0

Ōmnĭbŭs īn tērrīs, quaē sūnt ā Gādĭbŭs ūsquĕ

Aūrōram ēt Gāngēn, paūcī dīnōscĕrĕ pōssūnt

vēră bŏna ātque īllīs mūltūm dīvērsă, rĕmōtā

ērrōrīs nĕbŭlā. quĭd ĕnīm rătĭōnĕ tĭmēmūs

aūt cŭpĭmūs? quīd tām dēxtrō pĕdĕ cōncĭpĭs ūt tē5

cōnātūs nōn paēnĭtĕāt vōtīquĕ pĕrāctī?

ēvērtērĕ dŏmōs tōtās ōptāntĭbŭs īpsīs

dī făcĭlēs. nŏcĭtūră tŏgā, nŏcĭtūră pĕtūntūr

mīlĭtĭā; tōrrēns dīcēndī cōpĭă mūltīs

ēt sŭă mōrtĭfĕra ēst fācūndĭă; vīrĭbŭs īllĕ10

cōnfīsūs pĕrĭīt ādmīrāndīsquĕ lăcērtīs;

sēd plūrīs nĭmĭā cōngēstă pĕcūnĭă cūrā

strāngŭlăt ēt cūncta ēxsŭpĕrāns pătrĭmōnĭă cēnsūs

quāntō dēlphīnīs bāllaēnă Brĭtānnĭcă māiōr.

tēmpŏrĭbūs dīrīs ĭgĭtūr iūssūquĕ Nĕrōnīs15

Lōngīnum ēt māgnōs Sĕnĕcaē praēdīvĭtĭs hōrtōs

claūsĭt ĕt ēgrĕgĭās Lătĕrānōrum ōbsĭdĕt aēdēs

tōtă cŏhōrs: rārūs vĕnĭt īn cēnācŭlă mīlēs.

paūcă lĭcēt pōrtēs ārgēntī vāscŭlă pūrī

nōcte ĭtĕr īngrēssūs, glădĭūm cōntūmquĕ tĭmēbīs20

ēt mōta ād lūnām trĕpĭdābĭs hărūndĭnĭs ūmbrā:

cāntābīt văcŭūs cōrām lātrōnĕ vĭātōr.

prīmă fĕrē vōta ēt cūnctīs nōtīssĭmă tēmplīs

dīvĭtĭaē, crēscānt ŭt ŏpēs, ūt māxĭmă tōtō

nōstră sĭt ārcă fŏrō. sēd nūlla ăcŏnītă bĭbūntūr25

fīctĭlĭbūs; tūnc īllă tĭmē cūm pōcŭlă sūmēs

gēmmāta ēt lātō Sētīnum ārdēbĭt ĭn aūrō.

iāmne ĭgĭtūr laūdās quōd dē săpĭēntĭbŭs āltēr

rīdēbāt, quŏtĭēns ā līmĭnĕ mōvĕrăt ūnūm

prōtŭlĕrātquĕ pĕdēm, flēbāt cōntrārĭŭs aūctōr?30

sēd făcĭlīs cuīvīs rĭgĭdī cēnsūră căchīnnī:

mīrāndum ēst ūnde īlle ŏcŭlīs sūffēcĕrĭt ūmōr.

pērpĕtŭō rīsū pūlmōnem ăgĭtārĕ sŏlēbāt

Dēmŏcrĭtūs, quāmquām nōn ēssēnt ūrbĭbŭs īllīs

praētēxtaē, trăbĕaē, fāscēs, lēctīcă, trĭbūnāl.35

quīd sī vīdīssēt praētōrēm cūrrĭbŭs āltīs

ēxstāntem ēt mĕdĭī sūblīmēm pūlvĕrĕ cīrcī

īn tŭnĭcā Iŏvĭs ēt pīctaē Sārrānă fĕrēntēm

ēx ŭmĕrīs aūlaēă tŏgaē māgnaēquĕ cŏrōnaē

tāntum ōrbēm, quāntō cērvīx nōn sūffĭcĭt ūllă?40

quīppĕ tĕnēt sūdāns hānc pūblĭcŭs ēt, sĭbĭ cōnsūl

nē plăcĕāt, cūrrū sērvūs pōrtātŭr ĕōdēm.

dā nūnc ēt vŏlŭcrēm, scēptrō quaē sūrgĭt ĕbūrnō,

īllīnc cōrnĭcĭnēs, hīnc praēcēdēntĭă lōngī

āgmĭnĭs ōffĭcĭa ēt nĭvĕōs ād frēnă Quĭrītēs,45

dēfōssa īn lŏcŭlōs quōs spōrtŭlă fēcĭt ămīcōs.

tūm quŏquĕ mātĕrĭām rīsūs īnvēnĭt ăd ōmnīs

ōccūrsūs hŏmĭnūm, cūiūs prūdēntĭă mōnstrāt

sūmmōs pōssĕ vĭrōs ēt māgna ēxēmplă dătūrōs

vērvēcum īn pătrĭā crāssōquĕ sŭb āĕrĕ nāscī.50

rīdēbāt cūrās nēc nōn ēt gaūdĭă vūlgī,

īntērdum ēt lăcrĭmās, cūm Fōrtūnae īpsĕ mĭnācī

māndārēt lāqueūm mĕdĭūmque ōstēndĕrĕt ūnguēm.

ērgŏ sŭpērvăcŭa aūt quaē pērnĭcĭōsă pĕtūntūr?

prōptēr quaē fās ēst gĕnŭa īncērārĕ dĕōrūm?55

quōsdām praēcĭpĭtāt sūbiēctă pŏtēntĭă māgnaē

īnvĭdĭaē, mērgīt lōnga ātque īnsīgnĭs hŏnōrūm

pāgĭnă. dēscēndūnt stătŭaē rēstēmquĕ sĕquūntūr,

īpsās deīndĕ rŏtās bīgārum īmpāctă sĕcūrīs

caēdĭt ĕt īmmĕrĭtīs frāngūntūr crūră căbāllīs.60

iām strīdēnt īgnēs, iām fōllĭbŭs ātquĕ cămīnīs

ārdĕt ădōrātūm pŏpŭlō căpŭt ēt crĕpăt īngēns

Sēiānūs, deīnde ēx făcĭē tōto ōrbĕ sĕcūndā

fīūnt ūrcĕŏlī, pēlvēs, sārtāgŏ, mătēllaē.

