0

Nōndūm sōlĭs ĕquōs dēclīnīs mītĭgăt aēstās,

quāmvīs ēt mădĭdīs īncūmbānt prēlă răcēmīs

ēt spūmēnt raūcō fērvēntĭă mūstă sŭsūrrō.

cērnĭs ŭt ēccĕ pătēr quās trādĭdĭt, Ōrnўtĕ, vāccaē

mōllĕ sŭb hīrsūtā lătŭs ēxsplĭcŭērĕ gĕnīstā?5

nōs quŏquĕ vīcīnīs cūr nōn sūccēdĭmŭs ūmbrīs?

tōrrĭdă cūr sōlō dēfēndĭmŭs ōră gălērō?

Hōc pŏtĭūs, frātēr Cŏrўdōn, nĕmŭs, āntră pĕtāmūs

īstă pătrīs Faūnī, grăcĭlēs ŭbĭ pīnĕă dēnsēt

sīlvă cŏmās răpĭdōquĕ căpūt lĕvăt ōbvĭă sōlī,10

būllāntēs ŭbĭ fāgŭs ăquās rādīcĕ sŭb īpsā

prōtĕgĭt ēt rāmīs ērrāntĭbŭs īmplĭcăt ūmbrās.

Quō mē cūmquĕ vŏcās, sĕquŏr, Ōrnўtĕ; nām mĕă Leūcē,

dūm nĕgăt āmplēxūs nōctūrnăquĕ gaūdĭă nōbīs,

pērvĭă cōrnĭgĕrī fēcīt sācrārĭă Faūnī.15

prōme ĭgĭtūr călămōs ēt sī quă rĕcōndĭtă sērvās.

nēc tĭbĭ dēfŭĕrīt mĕă fīstŭlă, quām mĭhĭ nūpēr

mātūrā dŏcĭlīs cōmpēgĭt hărūndĭnĕ Lādōn.

Ēt iām cāptātaē părĭtēr sūccēssĭmŭs ūmbraē.

sēd quaēnām sācrā dēscrīpta ēst pāgĭnă fāgō,20

quām mŏdŏ nēscĭŏ quīs prŏpĕrāntī fālcĕ nŏtāvīt?

āspĭcĭs ūt vĭrĭdēs ĕtĭām nūnc līttĕră rīmās

sērvĕt ĕt ārēntī nōndūm sē lāxĕt hĭātū?

Ōrnўtĕ, fēr prŏpĭūs tŭă lūmĭnă: tū pŏtĕs āltō

cōrtĭcĕ dēscrīptōs cĭtĭūs pērcūrrĕrĕ vērsūs;25

nām tĭbĭ lōngă sătīs pătĕr īntērnōdĭă lārgūs

prōcērūmquĕ dĕdīt mātēr nōn īnvĭdă cōrpūs.

Nōn pāstōr, nōn haēc trĭvĭālī mōrĕ vĭātōr,

sēd dĕŭs īpsĕ cănīt: nĭhĭl ārmēntālĕ rĕsūltāt,

nēc mōntānă săcrōs dīstīngŭŭnt iūbĭlă vērsūs.30

Mīră rĕfērs; sēd rūmpĕ mŏrās ŏcŭlōsquĕ sĕquācī

quām prīmūm nōbīs dīvīnūm pērlĕgĕ cārmēn.

"Quī iŭgă, quī sīlvā tŭĕōr, sătŭs aēthĕrĕ Faūnūs,

haēc pŏpŭlīs vēntūră cănō: iŭvăt ārbŏrĕ sācrā

laētă pătēfāctīs īncīdĕrĕ cārmĭnă fātīs.35

vōs ō praēcĭpŭē nĕmŏrūm gaūdētĕ cŏlōnī,

vōs pŏpŭlī gaūdētĕ mĕī: lĭcĕt ōmnĕ văgētūr

sēcūrō cūstōdĕ pĕcūs nōctūrnăquĕ pāstōr

claūdĕrĕ frāxĭnĕā nōlīt praēsēpĭă crātĕ:

nōn tămĕn īnsĭdĭās praēdātŏr ŏvīlĭbŭs ūllās40

āffĕrĕt aūt lāxīs ăbĭgēt iūmēntă căpīstrīs.

aūrĕă sēcūrā cūm pācĕ rĕnāscĭtŭr aētās

ēt rĕdĭt ād tērrās tāndēm squālōrĕ sĭtūquĕ

ālmă Thĕmīs pŏsĭtī iŭvĕnēmquĕ bĕātă sĕquūntūr

saēcŭlă, mātērnīs caūsām quī vīcĭt Ĭūlīs.45

dūm pŏpŭlōs dĕŭs īpsĕ rĕgēt, dăbĭt īmpĭă vīctās

pōst tērgūm Bēllōnă mănūs spŏlĭātăquĕ tēlīs

īn sŭă vēsānōs tōrquēbīt vīscĕră mōrsūs

ēt, mŏdŏ quaē tōtō cīvīlĭă dīstŭlĭt ōrbĕ,

sēcūm bēllă gĕrēt: nūllōs iām Rōmă Phĭlīppōs50

dēflēbīt, nūllōs dūcēt cāptīvă trĭūmphōs;

