pretio ruga senilis erat.
Martis opus iuvenes animosaque bella gerebant
60et pro dis aderant in statione suis;
viribus illa minor nec habendis utilis armis
consilio patriae saepe ferebat opem;
nec nisi post annos patuit tunc curia seros,
nomen et aetatis mite senatus habet.
65iura dabat populo senior, finitaque certis
legibus est aetas unde petatur honor,
et medius iuvenum, non indignantibus ipsis,
ibat, et interior, si comes unus erat.
verba quis auderet coram sene digna rubore
70dicere? censuram longa senecta dabat.
Romulus hoc vidit selectaque pectora patres
dixit: ad hos urbis summa relata novae.
hinc sua maiores tribuisse vocabula Maio
tangor, et aetati consulvisse suae.
75et Numitor dixisse potest "da, Romule, mensem
hunc senibus", nec avum sustinuisse nepos.
nec leve propositi pignus successor honoris
Iunius, a iuvenum nomine dictus, habet."
tunc sic, neglectos hedera redimita capillos,
80prima sui coepit Calliopea chori:
"duxerat Oceanus quondam Titanida Tethyn,
qui terram liquidis, qua patet, ambit aquis;
hinc sata Pleione cum caelifero | Atlante
iungitur, ut fama est, Pleiadasque parit.
85quarum Maia suas forma superasse sorores
traditur et summo concubuisse Iovi.
haec enixa iugo cupressiferae Cyllenes
aetherium volucri qui pede carpit iter;
Arcades hunc Ladonque rapax et Maenalos ingens
90rite colunt, luna credita terra prior.
exul ab Arcadia Latios Evander in agros
venerat, impositos attuleratque deos.
hic, ubi nunc Roma est, orbis caput, arbor et herbae
et paucae pecudes et casa rara fuit:
95quo postquam ventum est, "consistite", praescia mater
"nam locus imperii rus erit istud" ait.
et matri et vati paret Nonacrius heros,
inque peregrina constitit hospes humo;
sacraque multa quidem, sed Fauni prima bicornis
100has docuit gentes alipedisque dei.
semicaper, coleris cinctutis, Faune, Lupercis,
cum lustrant celebres verbera secta vias;
at tu materno donasti nomine mensem,
inventor curvae, furibus apte, fidis.
105nec pietas haec prima tua est: septena putaris,
Pleiadum numerum, fila dedisse lyrae."
haec quoque desierat: laudata est voce suarum.
quid faciam? turbae pars habet omnis idem.
gratia Pieridum nobis aequaliter adsit,
110nullaque laudetur plusve minusve mihi.
Ab Iove surgat opus. prima mihi nocte videnda
stella est in cunas officiosa Iovis:
nascitur Oleniae signum pluviale Capellae;
illa dati caelum praemia lactis habet.
115Nais Amalthea, Cretaea nobilis Ida,
dicitur in silvis occulvisse Iovem.
huic fuit haedorum mater formosa duorum,
inter Dictaeos conspicienda greges,
cornibus aëriis atque in sua terga recurvis,
120ubere, quod nutrix posset habere Iovis.
lac dabat illa deo; sed fregit in arbore cornu,
truncaque dimidia parte decoris erat.
sustulit hoc nymphe cinxitque recentibus herbis,
et plenum pomis ad Iovis ora tulit.
125ille ubi res caeli tenuit solioque paterno
sedit, et invicto nil Iove maius erat,
sidera nutricem, nutricis fertile cornu
fecit, quod dominae nunc quoque nomen habet.
Praestitibus Maiae Laribus videre kalendae
130aram constitui parvaque signa deum:
voverat illa quidem Curius, sed multa vetustas
destruit; et saxo longa senecta nocet.
causa tamen positi fuerat cognominis illis
quod praestant oculis omnia tuta suis:
135stant quoque pro nobis et praesunt moenibus Urbis,
et sunt praesentes auxiliumque ferunt.
at canis ante pedes saxo fabricatus eodem
stabat: quae standi cum Lare causa fuit?
servat uterque domum, domino quoque fidus uterque:
140compita grata deo, compita grata cani.
exagitant et Lar et turba Diania fures:
pervigilantque Lares, pervigilantque canes.
bina gemellorum quaerebam signa deorum
viribus annosae facta caduca morae:
145mille Lares Geniumque ducis, qui tradidit illos
Urbs habet, et vici numina terna colunt.
quo feror? Augustus mensis mihi carminis huius
ius dabit: interea Diva canenda Bonast.
est moles nativa, loco res nomina fecit:
150appellant Saxum; pars bona montis east.
huic Remus institerat frustra, quo tempore fratri
prima Palatinae signa dedistis aves;
templa patres illic oculos exosa viriles
leniter adclivi constituere iugo.