pōnĕ dŏmī laūrūs, dūc īn Căpĭtōlĭă māgnūm65

crētātūmquĕ bŏvēm: Sēiānūs dūcĭtŭr ūncō

spēctāndūs, gaūdēnt ōmnēs. "quaē lābră, quĭs īllī

vūltŭs ĕrāt! nūmquām, sī quīd mĭhĭ crēdĭs, ămāvī

hūnc hŏmĭnēm. sēd quō cĕcĭdīt sūb crīmĭnĕ? quīsnām

dēlātōr quĭbŭs īndĭcĭbūs, quō tēstĕ prŏbāvīt?"70

"nīl hōrūm; vērbōsa ēt grāndĭs ĕpīstŭlă vēnīt

ā Căprĕīs." "bĕne hăbēt, nīl plūs īntērrŏgŏ." sēd quīd

tūrbă Rĕmī? sĕquĭtūr fōrtūnam, ūt sēmpĕr, ĕt ōdīt

dāmnātōs. īdēm pŏpŭlūs, sī Nōrtĭă Tūscō

fāvīssēt, si ōpprēssă fŏrēt sēcūră sĕnēctūs75

prīncĭpĭs, hāc īpsā Sēiānūm dīcĕrĕt hōrā

Aūgūstūm. iām prīdem, ēx quō sūffrāgĭă nūllī

vēndĭmŭs, ēffūdīt cūrās; nām quī dăbăt ōlīm

īmpĕrĭūm, fāscēs, lĕgĭōnēs, ōmnĭă, nūnc sē

cōntĭnĕt ātquĕ dŭās tāntūm rēs ānxĭŭs ōptāt,80

pānem ēt cīrcēnsēs. "pĕrĭtūrōs aūdĭŏ mūltōs."

"nīl dŭbĭūm, māgna ēst fōrnācŭlă." "pāllĭdŭlūs mī

Brūttĭdĭūs mĕŭs ād Mārtīs fŭĭt ōbvĭŭs ārām;

quām tĭmĕō, vīctūs nē poēnās ēxĭgăt Āiāx

ūt mălĕ dēfēnsūs. cūrrāmūs praēcĭpĭtēs ēt,85

dūm iăcĕt īn rīpā, cālcēmūs Caēsărĭs hōstēm.

sēd vĭdĕānt sērvī, nē quīs nĕgĕt ēt păvĭdum īn iūs

cērvīce ōbstrīctā dŏmĭnūm trăhăt." hī sērmōnēs

tūnc dē Sēiānō, sēcrēta haēc mūrmŭră vūlgī.

vīsnĕ sălūtārī sīcūt Sēiānŭs, hăbērĕ90

tāntūndem ātque īllī sūmmās dōnārĕ cŭrūlēs,

īllum ēxērcĭtĭbūs praēpōnĕrĕ, tūtŏr hăbērī

prīncĭpĭs āngūstā Căprĕārum īn rūpĕ sĕdēntīs

cūm grĕgĕ Chāldaēō? vīs cērtē pīlă, cŏhōrtīs,

ēgrĕgĭōs ĕquĭtēs ēt cāstră dŏmēstĭcă; quīdnī95

haēc cŭpĭās? ēt quī nōlūnt ōccīdĕrĕ quēmquām

pōssĕ vŏlūnt. sēd quaē praēclāra ēt prōspĕră tāntī,

ūt rēbūs laētīs pār sīt mēnsūră mălōrūm?

hūiūs quī trăhĭtūr praētēxtām sūmĕrĕ māvīs

ān Fīdēnārūm Găbĭōrūmque ēssĕ pŏtēstās100

ēt dē mēnsūrā iūs dīcĕrĕ, vāsă mĭnōră

frāngĕrĕ pānnōsūs văcŭīs aēdīlĭs Ŭlūbrīs?

ērgŏ quĭd ōptāndūm fŏrĕt īgnōrāssĕ fătērīs

Sēiānūm; nām quī nĭmĭōs ōptābăt hŏnōrēs

ēt nĭmĭās pōscēbăt ŏpēs, nŭmĕrōsă părābāt105

ēxcēlsaē tūrrīs tăbŭlāta, ūnde āltĭŏr ēssēt

cāsŭs ĕt īmpūlsaē praēcēps īmmānĕ rŭīnaē.

quīd Crāssōs, quīd Pōmpeīōs ēvērtĭt ĕt īllūm,

ād sŭă quī dŏmĭtōs dēdūxīt flāgră Quĭrītēs?

sūmmūs nēmpĕ lŏcūs nūllā nōn ārtĕ pĕtītūs110

māgnăquĕ nūmĭnĭbūs vōta ēxaūdītă mălīgnīs.

ād gĕnĕrūm Cĕrĕrīs sĭnĕ caēde āc vūlnĕrĕ paūcī

dēscēndūnt rēgēs ēt sīccā mōrtĕ tўrānnī.

ēlŏquĭum āc fāmām Dēmōsthĕnĭs aūt Cĭcĕrōnīs

īncĭpĭt ōptāre ēt tōtīs quīnquātrĭbŭs ōptāt115

quīsquĭs ădhūc ūnō pārcām cŏlĭt āssĕ Mĭnērvām,

quēm sĕquĭtūr cūstōs āngūstaē vērnŭlă cāpsaē.

ēlŏquĭō sĕd ŭtērquĕ pĕrīt ōrātŏr, ŭtrūmquĕ

lārgŭs ĕt ēxūndāns lētō dĕdĭt īngĕnĭī fōns.

īngĕnĭō mănŭs ēst ēt cērvīx caēsă, nĕc ūmquām120

sānguĭnĕ caūsĭdĭcī mădŭērūnt rōstră pŭsīllī.

"ō fōrtūnātām nātām mē cōnsŭlĕ Rōmām:"

Āntōnī glădĭōs pŏtŭīt cōntēmnĕrĕ sī sīc

ōmnĭă dīxīssēt. rīdēndă pŏēmătă mālō

quām tē, cōnspĭcŭaē dīvīnă Phĭlīppĭcă fāmaē,125

vōlvĕrĭs ā prīmā quaē prōxĭmă. saēvŭs ĕt īllūm

ēxĭtŭs ērĭpŭīt, quēm mīrābāntŭr Ăthēnaē

tōrrēntem ēt plēnī mŏdĕrāntēm frēnă thĕātrī.

dīs īlle ādvērsīs gĕnĭtūs fātōquĕ sĭnīstrō,

quēm pătĕr ārdēntīs māssaē fūlīgĭnĕ līppūs130

ā cārbōne ēt fōrcĭpĭbūs glădĭōsquĕ părāntī

īncūde ēt lŭtĕō Vūlcāno ād rhētŏră mīsīt.

bēllōrum ēxŭvĭaē, trūncīs ādfīxă trŏpaēīs

lōrīca ēt frāctā dē cāssĭdĕ būccŭlă pēndēns

ēt cūrtūm tēmōnĕ iŭgūm vīctaēquĕ trĭrēmīs135

āplūstre ēt sūmmō trīstīs cāptīvŏs ĭn ārcū

hūmānīs māiōră bŏnīs crēdūntŭr. ăd hōc sē

Rōmānūs Grāiūsque ēt bārbărŭs īndŭpĕrātōr

ērēxīt, caūsās dīscrīmĭnĭs ātquĕ lăbōrīs

īnde hăbŭīt: tāntō māiōr fāmaē sĭtĭs ēst quām140

vīrtūtīs. quĭs ĕnīm vīrtūtem āmplēctĭtŭr īpsām,

praēmĭă sī tōllās? pătrĭām tămĕn ōbrŭĭt ōlīm

glōrĭă paūcōrum ēt laūdīs tĭtŭlīquĕ cŭpīdŏ

haēsūrī sāxīs cĭnĕrūm cūstōdĭbŭs, ād quaē

dīscŭtĭēndă vălēnt stĕrĭlīs mălă rōbŏră fīcī,145

quāndŏquĭdēm dătă sūnt īpsīs quŏquĕ fātă sĕpūlcrīs.

