0

Ēt spēs ēt rătĭō stŭdĭōrum īn Caēsărĕ tāntūm;

sōlŭs ĕnīm trīstēs hāc tēmpēstātĕ Cămēnās

rēspēxīt, cūm iām cĕlĕbrēs nōtīquĕ pŏētaē

bālnĕŏlūm Găbĭīs, Rōmaē cōndūcĕrĕ fūrnōs

tēmptārēnt, nēc foēdum ălĭī nēc tūrpĕ pŭtārēnt5

praēcōnēs fĭĕrī, cūm dēsērtīs Ăgănīppēs

vāllĭbŭs ēsŭrĭēns mīgrārĕt ĭn ātrĭă Clīō.

nām sī Pīĕrĭā quādrāns tĭbĭ nūllŭs ĭn ūmbrā

ōstēndātŭr, ămēs nōmēn vīctūmquĕ Măchaēraē

ēt vēndās pŏtĭūs cōmmīssă quŏd aūctĭŏ vēndīt10

stāntĭbŭs, oēnŏphŏrūm, trĭpĕdēs, ārmārĭă, cīstās,

Ālcĭthŏēn Pāccī, Thēbās ēt Tērĕă Faūstī.

hōc sătĭūs quām sī dīcās sūb iūdĭcĕ "vīdī"

quōd nōn vīdīstī; făcĭānt ĕquĭtēs Ăsĭānī,

[quāmquam ēt Cāppădŏcēs făcĭānt ĕquĭtēsquĕ Bĭthŷnī]15

āltĕră quōs nūdō trādūcīt gāllĭcă tālō.

nēmŏ tămēn stŭdĭīs īndīgnūm fērrĕ lăbōrēm

cōgētūr pōsthāc, nēctīt quīcūmquĕ cănōrīs

ēlŏquĭūm vōcālĕ mŏdīs laūrūmquĕ mŏmōrdīt.

hōc ăgĭte, ō iŭvĕnēs. cīrcūmspĭcĭt ēt stĭmŭlāt vōs20

mātĕrĭāmquĕ sĭbī dŭcĭs īndūlgēntĭă quaērīt.

sī qua ălĭūndĕ pŭtās rērum ēxspēctāndă tŭārūm

praēsĭdĭa ātque ĭdĕō crŏcĕaē mēmbrānă tăbēllaē

īmplētūr, līgnōrum ălĭquīd pōsce ōcĭŭs ēt quaē

cōmpōnīs dōnā Vĕnĕrīs, Tĕlĕsīnĕ, mărītō,25

aūt clūde ēt pŏsĭtōs tĭnĕā pērtūndĕ lĭbēllōs.

frāngĕ mĭsēr călămūm vĭgĭlātăquĕ proēlĭă dēlē,

quī făcĭs īn pārvā sūblīmĭă cārmĭnă cēllā,

ūt dīgnūs vĕnĭās hĕdĕrīs ĕt ĭmāgĭnĕ mācrā.

spēs nūlla ūltĕrĭōr; dĭdĭcīt iām dīvĕs ăvārūs30

tāntum ādmīrārī, tāntūm laūdārĕ dĭsērtōs,

ūt pŭĕrī Iūnōnĭs ăvēm. sēd dēflŭĭt aētās

ēt pĕlăgī pătĭēns ēt cāssĭdĭs ātquĕ lĭgōnīs.

taēdĭă tūnc sŭbĕūnt ănĭmōs, tūnc sēquĕ sŭāmquĕ

Tērpsīchōrĕn ŏdīt fācūnda ēt nūdă sĕnēctūs.35

āccĭpĕ nūnc ārtēs. nē quīd tĭbĭ cōnfĕrăt īstĕ,

quēm cŏlĭs ēt Mūsārum ĕt Ăpōllĭnĭs aēdĕ rĕlīctā,

īpsĕ făcīt vērsūs ātque ūnī cēdĭt Hŏmērō

prōptēr mīlle ānnōs, ēt sī dūlcēdĭnĕ fāmaē

sūccēnsūs rĕcĭtēs, măcŭlōsās cōmmŏdăt aēdēs.40

haēc lōngē fērrātă dŏmūs sērvīrĕ iŭbētūr

īn quā sōllĭcĭtās ĭmĭtātūr iānŭă pōrtās.

scīt dărĕ lībērtōs ēxtrēma īn pārtĕ sĕdēntīs

ōrdĭnĭs ēt māgnās cŏmĭtūm dīspōnĕrĕ vōcēs;

nēmŏ dăbīt rēgūm quāntī sūbsēllĭă cōnstānt45

ēt quaē cōndūctō pēndēnt ănăbāthră tĭgīllō

quaēquĕ rĕpōrtāndīs pŏsĭta ēst ōrchēstră căthēdrīs.

