1

Grātŭlŏr Oēchălĭām tĭtŭlīs āccēdĕrĕ nōstrīs;

vīctōrēm vīctaē ‖ sūbcŭbŭīssĕ quĕrōr.

Fāmă Pĕlāsgĭădās sŭbĭtō pērvēnĭt ĭn ūrbēs

dēcŏlŏr ēt fāctīs ‖ īnfĭtĭāndă tŭīs,

quēm nūmquām Iūnō sĕrĭēsque īmmēnsă lăbōrūm5

frēgĕrĭt, huīc Ĭŏlēn ‖ īmpŏsŭīssĕ iŭgūm.

Hōc vĕlĭt Eūrŷstheūs, vĕlĭt hōc gērmānă Tŏnāntīs,

laētăquĕ sīt vītaē ‖ lābĕ nŏvērcă tŭaē,

āt nōn īllĕ vĕlīt, cuī nōx (sīc crēdĭtŭr) ūnă

nōn tānti ūt tāntūs ‖ cōncĭpĕrērĕ fŭīt.10

Plūs tĭbĭ quām Iūnō nŏcŭīt Vĕnŭs; īllă prĕmēndō

sūstŭlĭt, haēc hŭmĭlī ‖ sūb pĕdĕ cōllă tĕnēt.

Rēspĭcĕ vīndĭcĭbūs pācātūm vīrĭbŭs ōrbēm,

quā lātām Nēreūs ‖ caērŭlŭs āmbĭt hŭmūm;

sē tĭbĭ pāx tērraē, tĭbĭ sē tūta aēquŏră dēbēnt;15

īmplēstī mĕrĭtīs ‖ sōlĭs ŭtrāmquĕ dŏmūm;

quōd tē lātūrum ēst, caēlūm prĭŭs īpsĕ tŭlīstī;

Hērcŭlĕ sūppŏsĭtō ‖ sīdĕră fūlsĭt Ătlāns.

Quīd nĭsĭ nōtĭtĭa ēst mĭsĕrō quaēsītă pŭdōrī,

sī măcŭlās stūprī ‖ fāctă prĭōră nŏtā?20

Tēnĕ fĕrūnt gĕmĭnōs prēssīssĕ tĕnācĭtĕr ānguēs,

cūm tĕnĕr īn cūnīs ‖ iām Iŏvĕ dīgnŭs ĕrās?

Coēpīstī mĕlĭūs quām dēsĭnĭs; ūltĭmă prīmīs

cēdūnt; dīssĭmĭlēs ‖ hīc vĭr ĕt īllĕ pŭēr.

Quēm nōn mīllĕ fĕraē, quēm nōn Sthĕnĕlēĭŭs hōstīs,25

nōn pŏtŭīt Iūnō ‖ vīncĕrĕ, vīncĭt Ămōr.

Āt bĕnĕ nūptă fĕrōr, quĭă nōmĭnĕr Hērcŭlĭs ūxōr

sītquĕ sŏcēr răpĭdīs ‖ quī tŏnăt āltŭs ĕquīs.

Quām măle ĭnaēquālēs vĕnĭūnt ăd ărātră iŭvēncī,

tām prĕmĭtūr māgnō ‖ cōniŭgĕ nūptă mĭnōr;30

nōn hŏnŏr ēst sĕd ŏnūs spĕcĭēs laēsūră fĕrēntēs:

sīquă vŏlēs āptē ‖ nūbĕrĕ, nūbĕ părī.

Vīr mĭhĭ sēmpĕr ăbēst, ēt cōniŭgĕ nōtĭŏr hōspēs

mōnstrăquĕ tērrĭbĭlēs ‖ pērsĕquĭtūrquĕ fĕrās;

īpsă dŏmō vĭdŭā vōtīs ŏpĕrātă pŭdīcīs35

tōrquĕŏr, īnfēstō ‖ nē vĭr ăb hōstĕ cădāt;

īntēr sērpēntēs āprōsque ăvĭdōsquĕ lĕōnēs

iāctŏr ĕt haūsūrōs ‖ tērnă pĕr ōră cănēs.