155dedicat haec veteris Crassorum nominis heres,
virgineo nullum corpore passa virum:
Livia restituit, ne non imitata maritum
esset et ex omni parte secuta †uirum†.
Postera cum roseam pulsis Hyperionis astris
160in matutinis lampada tollet equis,
frigidus Argestes summas mulcebit aristas,
candidaque a Calabris vela dabuntur aquis.
at simul inducent obscura crepuscula noctem,
pars Hyadum toto de grege nulla latet.
165ora micant Tauri septem radiantia flammis,
navita quas Hyadas Graius ab imbre vocat;
pars Bacchum nutrisse putat, pars credidit esse
Tethyos has neptes Oceanique senis.
nondum stabat Atlas umeros oneratus Olympo
170cum satus est forma conspiciendus Hyas:
hunc stirps Oceani maturis nixibus Aethra
edidit et nymphas, sed prior ortus Hyas.
dum nova lanugo est, pavidos formidine cervos
terret, et est illi praeda benigna lepus:
175at postquam virtus annis adolevit, in apros
audet et hirsutas comminus ire leas;
dumque petit latebras fetae catulosque leaenae,
ipse fuit Libycae praeda cruenta ferae.
mater Hyan et Hyan maestae flevere sorores
180cervicemque polo subpositurus Atlas.
victus uterque parens tamen est pietate sororum:
illa dedit caelum, nomina fecit Hyas.
"Mater, ades, florum, ludis celebranda iocosis:
distuleram partes mense priore tuas.
185incipis Aprili, transis in tempora Maiis
alter te fugiens, cum venit alter habet.
cum tua sint cedantque tibi confinia mensum,
convenit in laudes ille vel ille tuas.
Circus in hunc exit clamataque palma theatris;
190hoc quoque cum Circi munere carmen eat.
ipsa doce quae sis: hominum sententia fallax;
optima tu proprii nominis auctor eris."
sic ego; sic nostris respondit diva rogatis
(dum loquitur, vernas efflat ab ore rosas):
195"Chloris eram quae Flora vocor: corrupta Latino
nominis est nostri littera Graeca sono.
Chloris eram, nymphe campi felicis, ubi audis
rem fortunatis ante fuisse viris.
quae fuerit mihi forma, grave est narrare modestae;
200sed generum matri repperit illa deum.
ver erat, errabam; Zephyrus conspexit, abibam;
insequitur, fugio: fortior ille fuit.
et dederat fratri Boreas ius omne rapinae,
ausus Erechthea praemia ferre domo.
205vim tamen emendat dando mihi nomina nuptae,
inque meo non est ulla querella toro.
vere fruor semper: semper nitidissimus annus,
arbor habet frondes, pabula semper humus.
est mihi fecundus dotalibus hortus in agris:
210aura fovet, liquidae fonte rigatur aquae:
hunc meus implevit generoso flore maritus,
atque ait "arbitrium tu, dea, floris habe."
saepe ego digestos volvi numerare colores,
nec potui: numero copia maior erat.
215roscida cum primum foliis excussa pruinast
et variae radiis intepuere comae,
conveniunt pictis incinctae vestibus Horae,
inque leves calathos munera nostra legunt;
protinus accedunt Charites, nectuntque coronas
220sertaque caelestes implicitura comas.
prima per immensas sparsi nova semina gentes:
unius tellus ante coloris erat;
prima Therapnaeo feci de sanguine florem,
et manet in folio scripta querella suo.
225tu quoque nomen habes cultos, Narcisse, per hortos,
infelix, quod non alter et alter eras.
quid Crocon aut Attin referam Cinyraque creatum,
de quorum per me vulnere surgit honor?