ōmnĭă Tārtărĕō sŭbĭgēntūr cārcĕrĕ bēllă

īmmērgēntquĕ căpūt tĕnĕbrīs lūcēmquĕ tĭmēbūnt.

cāndĭdă pāx ădĕrīt; nēc sōlūm cāndĭdă vūltū,

quālīs saēpĕ fŭīt quaē lībĕră Mārtĕ prŏfēssō,55

quaē dŏmĭtō prŏcŭl hōstĕ tămēn grāssāntĭbŭs ārmīs

pūblĭcă dīffūdīt tăcĭtō dīscōrdĭă fērrō:

ōmnĕ prŏcūl vĭtĭūm sĭmŭlātaē cēdĕrĕ pācīs

iūssĭt ĕt īnsānōs Clēmēntĭă cōntŭdĭt ēnsēs.

nūllă cătēnātī fērālīs pōmpă sĕnātūs60

cārnĭfĭcūm lāssābĭt ŏpūs, nēc cārcĕrĕ plēnō

īnfēlīx rārōs nŭmĕrābīt Cūrĭă pātrēs.

plēnă quĭēs ădĕrīt, quaē strīctī nēscĭă fērrī

āltĕră Sātūrnī rĕfĕrēt Lătĭālĭă rēgnă,

āltĕră rēgnă Nŭmaē, quī prīmŭs ŏvāntĭă caēdĕ65

āgmĭnă, Rōmŭlĕīs ĕt ădhūc ārdēntĭă cāstrīs

pācĭs ŏpūs dŏcŭīt iūssītquĕ sĭlēntĭbŭs ārmīs

īntēr sācră tŭbās, nōn īntēr bēllă, sŏnārĕ.

iām nĕc ădūmbrātī făcĭēm mērcātŭs hŏnōrīs

nēc văcŭōs tăcĭtūs fāscēs ĕt ĭnānĕ trĭbūnāl70

āccĭpĭēt cōnsūl; sēd lēgĭbŭs ōmnĕ rĕdūctīs

iūs ădĕrīt, mōrēmquĕ fŏrī vūltūmquĕ prĭōrĕ

rēddĕt ĕt āfflīctūm mĕlĭōr dĕŭs aūfĕrĕt aēvūm.

ēxūltēt quaēcūmquĕ nŏtūm gēns īmă iăcēntēm

ērēctūmvĕ cŏlīt bŏrĕām, quaēcūmquĕ vĕl ōrtū75

vēl pătĕt ōccāsū mĕdĭōvĕ sŭb aēthĕrĕ fērvīt.

cērnĭtĭs ūt pūrō nōx iām vīcēsĭmă caēlō

fūlgĕăt ēt plăcĭdā rădĭāntēm lūcĕ cŏmētēm

prōfĕrăt? ūt lĭquĭdūm nĭtĕāt sĭnĕ vūlnĕrĕ plēnūs?

nūmquĭd ŭtrūmquĕ pŏlūm, sīcūt sŏlĕt, īgnĕ crŭēntō80

spārgĭt ĕt ārdēntī scīntīllāt sānguĭnĕ lāmpās?

āt quōndām nōn tālĭs ĕrāt, cūm Caēsărĕ rāptō

īndīxīt mĭsĕrīs fātālĭă cīvĭbŭs ārmă.

scīlĭcĕt īpsĕ dĕūs Rōmānaē pōndĕră mōlīs

fōrtĭbŭs ēxcĭpĭēt sīc īncōncūssă lăcērtīs,85

ūt nĕquĕ trānslātī sŏnĭtū frăgŏr īntŏnĕt ōrbīs

nēc prĭŭs ēx mĕrĭtīs dēfūnctōs Rōmă pĕnātēs

cēnsĕăt, ōccāsūs nĭsĭ cūm rēspēxĕrĭt ōrtūs.

Ōrnўtĕ, iām dūdūm vĕlŭt īpsō nūmĭnĕ plēnūm

mē quătĭt ēt mīxtūs sŭbĭt īntēr gaūdĭă tērrōr.90

sēd bŏnă fācūndī vĕnĕrēmūr nūmĭnă Faūnī.

cārmĭnă, quaē nōbīs dĕŭs ōbtŭlĭt īpsĕ cănēndă,

dīcāmūs tĕrĕtīquĕ sŏnūm mŏdŭlēmŭr ăvēnā:

fōrsĭtăn aūgūstās fĕrĕt haēc Mĕlĭboēŭs ăd aūrēs.