Mē pĕcŭdūm fībraē sĭmŭlācrăque ĭnānĭă sōmnī

ōmnĭăque ārcānā ‖ nōctĕ pĕtītă mŏvēnt.40

Aūcŭpŏr īnfēlīx īncērtaē mūrmŭră fāmaē,

spēquĕ tĭmōr dŭbĭā ‖ spēsquĕ tĭmōrĕ cădīt.

Mātĕr ăbēst quĕrĭtūrquĕ dĕō plăcŭīssĕ pŏtēntī,

nēc pătĕr Āmphĭtrўōn ‖ nēc pŭĕr Hŷllŭs ădēst;

ārbĭtĕr Eūrŷstheūs īraē Iūnōnĭs ĭnīquaē45

sēntītūr nōbīs ‖ īrăquĕ lōngă dĕaē.

Haēc mĭhĭ fērrĕ părūm. pĕrĕgrīnōs āddĭs ămōrēs

ēt mātēr dē tē ‖ quaēlĭbĕt ēssĕ pŏtēst.

Nōn ĕgŏ Pārthĕnĭīs tĕmĕrātām vāllĭbŭs Aūgēn,

nēc rĕfĕrām pārtūs, ‖ Ōrmĕnĭ nŷmphă, tŭōs;50

nōn tĭbĭ crīmĕn ĕrūnt, Teūthrāntĭă tūrbă, sŏrōrēs,

quārūm dē pŏpŭlō ‖ nūllă rĕlīctă tĭbīst;

ūnă, rĕcēns crīmēn, rĕfĕrētŭr ădūltĕră nōbīs,

ūnde ĕgŏ sūm Lŷdō ‖ fāctă nŏvērcă Lămō.

Maēāndrōs, tērrīs tŏtĭēns ērrātŏr ĭn īsdēm,55

quī lāssās īn sē ‖ saēpĕ rĕtōrquĕt ăquās,

vīdĭt ĭn Hērcŭlĕō sūspēnsă mŏnīlĭă cōllō,

īllō, cuī caēlūm ‖ sārcĭnă pārvă fŭīt.

Nōn pŭdŭīt fōrtīs aūrō cŏhĭbērĕ lăcērtōs,

ēt sŏlĭdīs gēmmās ‖ ōppŏsŭīssĕ tŏrīs.60

Nēmpĕ sŭb hīs ănĭmām pēstīs Nĕmĕaēă lăcērtīs

ēdĭdĭt, ūnde ŭmĕrūs ‖ tēgmĭnă laēvŭs hăbēt!

Aūsŭs ĕs hīrsūtōs mītrā rĕdĭmīrĕ căpīllōs.

Āptĭŏr Hērcŭlĕaē ‖ pōpŭlŭs ālbă cŏmaē.

Nēc tē Maēŏnĭā lāscīvaē mōrĕ pŭēllaē65

īncīngī zōnā ‖ dēdĕcŭīssĕ pŭtēs?

Nōn tĭbĭ sūccūrrīt crūdī Dĭŏmēdĭs ĭmāgŏ,

ēffĕrŭs hūmānā ‖ quī dăpĕ pāvĭt ĕquās?

Sī tē vīdīssēt cūltū Būsīrĭs ĭn īstō,

sīc vīctōr vīctō ‖ nēmpĕ pŭdēndŭs ĕrās.70

Dētrăhăt Āntaēūs dūrō rĕdĭmīcŭlă cōllō,

nē pĭgĕāt mōllī ‖ sūbcŭbŭīssĕ vĭrō.

Īntĕr Ĭōnĭăcās călăthūm tĕnŭīssĕ pŭēllās

dīcĕrĭs ēt dŏmĭnaē ‖ pērtĭmŭīssĕ mĭnās.

Nōn fŭgĭs, Ālcīdē, vīctrīcēm mīllĕ lăbōrūm75

rāsĭlĭbūs călăthīs ‖ sūppŏsŭīssĕ mănūm

crāssăquĕ rōbūstō dēdūcīs pōllĭcĕ fīlă

aēquăquĕ fōrmōsaē ‖ pēnsă rĕpēndĭs ĕraē!

Ā! quŏtĭēns, dĭgĭtīs dūm tōrquēs stāmĭnă dūrīs,

praeualidae fusos comminuere manus!80

[Crēdĕrĭs īnfēlīx scŭtĭcaē trĕmĕfāctĭs hăbēnīs

āntĕ pĕdēs dŏmĭnaē ‖ pērtĭmŭīssĕ mĭnās ...