Mars quoque, si nescis, per nostras editus artes:
230Iuppiter hoc, ut adhuc, nesciat usque, precor.
sancta Iovem Iuno nata sine matre Minerva
officio doluit non eguisse suo.
ibat ut Oceano quereretur facta mariti;
restitit ad nostras fessa labore fores.
235quam simul aspexi, "quid te, Saturnia", dixi
"attulit?" exponit, quem petat, illa, locum;
addidit et causam. verbis solabar amicis.
"non" inquit "verbis cura levanda mea est.
si pater est factus neglecto coniugis usu
240Iuppiter, et solus nomen utrumque tenet,
cur ego desperem fieri sine coniuge mater,
et parere intacto, dummodo casta, viro?
omnia temptabo latis medicamina terris,
et freta Tartareos excutiamque sinus."
245vox erat in cursu: vultum dubitantis habebam.
"nescioquid, nymphe, posse videris" ait.
ter volvi promittere opem, ter lingua retentast:
ira Iovis magni causa timoris erat.
"fer, precor, auxilium" dixit, "celabitur auctor",
250et Stygiae numen testificatur aquae.
"quod petis, Oleniis" inquam "mihi missus ab arvis
flos dabit: est hortis unicus ille meis.
qui dabat, "hoc" dixit "sterilem quoque tange iuvencam,
mater erit": tetigi, nec mora, mater erat."
255protinus haerentem decerpsi pollice florem;
tangitur, et tacto concipit illa sinu.
iamque gravis Thracen et laeva Propontidos intrat,
fitque potens voti, Marsque creatus erat.
qui memor accepti per me natalis "habeto
260tu quoque Romulea" dixit "in urbe locum."
forsitan in teneris tantum mea regna coronis
esse putes. tangit numen et arva meum.
si bene florverint segetes, erit area dives:
si bene florverit vinea, Bacchus erit;
265si bene florverint oleae, nitidissimus annus,
pomaque proventum temporis huius habent.
flore semel laeso pereunt viciaeque fabaeque,
et pereunt lentes, advena Nile, tuae.
vina quoque in magnis operose condita cellis
270florent, et nebulae dolia summa tegunt.
mella meum munus: volucres ego mella daturas
ad violam et cytisos et thyma cana voco."
nos quoque idem facimus tunc, cum iuvenalibus annis
luxuriant animi, corporaque ipsa vigent.
275talia dicentem tacitus mirabar; at illa
"ius tibi discendi, siqua requiris" ait.
"dic, dea", respondi "ludorum quae sit origo."
vix bene desieram, rettulit illa mihi:
"cetera luxuriae nondum instrumenta vigebant;
280aut pecus aut latam dives habebat humum
(hinc etiam locuples, hinc ipsa pecunia dictast);
sed iam de vetito quisque parabat opes.
venerat in morem populi depascere saltus,
idque diu licuit, poenaque nulla fuit;
285vindice servabat nullo sua publica vulgus,
iamque in privato pascere inertis erat.
plebis ad aediles perducta licentia talis
Publicios; animus defuit ante viris.
rem populus recipit, multam subiere nocentes:
290vindicibus laudi publica cura fuit.
multa data est ex parte mihi, magnoque favore
victores ludos instituere novos;
parte locant clivum, qui tunc erat ardua rupes
utile nunc iter est, Publiciumque vocant."
295annua credideram spectacula facta: negavit
addidit et dictis altera verba suis:
"nos quoque tangit honor: festis gaudemus et aris,
turbaque caelestes ambitiosa sumus.
saepe deos aliquis peccando fecit iniquos,
300et pro delictis hostia blanda fuit;
saepe Iovem vidi, cum iam sua mittere vellet
fulmina, ture dato sustinuisse manum.
at si neglegimur, magnis iniuria poenis
solvitur, et iustum praeterit ira modum.
305respice Thestiaden: flammis absentibus arsit;
causa est, quod Phoebes ara sine igne fuit.
respice Tantaliden: eadem dea vela tenebat;
virgo est, et spretos bis tamen ulta focos.