ēxpēnde Hānnĭbălēm: quōt lībrās īn dŭcĕ sūmmō

īnvĕnĭēs? hīc ēst quēm nōn căpĭt Āfrĭcă Maūrō

pērcūssa ōceānō Nīlōque ādmōtă tĕpēntī

rūrsŭs ăd Aēthĭŏpūm pŏpŭlōs ălĭōsque ĕlĕphāntōs.150

āddĭtŭr īmpĕrĭīs Hīspānĭă, Pŷrēnaēūm

trānsĭlĭt. ōppŏsŭīt nātūra Ālpēmquĕ nĭvēmquĕ:

dīdūcīt scŏpŭlōs ēt mōntēm rūmpĭt ăcētō.

iām tĕnĕt Ītălĭām, tămĕn ūltrā pērgĕrĕ tēndīt.

"ācti" īnquīt "nĭhĭl ēst, nĭsĭ Poēnō mīlĭtĕ pōrtās155

frāngĭmŭs ēt mĕdĭā vēxīllūm pōnŏ Sŭbūrā."

ō quālīs făcĭēs ēt quālī dīgnă tăbēllā,

cūm Gaētūlă dŭcēm pōrtārēt bēlŭă lūscūm!

ēxĭtŭs ērgŏ quĭs ēst? ō glōrĭă! vīncĭtŭr īdēm

nēmpe ĕt ĭn ēxĭlĭūm praēcēps fŭgĭt ātque ĭbĭ māgnūs160

mīrāndūsquĕ clĭēns sĕdĕt ād praētōrĭă rēgīs,

dōnēc Bīthŷnō lĭbĕāt vĭgĭlārĕ tўrānnō.

fīnem ănĭmaē, quaē rēs hūmānās mīscŭĭt ōlīm,

nōn glădĭī, nōn sāxă dăbūnt nēc tēlă, sĕd īllĕ

Cānnārūm vīndēx ēt tāntī sānguĭnĭs ūltōr165

ānŭlŭs. ī, dēmēns, ēt saēvās cūrrĕ pĕr Ālpēs

ūt pŭĕrīs plăcĕās ēt dēclāmātĭŏ fīās.

ūnūs Pēllaēō iŭvĕnī nōn sūffĭcĭt ōrbīs,

aēstŭăt īnfēlīx āngūstō līmĭtĕ mūndī

ūt Gўăraē claūsūs scŏpŭlīs pārvāquĕ Sĕrīphō;170

cūm tămĕn ā fĭgŭlīs mūnītam īntrāvĕrĭt ūrbēm,

sārcŏphăgō cōntēntŭs ĕrīt. mōrs sōlă fătētūr

quāntŭlă sīnt hŏmĭnūm cōrpūscŭlă. crēdĭtŭr ōlīm

vēlĭfĭcātŭs Ăthōs ēt quīdquīd Graēcĭă mēndāx

aūdĕt ĭn hīstŏrĭā, cōnstrātūm clāssĭbŭs īsdēm175

sūppŏsĭtūmquĕ rŏtīs sŏlĭdūm mărĕ; crēdĭmŭs āltōs

dēfēcīsse āmnēs ēpōtăquĕ flūmĭnă Mēdō

prāndēnte ēt mădĭdīs cāntāt quaē Sōstrătŭs ālīs.

īllĕ tămēn quālīs rĕdĭīt Sălămīnĕ rĕlīctā,

īn Cōrum ātque Eūrūm sŏlĭtūs saēvīrĕ flăgēllīs180

bārbărŭs Aēŏlĭō nūmquam hōc īn cārcĕrĕ pāssōs,

īpsūm cōmpĕdĭbūs quī vīnxĕrăt Ēnnŏsĭgaēūm

(mītĭŭs īd sānē, quōd nōn ēt stīgmătĕ dīgnūm

crēdĭdĭt. huīc quīsquām vēllēt sērvīrĕ dĕōrūm?).

sēd quālīs rĕdĭīt? nēmpe ūnā nāvĕ, crŭēntīs185

flūctĭbŭs āc tārdā pēr dēnsă cădāvĕră prōrā.

hās tŏtĭēns ōptāta ēxēgīt glōrĭă poēnās.

"dā spătĭūm vītaē, mūltōs dā, Iūppĭtĕr, ānnōs."

hōc rēctō vūltū, sōlum hōc ēt pāllĭdŭs ōptās.

sēd quām cōntĭnŭīs ēt quāntīs lōngă sĕnēctūs190

plēnă mălīs! dēfōrmem ēt taētrum ānte ōmnĭă vūltūm

dīssĭmĭlēmquĕ sŭī, dēfōrmēm prō cŭtĕ pēllēm

pēndēntīsquĕ gĕnās ēt tālīs āspĭcĕ rūgās

quālēs, ūmbrĭfĕrōs ŭbĭ pāndīt Thābrăcă sāltūs,

īn vĕtŭlā scālpīt iām mātēr sīmĭă būccā.195

plūrĭmă sūnt iŭvĕnūm dīscrīmĭnă, pūlchrĭŏr īllĕ

hōc ātque īlle ălĭō, mūltum hīc rōbūstĭŏr īllō:

ūnă sĕnūm făcĭēs, cūm vōcĕ trĕmēntĭă mēmbră

ēt iām lēvĕ căpūt mădĭdīque īnfāntĭă nāsī;

frāngēndūs mĭsĕrō gīngīvā pānĭs ĭnērmī.200

ūsque ădĕō grăvĭs ūxōrī nātīsquĕ sĭbīquĕ,

ūt cāptātōrī mŏvĕāt fāstīdĭă Cōssō.

nōn ĕădēm vīni ātquĕ cĭbī tōrpēntĕ pălātō

gaūdĭă; nām cŏĭtūs iām lōnga ōblīvĭŏ, vēl sī

cōnērīs, iăcĕt ēxĭgŭūs cūm rāmĭcĕ nērvūs205

ēt, quāmvīs tōtā pālpētūr nōctĕ, iăcēbīt.