ēxĭmĭīs pōmpīs, īmmānĭă sēmĭnă laūdīm]

Fāctăquĕ nārrābās ‖ dīssĭmŭlāndă tĭbī,

scīlĭcĕt īmmānēs ēlīsīs faūcĭbŭs hŷdrōs85

īnfāntēm caūdīs ‖ īnvŏlŭīssĕ mănūm,

ūt Tĕgĕaēŭs ăpēr cūprēssĭfĕrō Ĕrўmānthō

īncŭbĕt ēt vāstō ‖ pōndĕrĕ laēdăt hŭmūm.

Nōn tĭbĭ Thrēĭcĭīs ādfīxă pĕnātĭbŭs ōră,

nōn hŏmĭnūm pīnguēs ‖ caēdĕ tăcēntŭr ĕquaē90

prōdĭgĭūmquĕ trĭplēx, ārmēntī dīvĕs Hĭbērī

Gērўŏnēs, quāmvīs ‖ īn trĭbŭs ūnŭs ĕrāt,

īnquĕ cănēs tŏtĭdēm trūncō dīgēstŭs ăb ūnō

Cērbĕrŏs īmplĭcĭtīs ‖ ānguĕ mĭnāntĕ cŏmīs,

quaēquĕ rĕdūndābāt fēcūndō vūlnĕrĕ sērpēns95

fērtĭlĭs ēt dāmnīs ‖ dīvĕs ăb īpsă sŭīs,

quīque īntēr laēvūmquĕ lătūs laēvūmquĕ lăcērtūm

praēgrăvĕ cōmprēssā ‖ faūcĕ pĕpēndĭt ŏnūs,

ēt mălĕ cōnfīsūm pĕdĭbūs fōrmāquĕ bĭmēmbrī

pūlsūm Thēssălĭcīs ‖ āgmĕn ĕquēstrĕ iŭgīs.100

Haēc tū Sīdŏnĭō pŏtĕs īnsīgnītŭs ămīctū

dīcĕrĕ? nōn cūltū ‖ līnguă rĕtēntă sĭlēt?

Sē quŏquĕ nŷmphă tŭīs ōrnāvĭt Ĭārdănĭs ārmīs

ēt tŭlĭt ē cāptō ‖ nōtă trŏpaēă vĭrō.

Ī nūnc, tōlle ănĭmōs ēt fōrtĭă gēstă rĕcēnsē;105

quōm tū nōn ēssēs, ‖ iūrĕ vĭr īllă fŭīt.

Quā tāntō mĭnŏr ēs, quāntō tē, māxĭmĕ rērūm,

quām quōs vīcīstī, ‖ vīncĕrĕ māiŭs ĕrāt.

Īllī prōcēdīt rērūm mēnsūră tŭārūm;

cēdĕ bŏnīs, hērēs ‖ laūdĭs ămīcă tŭaē.110

Ō pŭdŏr! hīrsūtī cōstīs ēxūtă lĕōnīs

āspĕră tēxērūnt ‖ vēllĕră mōllĕ lătūs.

Fāllĕrĭs ēt nēscīs; nōn sūnt spŏlĭa īllă lĕōnīs,

sēd tŭă, tūquĕ fĕrī ‖ vīctŏr ĕs, īllă tŭī.

Fēmĭnă tēlă tŭlīt Lērnaēīs ātră vĕnēnīs,115

fērrĕ grăvēm lānā ‖ vīx sătĭs āptă cŏlūm,

īnstrūxītquĕ mănūm clāvā dŏmĭtrīcĕ fĕrārūm

vīdĭt ĕt īn spĕcŭlō ‖ cōniŭgĭs ārmă sŭī.

Haēc tămĕn aūdĭĕrām; lĭcŭīt nōn crēdĕrĕ fāmaē.

Ēn vĕnĭt ād vīsūs ‖ mōllĭs ăb aūrĕ dŏlōr.120

Āntĕ mĕōs ŏcŭlōs āddūcĭtŭr ādvĕnă paēlēx,

nēc mĭhĭ, quaē pătĭōr, ‖ dīssĭmŭlārĕ lĭcēt.