Nondum solis equos declinis mitigat aestas,

quamuis et madidis incumbant prela racemis

et spument rauco ferventia musta susurro.

cernis ut ecce pater quas tradidit, Ornyte, vaccae

5molle sub hirsuta latus exsplicuere genista?

nos quoque vicinis cur non succedimus umbris?

torrida cur solo defendimus ora galero?

Hoc potius, frater Corydon, nemus, antra petamus

ista patris Fauni, graciles ubi pinea denset

10silva comas rapidoque caput levat obvia soli,

bullantes ubi fagus aquas radice sub ipsa

protegit et ramis errantibus implicat umbras.

Quo me cumque vocas, sequor, Ornyte; nam mea Leuce,

dum negat amplexus nocturnaque gaudia nobis,

15pervia cornigeri fecit sacraria Fauni.

prome igitur calamos et si qua recondita servas.

nec tibi defuerit mea fistula, quam mihi nuper

matura docilis compegit harundine Ladon.

Et iam captatae pariter successimus umbrae.

20sed quaenam sacra descripta est pagina fago,

quam modo nescio quis properanti falce notavit?

aspicis ut virides etiam nunc littera rimas

servet et arenti nondum se laxet hiatu?

Ornyte, fer propius tua lumina: tu potes alto

25cortice descriptos citius percurrere versus;

nam tibi longa satis pater internodia largus

procerumque dedit mater non invida corpus.

Non pastor, non haec triviali more viator,

sed deus ipse canit: nihil armentale resultat,

30nec montana sacros distinguunt iubila versus.

Mira refers; sed rumpe moras oculosque sequaci

quam primum nobis divinum perlege carmen.

"Qui iuga, qui silva tueor, satus aethere Faunus,

haec populis ventura cano: iuvat arbore sacra

35laeta patefactis incidere carmina fatis.

vos o praecipue nemorum gaudete coloni,

vos populi gaudete mei: licet omne vagetur

securo custode pecus nocturnaque pastor

claudere fraxinea nolit praesepia crate:

40non tamen insidias praedator ovilibus ullas

afferet aut laxis abiget iumenta capistris.

aurea secura cum pace renascitur aetas

et redit ad terras tandem squalore situque

alma Themis positi iuvenemque beata sequuntur

45saecula, maternis causam qui vicit Iulis.

dum populos deus ipse reget, dabit impia victas

post tergum Bellona manus spoliataque telis

in sua vesanos torquebit viscera morsus

et, modo quae toto civilia distulit orbe,

50secum bella geret: nullos iam Roma Philippos

deflebit, nullos ducet captiva triumphos;

omnia Tartareo subigentur carcere bella

immergentque caput tenebris lucemque timebunt.

candida pax aderit; nec solum candida vultu,

55qualis saepe fuit quae libera Marte professo,

quae domito procul hoste tamen grassantibus armis

publica diffudit tacito discordia ferro:

omne procul vitium simulatae cedere pacis

iussit et insanos Clementia contudit enses.

60nulla catenati feralis pompa senatus

carnificum lassabit opus, nec carcere pleno

infelix raros numerabit Curia patres.

plena quies aderit, quae stricti nescia ferri

altera Saturni referet Latialia regna,

65altera regna Numae, qui primus ovantia caede

agmina, Romuleis et adhuc ardentia castris

pacis opus docuit iussitque silentibus armis

inter sacra tubas, non inter bella, sonare.

iam nec adumbrati faciem mercatus honoris

70nec vacuos tacitus fasces et inane tribunal

accipiet consul; sed legibus omne reductis

ius aderit, moremque fori vultumque priore

reddet et afflictum melior deus auferet aevum.

exultet quaecumque notum gens ima iacentem

75erectumve colit boream, quaecumque vel ortu

vel patet occasu mediove sub aethere fervit.

cernitis ut puro nox iam vicesima caelo

fulgeat et placida radiantem luce cometem

proferat? ut liquidum niteat sine vulnere plenus?

80numquid utrumque polum, sicut solet, igne cruento

spargit et ardenti scintillat sanguine lampas?

at quondam non talis erat, cum Caesare rapto

indixit miseris fatalia civibus arma.

scilicet ipse deus Romanae pondera molis

85fortibus excipiet sic inconcussa lacertis,

ut neque translati sonitu fragor intonet orbis

nec prius ex meritis defunctos Roma penates

censeat, occasus nisi cum respexerit ortus.

Ornyte, iam dudum velut ipso numine plenum

90me quatit et mixtus subit inter gaudia terror.

sed bona facundi veneremur numina Fauni.

carmina, quae nobis deus obtulit ipse canenda,

dicamus teretique sonum modulemur avena:

forsitan augustas feret haec Meliboeus ad aures.