ānne ălĭquīd spērārĕ pŏtēst haēc īnguĭnĭs aēgrī

cānĭtĭēs? quīd quōd mĕrĭtō sūspēctă lĭbīdōst

quaē vĕnĕrem ādfēctāt sĭnĕ vīrĭbŭs? āspĭcĕ pārtīs

nūnc dāmnum āltĕrĭūs. nām quaē cāntāntĕ vŏlūptās,210

sīt lĭcĕt ēxĭmĭūs, cĭthăroēdō sīvĕ Sĕleūcō

ēt quĭbŭs aūrātā mōs ēst fūlgērĕ lăcērnā?

quīd rēfērt, māgnī sĕdĕāt quā pārtĕ thĕātrī

quī vīx cōrnĭcĭnēs ēxaūdĭĕt ātquĕ tŭbārūm

cōncēntūs? clāmōre ŏpŭs ēst ūt sēntĭăt aūrīs215

quēm dīcāt vēnīssĕ pŭēr, quōt nūntĭĕt hōrās.

praētĕrĕā mĭnĭmūs gĕlĭdō iam īn cōrpŏrĕ sānguīs

fēbrĕ călēt sōlā, cīrcūmsĭlĭt āgmĭnĕ fāctō

mōrbōrum ōmnĕ gĕnūs, quōrūm sī nōmĭnă quaērās,

prōmptĭŭs ēxpĕdĭām quŏt ămāvĕrĭt Ōppĭă moēchōs,220

quōt Thĕmĭsōn aēgrōs aūtūmno ōccīdĕrĭt ūnō,

quōt Băsĭlūs sŏcĭōs, quōt cīrcūmscrīpsĕrĭt Hīrrūs

pūpīllōs, quōt lōngă vĭrōs ēxōrbĕăt ūnō

Maūră dĭē, quōt dīscĭpŭlōs īnclīnĕt Hămīllūs;

pērcūrrām cĭtĭūs quōt vīllās pōssĭdĕāt nūnc225

quō tōndēntĕ grăvīs iŭvĕnī mĭhĭ bārbă sŏnābāt.

īlle ŭmĕro, hīc lūmbīs, hīc cōxā dēbĭlĭs; āmbōs

pērdĭdĭt īlle ŏcŭlōs ēt lūscīs īnvĭdĕt; hūiūs

pāllĭdă lābră cĭbum āccĭpĭūnt dĭgĭtīs ălĭēnīs,

īpse ād cōnspēctūm cēnaē dīdūcĕrĕ rīctūm230

suētŭs hĭāt tāntūm ceū pūllŭs hĭrūndĭnĭs, ād quēm

ōrĕ vŏlāt plēnō mātēr iēiūnă. sĕd ōmnī

mēmbrōrūm dāmnō māiōr dēmēntĭă, quaē nēc

nōmĭnă sērvōrūm nēc vūltum āgnōscĭt ămīcī

cūm quō praētĕrĭtā cēnāvīt nōctĕ, nĕc īllōs235

quōs gĕnŭīt, quōs ēdūxīt. nām cōdĭcĕ saēvō

hērēdēs vĕtăt ēssĕ sŭōs, bŏnă tōtă fĕrūntūr

ād Phĭălēn; tāntum ārtĭfĭcīs vălĕt hālĭtŭs ōrīs,

quōd stĕtĕrāt mūltīs īn cārcĕrĕ fōrnĭcĭs ānnīs.

ūt vīgeānt sēnsūs ănĭmī, dūcēndă tămēn sūnt240

fūnĕră nātōrūm, rŏgŭs āspĭcĭēndŭs ămātaē

cōniŭgĭs ēt frātrīs plēnaēquĕ sŏrōrĭbŭs ūrnaē.

haēc dătă poēnă dĭū vīvēntĭbŭs, ūt rĕnŏvātā

sēmpēr clādĕ dŏmūs mūltīs īn lūctĭbŭs īnquĕ

pērpĕtŭō maērōre ēt nīgrā vēstĕ sĕnēscānt.245

rēx Pўlĭūs, māgnō sī quīcquām crēdĭs Hŏmērō,

ēxēmplūm vītaē fŭĭt ā cōrnīcĕ sĕcūndaē.

fēlīx nīmīrūm, quī tōt pēr saēcŭlă mōrtēm

dīstŭlĭt ātquĕ sŭōs iām dēxtrā cōmpŭtăt ānnōs,

quīquĕ nŏvūm tŏtĭēns mūstūm bĭbĭt. ōrŏ părūmpēr250

āttēndās quāntūm dē lēgĭbŭs īpsĕ quĕrātūr

fātōrum ēt nĭmĭō dē stāmĭnĕ, cūm vĭdĕt ācrīs

Āntĭlŏchī bārbam ārdēntēm, cūm quaērĭt ăb ōmnī,

quīsquĭs ădēst, sŏcĭō cūr haēc īn tēmpŏră dūrēt,

quōd făcĭnūs dīgnūm tām lōngo ādmīsĕrĭt aēvō.255

haēc ĕădēm Pēleūs, rāptūm cūm lūgĕt Ăchīllēm,

ātque ălĭūs, cuī fās Ĭthăcūm lūgērĕ nătāntēm.

īncŏlŭmī Troīā Prĭămūs vēnīssĕt ăd ūmbrās

Āssărăcī māgnīs sōllēmnĭbŭs Hēctŏrĕ fūnūs

pōrtānte āc rĕlĭquīs frātrūm cērvīcĭbŭs īntēr260

Īlĭădūm lăcrĭmās, ūt prīmōs ēdĕrĕ plānctūs

Cāssāndra īncĭpĕrēt scīssāquĕ Pŏlŷxĕnă pāllā,

sī fŏrĕt ēxtīnctūs dīvērsō tēmpŏrĕ, quō nōn

coēpĕrăt aūdācēs Părĭs aēdĭfĭcārĕ cărīnās.

lōngă dĭēs ĭgĭtūr quīd cōntŭlĭt? ōmnĭă vīdīt265

ēvērsa ēt flāmmīs Ăsĭām fērrōquĕ cădēntēm.

tūnc mīlēs trĕmŭlūs pŏsĭtā tŭlĭt ārmă tĭārā

ēt rŭĭt ānte ārām sūmmī Iŏvĭs ūt vĕtŭlūs bōs

quī dŏmĭnī cūltrīs tĕnŭe ēt mĭsĕrābĭlĕ cōllūm

praēbĕt ăb īngrātō iām fāstīdītŭs ărātrō.270

ēxĭtŭs īlle ūtcūmque hŏmĭnīs, sēd tōrvă cănīnō

lātrāvīt rīctū quaē pōst hūnc vīxĕrăt ūxōr.