Nōn sĭnĭs āvērtī; mĕdĭām cāptīvă pĕr ūrbēm

īnvītīs ŏcŭlīs ‖ āspĭcĭēndă vĕnīt,

nēc vĕnĭt īncūltīs cāptārūm mōrĕ căpīllīs,125

fōrtūnām vūltū ‖ fāssă iăcēntĕ sŭām;

īngrĕdĭtūr lātē lātō spēctābĭlĭs aūrō,

quālĭtĕr īn Phrўgĭā ‖ tū quŏquĕ cūltŭs ĕrās;

dāt vūltūm pŏpŭlō sūblīmĭs, ŭt Hērcŭlĕ vīctō

Oēchălĭām vīvō ‖ stārĕ părēntĕ pŭtēs.130

Fōrsĭtăn ēt pūlsā | Aētōlĭdĕ Dēĭănīrā

nōmĭnĕ dēpŏsĭtō ‖ paēlĭcĭs ūxŏr ĕrīt

Eūrўtĭdōs Ĭŏlēs ātque īnsānī | Ālcīdaē

tūrpĭă fāmōsūs ‖ cōrpŏră iūngĕt Hўmēn.

Mēns fŭgĭt ādmŏnĭtū frīgūsquĕ pĕrāmbŭlăt ārtūs135

ēt iăcĕt īn grĕmĭō ‖ lānguĭdă fāctă mănūs.

Mē quŏquĕ cūm mūltīs, sēd mē sĭnĕ crīmĭne ămāstī;

nē pĭgĕāt, pūgnaē ‖ bīs tĭbĭ caūsă fŭī.

Cōrnŭă flēns lēgīt rīpīs Ăchĕlōŭs ĭn ūdīs

trūncăquĕ līmōsā ‖ tēmpŏră mērsĭt ăquā;140

sēmĭvĭr ōccŭbŭīt īn lōtĭfĕrō | Ēvēnō

Nēssŭs, ĕt īnfēcīt ‖ sānguĭs ĕquīnŭs ăquās.

Sēd quĭd ĕgo haēc rĕfĕrō? scrībēntī nūntĭă vēnīt

fāmă, vĭrūm tŭnĭcaē ‖ tābĕ pĕrīrĕ mĕaē.

Eī mĭhĭ! quīd fēcī? quō mē fŭrŏr ēgĭt ămāntēm?145

Īmpĭă quīd dŭbĭtās ‖ Dēĭănīră mŏrī?

Ān tŭŭs īn mĕdĭā cōniūnx lăcĕrābĭtŭr Oētā,

tū scĕlĕrīs tāntī ‖ caūsă sŭpērstĕs ĕrīs?

Ēcquĭd ădhūc hăbĕō fāctī cūr Hērcŭlĭs ūxōr

crēdār? cōniŭgĭī ‖ mōrs mĕă pīgnŭs ĕrīt!150

Tū quŏquĕ cōgnōscēs īn mē, Mĕlĕāgrĕ, sŏrōrēm.

Īmpĭă quīd dŭbĭtās ‖ Dēĭănīră mŏrī?

Heū dēvōtă dŏmūs! sŏlĭō sĕdĕt Āgrĭŏs āltō,

Oēnĕă dēsērtūm ‖ nūdă sĕnēctă prĕmīt;

ēxŭlăt īgnōtīs Tŷdeūs gērmānŭs ĭn ōrīs;155

āltēr fātālī ‖ vīvŭs ĭn īgnĕ fŭīt;

ēxēgīt fērrūm sŭă pēr praēcōrdĭă mātēr.

Īmpĭă quīd dŭbĭtās ‖ Dēĭănīră mŏrī?

Dēprĕcŏr hōc ūnūm pēr iūră săcērrĭmă lēctī,

nē vĭdĕār fātīs ‖ īnsĭdĭātă tŭīs.160

Nēssŭs, ŭt ēst ăvĭdūm pērcūssŭs ărūndĭnĕ pēctūs,

"Hīc" dīxīt "vīrēs ‖ sānguĭs ămōrĭs hăbēt."

Īnlĭtă Nēssēō mīsī tĭbĭ tēxtă vĕnēnō.

Īmpĭă quīd dŭbĭtās ‖ Dēĭănīră mŏrī?