nōs tămĕn hōc ăgĭmūs tĕnŭīque īn pūlvĕrĕ sūlcōs

dūcĭmŭs ēt lītūs stĕrĭlī vērsāmŭs ărātrō.

nām sī dīscēdās, [lăquĕō tĕnĕt āmbĭtĭōsī50

cōnsuētūdŏ mălī,] tĕnĕt īnsānābĭlĕ mūltōs

scrībēndī căcŏēthĕs ĕt aēgro īn cōrdĕ sĕnēscīt.

sēd vātem ēgrĕgĭūm, cuī nōn sīt pūblĭcă vēnă,

quī nĭhĭl ēxpŏsĭtūm sŏlĕāt dēdūcĕrĕ, nēc quī

cōmmūnī fĕrĭāt cārmēn trĭvĭālĕ mŏnētā,55

hūnc, quālēm nĕquĕō mōnstrāre ēt sēntĭŏ tāntūm,

ānxĭĕtātĕ cărēns ănĭmūs făcĭt, ōmnĭs ăcērbī

īmpătĭēns, cŭpĭdūs sīlvārum āptūsquĕ bĭbēndīs

fōntĭbŭs Āŏnĭdūm. nĕque ĕnīm cāntārĕ sŭb āntrō

Pīĕrĭō thŷrsūmquĕ pŏtēst cōntīngĕrĕ maēstă60

paūpērtās ātque aērĭs ĭnōps, quō nōctĕ dĭēquĕ

cōrpŭs ĕgēt: sătŭr ēst cūm dīcĭt Hŏrātĭŭs "eūhoē."

quīs lŏcŭs īngĕnĭō, nĭsĭ cūm sē cārmĭnĕ sōlō

vēxānt ēt dŏmĭnīs Cīrrhaē Nŷsaēquĕ fĕrūntūr

pēctŏră vēstră dŭās nōn ādmīttēntĭă cūrās?65

māgnaē mēntĭs ŏpūs nēc dē lōdīcĕ părāndā

āttŏnĭtaē cūrrūs ĕt ĕquōs făcĭēsquĕ dĕōrūm

āspĭcĕre ēt quālīs Rŭtŭlūm cōnfūndăt Ĕrīnŷs.

nām sī Vērgĭlĭō pŭĕr ēt tŏlĕrābĭlĕ dēssēt

hōspĭtĭūm, cădĕrēnt ōmnēs ā crīnĭbŭs hŷdrī,70

sūrdă nĭhīl gĕmĕrēt grăvĕ būcĭnă. pōscĭmŭs ūt sīt

nōn mĭnŏr āntīquō Rūbrēnūs Lāppă cŏtūrnō,

cūiŭs ĕt ālvĕŏlōs ēt laēnām pīgnĕrăt Ātreūs?

nōn hăbĕt īnfēlīx Nŭmĭtōr quōd mīttăt ămīcō,

Quīntīllaē quōd dōnĕt hăbēt, nēc dēfŭĭt īllī75

ūnde ĕmĕrēt mūltā pāscēndūm cārnĕ lĕōnēm

iām dŏmĭtūm; cōnstāt lĕvĭōrī bēlŭă sūmptū

nīmīrum ēt căpĭūnt plūs īntēstīnă pŏētaē.

cōntēntūs fāmā iăcĕāt Lūcānŭs ĭn hōrtīs

mārmŏrĕīs, āt Sērrānō tĕnŭīquĕ Sălēiō80

glōrĭă quāntălĭbēt quĭd ĕrīt, sī glōrĭă tāntūmst?

cūrrĭtŭr ād vōcēm iūcūndam ēt cārmĕn ămīcaē

Thēbăĭdōs, laētām cūm fēcīt Stātĭŭs ūrbēm

prōmīsītquĕ dĭēm: tāntā dūlcēdĭnĕ cāptōs

ādfĭcĭt īlle ănĭmōs tāntāquĕ lĭbīdĭnĕ vūlgī85

aūdītūr. sēd cūm frēgīt sūbsēllĭă vērsū

ēsŭrĭt, īntāctām Părĭdī nĭsĭ vēndĭt Ăgāuēn.