Hippolyte infelix, velles coluisse Dionen,
310cum consternatis diripereris equis.
longa referre mora est correcta oblivia damnis:
me quoque Romani praeteriere patres.
quid facerem, per quod fierem manifesta doloris?
exigerem nostrae qualia damna notae?
315excidit officium tristi mihi: nulla tuebar
rura, nec in pretio fertilis hortus erat;
lilia deciderant, violas arere videres
filaque punicei languida facta croci.
saepe mihi Zephyrus "dotes corrumpere noli
320ipsa tuas" dixit: dos mihi vilis erat.
florebant oleae, venti nocuere protervi:
florebant segetes, grandine laesa seges.
in spe vitis erat, caelum nigrescit ab Austris
et subita frondes decutiuntur aqua.
325nec volvi fieri nec sum crudelis in ira;
cura repellendi sed mihi nulla fuit.
convenere patres, et, si bene floreat annus,
numinibus nostris annua festa vovent.
adnuimus voto: consul cum consule ludos
330Postumio Laenas persolvere mihi."
Quaerere conabar quare lascivia maior
his foret in ludis liberiorque iocus;
sed mihi succurrit numen non esse severum,
aptaque deliciis munera ferre deam.
335tempora sutilibus cinguntur tota coronis,
et latet iniecta splendida mensa rosa;
ebrius incinctis philyra conviva capillis
saltat, et imprudens utitur arte meri;
ebrius ad durum formosae limen amicae
340cantat, habent unctae mollia serta comae.
nulla coronata peraguntur seria fronte,
nec liquidae vinctis flore bibuntur aquae;
donec eras mixtus nullis, Acheloë, racemis,
gratia sumendae non erat ulla rosae.
345Bacchus amat flores: Baccho placuisse coronam
ex Ariadnaeo sidere nosse potes.
scaena levis decet hanc: non est, mihi credite, non est
illa cothurnatas inter habenda deas.
turba quidem cur hos celebret meretricia ludos
350non ex difficili causa petita subest.
non est de tetricis, non est de magna professis:
vult sua plebeio sacra patere choro,
et monet aetatis specie, dum floreat, uti;
contemni spinam, cum cecidere rosae.
355Cur tamen, ut dantur vestes Cerialibus albae,
sic haec est cultu versicolore decens?
an quia maturis albescit messis aristis,
et color et species floribus omnis inest?
adnuit, et motis flores cecidere capillis,
360accidere in mensas ut rosa missa solet.
lumina restabant, quorum me causa latebat
cum sic errores abstulit illa meos:
"vel quia purpureis conlucent floribus agri,
lumina sunt nostros visa decere dies;
365vel quia nec flos est hebeti nec flamma colore
atque oculos in se splendor uterque trahit;
vel quia deliciis nocturna licentia nostris
convenit- a vero tertia causa venit."
"est breve praeterea, de quo mihi quaerere restat,
370si liceat" dixi: dixit et illa "licet".
"cur tibi pro Libycis clauduntur rete leaenis
inbelles capreae sollicitusque lepus?"
non sibi respondit silvas cessisse, sed hortos
arvaque pugnaci non adeunda ferae.
375omnia finierat: tenues secessit in auras,
mansit odor; posses scire fuisse deam.
floreat ut toto carmen Nasonis in aevo,
sparge, precor, donis pectora nostra tuis.
Nocte minus quarta promet sua sidera Chiron
380semivir et flavi corpore mixtus equi.
Pelion Haemoniae mons est obuersus in Austros:
summa virent pinu, cetera quercus habet.
Phillyrides tenuit; saxo stant antra vetusto,
quae iustum memorant incoluisse senem.
385ille manus olim missuras Hectora leto
creditur in lyricis detinuisse modis.
venerat Alcides exhausta parte laborum,
iussaque restabant ultima paene viro.
stare simul casu Troiae duo fata videres:
390hinc puer Aeacides, hinc Iove natus erat.
excipit hospitio iuvenem Philyreius heros,
et causam adventus hic rogat, ille docet.
respicit interea clavam spoliumque leonis,
"vir"que ait "his armis, armaque digna viro!"