Iāmquĕ vălē, sĕnĭōrquĕ pătēr gērmānăquĕ Gōrgē165

ēt pătrĭa ēt pătrĭaē ‖ frātĕr ădēmptĕ tŭaē,

ēt tū lūx ŏcŭlīs hŏdĭērnă nŏvīssĭmă nōstrīs

vīrquĕ (sĕd ō pōssīs!) ‖ ēt pŭĕr Hŷllĕ, vălē.

Gratulor Oechaliam titulis accedere nostris;

victorem victae subcubuisse queror.

Fama Pelasgiadas subito pervenit in urbes

decolor et factis infitianda tuis,

5quem numquam Iuno seriesque immensa laborum

fregerit, huic Iolen imposuisse iugum.

Hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis,

laetaque sit vitae labe noverca tuae,

at non ille velit, cui nox (sic creditur) una

10non tanti ut tantus conciperere fuit.

Plus tibi quam Iuno nocuit Venus; illa premendo

sustulit, haec humili sub pede colla tenet.

Respice vindicibus pacatum viribus orbem,

qua latam Nereus caerulus ambit humum;

15se tibi pax terrae, tibi se tuta aequora debent;

implesti meritis solis utramque domum;

quod te laturum est, caelum prius ipse tulisti;

Hercule supposito sidera fulsit Atlans.

Quid nisi notitia est misero quaesita pudori,

20si maculas stupri facta priora nota?

Tene ferunt geminos pressisse tenaciter angues,

cum tener in cunis iam Iove dignus eras?

Coepisti melius quam desinis; ultima primis

cedunt; dissimiles hic vir et ille puer.

25Quem non mille ferae, quem non Stheneleius hostis,

non potuit Iuno vincere, vincit Amor.

At bene nupta feror, quia nominer Herculis uxor

sitque socer rapidis qui tonat altus equis.

Quam male inaequales veniunt ad aratra iuvenci,

30tam premitur magno coniuge nupta minor;

non honor est sed onus species laesura ferentes:

siqua voles apte nubere, nube pari.

Vir mihi semper abest, et coniuge notior hospes

monstraque terribiles persequiturque feras;

35ipsa domo vidua votis operata pudicis

torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat;

inter serpentes aprosque avidosque leones

iactor et hausuros terna per ora canes.

Me pecudum fibrae simulacraque inania somni

40omniaque arcana nocte petita movent.

Aucupor infelix incertae murmura famae,

speque timor dubia spesque timore cadit.

Mater abest queriturque deo placuisse potenti,

nec pater Amphitryon nec puer Hyllus adest;

45arbiter Eurystheus irae Iunonis iniquae

sentitur nobis iraque longa deae.

Haec mihi ferre parum. peregrinos addis amores

et mater de te quaelibet esse potest.

Non ego Partheniis temeratam vallibus Augen,

50nec referam partus, Ormeni nympha, tuos;

non tibi crimen erunt, Teuthrantia turba, sorores,

quarum de populo nulla relicta tibist;

una, recens crimen, referetur adultera nobis,

unde ego sum Lydo facta noverca Lamo.

55Maeandros, terris totiens errator in isdem,

qui lassas in se saepe retorquet aquas,

vidit in Herculeo suspensa monilia collo,

illo, cui caelum sarcina parva fuit.

Non puduit fortis auro cohibere lacertos,

60et solidis gemmas opposuisse toris.

Nempe sub his animam pestis Nemeaea lacertis

edidit, unde umerus tegmina laevus habet!

Ausus es hirsutos mitra redimire capillos.

Aptior Herculeae populus alba comae.

65Nec te Maeonia lascivae more puellae

incingi zona dedecuisse putes?

Non tibi succurrit crudi Diomedis imago,

efferus humana qui dape pavit equas?

Si te vidisset cultu Busiris in isto,

70sic victor victo nempe pudendus eras.

Detrahat Antaeus duro redimicula collo,

ne pigeat molli subcubuisse viro.

Inter Ioniacas calathum tenuisse puellas

diceris et dominae pertimuisse minas.

75Non fugis, Alcide, victricem mille laborum

rasilibus calathis supposuisse manum

crassaque robusto deducis pollice fila

aequaque formosae pensa rependis erae!

A! quotiens, digitis dum torques stamina duris,

80praevalidae fusos comminuere manus!