īlle ēt mīlĭtĭaē mūltīs lārgītŭs hŏnōrēm

sēmēnstrī vātūm dĭgĭtōs cīrcūmlĭgăt aūrō.

quōd nōn dānt prŏcĕrēs, dăbĭt hīstrĭŏ. tū Cămĕrīnōs90

ēt Bărĕām, tū nōbĭlĭūm māgna ātrĭă cūrās?

praēfēctōs Pĕlŏpēă făcīt, Phĭlŏmēlă trĭbūnōs.

haūt tămĕn īnvĭdĕās vātī quēm pūlpĭtă pāscūnt.

quīs tĭbĭ Maēcēnās, quīs nūnc ĕrĭt aūt Prŏcŭlēiūs

aūt Făbĭūs, quīs Cōtta ĭtĕrūm, quīs Lēntŭlŭs āltēr?95

tūm pār īngĕnĭō prĕtĭūm, tūnc ūtĭlĕ mūltīs

pāllēre ēt vīnūm tōtō nēscīrĕ Dĕcēmbrī.

vēstēr pōrrŏ lăbōr fēcūndĭŏr, hīstŏrĭārūm

scrīptōrēs? pĕrĭt hīc plūs tēmpŏrĭs ātque ŏlĕī plūs.

nūllō quīppĕ mŏdō mīllēnsĭmă pāgĭnă sūrgīt100

ōmnĭbŭs ēt crēscīt mūltā dāmnōsă păpŷrō;

Sīc īngēns rērūm nŭmĕrūs iŭbĕt ātque ŏpĕrūm lēx.

quaē tămĕn īndĕ sĕgēs? tērraē quīs frūctŭs ăpērtaē?

quīs dăbĭt hīstŏrĭcō quāntūm dărĕt āctă lĕgēntī?

"sēd gĕnŭs īgnāvūm, quōd lēctō gaūdĕt ĕt ūmbrā."105

dīc ĭgĭtūr quīd caūsĭdĭcīs cīvīlĭă praēstēnt

ōffĭcĭa ēt māgnō cŏmĭtēs īn fāscĕ lĭbēllī.

īpsī māgnă sŏnānt, sēd tūm cūm crēdĭtŏr aūdīt

praēcĭpŭē, vēl sī tĕtĭgīt lătŭs ācrĭŏr īllō

quī vĕnĭt ād dŭbĭūm grāndī cūm cōdĭcĕ nōmēn.110

tūnc īnmēnsă căvī spīrānt mēndācĭă fōllēs

cōnspŭĭtūrquĕ sĭnūs; vērām dēprēndĕrĕ mēssēm

sī lĭbĕt, hīnc cēntūm pătrĭmōnĭă caūsĭdĭcōrūm,

pārte ălĭā sōlūm rūssātī pōnĕ Lăcērtaē.

cōnsēdērĕ dŭcēs, sūrgīs tū pāllĭdŭs Āiāx115

dīctūrūs dŭbĭā prō lībērtātĕ bŭbūlcō

iūdĭcĕ. rūmpĕ mĭsēr tēnsūm iĕcŭr, ūt tĭbĭ lāssō

fīgāntūr vĭrĭdēs, scālārūm glōrĭă, pālmaē.

quōd vōcīs prĕtĭūm? sīccūs pĕtăsūncŭlŭs ēt vās

pēlămўdum aūt vĕtĕrēs, Maūrōrum ĕpĭmēnĭă, būlbī120

aūt vīnūm Tĭbĕrī dēvēctūm, quīnquĕ lăgōnaē.

sī quătĕr ēgīstī, sī cōntĭgĭt aūrĕŭs ūnūs,

īndĕ cădūnt pārtēs ēx foēdĕrĕ prāgmătĭcōrūm.

"Aēmĭlĭō dăbĭtūr quāntūm lĭcĕt, ēt mĕlĭūs nōs

ēgĭmŭs." hūiŭs ĕnīm stāt cūrrūs aēnĕŭs, āltī125

quādrĭiŭgēs īn vēstĭbŭlīs, ātque īpsĕ fĕrōcī

bēllātōrĕ sĕdēns cūrvātum hāstīlĕ mĭnātūr

ēmĭnŭs ēt stătŭā mĕdĭtātūr proēlĭă lūscā.

sīc Pĕdŏ cōntūrbāt, Măthŏ dēfĭcĭt, ēxĭtŭs hīc ēst

Tōngĭlĭī, māgnō cūm rhīnŏcĕrōtĕ lăvārī130

quī sŏlĕt ēt vēxāt lŭtŭlēntā bālnĕă tūrbā

pērquĕ fŏrūm iŭvĕnēs lōngō prĕmĭt āssĕrĕ Maēdōs

ēmptūrūs pŭĕrōs, ārgēntūm, mūrrĭnă, vīllās;

spōndĕt ĕnīm Tўrĭō stlāttārĭă pūrpŭră fīlō.