395nec se, quin horrens auderent tangere saetis
vellus, Achilleae continuere manus.
dumque senex tractat squalentia tela venenis,
excidit et laevo fixa sagitta pede est.
ingemuit Chiron, traxitque e corpore ferrum:
400adgemit Alcides Haemoniusque puer.
ipse tamen lectas Pagasaeis collibus herbas
temperat et varia vulnera mulcet ope;
virus edax superabat opem, penitusque recepta
ossibus et toto corpore pestis erat:
405sanguine Centauri Lernaeae sanguis echidnae
mixtus ad auxilium tempora nulla dabat.
stabat, ut ante patrem, lacrimis perfusus Achilles:
sic flendus Peleus, si moreretur, erat.
saepe manus aegras manibus fingebat amicis:
410morum, quos fecit, praemia doctor habet.
oscula saepe dedit, dixit quoque saepe iacenti
"vive, precor, nec me, care, relinque, pater."
nona dies aderat, cum tu, iustissime Chiron,
bis septem stellis corpora cinctus eras.
415Hunc Lyra curva sequi cuperet, sed idonea nondum
est via: nox aptum tertia tempus erit.
Scorpios in caelo, cum cras lucescere Nonas
dicimus, a media parte notandus erit.
Hinc ubi protulerit formosa ter Hesperos ora,
420ter dederint Phoebo sidera victa locum,
ritus erit veteris, nocturna Lemuria, sacri:
inferias tacitis manibus illa dabunt.
annus erat brevior, nec adhuc pia februa norant,
nec tu dux mensum, Iane biformis, eras:
425iam tamen exstincto cineri sua dona ferebant,
compositique nepos busta piabat avi.
mensis erat Maius, maiorum nomine dictus,
qui partem prisci nunc quoque moris habet.
nox ubi iam media est somnoque silentia praebet,
430et canis et variae conticuistis aves,
ille memor veteris ritus timidusque deorum
surgit (habent gemini vincula nulla pedes),
signaque dat digitis medio cum pollice iunctis,
occurrat tacito ne levis umbra sibi.
435cumque manus puras fontana perluit unda,
vertitur et nigras accipit ante fabas,
aversusque iacit; sed dum iacit, "haec ego mitto,
his" inquit "redimo meque meosque fabis."
hoc novies dicit nec respicit: umbra putatur
440colligere et nullo terga vidente sequi.
rursus aquam tangit, Temesaeaque concrepat aera,
et rogat ut tectis exeat umbra suis.
cum dixit novies "manes exite paterni"
respicit, et pure sacra peracta putat.
445dicta sit unde dies, quae nominis exstet origo
me fugit: es aliquo est invenienda deo.
Pliade nate, mone, virga venerande potenti:
saepe tibi est Stygii regia visa Iovis.
venit adoratus Caducifer. accipe causam
450nominis: ex ipso est cognita causa deo.
Romulus ut tumulo fraternas condidit umbras,
et male veloci iusta soluta Remo,
Faustulus infelix et passis Acca capillis
spargebant lacrimis ossa perusta suis;
455inde domum redeunt sub prima crepuscula maesti,
utque erat, in duro procubuere toro.
umbra cruenta Remi visa est adsistere lecto,
atque haec exiguo murmure verba loqui:
"en ego dimidium vestri parsque altera voti,
460cernite sim qualis, qui modo qualis eram!
qui modo, si volucres habuissem regna iubentes,
in populo potui maximus esse meo,
nunc sum elapsa rogi flammis et inanis imago:
haec est ex illo forma relicta Remo.
465heu | ubi Mars pater est? si vos modo vera locuti,
uberaque expositis ille ferina dedit.
quem lupa servavit, manus hunc temeraria civis
perdidit. o quanto mitior illa fuit!
saeve Celer, crudelem animam per vulnera reddas,
470utque ego, sub terras sanguinolentus eas.
noluit hoc frater, pietas aequalis in illost:
quod potuit, lacrimas in mea fata dedit.
hunc vos per lacrimas, per vestra alimenta rogate
ut celebrem nostro signet honore diem."
475mandantem amplecti cupiunt et bracchia tendunt:
lubrica prensantes effugit umbra manus.
ut secum fugiens somnos abduxit imago,
ad regem voces fratris uterque ferunt.