fēstīno ād nōstrōs ēt rēgēm trānsĕŏ Pōntī

ēt Croēsūm, quēm vōx iūstī fācūndă Sŏlōnīs

rēspĭcĕre ād lōngaē iūssīt spătĭa ūltĭmă vītaē.275

ēxĭlĭum ēt cārcēr Mīntūrnārūmquĕ pălūdēs

ēt mēndīcātūs vīctā Cārthāgĭnĕ pānīs

hīnc caūsās hăbŭērĕ; quĭd īllō cīvĕ tŭlīssēt

nātūra īn tērrīs, quīd Rōmă bĕātĭŭs ūmquām,

sī cīrcūmdūctō cāptīvōrum āgmĭne ĕt ōmnī280

bēllōrūm pōmpā | ănĭmam ēxhālāssĕt ŏpīmām,

cūm dē Teūtŏnĭcō vēllēt dēscēndĕrĕ cūrrū?

prōvĭdă Pōmpĕĭō dĕdĕrāt Cāmpānĭă fēbrēs

ōptāndās, sēd mūltae ūrbēs ēt pūblĭcă vōtă

vīcērūnt; ĭgĭtūr Fōrtūna īpsīŭs ĕt ūrbīs285

sērvātūm vīctō căpŭt ābstŭlĭt. hōc crŭcĭātū

Lēntŭlŭs, hāc poēnā cărŭīt cĕcĭdītquĕ Cĕthēgūs

īntĕgĕr ēt iăcŭīt Cătĭlīnă cădāvĕrĕ tōtō.

fōrmam ōptāt mŏdĭcō pŭĕrīs, māiōrĕ pŭēllīs

mūrmŭrĕ, cūm Vĕnĕrīs fānūm vĭdĕt, ānxĭă mātēr290

ūsque ād dēlĭcĭās vōtōrūm. "cūr tămĕn" īnquīt

"cōrrĭpĭās? pūlchrā gaūdēt Lātōnă Dĭānā."

sēd vĕtăt ōptārī făcĭēm Lūcrētĭă quālēm

īpsa hăbŭīt, cŭpĕrēt Rŭtĭlaē Vērgīnĭă gībbūm

āccĭpĕre ātquĕ sŭūm Rŭtĭlaē dărĕ. fīlĭŭs aūtēm295

cōrpŏrĭs ēgrĕgĭī mĭsĕrōs trĕpĭdōsquĕ părēntēs

sēmpĕr hăbēt: rāra ēst ădĕō cōncōrdĭă fōrmaē

ātquĕ pŭdīcĭtĭaē. sānctōs lĭcĕt hōrrĭdă mōrēs

trādĭdĕrīt dŏmŭs āc vĕtĕrēs ĭmĭtātă Săbīnōs,

praētĕrĕā cāstum īngĕnĭūm vūltūmquĕ mŏdēstō300

sānguĭnĕ fērvēntēm trĭbŭāt nātūră bĕnīgnă

lārgă mănū (quĭd ĕnīm pŭĕrō cōnfērrĕ pŏtēst plūs

cūstōde ēt cūrā nātūră pŏtēntĭŏr ōmnī?),

nōn lĭcĕt ēssĕ vĭrō; nām prōdĭgă cōrrūptōrīs

īmprŏbĭtās īpsōs aūdēt tēmptārĕ părēntēs:305

tānta īn mūnĕrĭbūs fīdūcĭă. nūllŭs ĕphēbūm

dēfōrmēm saēvā cāstrāvĭt ĭn ārcĕ tўrānnūs,

nēc praētēxtātūm răpŭīt Nĕrŏ lōrĭpĕdēm nēc

strūmōsum ātque ŭtĕrō părĭtēr gībbōquĕ tŭmēntēm.

ī nūnc ēt iŭvĕnīs spĕcĭē laētārĕ tŭī, quēm310

māiōra ēxspēctānt dīscrīmĭnă. fīĕt ădūltēr

pūblĭcŭs ēt poēnās mĕtŭēt quāscūmquĕ mărītī

†īrātī† dēbēt, nĕc ĕrīt fēlīcĭŏr āstrō

Mārtĭs, ŭt īn lăquĕōs nūmquam īncĭdăt. ēxĭgĭt aūtēm

īntērdum īllĕ dŏlōr plūs quām lēx ūllă dŏlōrī315

cōncēssīt: nĕcăt hīc fērrō, sĕcăt īllĕ crŭēntīs

vērbĕrĭbūs, quōsdām moēchōs ēt mūgĭlĭs īntrāt.

sēd tŭŭs Ēndŷmiōn dīlēctaē fīĕt ădūltēr

mātrōnaē. mōx cūm dĕdĕrīt Sērvīlĭă nūmmōs

fīĕt ĕt īllīūs quām nōn ămăt, ēxŭĕt ōmnēm320

cōrpŏrĭs ōrnātūm; quĭd ĕnim ūllă nĕgāvĕrĭt ūdīs

īnguĭnĭbūs, sīve ēst haēc Ōppĭă sīvĕ Cătūllă?

dētĕrĭōr tōtōs hăbĕt īllīc fēmĭnă mōrēs.

"sēd cāstō quīd fōrmă nŏcēt?" quīd prōfŭĭt īmmō

Hīppŏlўtō grăvĕ prōpŏsĭtūm, quīd Bēllĕrŏphōntī?325

ērŭbŭīt †nēmpe haēc† ceū fāstīdītă rĕpūlsō

nēc Sthĕnĕboēă mĭnūs quām Crēssa ēxcāndŭĭt, ēt sē

cōncūssēre āmbaē. mŭlĭēr saēvīssĭmă tūnc ēst

cūm stĭmŭlōs ŏdĭō pŭdŏr ādmŏvĕt. ēlĭgĕ quīdnām

suādēndum ēssĕ pŭtēs cuī nūbĕrĕ Caēsărĭs ūxōr330

dēstĭnăt. ōptĭmŭs hīc ēt fōrmōnsīssĭmŭs īdēm

gēntīs pātrĭcĭaē răpĭtūr mĭsĕr ēxtīnguēndūs

Mēssālīnae ŏcŭlīs; dūdūm sĕdĕt īllă părātō

flāmmĕŏlō Tўrĭūsquĕ pălām gĕnĭālĭs ĭn hōrtīs

stērnĭtŭr ēt rītū dĕcĭēs cēntēnă dăbūntūr335

āntīquō, vĕnĭēt cūm sīgnātōrĭbŭs aūspēx.

haēc tū sēcrēta ēt paūcīs cōmmīssă pŭtābās?

nōn nĭsĭ lēgĭtĭmē vūlt nūbĕrĕ. quīd plăcĕāt dīc.

nī pārērĕ vĕlīs, pĕrĕūndum ĕrĭt āntĕ lŭcērnās;

sī scĕlŭs ādmīttās, dăbĭtūr mŏră pārvŭlă, dūm rēs340

nōta ūrbi ēt pŏpŭlō cōntīngāt prīncĭpĭs aūrēm.

dēdĕcŭs īllĕ dŏmūs scĭĕt ūltĭmŭs. īntĕrĕā tū

ōbsĕquĕre īmpĕrĭō, sī tāntī vītă dĭērūm

paūcōrūm. quīdquīd lĕvĭūs mĕlĭūsquĕ pŭtārīs,

praēbēnda ēst glădĭō pūlchra haēc ēt cāndĭdă cērvīx.345

nīl ērgo ōptābūnt hŏmĭnēs? sī cōnsĭlĭūm vīs,

pērmīttēs īpsīs ēxpēndĕrĕ nūmĭnĭbūs quīd

cōnvĕnĭāt nōbīs rēbūsquĕ sĭt ūtĭlĕ nōstrīs;

nām prō iūcūndīs āptīssĭmă quaēquĕ dăbūnt dī.

cārĭŏr ēst īllīs hŏmŏ quām sĭbĭ. nōs ănĭmōrūm350

īmpūlsu ēt caēcā māgnāquĕ cŭpīdĭnĕ dūctī

cōniŭgĭūm pĕtĭmūs pārtūmque ūxōrĭs, ăt īllīs

nōtūm quī pŭĕrī quālīsquĕ fŭtūră sĭt ūxōr.