[ēt tămĕn ēst īllīs hōc ūtĭlĕ. pūrpŭră vēndīt]135

caūsĭdĭcūm vēndūnt ămĕthŷstĭnă; cōnvĕnĭt īllī

ēt strĕpĭtu ēt făcĭē māiōrīs vīvĕrĕ cēnsūs,

sēd fīnem īmpēnsaē nōn sērvāt prōdĭgă Rōmă.

fīdĭmŭs ēlŏquĭō? Cĭcĕrōnī nēmŏ dŭcēntōs

nūnc dĕdĕrīt nūmmōs, nĭsĭ fūlsĕrĭt ānŭlŭs īngēns.140

rēspĭcĭt haēc prīmūm quī lītĭgăt, ān tĭbĭ sērvī

ōctŏ, dĕcēm cŏmĭtēs, ān pōst tē sēllă, tŏgātī

āntĕ pĕdēs. ĭdĕō cōndūctā Paūlŭs ăgēbāt

sārdŏnўche, ātque ĭdĕō plūrīs quām Gāllŭs ăgēbāt,

quām Băsĭlūs. rāra īn tĕnŭī fācūndĭă pānnō.145

quāndŏ lĭcēt Băsĭlō flēntēm prōdūcĕrĕ mātrēm?

quīs bĕnĕ dīcēntēm Băsĭlūm fĕrăt? āccĭpĭāt tē

Gāllĭă vēl pŏtĭūs nūtrīcŭlă caūsĭdĭcōrūm

Āfrĭcă, sī plăcŭīt mērcēdēm pōnĕrĕ līnguaē.

dēclāmārĕ dŏcēs? ō fērrĕă pēctŏră Vēttī,150

cūm pĕrĭmīt saēvōs clāssīs nŭmĕrōsă tўrānnōs.

nām quaēcūmquĕ sĕdēns mŏdŏ lēgĕrăt, haēc ĕădēm stāns

pērfĕrĕt ātque ĕădēm cāntābīt vērsĭbŭs īsdēm.

ōccīdīt mĭsĕrōs crāmbē rĕpĕtītă măgīstrōs.

quīs cŏlŏr ēt quōd sīt caūsaē gĕnŭs ātque ŭbĭ sūmmă155

quaēstĭŏ, quaē vĕnĭānt dīvērsā pārtĕ săgīttaē,

nōssĕ vŏlūnt ōmnēs, mērcēdēm sōlvĕrĕ nēmŏ.

"mērcēdem āppēllās? quĭd ĕnīm scĭŏ?" "cūlpă dŏcēntīs

scīlĭcĕt ārgŭĭtūr, quōd laēvaē pārtĕ mămīllaē

nīl sălĭt Ārcădĭcō iŭvĕnī, cūiūs mĭhĭ sēxtā160

quāquĕ dĭē mĭsĕrūm dīrūs căpŭt Hānnĭbăl īmplēt,

quīdquĭd ĭd ēst dē quō dēlībĕrăt, ān pĕtăt ūrbēm

ā Cānnīs, ān pōst nīmbōs ēt fūlmĭnă caūtūs

cīrcŭmăgāt mădĭdās ā tēmpēstātĕ cŏhōrtēs.

quāntūm vīs stĭpŭlāre ēt prōtĭnŭs āccĭpĕ: quīd dō165

ūt tŏtĭēns īllūm pătĕr aūdĭăt?" haēc ălĭī sēx

vēl plūrēs ūnō cōnclāmānt ōrĕ sŏphīstaē

ēt vērās ăgĭtānt lītēs rāptōrĕ rĕlīctō;

fūsă vĕnēnă sĭlēnt, mălŭs īngrātūsquĕ mărītūs

ēt quaē iām vĕtĕrēs sānānt mōrtārĭă caēcōs.170

ērgŏ sĭbī dăbĭt īpsĕ rŭdēm, sī nōstră mŏvēbūnt

cōnsĭlĭa, ēt vītaē dīvērsum ĭtĕr īngrĕdĭētūr

ād pūgnām quī rhētŏrĭcā dēscēndĭt ăb ūmbrā,

sūmmŭlă nē pĕrĕāt quā vīlīs tēssĕră vēnīt

frūmēntī; quīppe haēc mērcēs laūtīssĭmă. tēmptā175

Chrŷsŏgŏnūs quāntī dŏcĕāt vēl Pōllĭŏ quāntī

laūtōrūm pŭĕrōs, ārtēm scīndēs Thĕŏdōrī.

bālnĕă sēscēntīs ēt plūrīs pōrtĭcŭs īn quā

gēstētūr dŏmĭnūs quŏtĭēns plŭĭt. ānnĕ sĕrēnūm

ēxspēctēt spārgātquĕ lŭtō iūmēntă rĕcēntī?180

hīc pŏtĭūs, nāmque hīc mūndaē nĭtĕt ūngŭlă mūlaē.

pārte ălĭā lōngīs Nŭmĭdārūm fūltă cŏlūmnīs

sūrgăt ĕt ālgēntēm răpĭāt cēnātĭŏ sōlēm.