Romulus obsequitur, lucemque Remuria dicit
480illam, qua positis iusta feruntur avis.
aspera mutata est in lenem tempore longo
littera, quae toto nomine prima fuit;
mox etiam lemures animas dixere silentum:
hic sensus verbi, vis ea vocis erat.
485fana tamen veteres illis clausere diebus,
ut nunc ferali tempore operta vides;
nec viduae taedis eadem nec virginis apta
tempora: quae nupsit, non diuturna fuit.
hac quoque de causa, si te proverbia tangunt,
490mense malas Maio nubere vulgus ait.
sed tamen haec tria sunt sub eodem tempore festa
inter se nulla continuata die.
Quorum si mediis Boeotum Oriona quaeres,
falsus eris: signi causa canenda mihi.
495Iuppiter et lato qui regnat in aequore frater
carpebant socias Mercuriusque vias;
tempus erat quo versa iugo referuntur aratra,
et pronus saturae lac bibit agnus ovis.
forte senex Hyrieus, angusti cultor agelli,
500hos videt, exiguam stabat ut ante casam,
atque ita "longa via est, nec tempora longa supersunt",
dixit "et hospitibus ianua nostra patet."
addidit et vultum verbis, iterumque rogavit:
parent promissis dissimulantque deos.
505tecta senis subeunt nigro deformia fumo;
ignis in hesterno stipite parvus erat:
ipse genu nixus flammas exsuscitat aura,
et promit quassas comminuitque faces.
stant calices; minor inde fabas, holus alter habebat,
510et spumat testo pressus uterque suo.
dumque mora est, tremula dat vina rubentia dextra:
accipit aequoreus pocula prima deus.
quae simul exhausit, "da nunc bibat ordine" dixit
"Iuppiter." audito palluit ille Iove.
515ut rediit animus, cultorem pauperis agri
immolat et magno torret in igne bovem;
quaeque puer quondam primis diffuderat annis
promit fumoso condita vina cado.
nec mora, flumineam lino celantibus ulvam,
520sic quoque non altis, incubuere toris.
nunc dape, nunc posito mensae nituere Lyaeo;
terra rubens crater, pocula fagus erant.
verba fuere Iovis: "si quid fert impetus, opta:
omne feres." placidi verba fuere senis:
525"cara fuit coniunx, primae mihi vere iuventae
cognita. nunc ubi sit quaeritis? urna tegit.
huic ego iuratus, vobis in verba vocatis,
"coniugio" dixi "sola fruere meo."
et dixi et servo; sed enim diversa voluntas
530est mihi: nec coniunx et pater esse volo."
adnuerant omnes. omnes ad terga iuvenci
constiterant- pudor est ulteriora loqui.
tum superiniecta texere madentia terra:
iamque decem menses, et puer ortus erat.
535hunc Hyrieus, quia sic genitus, vocat Uriona:
perdidit antiquum littera prima sonum.
creverat immensum: comitem sibi Delia sumpsit;
ille deae custos, ille satelles erat.
verba movent iras non circumspecta deorum:
540"quam nequeam" dixit "vincere nulla ferast."
scorpion immisit Tellus: fuit impetus illi
curva gemelliparae spicula ferre deae;
obstitit Orion. Latona nitentibus astris
addidit et "meriti praemia" dixit "habe."
545Sed quid et Orion et cetera sidera mundo
cedere festinant, noxque coartat iter?
quid solito citius liquido iubar aequore tollit
candida, Lucifero praeveniente, dies?
fallor, an arma sonant? non fallimur, arma sonabant:
550Mars venit et veniens bellica signa dedit.
Ultor ad ipse suos caelo descendit honores
templaque in Augusto conspicienda foro.
et deus est ingens et opus: debebat in urbe
non aliter nati Mars habitare sui.