ūt tămĕn ēt pōscās ălĭquīd vŏvĕāsquĕ săcēllīs

ēxta ēt cāndĭdŭlī dīvīnă tŏmācŭlă pōrcī,355

ōrāndum ēst ūt sīt mēns sāna īn cōrpŏrĕ sānō.

fōrtēm pōsce ănĭmūm mōrtīs tērrōrĕ cărēntēm,

quī spătĭūm vītae ēxtrēmum īntēr mūnĕră pōnāt

nātūraē, quī fērrĕ quĕāt quōscūmquĕ lăbōrēs,

nēscĭăt īrāscī, cŭpĭāt nĭhĭl ēt pŏtĭōrēs360

Hērcŭlĭs aērūmnās crēdāt saēvōsquĕ lăbōrēs

ēt vĕnĕre ēt cēnīs ēt plūmā Sārdănăpāllī.

mōnstrŏ quŏd īpsĕ tĭbī pōssīs dărĕ; sēmĭtă cērtē

trānquīllaē pēr vīrtūtēm pătĕt ūnĭcă vītaē.

nūllūm nūmĕn hăbēs, sī sīt prūdēntĭă: nōs tē,365

nōs făcĭmūs, Fōrtūnă, dĕām caēlōquĕ lŏcāmūs.

Omnibus in terris, quae sunt a Gadibus usque

Auroram et Gangen, pauci dinoscere possunt

vera bona atque illis multum diversa, remota

erroris nebula. quid enim ratione timemus

5aut cupimus? quid tam dextro pede concipis ut te

conatus non paeniteat votique peracti?

evertere domos totas optantibus ipsis

di faciles. nocitura toga, nocitura petuntur

militia; torrens dicendi copia multis

10et sua mortifera est facundia; viribus ille

confisus periit admirandisque lacertis;

sed pluris nimia congesta pecunia cura

strangulat et cuncta exsuperans patrimonia census

quanto delphinis ballaena Britannica maior.

15temporibus diris igitur iussuque Neronis

Longinum et magnos Senecae praedivitis hortos

clausit et egregias Lateranorum obsidet aedes

tota cohors: rarus venit in cenacula miles.

pauca licet portes argenti vascula puri

20nocte iter ingressus, gladium contumque timebis

et mota ad lunam trepidabis harundinis umbra:

cantabit vacuus coram latrone viator.

prima fere vota et cunctis notissima templis

divitiae, crescant ut opes, ut maxima toto

25nostra sit arca foro. sed nulla aconita bibuntur

fictilibus; tunc illa time cum pocula sumes

gemmata et lato Setinum ardebit in auro.

iamne igitur laudas quod de sapientibus alter

ridebat, quotiens a limine moverat unum

30protuleratque pedem, flebat contrarius auctor?

sed facilis cuivis rigidi censura cachinni:

mirandum est unde ille oculis suffecerit umor.

perpetuo risu pulmonem agitare solebat

Democritus, quamquam non essent urbibus illis

35praetextae, trabeae, fasces, lectica, tribunal.

quid si vidisset praetorem curribus altis

exstantem et medii sublimem pulvere circi

in tunica Iovis et pictae Sarrana ferentem

ex umeris aulaea togae magnaeque coronae

40tantum orbem, quanto cervix non sufficit ulla?

quippe tenet sudans hanc publicus et, sibi consul

ne placeat, curru servus portatur eodem.

da nunc et volucrem, sceptro quae surgit eburno,

illinc cornicines, hinc praecedentia longi

45agminis officia et niveos ad frena Quirites,

defossa in loculos quos sportula fecit amicos.

tum quoque materiam risus invenit ad omnis

occursus hominum, cuius prudentia monstrat

summos posse viros et magna exempla daturos

50vervecum in patria crassoque sub aëre nasci.

ridebat curas nec non et gaudia vulgi,

interdum et lacrimas, cum Fortunae ipse minaci

mandaret laqueum mediumque ostenderet unguem.

ergo supervacua aut quae perniciosa petuntur?

55propter quae fas est genua incerare deorum?

quosdam praecipitat subiecta potentia magnae

invidiae, mergit longa atque insignis honorum

pagina. descendunt statuae restemque sequuntur,

ipsas deinde rotas bigarum impacta securis

60caedit et immeritis franguntur crura caballis.

iam strident ignes, iam follibus atque caminis

ardet adoratum populo caput et crepat ingens

Seianus, deinde ex facie toto orbe secunda

fiunt urceoli, pelves, sartago, matellae.

65pone domi laurus, duc in Capitolia magnum

cretatumque bovem: Seianus ducitur unco

spectandus, gaudent omnes. "quae labra, quis illi

vultus erat! numquam, si quid mihi credis, amavi

hunc hominem. sed quo cecidit sub crimine? quisnam

70delator quibus indicibus, quo teste probavit?"

"nil horum; verbosa et grandis epistula venit

a Capreis." "bene habet, nil plus interrogo." sed quid

turba Remi? sequitur fortunam, ut semper, et odit

damnatos. idem populus, si Nortia Tusco

75favisset, si oppressa foret secura senectus

principis, hac ipsa Seianum diceret hora

Augustum. iam pridem, ex quo suffragia nulli

vendimus, effudit curas; nam qui dabat olim

imperium, fasces, legiones, omnia, nunc se

80continet atque duas tantum res anxius optat,

panem et circenses. "perituros audio multos."

"nil dubium, magna est fornacula." "pallidulus mi

Bruttidius meus ad Martis fuit obvius aram;

quam timeo, victus ne poenas exigat Aiax

85ut male defensus. curramus praecipites et,

dum iacet in ripa, calcemus Caesaris hostem.

sed videant servi, ne quis neget et pavidum in ius

cervice obstricta dominum trahat." hi sermones

tunc de Seiano, secreta haec murmura vulgi.