quāntīcūmquĕ dŏmūs, vĕnĭēt quī fērcŭlă dōctē

cōnpōnīt, vĕnĭēt quī pūlmēntārĭă cōndīt.185

hōs īntēr sūmptūs sēstērtĭă Quīntĭlĭānō,

ūt mūltūm, dŭŏ sūffĭcĭēnt: rēs nūllă mĭnōrīs

cōnstābīt pātrī quām fīlĭŭs. "ūnde ĭgĭtūr tōt

Quīntīliānŭs hăbēt sāltūs?" ēxēmplă nŏvōrūm

fātōrūm trānsī. fēlīx ēt pūlchĕr ĕt ācēr,190

fēlīx ēt săpĭēns ēt nōbĭlĭs ēt gĕnĕrōsūs

ādpŏsĭtām nīgraē lūnām sūbtēxĭt ălūtaē,

fēlīx ōrātōr quŏquĕ māxĭmŭs ēt iăcŭlātōr

ēt, sī pērfrīxīt, cāntāt bĕnĕ. dīstăt ĕnīm quaē

sīdĕră te ēxcĭpĭānt mŏdŏ prīmōs īncĭpĭēntēm195

ēdĕrĕ vāgĭtŭs ēt ādhūc ā mātrĕ rŭbēntēm.

sī Fōrtūnă vŏlēt, fīēs dē rhētŏrĕ cōnsūl;

sī vŏlĕt haēc ĕădēm, fīēt dē cōnsŭlĕ rhētōr.

Vēntĭdĭūs quĭd ĕnīm? quīd Tūllĭŭs? ānne ălĭūd quām

sīdŭs ĕt ōccūltī mīrāndă pŏtēntĭă fātī?200

sērvīs rēgnă dăbūnt, cāptīvīs fātă trĭūmphūm.

fēlīx īllĕ tămēn cōrvō quŏquĕ rārĭŏr ālbō.

paēnĭtŭīt mūltōs vānaē stĕrĭlīsquĕ căthēdraē,

sīcūt Thārsĭmăchī prŏbăt ēxĭtŭs ātquĕ Sĕcūndī

Cārrīnātĭs; ĕt hūnc ĭnŏpēm vīdīstĭs, Ăthēnaē,205

nīl praētēr gĕlĭdās aūsaē cōnfērrĕ cĭcūtās.

dī māiōrum ūmbrīs tĕnŭem ēt sĭnĕ pōndĕrĕ tērrām

spīrāntīsquĕ crŏcōs ĕt ĭn ūrnā pērpĕtŭūm vēr,

quī praēcēptōrēm sānctī vŏlŭērĕ părēntīs

ēssĕ lŏcō. mĕtŭēns vīrgaē iām grāndĭs Ăchīllēs210

cāntābāt pătrĭīs īn mōntĭbŭs ēt cuī nōn tūnc

ēlĭcĕrēt rīsūm cĭthăroēdī caūdă măgīstrī;

sēd Rūfum ātque ălĭōs caēdīt sŭă quēmquĕ iŭvēntūs,

Rūfūm, quēm tŏtĭēns Cĭcĕrōnem Āllōbrŏgă dīxīt.

quīs grĕmĭō Cĕlădī dōctīquĕ Pălaēmŏnĭs ādfērt215

quāntūm grāmmătĭcūs mĕrŭīt lăbŏr? ēt tămĕn ēx hōc,

quōdcūmque ēst (mĭnŭs ēst aūtēm quām rhētŏrĭs aēră),

dīscĭpŭlī cūstōs praēmōrdĕt ăcoēnōnoētūs

ēt quī dīspēnsāt frāngīt sĭbĭ. cēdĕ, Pălaēmōn,

ēt pătĕre īnde ălĭquīd dēcrēscĕrĕ, nōn ălĭtēr quām220

īnstĭtŏr hībērnaē tĕgĕtīs nĭvĕīquĕ cădūrcī,

dūmmŏdŏ nōn pĕrĕāt mĕdĭaē quōd nōctĭs ăb hōrā

sēdīstī, quā nēmŏ făbēr, quā nēmŏ sĕdērēt

quī dŏcĕt ōblīquō lānām dēdūcĕrĕ fērrō,

dūmmŏdŏ nōn pĕrĕāt tŏtĭdem ōlfēcīssĕ lŭcērnās225

quōt stābānt pŭĕrī, cūm tōtūs dēcŏlŏr ēssēt

Flāccŭs ĕt haērērēt nīgrō fūlīgŏ Mărōnī.