555digna Giganteis haec sunt delubra tropaeis:
hinc fera Gradivum bella movere decet,
seu quis ab Eoo nos impius orbe lacesset,
seu quis ab occiduo sole domandus erit.
perspicit Armipotens operis fastigia summi,
560et probat invictas summa tenere deas;
perspicit in foribus diversae tela figurae,
armaque terrarum milite victa suo.
hinc videt Aenean oneratum pondere caro
et tot Iuleae nobilitatis avos;
565hinc videt Iliaden umeris ducis arma ferentem,
claraque dispositis acta subesse viris.
spectat et Augusto praetextum nomine templum,
et visum lecto Caesare maius opus.
voverat hoc iuvenis tum cum pia sustulit arma:
570a tantis princeps incipiendus erat.
ille manus tendens, hinc stanti milite iusto,
hinc coniuratis, talia dicta dedit:
"si mihi bellandi pater est Vestaeque sacerdos
auctor, et ulcisci numen utrumque paro,
575Mars, ades et satia scelerato sanguine ferrum,
stetque favor causa pro meliore tuus.
templa feres et, me victore, vocaberis Ultor."
voverat, et fuso laetus ab hoste redit.
nec satis est meruisse semel cognomina Marti:
580persequitur Parthi signa retenta manu.
gens fuit et campis et equis et tuta sagittis
et circumfusis invia fluminibus;
addiderant animos Crassorum funera genti
cum periit miles signaque duxque simul.
585signa, decus belli, Parthus Romana tenebat
Romanaeque aquilae signifer hostis erat;
isque pudor mansisset adhuc, nisi fortibus armis
Caesaris Ausoniae protegerentur opes.
ille notas veteres et longi dedecus aevi
590sustulit: agnorunt signa recepta suos.
quid tibi nunc solitae mitti post terga sagittae,
quid loca, quid rapidi profuit usus equi?
Parthe, refers aquilas, victos quoque porrigis arcus:
pignora iam nostri nulla pudoris habes.
595rite deo templumque datum nomenque bis ulto,
et meritus voti debita solvit honor.
sollemnes ludos Circo celebrate, Quirites:
non visa est fortem scaena decere deum.
Pliadas aspicies omnes totumque sororum
600agmen, ubi ante Idus nox erit una super:
tum mihi non dubiis auctoribus incipit aestas,
et tepidi finem tempora veris habent.
Idibus ora prior stellantia tollere Taurum
indicat: huic signo fabula nota subest.
605praebuit ut taurus Tyriae sua terga puellae
Iuppiter et falsa cornua fronte tulit,
illa iubam dextra, laeva retinebat amictus,
et timor ipse novi causa decoris erat;
aura sinus implet, flavos movet aura capillos:
610Sidoni, sic fueras aspicienda Iovi.
saepe puellares subduxit ab aequore plantas,
et metuit tactus adsilientis aquae;
saepe deus prudens tergum demisit in undas,
haereat ut collo fortius illa suo.
615litoribus tactis stabat sine cornibus ullis
Iuppiter inque deum de bove versus erat.
taurus init caelum: te, Sidoni, Iuppiter implet,
parsque tuum terrae tertia nomen habet.
hoc alii signum Phariam dixere iuvencam,
620quae bos ex homine est, ex bove facta dea.
Tum quoque priscorum Virgo simulacra virorum
mittere roboreo scirpea ponte solet.
corpora post decies senos qui credidit annos
missa neci, sceleris crimine damnat avos.
625fama vetus, tum cum Saturnia terra vocatast,
talia fatidici dicta fuisse Iovis:
"falcifero libata seni duo corpora gentis
mittite, quae Tuscis excipiantur aquis";
donec in haec venit Tirynthius arva, quotannis
630tristia Leucadio sacra peracta modo;
illum stramineos in aquam misisse Quirites
Herculis exemplo corpora falsa iaci.
pars putat, ut ferrent iuvenes suffragia soli,
pontibus infirmos praecipitasse senes.
635Thybri, doce verum: tua ripa vetustior Urbest
principium ritus tu bene nosse potes.
Thybris harundiferum medio caput extulit alveo
raucaque dimovit talibus ora sonis:
"haec loca desertas vidi sine moenibus herbas:
640pascebat sparsas utraque ripa boves,
et, quem nunc gentes Tiberim noruntque timentque,
tunc etiam pecori despiciendus eram.
Arcadis Evandri nomen tibi saepe refertur:
ille meas remis advena torsit aquas.