90visne salutari sicut Seianus, habere

tantundem atque illi summas donare curules,

illum exercitibus praeponere, tutor haberi

principis angusta Caprearum in rupe sedentis

cum grege Chaldaeo? vis certe pila, cohortis,

95egregios equites et castra domestica; quidni

haec cupias? et qui nolunt occidere quemquam

posse volunt. sed quae praeclara et prospera tanti,

ut rebus laetis par sit mensura malorum?

huius qui trahitur praetextam sumere mavis

100an Fidenarum Gabiorumque esse potestas

et de mensura ius dicere, vasa minora

frangere pannosus vacuis aedilis Ulubris?

ergo quid optandum foret ignorasse fateris

Seianum; nam qui nimios optabat honores

105et nimias poscebat opes, numerosa parabat

excelsae turris tabulata, unde altior esset

casus et impulsae praeceps immane ruinae.

quid Crassos, quid Pompeios evertit et illum,

ad sua qui domitos deduxit flagra Quirites?

110summus nempe locus nulla non arte petitus

magnaque numinibus vota exaudita malignis.

ad generum Cereris sine caede ac vulnere pauci

descendunt reges et sicca morte tyranni.

eloquium ac famam Demosthenis aut Ciceronis

115incipit optare et totis quinquatribus optat

quisquis adhuc uno parcam colit asse Minervam,

quem sequitur custos angustae vernula capsae.

eloquio sed uterque perit orator, utrumque

largus et exundans leto dedit ingenii fons.

120ingenio manus est et cervix caesa, nec umquam

sanguine causidici maduerunt rostra pusilli.

"o fortunatam natam me consule Romam:"

Antoni gladios potuit contemnere si sic

omnia dixisset. ridenda poëmata malo

125quam te, conspicuae divina Philippica famae,

volveris a prima quae proxima. saevus et illum

exitus eripuit, quem mirabantur Athenae

torrentem et pleni moderantem frena theatri.

dis ille adversis genitus fatoque sinistro,

130quem pater ardentis massae fuligine lippus

a carbone et forcipibus gladiosque paranti

incude et luteo Vulcano ad rhetora misit.

bellorum exuviae, truncis adfixa tropaeis

lorica et fracta de casside buccula pendens

135et curtum temone iugum victaeque triremis

aplustre et summo tristis captivos in arcu

humanis maiora bonis creduntur. ad hoc se

Romanus Graiusque et barbarus induperator

erexit, causas discriminis atque laboris

140inde habuit: tanto maior famae sitis est quam

virtutis. quis enim virtutem amplectitur ipsam,

praemia si tollas? patriam tamen obruit olim

gloria paucorum et laudis titulique cupido

haesuri saxis cinerum custodibus, ad quae

145discutienda valent sterilis mala robora fici,

quandoquidem data sunt ipsis quoque fata sepulcris.

expende Hannibalem: quot libras in duce summo

invenies? hic est quem non capit Africa Mauro

percussa oceano Niloque admota tepenti

150rursus ad Aethiopum populos aliosque elephantos.

additur imperiis Hispania, Pyrenaeum

transilit. opposuit natura Alpemque nivemque:

diducit scopulos et montem rumpit aceto.

iam tenet Italiam, tamen ultra pergere tendit.

155"acti" inquit "nihil est, nisi Poeno milite portas

frangimus et media vexillum pono Subura."

o qualis facies et quali digna tabella,

cum Gaetula ducem portaret belua luscum!

exitus ergo quis est? o gloria! vincitur idem

160nempe et in exilium praeceps fugit atque ibi magnus

mirandusque cliens sedet ad praetoria regis,

donec Bithyno libeat vigilare tyranno.

finem animae, quae res humanas miscuit olim,

non gladii, non saxa dabunt nec tela, sed ille

165Cannarum vindex et tanti sanguinis ultor

anulus. i, demens, et saevas curre per Alpes

ut pueris placeas et declamatio fias.

unus Pellaeo iuveni non sufficit orbis,

aestuat infelix angusto limite mundi

170ut Gyarae clausus scopulis parvaque Seripho;

cum tamen a figulis munitam intraverit urbem,

sarcophago contentus erit. mors sola fatetur

quantula sint hominum corpuscula. creditur olim

velificatus Athos et quidquid Graecia mendax

175audet in historia, constratum classibus isdem

suppositumque rotis solidum mare; credimus altos

defecisse amnes epotaque flumina Medo

prandente et madidis cantat quae Sostratus alis.

ille tamen qualis rediit Salamine relicta,

180in Corum atque Eurum solitus saevire flagellis

barbarus Aeolio numquam hoc in carcere passos,

ipsum compedibus qui vinxerat Ennosigaeum

(mitius id sane, quod non et stigmate dignum

credidit. huic quisquam vellet servire deorum?).

185sed qualis rediit? nempe una nave, cruentis

fluctibus ac tarda per densa cadavera prora.

has totiens optata exegit gloria poenas.

"da spatium vitae, multos da, Iuppiter, annos."

hoc recto vultu, solum hoc et pallidus optas.

190sed quam continuis et quantis longa senectus

plena malis! deformem et taetrum ante omnia vultum

dissimilemque sui, deformem pro cute pellem

pendentisque genas et talis aspice rugas

quales, umbriferos ubi pandit Thabraca saltus,

195in vetula scalpit iam mater simia bucca.

plurima sunt iuvenum discrimina, pulchrior ille

hoc atque ille alio, multum hic robustior illo:

una senum facies, cum voce trementia membra

et iam leve caput madidique infantia nasi;

200frangendus misero gingiva panis inermi.

usque adeo gravis uxori natisque sibique,

ut captatori moveat fastidia Cosso.

non eadem vini atque cibi torpente palato

gaudia; nam coitus iam longa oblivio, vel si

205coneris, iacet exiguus cum ramice nervus

et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit.

anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri

canities? quid quod merito suspecta libidost

quae venerem adfectat sine viribus? aspice partis

210nunc damnum alterius. nam quae cantante voluptas,

sit licet eximius, citharoedo sive Seleuco

et quibus aurata mos est fulgere lacerna?

quid refert, magni sedeat qua parte theatri

qui vix cornicines exaudiet atque tubarum

215concentus? clamore opus est ut sentiat auris

quem dicat venisse puer, quot nuntiet horas.

praeterea minimus gelido iam in corpore sanguis

febre calet sola, circumsilit agmine facto

morborum omne genus, quorum si nomina quaeras,

220promptius expediam quot amaverit Oppia moechos,

quot Themison aegros autumno occiderit uno,

quot Basilus socios, quot circumscripserit Hirrus

pupillos, quot longa viros exorbeat uno

Maura die, quot discipulos inclinet Hamillus;

225percurram citius quot villas possideat nunc

quo tondente gravis iuveni mihi barba sonabat.

ille umero, hic lumbis, hic coxa debilis; ambos

perdidit ille oculos et luscis invidet; huius

pallida labra cibum accipiunt digitis alienis,

230ipse ad conspectum cenae diducere rictum

suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis, ad quem

ore volat pleno mater ieiuna. sed omni

membrorum damno maior dementia, quae nec

nomina servorum nec vultum agnoscit amici

235cum quo praeterita cenavit nocte, nec illos

quos genuit, quos eduxit. nam codice saevo

heredes vetat esse suos, bona tota feruntur

ad Phialen; tantum artificis valet halitus oris,

quod steterat multis in carcere fornicis annis.