rāră tămēn mērcēs quaē cōgnĭtĭōnĕ trĭbūnī

nōn ĕgĕāt. sēd vōs saēvās īmpōnĭtĕ lēgēs,

ūt praēcēptōrī vērbōrūm rēgŭlă cōnstēt,230

ūt lĕgăt hīstŏrĭās, aūctōrēs nōvĕrĭt ōmnēs

tāmquam ūnguēs dĭgĭtōsquĕ sŭōs, ūt fōrtĕ rŏgātūs,

dūm pĕtĭt aūt thērmās aūt Phoēbī bālnĕă, dīcāt

nūtrīcem Ānchīsaē, nōmēn pătrĭāmquĕ nŏvērcaē

Ānchĕmŏlī, dīcāt quŏt Ăcēstēs vīxĕrĭt ānnīs,235

quōt Sĭcŭlī Phrўgĭbūs vīnī dōnāvĕrĭt ūrnās.

ēxĭgĭte ūt mōrēs tĕnĕrōs ceū pōllĭcĕ dūcāt,

ūt sī quīs cērā vōltūm făcĭt; ēxĭgĭte ūt sīt

ēt pătĕr īpsīūs coētūs, nē tūrpĭă lūdānt,

nē făcĭānt vĭcĭbūs. nōn ēst lĕvĕ tōt pŭĕrōrūm240

ōbsērvārĕ mănūs ŏcŭlōsque īn fīnĕ trĕmēntīs.

"haēc" īnquīt "cūrā; sēd cūm sē vērtĕrĭt ānnūs,

āccĭpĕ, vīctōrī pŏpŭlūs quōd pōstŭlăt, aūrūm."

Et spes et ratio studiorum in Caesare tantum;

solus enim tristes hac tempestate Camenas

respexit, cum iam celebres notique poëtae

balneolum Gabiis, Romae conducere furnos

5temptarent, nec foedum alii nec turpe putarent

praecones fieri, cum desertis Aganippes

vallibus esuriens migraret in atria Clio.

nam si Pieria quadrans tibi nullus in umbra

ostendatur, ames nomen victumque Machaerae

10et vendas potius commissa quod auctio vendit

stantibus, oenophorum, tripedes, armaria, cistas,

Alcithoën Pacci, Thebas et Terea Fausti.

hoc satius quam si dicas sub iudice "vidi"

quod non vidisti; faciant equites Asiani,

15[quamquam et Cappadoces faciant equitesque Bithyni]

altera quos nudo traducit gallica talo.

nemo tamen studiis indignum ferre laborem

cogetur posthac, nectit quicumque canoris

eloquium vocale modis laurumque momordit.

20hoc agite, o iuvenes. circumspicit et stimulat vos

materiamque sibi ducis indulgentia quaerit.

si qua aliunde putas rerum exspectanda tuarum

praesidia atque ideo croceae membrana tabellae

impletur, lignorum aliquid posce ocius et quae

25componis dona Veneris, Telesine, marito,

aut clude et positos tinea pertunde libellos.

frange miser calamum vigilataque proelia dele,

qui facis in parva sublimia carmina cella,

ut dignus venias hederis et imagine macra.

30spes nulla ulterior; didicit iam dives avarus

tantum admirari, tantum laudare disertos,

ut pueri Iunonis avem. sed defluit aetas

et pelagi patiens et cassidis atque ligonis.

taedia tunc subeunt animos, tunc seque suamque

35Terpsichoren odit facunda et nuda senectus.

accipe nunc artes. ne quid tibi conferat iste,

quem colis et Musarum et Apollinis aede relicta,

ipse facit versus atque uni cedit Homero

propter mille annos, et si dulcedine famae

40succensus recites, maculosas commodat aedes.

haec longe ferrata domus servire iubetur

in qua sollicitas imitatur ianua portas.

scit dare libertos extrema in parte sedentis

ordinis et magnas comitum disponere voces;

45nemo dabit regum quanti subsellia constant

et quae conducto pendent anabathra tigillo

quaeque reportandis posita est orchestra cathedris.

nos tamen hoc agimus tenuique in pulvere sulcos

ducimus et litus sterili versamus aratro.