645venit et Alcides, turba comitatus Achiva:
Albula, si memini, tunc mihi nomen erat
excipit hospitio iuvenem Pallantius heros
et tandem Caco debita poena venit.
victor abit, secumque boves, Erytheida praedam,
650abstrahit; at comites longius ire negant.
magnaque pars horum desertis venerat Argis:
montibus his ponunt spemque laremque suum.
saepe tamen patriae dulci tanguntur amore,
atque aliquis moriens hoc breve mandat opus:
655"mittite me in Tiberim, Tiberinis vectus ut undis
litus ad Inachium pulvis inanis eam."
displicet heredi mandati cura sepulcri:
mortuus Ausonia conditur hospes humo;
scirpea pro domino Tiberi iactatur imago,
660ut repetat Graias per freta longa domos."
hactenus, et subiit vivo rorantia saxo
antra; leves cursum sustinuistis aquae.
Clare nepos Atlantis, ades, quem montibus olim
edidit Arcadiis Pleias una Iovi:
665pacis et armorum superis imisque deorum
arbiter, alato qui pede carpis iter,
laete lyrae pulsu, nitida quoque laete palaestra,
quo didicit culte lingua docente loqui,
templa tibi posuere patres spectantia Circum
670Idibus; ex illo est haec tibi festa dies.
te, quicumque suas profitentur vendere merces,
ture dato tribuas ut sibi lucra rogant.
est aqua Mercurii portae vicina Capenae;
si iuvat expertis credere, numen habet.
675huc venit incinctus tunica mercator et urna
purus suffita, quam ferat, haurit aquam.
uda fit hinc laurus, lauro sparguntur ab uda
omnia quae dominos sunt habitura novos.
spargit et ipse suos lauro rorante capillos,
680et peragit solita fallere voce preces:
"ablue praeteriti periuria temporis", inquit
"ablue praeteritae perfida verba die.
sive ego te feci testem, falsove citavi
non audituri numina vana Iovis,
685sive deum prudens alium divamve fefelli,
abstulerint celeres improba dicta Noti:
et pateant veniente die periuria nobis,
nec curent superi siqua locutus ero.
da modo lucra mihi, da facto gaudia lucro,
690et fac ut emptori verba dedisse iuvet."
talia Mercurius poscenti ridet ab alto,
se memor Ortygias subripuisse boves.
At mihi pande, precor, tanto meliora petenti,
in Geminos ex quo tempore Phoebus eat.
695"cum totidem de mense dies superesse videbis
quot sunt Herculei facta laboris" ait.
"dic" ego respondi "causam mihi sideris huius."
causam facundo reddidit ore deus:
"abstulerant raptas Phoeben Phoebesque sororem
700Tyndaridae fratres, hic eques, ille pugil.
bella parant repetuntque suas et frater et Idas,
Leucippo fieri pactus uterque gener.
his amor ut repetant, illis ut reddere nolint,
suadet; et ex causa pugnat uterque pari.
705effugere Oebalidae cursu potuere sequentes,
sed visum celeri vincere turpe fuga.
liber ab arboribus locus est, apta area pugnae:
constiterant illo (nomen Aphidna) loco.
pectora traiectus Lynceo Castor ab ense
710non exspectato vulnere pressit humum.
ultor adest Pollux, et Lyncea perforat hasta,
qua cervix umeros continuata premit.
ibat in hunc Idas, vixque est Iovis igne repulsus;
tela tamen dextrae fulmine rapta negant.
715iamque tibi, Pollux, caelum sublime patebat,
cum "mea" dixisti "percipe verba, pater:
quod mihi das uni caelum, partire duobus;
dimidium toto munere maius erit."
dixit et alterna fratrem statione redemit:
720utile sollicitae sidus utrumque rati."
Ad Ianum redeat, qui quaerit Agonia quid sint:
quae tamen in fastis hoc quoque tempus habent.
Nocte sequente diem canis Erigoneius exit:
est alio signi reddita causa loco.
725Proxima Vulcani lux est, Tubilustria dicunt:
lustrantur purae, quas facit ille, tubae.
Quattuor inde notis locus est, quibus ordine lectis
vel mos sacrorum vel fuga regis inest.
Nec te praetereo, populi Fortuna potentis
730publica, cui templum luce sequente datumst.
hanc ubi dives aquis acceperit Amphitrite,
grata Iovi fulvae rostra videbis avis.
auferet ex oculis veniens aurora Booten,
continuaque die sidus Hyantis erit.