240ut vigeant sensus animi, ducenda tamen sunt

funera natorum, rogus aspiciendus amatae

coniugis et fratris plenaeque sororibus urnae.

haec data poena diu viventibus, ut renovata

semper clade domus multis in luctibus inque

245perpetuo maerore et nigra veste senescant.

rex Pylius, magno si quicquam credis Homero,

exemplum vitae fuit a cornice secundae.

felix nimirum, qui tot per saecula mortem

distulit atque suos iam dextra computat annos,

250quique novum totiens mustum bibit. oro parumper

attendas quantum de legibus ipse queratur

fatorum et nimio de stamine, cum videt acris

Antilochi barbam ardentem, cum quaerit ab omni,

quisquis adest, socio cur haec in tempora duret,

255quod facinus dignum tam longo admiserit aevo.

haec eadem Peleus, raptum cum luget Achillem,

atque alius, cui fas Ithacum lugere natantem.

incolumi Troia Priamus venisset ad umbras

Assaraci magnis sollemnibus Hectore funus

260portante ac reliquis fratrum cervicibus inter

Iliadum lacrimas, ut primos edere planctus

Cassandra inciperet scissaque Polyxena palla,

si foret extinctus diverso tempore, quo non

coeperat audaces Paris aedificare carinas.

265longa dies igitur quid contulit? omnia vidit

eversa et flammis Asiam ferroque cadentem.

tunc miles tremulus posita tulit arma tiara

et ruit ante aram summi Iovis ut vetulus bos

qui domini cultris tenue et miserabile collum

270praebet ab ingrato iam fastiditus aratro.

exitus ille utcumque hominis, sed torva canino

latravit rictu quae post hunc vixerat uxor.

festino ad nostros et regem transeo Ponti

et Croesum, quem vox iusti facunda Solonis

275respicere ad longae iussit spatia ultima vitae.

exilium et carcer Minturnarumque paludes

et mendicatus victa Carthagine panis

hinc causas habuere; quid illo cive tulisset

natura in terris, quid Roma beatius umquam,

280si circumducto captivorum agmine et omni

bellorum pompa | animam exhalasset opimam,

cum de Teutonico vellet descendere curru?

provida Pompeio dederat Campania febres

optandas, sed multae urbes et publica vota

285vicerunt; igitur Fortuna ipsius et urbis

servatum victo caput abstulit. hoc cruciatu

Lentulus, hac poena caruit ceciditque Cethegus

integer et iacuit Catilina cadavere toto.

formam optat modico pueris, maiore puellis

290murmure, cum Veneris fanum videt, anxia mater

usque ad delicias votorum. "cur tamen" inquit

"corripias? pulchra gaudet Latona Diana."

sed vetat optari faciem Lucretia qualem

ipsa habuit, cuperet Rutilae Verginia gibbum

295accipere atque suum Rutilae dare. filius autem

corporis egregii miseros trepidosque parentes

semper habet: rara est adeo concordia formae

atque pudicitiae. sanctos licet horrida mores

tradiderit domus ac veteres imitata Sabinos,

300praeterea castum ingenium vultumque modesto

sanguine ferventem tribuat natura benigna

larga manu (quid enim puero conferre potest plus

custode et cura natura potentior omni?),

non licet esse viro; nam prodiga corruptoris

305improbitas ipsos audet temptare parentes:

tanta in muneribus fiducia. nullus ephebum

deformem saeva castravit in arce tyrannus,

nec praetextatum rapuit Nero loripedem nec

strumosum atque utero pariter gibboque tumentem.

310i nunc et iuvenis specie laetare tui, quem

maiora exspectant discrimina. fiet adulter

publicus et poenas metuet quascumque mariti

†irati† debet, nec erit felicior astro

Martis, ut in laqueos numquam incidat. exigit autem

315interdum ille dolor plus quam lex ulla dolori

concessit: necat hic ferro, secat ille cruentis

verberibus, quosdam moechos et mugilis intrat.

sed tuus Endymion dilectae fiet adulter

matronae. mox cum dederit Servilia nummos

320fiet et illius quam non amat, exuet omnem

corporis ornatum; quid enim ulla negaverit udis

inguinibus, sive est haec Oppia sive Catulla?

deterior totos habet illic femina mores.

"sed casto quid forma nocet?" quid profuit immo

325Hippolyto grave propositum, quid Bellerophonti?

erubuit †nempe haec† ceu fastidita repulso

nec Stheneboea minus quam Cressa excanduit, et se

concussere ambae. mulier saevissima tunc est

cum stimulos odio pudor admovet. elige quidnam

330suadendum esse putes cui nubere Caesaris uxor

destinat. optimus hic et formonsissimus idem

gentis patriciae rapitur miser extinguendus

Messalinae oculis; dudum sedet illa parato

flammeolo Tyriusque palam genialis in hortis

335sternitur et ritu decies centena dabuntur

antiquo, veniet cum signatoribus auspex.

haec tu secreta et paucis commissa putabas?

non nisi legitime vult nubere. quid placeat dic.

ni parere velis, pereundum erit ante lucernas;

340si scelus admittas, dabitur mora parvula, dum res

nota urbi et populo contingat principis aurem.

dedecus ille domus sciet ultimus. interea tu

obsequere imperio, si tanti vita dierum

paucorum. quidquid levius meliusque putaris,

345praebenda est gladio pulchra haec et candida cervix.

nil ergo optabunt homines? si consilium vis,

permittes ipsis expendere numinibus quid

conveniat nobis rebusque sit utile nostris;

nam pro iucundis aptissima quaeque dabunt di.

350carior est illis homo quam sibi. nos animorum

impulsu et caeca magnaque cupidine ducti

coniugium petimus partumque uxoris, at illis

notum qui pueri qualisque futura sit uxor.

ut tamen et poscas aliquid voveasque sacellis

355exta et candiduli divina tomacula porci,

orandum est ut sit mens sana in corpore sano.

fortem posce animum mortis terrore carentem,

qui spatium vitae extremum inter munera ponat

naturae, qui ferre queat quoscumque labores,

360nesciat irasci, cupiat nihil et potiores

Herculis aerumnas credat saevosque labores

et venere et cenis et pluma Sardanapalli.

monstro quod ipse tibi possis dare; semita certe

tranquillae per virtutem patet unica vitae.

365nullum numen habes, si sit prudentia: nos te,

nos facimus, Fortuna, deam caeloque locamus.