[Crederis infelix scuticae tremefactis habenis

ante pedes dominae pertimuisse minas ...

eximiis pompis, immania semina laudim]

Factaque narrabas dissimulanda tibi,

85scilicet immanes elisis faucibus hydros

infantem caudis involvisse manum,

ut Tegeaeus aper cupressifero Erymantho

incubet et vasto pondere laedat humum.

Non tibi Threiciis adfixa penatibus ora,

90non hominum pingues caede tacentur equae

prodigiumque triplex, armenti dives Hiberi

Geryones, quamuis in tribus unus erat,

inque canes totidem trunco digestus ab uno

Cerberos implicitis angue minante comis,

95quaeque redundabat fecundo vulnere serpens

fertilis et damnis dives ab ipsa suis,

quique inter laevumque latus laevumque lacertum

praegrave compressa fauce pependit onus,

et male confisum pedibus formaque bimembri

100pulsum Thessalicis agmen equestre iugis.

Haec tu Sidonio potes insignitus amictu

dicere? non cultu lingua retenta silet?

Se quoque nympha tuis ornavit Iardanis armis

et tulit e capto nota tropaea viro.

105I nunc, tolle animos et fortia gesta recense;

quom tu non esses, iure vir illa fuit.

Qua tanto minor es, quanto te, maxime rerum,

quam quos vicisti, vincere maius erat.

Illi procedit rerum mensura tuarum;

110cede bonis, heres laudis amica tuae.

O pudor! hirsuti costis exuta leonis

aspera texerunt vellera molle latus.

Falleris et nescis; non sunt spolia illa leonis,

sed tua, tuque feri victor es, illa tui.

115Femina tela tulit Lernaeis atra venenis,

ferre gravem lana vix satis apta colum,

instruxitque manum clava domitrice ferarum

vidit et in speculo coniugis arma sui.

Haec tamen audieram; licuit non credere famae.

120En venit ad visus mollis ab aure dolor.

Ante meos oculos adducitur advena paelex,

nec mihi, quae patior, dissimulare licet.

Non sinis averti; mediam captiva per urbem

invitis oculis aspicienda venit,

125nec venit incultis captarum more capillis,

fortunam vultu fassa iacente suam;

ingreditur late lato spectabilis auro,

qualiter in Phrygia tu quoque cultus eras;

dat vultum populo sublimis, ut Hercule victo

130Oechaliam vivo stare parente putes.

Forsitan et pulsa Aetolide Deianira

nomine deposito paelicis uxor erit

Eurytidos Ioles atque insani | Alcidae

turpia famosus corpora iunget Hymen.

135Mens fugit admonitu frigusque perambulat artus

et iacet in gremio languida facta manus.

Me quoque cum multis, sed me sine crimine amasti;

ne pigeat, pugnae bis tibi causa fui.

Cornua flens legit ripis Achelous in udis

140truncaque limosa tempora mersit aqua;

semivir occubuit in lotifero | Eveno

Nessus, et infecit sanguis equinus aquas.

Sed quid ego haec refero? scribenti nuntia venit

fama, virum tunicae tabe perire meae.

145Ei mihi! quid feci? quo me furor egit amantem?

Impia quid dubitas Deianira mori?

An tuus in media coniunx lacerabitur Oeta,

tu sceleris tanti causa superstes eris?

Ecquid adhuc habeo facti cur Herculis uxor

150credar? coniugii mors mea pignus erit!

Tu quoque cognosces in me, Meleagre, sororem.

Impia quid dubitas Deianira mori?

Heu devota domus! solio sedet Agrios alto,

Oenea desertum nuda senecta premit;

155exulat ignotis Tydeus germanus in oris;

alter fatali vivus in igne fuit;

exegit ferrum sua per praecordia mater.

Impia quid dubitas Deianira mori?

Deprecor hoc unum per iura sacerrima lecti,

160ne videar fatis insidiata tuis.

Nessus, ut est avidum percussus arundine pectus,

"Hic" dixit "vires sanguis amoris habet."

Inlita Nesseo misi tibi texta veneno.

Impia quid dubitas Deianira mori?

165Iamque vale, seniorque pater germanaque Gorge

et patria et patriae frater adempte tuae,

et tu lux oculis hodierna novissima nostris

virque (sed o possis!) et puer Hylle, vale.