50nam si discedas, [laqueo tenet ambitiosi

consuetudo mali,] tenet insanabile multos

scribendi cacoëthes et aegro in corde senescit.

sed vatem egregium, cui non sit publica vena,

qui nihil expositum soleat deducere, nec qui

55communi feriat carmen triviale moneta,

hunc, qualem nequeo monstrare et sentio tantum,

anxietate carens animus facit, omnis acerbi

impatiens, cupidus silvarum aptusque bibendis

fontibus Aonidum. neque enim cantare sub antro

60Pierio thyrsumque potest contingere maesta

paupertas atque aeris inops, quo nocte dieque

corpus eget: satur est cum dicit Horatius "euhoe."

quis locus ingenio, nisi cum se carmine solo

vexant et dominis Cirrhae Nysaeque feruntur

65pectora vestra duas non admittentia curas?

magnae mentis opus nec de lodice paranda

attonitae currus et equos faciesque deorum

aspicere et qualis Rutulum confundat Erinys.

nam si Vergilio puer et tolerabile desset

70hospitium, caderent omnes a crinibus hydri,

surda nihil gemeret grave bucina. poscimus ut sit

non minor antiquo Rubrenus Lappa coturno,

cuius et alveolos et laenam pignerat Atreus?

non habet infelix Numitor quod mittat amico,

75Quintillae quod donet habet, nec defuit illi

unde emeret multa pascendum carne leonem

iam domitum; constat leviori belua sumptu

nimirum et capiunt plus intestina poëtae.

contentus fama iaceat Lucanus in hortis

80marmoreis, at Serrano tenuique Saleio

gloria quantalibet quid erit, si gloria tantumst?

curritur ad vocem iucundam et carmen amicae

Thebaidos, laetam cum fecit Statius urbem

promisitque diem: tanta dulcedine captos

85adficit ille animos tantaque libidine vulgi

auditur. sed cum fregit subsellia versu

esurit, intactam Paridi nisi vendit Agaven.

ille et militiae multis largitus honorem

semenstri vatum digitos circumligat auro.

90quod non dant proceres, dabit histrio. tu Camerinos

et Baream, tu nobilium magna atria curas?

praefectos Pelopea facit, Philomela tribunos.

haut tamen invideas vati quem pulpita pascunt.

quis tibi Maecenas, quis nunc erit aut Proculeius

95aut Fabius, quis Cotta iterum, quis Lentulus alter?

tum par ingenio pretium, tunc utile multis

pallere et vinum toto nescire Decembri.

vester porro labor fecundior, historiarum

scriptores? perit hic plus temporis atque olei plus.

100nullo quippe modo millensima pagina surgit

omnibus et crescit multa damnosa papyro;

Sic ingens rerum numerus iubet atque operum lex.

quae tamen inde seges? terrae quis fructus apertae?

quis dabit historico quantum daret acta legenti?

105"sed genus ignavum, quod lecto gaudet et umbra."

dic igitur quid causidicis civilia praestent

officia et magno comites in fasce libelli.

ipsi magna sonant, sed tum cum creditor audit

praecipue, vel si tetigit latus acrior illo

110qui venit ad dubium grandi cum codice nomen.

tunc inmensa cavi spirant mendacia folles

conspuiturque sinus; veram deprendere messem

si libet, hinc centum patrimonia causidicorum,

parte alia solum russati pone Lacertae.

115consedere duces, surgis tu pallidus Aiax

dicturus dubia pro libertate bubulco

iudice. rumpe miser tensum iecur, ut tibi lasso

figantur virides, scalarum gloria, palmae.

quod vocis pretium? siccus petasunculus et vas

120pelamydum aut veteres, Maurorum epimenia, bulbi

aut vinum Tiberi devectum, quinque lagonae.

si quater egisti, si contigit aureus unus,

inde cadunt partes ex foedere pragmaticorum.

"Aemilio dabitur quantum licet, et melius nos

125egimus." huius enim stat currus aeneus, alti

quadriiuges in vestibulis, atque ipse feroci

bellatore sedens curvatum hastile minatur

eminus et statua meditatur proelia lusca.

sic Pedo conturbat, Matho deficit, exitus hic est

130Tongilii, magno cum rhinocerote lavari

qui solet et vexat lutulenta balnea turba

perque forum iuvenes longo premit assere Maedos

empturus pueros, argentum, murrina, villas;

spondet enim Tyrio stlattaria purpura filo.

135[et tamen est illis hoc utile. purpura vendit]

causidicum vendunt amethystina; convenit illi

et strepitu et facie maioris vivere census,

sed finem impensae non servat prodiga Roma.

fidimus eloquio? Ciceroni nemo ducentos

140nunc dederit nummos, nisi fulserit anulus ingens.

respicit haec primum qui litigat, an tibi servi

octo, decem comites, an post te sella, togati

ante pedes. ideo conducta Paulus agebat

sardonyche, atque ideo pluris quam Gallus agebat,

145quam Basilus. rara in tenui facundia panno.

quando licet Basilo flentem producere matrem?

quis bene dicentem Basilum ferat? accipiat te

Gallia vel potius nutricula causidicorum

Africa, si placuit mercedem ponere linguae.

150declamare doces? o ferrea pectora Vetti,

cum perimit saevos classis numerosa tyrannos.

nam quaecumque sedens modo legerat, haec eadem stans

perferet atque eadem cantabit versibus isdem.

occidit miseros crambe repetita magistros.

155quis color et quod sit causae genus atque ubi summa

quaestio, quae veniant diversa parte sagittae,

nosse volunt omnes, mercedem solvere nemo.

"mercedem appellas? quid enim scio?" "culpa docentis

scilicet arguitur, quod laevae parte mamillae

160nil salit Arcadico iuveni, cuius mihi sexta

quaque die miserum dirus caput Hannibal implet,

quidquid id est de quo deliberat, an petat urbem

a Cannis, an post nimbos et fulmina cautus

circumagat madidas a tempestate cohortes.

165quantum vis stipulare et protinus accipe: quid do

ut totiens illum pater audiat?" haec alii sex

vel plures uno conclamant ore sophistae

et veras agitant lites raptore relicto;

fusa venena silent, malus ingratusque maritus

170et quae iam veteres sanant mortaria caecos.

ergo sibi dabit ipse rudem, si nostra movebunt

consilia, et vitae diversum iter ingredietur

ad pugnam qui rhetorica descendit ab umbra,

summula ne pereat qua vilis tessera venit

175frumenti; quippe haec merces lautissima. tempta

Chrysogonus quanti doceat vel Pollio quanti

lautorum pueros, artem scindes Theodori.

balnea sescentis et pluris porticus in qua

gestetur dominus quotiens pluit. anne serenum

180exspectet spargatque luto iumenta recenti?

hic potius, namque hic mundae nitet ungula mulae.

parte alia longis Numidarum fulta columnis

surgat et algentem rapiat cenatio solem.

quanticumque domus, veniet qui fercula docte

185conponit, veniet qui pulmentaria condit.

hos inter sumptus sestertia Quintiliano,

ut multum, duo sufficient: res nulla minoris

constabit patri quam filius. "unde igitur tot

Quintilianus habet saltus?" exempla novorum

190fatorum transi. felix et pulcher et acer,

felix et sapiens et nobilis et generosus

adpositam nigrae lunam subtexit alutae,

felix orator quoque maximus et iaculator

et, si perfrixit, cantat bene. distat enim quae

195sidera te excipiant modo primos incipientem

edere vagitus et adhuc a matre rubentem.

si Fortuna volet, fies de rhetore consul;

si volet haec eadem, fiet de consule rhetor.

Ventidius quid enim? quid Tullius? anne aliud quam

200sidus et occulti miranda potentia fati?

servis regna dabunt, captivis fata triumphum.

felix ille tamen corvo quoque rarior albo.

paenituit multos vanae sterilisque cathedrae,

sicut Tharsimachi probat exitus atque Secundi

205Carrinatis; et hunc inopem vidistis, Athenae,

nil praeter gelidas ausae conferre cicutas.

di maiorum umbris tenuem et sine pondere terram

spirantisque crocos et in urna perpetuum ver,

qui praeceptorem sancti volvere parentis

210esse loco. metuens virgae iam grandis Achilles

cantabat patriis in montibus et cui non tunc

eliceret risum citharoedi cauda magistri;

sed Rufum atque alios caedit sua quemque iuventus,

Rufum, quem totiens Ciceronem Allobroga dixit.

215quis gremio Celadi doctique Palaemonis adfert

quantum grammaticus meruit labor? et tamen ex hoc,

quodcumque est (minus est autem quam rhetoris aera),

discipuli custos praemordet acoenonoetus

et qui dispensat frangit sibi. cede, Palaemon,

220et patere inde aliquid decrescere, non aliter quam

institor hibernae tegetis niveique cadurci,

dummodo non pereat mediae quod noctis ab hora

sedisti, qua nemo faber, qua nemo sederet

qui docet obliquo lanam deducere ferro,

225dummodo non pereat totidem olfecisse lucernas

quot stabant pueri, cum totus decolor esset

Flaccus et haereret nigro fuligo Maroni.

rara tamen merces quae cognitione tribuni

non egeat. sed vos saevas imponite leges,

230ut praeceptori verborum regula constet,

ut legat historias, auctores noverit omnes

tamquam ungues digitosque suos, ut forte rogatus,

dum petit aut thermas aut Phoebi balnea, dicat

nutricem Anchisae, nomen patriamque novercae

235Anchemoli, dicat quot Acestes vixerit annis,

quot Siculi Phrygibus vini donaverit urnas.

exigite ut mores teneros ceu pollice ducat,

ut si quis cera voltum facit; exigite ut sit

et pater ipsius coetus, ne turpia ludant,

240ne faciant vicibus. non est leve tot puerorum

observare manus oculosque in fine trementis.

"haec" inquit "cura; sed cum se verterit annus,

accipe, victori populus quod postulat, aurum."